De elementen van evenementen en hun invloed op de sociale omgeving van Haarlem

Transcriptie

1

2 Van buurtbarbecue tot Bevrijdingspop De elementen van evenementen en hun invloed op de sociale omgeving van Haarlem Ontwerp binnenwerk: Anne van Dam Ontwerp omslag: Anne van Dam Illustratie omslag: Anne van Dam Uitgave Hogeschool INHolland Haarlem Copyright 2009 Anne van Dam Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevens-bestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the prior written permission of the author. Lectoraat Citymarketing en Leisure Definitieve versie afstudeeropdracht Hogeschool INHOLLAND Media en Entertainment Management 2009 (Haarlem)

3 Om na 6 maanden dit onderzoek af te ronden brengt een fijn gevoel met zich mee. Een periode van frustraties, zenuwen twijfels, irritaties en nog meer twijfels. Maar ook een periode van leren, doorzetten, en groeien. Ik heb genoten van de ruimte die het schrijven van een scriptie met zich meebrengt. Ik ben ook zeker tevreden over het uiteindelijke project, al zal er bij mij de vraag blijven spelen wat er met dit onderzoek zou gebeuren als er meer middelen en tijd voor zouden staan. Ik had deze scriptie niet kunnen schrijven zonder de steun van Robert Leeseman en Cees Rosman, die door het proces altijd klaar hebben gestaan met raad en feedback. Een belangrijke steun door deze maanden heen waren Priscilla de Groot en Ingeborg van Etten die met dezelfde opdracht bezig waren, maar in andere onderzoeken. De steun en het kunnen uiten van frustraties waren een welkome afleiding en hebben voor mij een eventueel saaie periode een erg leuke tijd gemaakt. Mijn oma en mijn zus Naomi wil ik ook erg bedanken voor het helpen op tijden dat fysieke mogelijkheden schortten. En natuurlijk mijn hele familie en vriend die 6 maanden stress en werk om mijn HBO-opleiding af te ronden, hebben moeten overleven. Ik wil de lezer veel plezier toewensen met deze scriptie en dat deze er net zoveel van mag leren als ik tijdens het schrijven!

4 In deze scriptie wordt de onderzoeksvraag onderzocht: welke elementen kunnen er bij publieksevenementen in de stad Haarlem aangewezen worden die een invloed hebben op de sociale omgeving? Het onderzoek, uitgevoerd in opdracht van het lectoraat City Marketing & Leisure, bestaat uit een literatuur- en praktijkonderzoek waarvan de uitkomsten gecombineerd en vergeleken zijn. Op basis van mijn onderzoek kom ik wat betreft publieksevenementen tot 7 verschillende onderscheidende elementen, die van toepassing zijn op publieksevenementen, namelijk: 1) de inhoud, 2) de grootte, 3) de doelgroep, 4) de locatie, 5)de organisatie, 6) de financiën en 7) de kwaliteit. Naast publieksevenementen, wordt in dit onderzoek ook naar de sociale omgeving gekeken. De sociale omgeving bestaat in dit onderzoek uit de fysieke buurt of wijk waarin een publieksevenement georganiseerd wordt. Deze sociale omgeving wordt voornamelijk beschreven als de plek waar iemand fysiek leeft en de mensen in die omgeving. Deze wordt in het dagelijks leven op verschillende manieren beïnvloedt, zowel in de fysieke als de sociale zin. Wanneer er niet naar het dagelijks leven gekeken wordt, maar naar de invloed van publieksevenementen, zijn er ook een tal van elementen aan te wijzen bij diezelfde publieksevenementen die de sociale omgeving beïnvloeden. Het element Organisatie in een publieksevenement is voornamelijk verantwoordelijk voor negatieve invloeden. Het element de Inhoud, de Doelgroep en de Locatie hebben voornamelijk een positieve invloed. In dit onderzoek is er op 2 niveaus antwoord gegeven op de onderzoeksvraag. Bij de elementen van publieksevenementen op een relatief abstract niveau, kwamen we tot de 4 elementen die ieder hun eigen invloed hebben. Deze 4 elementen komen deels overeen met de onderscheidende elementen. Op een praktisch niveau - dat voornamelijk uit de interviews naar voren kwam - zijn er 33 elementen te onderscheiden die van invloed zijn. De top 10 van deze elementen bestaat uit: 1) ontmoeting, 2) ruimtelijke/infrastructurele overlast, 3) economische bijdrage, 4) communicatie, 5) kennis verspreiden/educatie, 6) een toevoeging aan de mogelijkheden van de vrijetijdsbesteding, 7) niet gespecificeerde overlast, 8) het gebruik van vrijwilligers, 9) aansluiting doelgroep/programmering en 10) geluidsoverlast. Dit zijn de 10 elementen van publieksevenementen die de grootste invloed hebben op de sociale omgeving in Haarlem. De aanbeveling is dan ook, aan de gemeente Haarlem en andere gemeenten, om deze 10 elementen in het oog te houden bij het schrijven en bepalen van het evenementenbeleid om te zorgen dat de elementen optimaal worden ingezet.

5 Leeswijzer Hoofdstuk 1 Inleiding Probleemveld Opdrachtgever Aanleiding voor opdrachtgever Stakeholders Onderzoeksdoel, probleemstelling en onderzoeksvragen Theoretisch kader Literatuur Wat is de huidige situatie in de omgeving van het onderwerp Evenementenbeleid Haarlem Cultuurnota Sociale omgeving in Haarlem Link sociale omgeving en evenementen Beperkingen Structuur van het onderzoeksrapport 14 Hoofdstuk 2 Literatuuronderzoek Methodiek en relevante disciplines Deelvraag Definitie publieksevenement Soorten publieksevenementen Algemene elementen Onderscheidende kenmerkende elementen Deelvraag Wat is de sociale omgeving? Sociale cohesie Sociaal kapitaal Fysieke leefomgeving Wat beïnvloedt de sociale omgeving? Zijn er financiële gevolgen van een positieve of negatieve sociale omgeving? Deelvraag Welke rol spelen elementen van evenementen in de sociale omgeving? Wat is de invloed van evenementen op de sociale omgeving? Wat is de invloed van elementen op de sociale omgeving? Conclusies literatuuronderzoek 37 Hoofdstuk 3 Onderzoeksmethodologie Onderzoeksmodel Onderzoeksontwerp Onderzoekspopulatie Meetinstrument Technieken 43

6 Hoofdstuk 4 Praktijkonderzoek Beschrijving van praktijkonderzoek Context Fysieke context Sociale, Economische en Politieke context Onderzoekscontext Wat wordt er onderzocht? Hoe wordt er onderzocht? Gebruikte interviewtechnieken Uitvoering en gebruik Onderzoeksresultaten en data-analyse Belangrijke bevindingen Deelvraag Deelvraag Deelvraag Manier van analyseren Validiteit en betrouwbaarheid Conclusies veld/praktijkonderzoek 54 Hoofdstuk 5 Conclusies en discussie Beantwoorden probleemstelling en onderzoeksvragen Deelvraag Deelvraag Deelvraag Hoofdvraag Theoretische reflectie Discussie Bijdrage aan de kennis op het vakgebied Vervolg onderzoek Methodologische reflectie Aanbevelingen, implementatie en implicatie 67 Hoofdstuk 6 Bijlagen Bronnenlijst Begrippenlijst Stakeholders Model Respons Evenementenmarkt Categorieënoverzicht publieksevenementen niet-regulier aanbod Relevante kernmerken uit inhoudsopgaven van de literatuur Lijst elementen per categorie Invloed op de sociale omgeving per bron Motivatie en onderbouwing respondenten praktijkonderzoek Mindmap respondenten Beschrijving respondenten op volgorde van interviews Topiclijst Interview Sociale impact evenementen Lijst genoemde elementen Gerangschikte lijst genoemde elementen Genoemde elementen ingedeeld per oorzaak 101 Auteursverklaring 102

7 Deze scriptie is geschreven in het kader van het afronden van de opleiding Media en Entertainment Management. Er wordt gekeken wat voor implicaties publieksevenementen meebrengen voor de sociale omgeving van een evenement, de directe omgeving waar het wordt gehouden. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het lectoraat Citymarketing en Leisure van de Hogeschool ol INHolland. Het onderzoek is een kwalitatief onderzoek dat is uitgevoerd door een combinatie van literatuuronderzoek en praktijkonderzoek. Deze scriptie beslaat enerzijds de evenementenbranche en anderzijds een grote sociale component die niet altijd naar voren komt bij het bespreken van evenementen en met name publieksevenementen. Publieksevenementen zijn een belangrijke factor voor de vrijetijdsbesteding en het beeld van een stad. Maar de bewoners van zo n stad hebben net zo goed met dat publieksevenement te maken. In het kader van de studie Media en Entertainment Management is dit misschien een enigszins breed onderwerp omdat het ook een brug slaat naar de sociale wetenschappen. Er is zorg aan besteed om de breedte van het onderwerp beheersbaar te houden zodat er een kwalitatief goed onderzoek uit voort kwam zonder te verzanden in het uitdiepen van irrelevante inleidingen in de sociale wetenschappen. In deze scriptie wordt gekeken wat voor implicaties publieksevenementen meebrengen voor de sociale omgeving van een evenement. De onderzoeksvraag is dan ook: Welke elementen kunnen er bij publieksevenementen in de stad Haarlem aangewezen worden die een invloed hebben op de sociale omgeving? In het eerste hoofdstuk wordt de omgeving van het onderzoeksonderwerp geschetst om een goed beeld te geven van waar dit zich afspeelt. Het tweede hoofdstuk beslaat het literatuuronderzoek. Hierin worden achtereenvolgens de drie deelvragen beantwoord die in dit onderzoek worden gesteld. Het tweede hoofdstuk wordt afgesloten met een theoretische conclusie. Het derde hoofdstuk behandelt de methodologie van het praktijkonderzoek en het vierde hoofdstuk beschrijft de uitkomsten van datzelfde praktijkonderzoek. In het vijfde hoofdstuk worden de conclusies besproken samen met een discussie van het onderzoek.

8 Hoofdstuk 1 Inleiding Dit onderzoek is een onderzoek met vele verschillende facetten. Een duidelijke achtergrond is daarom handig. In dit hoofdstuk wordt de achtergrond van het onderzoek naar voren gehaald. Allereerst wordt het probleemveld van dit onderzoek behandeld. Daarna wordt de opdracht geintroduceerd en wordt er verder ingegaan op de aanleiding van het onderzoek. Hierna volgt er een theoretisch kader waarin een duidelijk beeld wordt geschetst van de omgeving van het onderzoeksonderwerp. Als laatste worden de beperkingen en de stuctuur van dit onderzoeksrapport besproken. 8

9 1.1 Probleemveld Het aantal evenementen neemt de laatste jaren toe 1. Eén van de redenen van deze toename, is dat steden evenementen nog wel eens inzetten voor gemeentelijke doeleinden. Zo kunnen evenementen bijdragen aan een bepaald imago voor een stad, de band tussen de inwoners te verstevigen, bijdragen aan een positieve sociale omgeving en aan de economische welvarendheid van een stad. In de steden waar evenementen gehouden worden, wonen en werken mensen. En de evenementen hebben ook een weerslag op hun omgeving. Die omgeving kan bestaan uit de inwoners van een stad. De functie van evenementen om de band tussen inwoners te verstevigen is in een flink aantal gemeenten populair. Zo zouden de Amsterdamse Stadsspelen bijdragen aan de samenhang in de wijk 2, moet een Nijmeegs diner de sociale cohesie versterken 3 en gaat de NOS extra evenementen uitzenden die bijdragen aan de sociale cohesie in Nederland 4. Er wordt dus aangenomen dat het een effectief bindmiddel is. Vooral als middel tegen de toenemende intolerantie tegen en tussen verschillende groepen in de Nederlandse samenleving 5. Maar hoe effectief en belangrijk is dit bindmiddel? En welke andere weerslag heeft een evenement op de rest van de sociale omgeving van een stad? Dit onderzoek probeert elementen te onderscheiden van evenementen die een invloed hebben op de sociale omgeving van een stad Opdrachtgever De opdrachtgever van dit onderzoek is het Lectoraat Citymarketing en Leisure. Dit lectoraat bestaat sinds De eindverantwoordelijke van dit lectoraat is Angelique Lombarts. Het Lectoraat Citymarketing en Leisure is een organisatie vanuit de Hogeschool INHOLLAND en heeft onder andere als taak kennis te produceren, aan te bieden en te verspreiden Aanleiding voor opdrachtgever Het lectoraat City Marketing en Leisure heeft de trend gesignaleerd dat city marketing steeds vaker wordt ingezet om de stad aantrekkelijker te maken, maar het inzetten gebeurt niet altijd even effectief. Evenementen zijn een belangrijk onderdeel van city marketing en kunnen veel teweeg brengen. Maar te veel van iets goeds is ook niet altijd positief. Bewoners van steden zijn niet altijd te spreken over het grote aanbod van evenementen in hun stad. Dit is een gegeven dat terugkomt 9

10 bij veel steden waar de laatste jaren geïnvesteerd is in het merk van de stad, vooral waar evenementen hierbij ondersteunend werden ingezet. De vraag is dan ook hoe in de toekomst om te gaan met evenementen en de bijdrage die ze kunnen leveren voor city marketing. Er moet een balans worden gezocht tussen de stadsmarketing en de bewoners van een stad. Hierbij is een afweging noodzakelijk tussen kosten, baten en doelen Stakeholders In dit onderzoek zijn een aantal stakeholders te onderscheiden. Een onderbouwing van de stakeholders is terug te vinden in bijlage 6.3. De stakeholders die kunnen worden onderscheiden, zijn: - Gemeente Haarlem; - De inwoners van Haarlem; - Het lectoraat City Marketing & Leisure; - Evenementorganisatoren in het algemeen; - Subsidieverstrekkers; - Gemeentelijke sociale instanties; - De landelijke overheid; - NRIT/NBTC/VVV/VVEM. 1.2 Onderzoeksdoel, probleemstelling en onderzoeksvragen Doelstelling van het onderzoek: Verkennen wat de invloed is van evenementen op de sociale omgeving in Haarlem. Centrale vraagstelling: Welke elementen kunnen er bij publieksevenementen in de stad Haarlem aangewezen worden die een invloed hebben op de sociale omgeving? Deelvragen: 1. Wat zijn kenmerken van publieksevenementen waarop zij onderverdeeld en getypeerd kunnen worden? 2. Wat is de sociale omgeving en hoe wordt deze veranderd? 3. Zijn er elementen van publieksevenementen te onderscheiden die aan de sociale omgeving bijdragen of het juist tegenwerken? 10

11 1.3 Theoretisch kader Het onderwerp van dit onderzoek staat niet op zichzelf. Het is een onderdeel van een groter geheel. Het theoretische kader van dit onderzoek bestaat niet alleen uit de literatuur over het onderwerp, maar ook uit de praktijk. Die praktijk bestaat voornamelijk uit het beleid van Haarlem. De literatuur is verdeeld over een aantal verschillende disciplines omdat het onderwerp vrij complex is Literatuur Dit onderzoek beslaat twee theoretische terreinen; de sociale wetenschappen en de evenementen theorie. Over de onderwerpen afzonderlijk, evenementen en beleving van de sociale omgeving, zijn er veel verschillende boeken geschreven. Echter, wanneer de twee onderwerpen worden gecombineerd, dan wordt het moeilijker. Onderzoeken op dit terrein zijn schaars, vooral in Nederland. De University of Technology Sydney heeft een reader van ruim 800 pagina s gepubliceerd 7. In deze reader staan veel verschillende werken van verschillende onderzoekers. Deze werken hebben allemaal hetzelfde onderwerp; de invloed van evenementen. Zij zijn niet allemaal gericht op de invloed op de sociale omgeving. Dit is een belangrijke bron van informatie voor dit onderzoek. In de toeristische literatuur wordt er veel gekeken naar de invloed van toerisme op de plek van bestemming. Hierbij wordt af en toe een zijstap gemaakt naar de invloed van evenementen, maar niet veelvuldig. In de evenementenliteratuur wordt de invloed van evenementen op de sociale omgeving niet veel beschreven. Sommige boeken wijden er wel een stuk aan, zoals in het boek Event Management van Bowdin 8. Dit is echter het enige boek uit de evenementenliteratuur dat in het kader van dit onderzoek gevonden is. In de sociologische literatuur wordt er slechts verwezen naar de sociale impact van vrije tijdsbesteding. Hieronder kunnen evenementen geschaard worden, maar deze worden niet expliciet besproken. 11

12 1.3.2 Wat is de huidige situatie in de omgeving van het onderwerp Haarlem is een echte evenementenstad. Er worden jaarlijks veel verschillende publieksevenementen gehouden in verschillende vormen. De gemeente schat dat er per jaar ongeveer 250 publieksevenementen worden georganiseerd in de gemeente Haarlem, vaak voortkomend uit bewonersinitiatieven 9. Jaarlijks zijn er grote, terugkerende evenementen zoals Bevrijdingspop en Haarlem Jazzstad. Maar er worden ook kleinere evenementen gehouden op buurtniveau, zoals braderieën en straatfeesten. De positie van Haarlem als evenementenstad wordt op verschillende manieren erkend: - Haarlem staat in de Evenementen Top 100 van het onderzoeksbureau Respons op de 4 e plaats De Kamer van Koophandel schrijft in een artikel over de evenementenmonitor over het belang van Haarlem Jazzstad voor de uitstraling van de regio 11 - De benoeming tot Kunststad In de Atlas van Nederlandse Gemeenten 2008 staat de stad Haarlem op de 14 e plaats als het gaat om evenementen 13 - Binnen Haarlem wordt het belang van evenementen erkend in de vorm van het aanstellen van een centrale evenementen coördinator binnen de gemeente Het programma beheer Cultuur, Toerisme en Economie benadrukt hoe belangrijk evenementen zijn voor de wervingskracht en naamsbekendheid van Haarlem 14. Bovendien zijn evenementen een belangrijke bron van economische groei. Evenementen zouden verder ook voor ontspanning zorgen en de Haarlemse identiteit versterken. Niet voor niets ligt in dit programma een grote nadruk op het faciliteren en ondersteunen van evenementenorganisatoren 15. Het laat zien hoe belangrijk evenementen zijn voor de stad Haarlem Evenementenbeleid Haarlem Het evenementenbeleid wordt in Haarlem verzorgd door afdeling Cultuur, Toerisme en Economie. Dit beleid is in 2007 vastgesteld voor de termijn van 2008 tot en met In dit evenementenbeleid zijn een aantal specifieke punten vastgesteld: - Het profiel voor evenementen in deze periode is: cultuurhistorie, sport en bloemen - Er wordt voor 3 jaar een evenementenmanager aangesteld - Er wordt budget vrijgemaakt voor een nieuw beleid met de speerpunten economie, promotie, toerisme en cultuur 12

13 Verder wordt in dit evenementenbeleid genoemd dat evenementen die heel goed bij de stad passen op een gestructureerde subsidie kunnen rekenen. Het doel van deze subsidie is om deze, vaak hoog gewaardeerde, evenementen te behouden en te stimuleren. Door voornamelijk evenementen te ondersteunen, is er ook sprake van een ontmoedigingsbeleid voor evenementen die minder goed bij Haarlem passen Cultuurnota De Cultuurnota heeft een aantal pijlers 16 : - Een gevarieerd basisaanbod - Professionalisering van de sector - Een goed productie klimaat - Deelname aan kunst en cultuur bevorderen - Beschermen van erfgoed, monumenten en archeologische vondsten Evenementen hebben geen speciale plek in dit beleid. Zij worden genoemd als onderdeel van verschillende pijlers, maar niet als op zichzelf staand doel. Er worden wel specifieke evenementen genoemd als voorbeeld. De reden voor de minimale aanwezigheid van evenementen is waarschijnlijk het bestaan van een afzonderlijk evenementenbeleid Sociale omgeving in Haarlem De gemeente Haarlem is van mening dat Haarlem een aantrekkelijke en veilige woonplaats is met een leefbaar klimaat. Zij heeft een diverse samenstelling van inwoners, zowel qua leeftijd als cultuur en afkomst 17. Het huidige beleid is gesplitst in een aantal commissies, die ieder hun eigen programma opstellen en veelal op een of andere manier relateren aan de sociale omgeving. Een rode draad die door verschillende programma s heen loopt, is het doel om alle mensen mee te laten doen aan de samenleving op verschillende manieren en om Haarlem als plek om te wonen te verbeteren. Deze programma s doen dit allemaal op een andere manier. Over het algemeen wordt Haarlem in het beleid positief besproken, maar er zijn een aantal wijken waar de sociale omgeving niet optimaal is. Het huidige beleid is er vooral op gericht om te zorgen dat de sociale omgeving geoptimaliseerd wordt waar kan en dat aan bepaalde groepen een beter perspectief geboden wordt 18. Aan de optimalisering wordt gewerkt door middel van wijkcontracten

14 Link sociale omgeving en evenementen Evenementen zijn op verschillende manier verbonden met de sociale omgeving. Evenementen kunnen een plaats van ontmoeting zijn, maar ook een bron van hinder. In de besproken beleidsprogramma s staan elementen die op elkaar aansluiten, maar elkaar ook kunnen tegenwerken. Zo kan een evenement gezien worden als een verbetering van de kwaliteit van de openbare ruimte, maar dit is slechts een perspectief. Op deze wijze zijn evenementen onlosmakelijk verbonden met de sociale omgeving. Bovendien vormen inwoners een stad; een stad kan niet zonder inwoners. Ook heeft een stad, zeker Haarlem, evenementen nodig. Deze twee factoren zullen op elkaar moeten worden afgestemd. In het evenementenbeleid wordt de sociale omgevingsfactor genoemd als het gaat om het selecteren van evenementen die steun krijgen 20. Dit bewijst dat de link er zeker wel is, in ieder geval in de ogen van de gemeente Haarlem. 1.4 Beperkingen Dit onderzoek richt zich op evenementen in Haarlem. Het onderzoek kijkt specifiek naar de sociale impact van evenementen. Onder deze sociale impact wordt de ervaring van de bewoners opgenomen. De ondernemers in deze regio worden hier niet bij geteld. Het onderzoek richt zich dus op de beleving van de mensen die in Haarlem wonen. Er zal niet specifiek gekeken worden naar de sociale omgeving in Haarlem en ook zal er geen diepgaand onderzoek zijn naar het onderwerp sociale omgeving. Het onderwerp zal slechts kort doorgenomen worden in het kader van een deelvraag. 1.5 Structuur van het onderzoeksrapport Dit onderzoeksrapport is ingedeeld in 5 hoofdstukken. Hoofdstuk 1 is een inleiding. Deze bespreking van de structuur is daar een onderdeel van. In dit hoofdstuk wordt er een kader geschetst van het onderzoek. Hoofdstuk twee behandelt het theoretische gedeelte van dit onderzoek. Het bekijkt het veld van dit onderzoek en beschrijft vervolgens een voor een de deelvragen en beantwoord deze vanuit de theorie om vervolgens de hoofdvraag vanuit de theorie te beantwoorden. Hoofdstuk 3 gaat over de methodologie van het praktijkonderzoek. Hoofdstuk 4 bespreekt het praktijkonderzoek en de uitkomsten ervan. Het laatste hoofdstuk, hoofdstuk 5, zal dan de conclusie en de aanbevelingen bevatten 14

15 1 -(2008) Aantal evenementen neemt toe. HP/De Tijd, , (2004) Amsterdamse Stadsspelen bevorderen samenhang in de wijk bekeken , op (2003) Nijmeegs diner moet sociale cohesie versterken bekeken , op 4 Redactie (2007) NOS gaat extra evenementen uitzenden bekeken op 5 Redactie (2008) Moslimhaat in Nederland steeds normaler bekeken , op 6 Lectoraat Citymarketing en Leisure Aanleiding onderzoek impact evenementen (2009). Diemen. 7 University of Technology Sydney (2002) Events and place making. Sydney: Australian Centre for Event Management 8 Bowdin, G. McDonnel, J. (2001). Event Management. Butterworth Heineman. 9 Gemeente Haarlem (2008) Evenementenbeleid Nota B&W, p Webregio (2009). Haarlem scoort hoog in Evenementen Top 100. Bekeken , 11 Kamer van Koophandel (2009). Haarlem Jazzstad belangrijk voor uitstraling stad en regio. Bekeken , op 12 RTV Noord Holland (2009). Haarlem Kunststad van het Jaar Bekeken , op 13 Gemeente Haarlem (2008) Cultuurnota Gemeente Haarlem (2008) Programmabegroting Haarlem p Gemeente Haarlem (2008) Programmabegroting Haarlem p Gemeente Haarlem (2008) Cultuurnota Gemeente Haarlem (2008) Programma Begroting Haarlem, P. 84. Haarlem: Gemeente Haarlem 18 Gemeente Haarlem (2008) Programma Begroting Haarlem, P. 89. Haarlem: Gemeente Haarlem 19 Gemeente Haarlem (2008) Programma Begroting Haarlem, P. 89. Haarlem: Gemeente Haarlem 20 Gemeente Haarlem (2008) Evenementenbeleid Nota B&W, p. 2 15

16 Hoofdstuk 2 Literatuuronderzoek In dit hoofdstuk begint het daadwerkelijke onderzoek en de zoektocht naar antwoorden. Er wordt gestart met een beschrijving van de methodiek en de relevante disciplines. Vervolgens worden de drie deelvragen stuk voor stuk beantwoord. De eerste deelvraag behandeld evenementen. De tweede deelvraag behandeld het onderwerp sociale omgeving. De laatste deelvraag verenigt de vorige twee onderwerpen. Als laatste wordt er uit deze drie antwoorden een conclusie getrokken over de hoofdvraag. 16

17 2.1 Methodiek en relevante disciplines Het literatuuronderzoek onderzoekt 2 disciplines; namelijk publieksevenementen en de sociale omgeving. Evenementenliteratuur is veelal op de praktijk gericht, vaak met een kleine theoretische achtergrond. Uit die theoretische achtergrond is geput. De sociale omgeving is een onderwerp uit de sociologie. Literatuur over de sociale omgeving is gefragmenteerd. Dit is waarschijnlijk te wijten aan het brede onderwerp. Er is literatuur gebruikt over sociale projecten en sociologie, maar ook over buurtbeleving. Literatuur is voornamelijk gezocht specifiek op onderwerp, maar soms ook via bepaalde auteurs. Voor het onderzoeken van de invloed van publieksevenementen op de sociale omgeving is vooral gebruik gemaakt van een Australische publicatie aangezien deze het onderwerp het beste beschreef. 2.2 Deelvraag 1 Wat zijn kenmerkende elementen van publieksevenementen waarop zij onderverdeeld en getypeerd kunnen worden? Er bestaan verschillende definities van publieksevenementen. Naast deze definities zijn er ook nog eens vele verschillende soorten evenementen te onderscheiden. Om de onderzoeksvraag goed te kunnen beantwoorden, moet eerst duidelijk zijn wat een publieksevenement is. Wanneer dit duidelijk is kunnen de publieksevenementen worden onderverdeeld Definitie van een publieksevenement De definitie van een publieksevenement moet een aantal kenmerken omvatten waarop een publieksevenement zich kan onderscheiden van andere evenementen, zoals zakelijke evenementen en reguliere evenementen. Onder reguliere evenementen worden evenementen verstaan die in het kader van het normale aanbod van instellingen worden aangeboden. Bioscoopfilms, theatervoorstellingen en kleinschalige sportcompetities 21 vallen dus niet onder de definitie publieksevenement, maar behoren tot de reguliere evenementen. Voor de definitie is gekeken naar zowel Nederlandse als Engelse literatuur. Om een goede definitie van een publieksevenement te vinden, moet eerst in het Engels het goede woord gevonden worden. Letterlijk vertaal is een publieksevenement in het Engels een public event 22. Dit zijn de definities die in het Engels zijn gevonden: - Brittanica De Engelse online encyclopedie Brittanica herkent het woord public event niet. Het woord event kent de encyclopedie wel. Deze definieert zij als: an event is that which occurs at a given time and place 23. Dit is een weinig bevredigende afbakening, aangezien 17

18 de publieke aard van een publieksevenement niet naar voren komt in de definitie en ook andere specifieke elementen onbesproken blijven die een publieksevenement onderscheiden van andere evenementen, zoals bezoekers en een eventueel doel. - Bowdin, Events Management Wat is dan wel de goede Engelse term voor een publieksevenement? In de literatuur wordt nauwelijks een specifieke definitie voor een public event gegeven. Glenn Bowdin gebruikt in het boek Events Management het woord event als een term die alle soorten evenementen overdekt. Bowdin geeft wel in Events Management een definitie van het woord special events. In vergelijking met Nederlandse definities van publieksevenementen, blijkt deze goed in de buurt te komen. De definitie luidt: The term special events has been coined to describe specific rituals, presentations, performances or celebrations that are consciously planned and created to mark special occasions and/or to achieve particular social, cultural or corporate goals and objectives Getz, Event Management Naast deze definitie refereert Bowdin ook aan Getz. Deze geeft de definitie special events vanuit twee oogpunten, die van de organisator en die van de bezoeker. A special event is a one-time or infrequently occurring event outside normal programs or activities of the sponsoring or organizing body. To the customer or guest, a special event is an opportunity for a leisure, social or cultural experience outside the normal range of choices or beyond everyday experience 25. Maar ook hier ontbreekt een verwijzing naar de publieke toegankelijkheid. - Watt en Goldblatt, Event Management in Leisure and Tourism Er van uitgaand dat special events misschien wel het best in de buurt komt van het Nederlandse publieksevenement, kan er ook in andere literatuur gekeken worden naar definities van special events. Ook Watt refereert in Event Management in Leisure and Tourism naar een definitie van een andere auteur, Wilkinson. Wilkinson geeft als definitie: A special event is a one-off happening designed to meet specific needs at any given time 26. Op dezelfde pagina volgt een definitie van Goldblatt: A special event recognizes an unique moment in time with ceremony and ritual to satisfy specific needs. Ook bij deze laatste twee genoemde definities van Wilkinson en Goldblatt ontbreekt een referentie aan de publieke aard van een publieksevenement. 18

19 Wanneer gekeken wordt naar Nederlandse bronnen, zijn er een aantal die een definitie geven van een publieksevenement: - Dikke van Dale De Dikke van Dale kent ook het woord publieksevenement niet, maar definieert een evenement als een belangrijke gebeurtenis 27. Dit is een wel heel beknopte en weinig informatieve definitie. - Jan Verhaar, Projectmanagement 1 28 De minor Eventproduction van de Hogeschool INHOLLAND gebruikt de volgende definitie van Verhaar uit het boek Projectmanagement 1: Een publieksevenement is een speciale gebeurtenis, die door een initiatiefnemer (individu, groep of organisatie) bewust is gepland, en gericht is op een bepaalde doelgroep, om met een bewust gekozen vorm, een bepaald doel te realiseren, waarbij de toegang verkregen kan worden voor eenieder die hierheen wil Net als in de definities uit de Engelse literatuur wordt er gesproken over de bewuste planning, de unieke aard van het evenement en met een bepaald doel. Deze definitie vult aan op het punt dat zij refereert aan een specifiek gekozen doelgroep en de publieke toegang. Het omvat de aspecten van een publieksevenement op die wijze dat zij een keur aan verschillende evenementen omsluit, maar ook uitsluit. - NRIT Het Nederlands Research Instituut voor Recreatie en Toerisme (NRIT) draagt de voor een evenement volgende definitie aan: Een evenement is een gebeurtenis die wordt georganiseerd ten behoeve van een relatief groot aantal bezoekers, waarvan een relevant deel van buiten de regio afkomstig is 29. Hier wordt de niet term publieksevenement gebruikt. Wat verder opvalt, is dat deze definitie zich toespitst op het aantal bezoekers dat van buiten de regio afkomstig is en wordt niet gerefereerd aan de publieke aard van het evenement. Wel wordt hier duidelijk gesproken over een groot aantal bezoekers. - Het Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Het Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid definieert publieksevenementen in haar leidraad Veiligheid Publieksevenementen als volgt: Een publieksevenement is elke voor het publiek toegankelijke verrichting van vermaak, inclusief herdenkingen, waarbij een verzameling mensen zich in een bepaald tijdvak in/op een (meestal) begrensde en (eventueel beperkt) openbaar toegankelijke inrichting of terrein bevindt of beweegt 30. Dit lijkt een volledige definitie, maar het hebben van een doelstelling voor de organisatie en 19

20 de unieke aard van het evenement wordt niet benadrukt, waarbij het reguliere activiteiten als voetbalwedstrijden niet uitsluit. Na het beschouwen van bovenstaande definities, is er tot de conclusie te komen dat de definitie van de minor Eventproduction een vrij volledige definitie is. In deze definitie komen de verschillende aspecten naar voren die een publieksevenement onderscheiden van onder andere zakelijke evenementen en evenementen uit het reguliere aanbod. Deze zal dan ook gebruikt worden in het vervolg van dit onderzoek als definitie van het woord publieksevenement Soorten publieksevenementen Publieksevenementen zijn te vinden in alle maten, vormen, stijlen en gebieden. Bovendien kunnen deze op allerlei wijzen worden geclassificeerd: naar hoofdactiviteit, bezoeker, grootte, kosten enzovoort. Hier volgt een beschouwing van de verschillende indelingen die de literatuur aandraagt. Dit dient als een inleiding tot de beschouwing van de verschillende kenmerken van publieksevenementen. Voor een beschouwing van de indeling van evenementen kan gekeken worden naar de basiselementen van een publieksevenement. Het NRIT 31 draagt als de 4 ingrediënten van publieksevenementen aan: - Bezoeker; - Locatie; - Organisatie; - Financiën. Echter, een deel van literatuur deelt ook specifiek in op programmering. Wanneer deze aan de lijst wordt toegevoegd en er binnen deze vijf categorieën onderverdeeld wordt, kunnen er nog diverse schiftingen worden gemaakt. Toch bieden deze 5 onderdelen een leidraad voor het indelen. In de literatuur wordt er voornamelijk op grootte (bezoekers) of op programmering ingedeeld. In het rapport Inspirerende Evenementen 32 van het NRIT maakt het NRIT gebruik van de indeling van het onderzoeksbureau Respons. Respons onderscheidt bij publieksevenementen uit het niet reguliere aanbod 4 categorieën: 20

21 - Beeldende Kunst; - Podiumkunsten; - Sport; - Maatschappij-sociaal-cultuur. Deze indeling omvat veel verschillende publieksevenementen. In dit rapport staat ook een evenementenmatrix met een indeling van de gehele evenementenmarkt en de plaats die publieksevenementen hierin innemen. Dit model is te vinden in bijlage 6.4. In bijlage 6.5 is een categorieënoverzicht van publieksevenementen uit niet-regulier aanbod te vinden. In dit categorieënoverzicht zijn evenementen gecategoriseerd op het onderwerp, of de programmering van het evenement. Verhaar 33 maakt in het boek Projectmanagement de volgende onderscheiding qua grootte van publieksevenementen: - Kleinschalig: tot circa 500 bezoekers per dag; - Middelgroot: circa bezoekers per dag; - Grootschalig: meer dan 5000 bezoekers per dag; - Mega evenementen: meer dan één miljoen bezoekers per dag. Opvallend is dat Bowdin 34 in het boek Events Management een andere schaal aanhoudt. Hij gebruikt geen cijfers, maar de impact van het evenement op verschillende gebieden om publieksevenementen in te delen. Hij noemt de categorieën: - Mega-events; - Hallmark events; - Major events. Mega-events zijn in dit geval events that are so large that they affect whole economies and reverbarate in the global media 35. Hallmark events zijn volgens Bowdin evenementen die in aard zodanig in overeenstemming zijn met de uitstraling van een stad, dat de twee een worden en het evenement gebruikt wordt als uithangbord voor de stad, onder andere om toeristen te trekken. Major events worden omschreven als evenementen die een bepaalde mate van media aandacht, toerisme en economische voordelen aantrekken. Verder maakt Bowdin ook het onderscheid tussen 3 soorten categorieën van evenementen namelijk sport evenementen, culturele evenementen en zakelijke evenementen. Uiteraard valt 21

22 op dat zakelijke evenementen doorgaans geen publieksevenementen zijn, mede door hun aard en de toegankelijkheid. Evenementen kunnen dus op verschillende manieren worden ingedeeld. Het kan gebeuren op onderdelen van een evenement of de op de grootte. Indelen op de onderdelen, dus de elementen, van publieksevenementen, kan op basis van de 5 basiselementen: bezoeker, de locatie, de organisatie, financiën en programmering. In de literatuur wordt er voornamelijk geordend op 2 onderdelen, namelijk de relatieve grootte, zowel in invloed op de omgeving als bezoekersaantallen, en op de programmering Algemene elementen Zoals al hierboven is vastgesteld, zijn er meerdere soorten publieksevenementen te onderscheiden. Toch hebben deze publieksevenementen gemeenschappelijke kenmerken. Deze zijn vaak anders in de fysieke uitvoering. Zo heeft bijvoorbeeld ieder publieksevenement een locatie, maar dit kan zowel binnen als buiten zijn. Bij het definiëren van een publieksevenement zijn een aantal elementen genoemd die een evenement moet bevatten om te classificeren als een publieksevenement. Met een element wordt hier een eigenschap bedoeld die het publieksevenement bevat. Een eigenschap van een publieksevenement is bijvoorbeeld dat het een bepaalde doelgroep trekt. De genoemde kenmerken in een definitie van een publieksevenement zijn: - Het behoort tot het niet reguliere aanbod van evenementen; - Het is een speciale gebeurtenis; - Het heeft een initiatiefnemer; - Het is bewust gepland; - Het is gericht op een bepaalde doelgroep; - Het heeft een bewust gekozen vorm; - Het heeft een bepaald doel; - Toegang kan verkregen worden voor eenieder die het evenement wil bezoeken. Toch zijn er naast deze kenmerken, nog meer kenmerken aan te wijzen die terug te vinden zijn bij publieksevenementen De hierboven genoemde kenmerken zijn specifieke onderdelen van een publieksevenement. Maar dit betekent niet dat er geen kenmerken zijn die publieksevenementen delen met andere evenementen en waarop zij ook getypeerd kunnen 22

23 worden. Met andere woorden: publieksevenementen kunnen zich ook onderscheiden op kenmerken die ook bij andere soorten evenementen voorkomen. Om een zo volledig mogelijk overzicht te verkrijgen, is er gekeken naar de inhoudsopgaven van de verschillende literatuurwerken en zijn de onderwerpen van de hoofdstukken geïnventariseerd. Maar, afhankelijk van oriëntatie, worden ook verschillende elementen van evenementen anders genoemd. Zo goed mogelijk zijn de verschillende benamingen van elementen geclassificeerd en zo is er een lijst van onderwerpen ontstaan, corresponderend met elementen. Deze lijst met alle onderwerpen en benamingen is te vinden in bijlage 6.6. Het resultaat was de volgende lijst, gealfabetiseerd: - Bezoeker - Milieu en Natuur - Catering - Organisatie - Evaluatie - Personeel - Financiën - Organisatie - Infrastructuur op en om het evenement - Programmering - Juridisch - Sponsoring - Locatie - Techniek - Logistiek op en om het evenement - Veiligheid (fysieke veiligheid) - Marketing en communicatie Onderscheidende kenmerkende elementen Hier wordt gezocht naar elementen van evenementen die bij elk evenement aanwezig zijn, maar ook bij elk publieksevenement verschillend worden ingevuld. Deze elementen hebben een dermate grote invloed op publieksevenement op een manier dat het evenement zich op dat element zou kunnen onderscheiden in de markt. Eigenlijk is deze vraag hierboven al beantwoord onder paragraaf Soort Publieksevenementen. De 5 kenmerken die zijn genoemd bij de categorisering van evenementen zijn de 5 vaste, te onderscheiden elementen van een evenement. Deze 5 kenmerken kunnen zodanig hun stempel op een evenement drukken, dat het zich onderscheid van andere evenementen in de markt. Ook worden deze in het overgrote deel van de evenementenliteratuur teruggevonden, zoals gezien kan worden op de lijst in de bijlage 6.6. Een combinatie van deze 5 kenmerken staat garant voor een volledig evenement. In bijlage 6.7 kan gezien worden dat alle in paragraaf genoemde elementen van publieksevenementen, in deze categorieën in te delen zijn. Dus de 5 onderscheidende kenmerken van een evenement zijn: 23

24 - Doelgroep; - Locatie; - Organisatie; - Financiën; - Inhoud. Uiteraard kunnen binnen deze 5 kenmerken nog meer specifieke elementen onderscheiden worden. Bij de locatie kan bijvoorbeeld de toegankelijkheid gekozen worden, of bij bezoekers de bezoekers zelf, maar ook de herkomst van de bezoekers. Deze 5 kenmerken zijn met opzet breed gekozen aangezien de lijst van specifieke elementen die een publieksevenement kunnen onderscheiden, te lang en de breed zou worden. Overigens is de term onderscheidend nogal subjectief; of iets onderscheidend is, hangt af van een referentiekader. Zo kunnen voor een subsidieverstrekker hele andere elementen een evenement onderscheiden dan voor bijvoorbeeld een sponsor. De bovengenoemde elementen zijn dan ook gekozen vanuit het oogpunt van de bezoekers en de organisator. 24

25 2.3 Deelvraag 2 Wat is de sociale omgeving en hoe wordt deze veranderd? Deze deelvraag verkent het onderwerp sociale omgeving. De sociale omgeving is een factor die een stad een bepaalde waarde geeft. Een positieve sociale omgeving kan een stad een hele prettige plek maken om te wonen. Maar een negatieve sociale omgeving kan precies het tegenovergestelde bereiken. Er wordt hier gekeken naar de sociale omgeving in een buurt of wijk, dus niet in de stad als geheel. In deze paragraaf wordt er gekeken wat de sociale omgeving precies inhoud en hoe het beïnvloedt wordt. Vervolgens wordt er gekeken naar de financiële gevolgen van de sociale omgeving Wat is de sociale omgeving? De definitie voor de sociale omgeving wordt door verschillende instanties anders gegeven. Opvallend is dat vooral gezondheidsinstanties spreken over de sociale omgeving. Verschillende instanties geven andere invullingen van het onderwerp, maar de strekking is overwegen hetzelfde. Onderdelen die genoemd worden, zijn: Sociaaleconomische gezondheidsverschillen (Nationale Atlas Volksgezondheid) Sociale steun (Monitor Gezondheidsachterstanden) Inkomen (Nationale Atlas Volksgezondheid) Sociaal kapitaal (Monitor Gezondheidsachterstanden) Uitkeringen (Nationale Atlas Sociale cohesie (Monitor Volksgezondheid) Gezondheidsachterstanden) Religie (Nationale Atlas Volksgezondheid) Sociale participatie & integratie (Monitor Gezondheidsachterstanden) Stemgedrag (Nationale Atlas Inkomsten (Gezondheid EU) Volksgezondheid) Buurtbeleving (Nationale Atlas Opleiding (Gezondheid EU) Volksgezondheid) Opleidingsniveau (Nationale Atlas Gemeenschap waartoe iemand (Gezondheid Volksgezondheid) EU) Levens- en arbeidsomstandigheden Sociale netwerken (Monitor (Gezondheid EU) Gezondheidsachterstanden) De GGD stelt: De sociale omgeving heeft betrekking op de maatschappelijke aspecten in de leefomgeving van een persoon (bijv. netwerken, voorzieningen in de woonomgeving, veiligheid) 36. De thesaurus Zorg en Welzijn gebruikt de definitie: Geheel aan sociale contacten en de sociaaleconomische positie 37. Om deze scriptie hanteerbaar te houden, is het belangrijk om een eenduidige definitie van de sociale omgeving te hebben die relevant is in het kader van dit onderzoek en het duidelijk afgebakend. Daarom wordt hier de definitie van de thesaurus van Zorg en Welzijn gebruikt met een aanvulling. De definitie die is gekozen om in deze scriptie te hanteren is: 25

26 De sociale omgeving is het geheel aan sociale contacten en de sociaaleconomische positie van een persoon en diens fysieke omgeving en de beleving ervan. In deze definitie zijn alle bovenstaande elementen meegenomen, zowel van de lijst als van de GGD en is een hanteerbare definitie. Op deze manier gedefinieerd omvat de sociale een groot beleidsgebied en een groot theoretisch gebied. Om dit onderzoek in de gestelde tijd te kunnen uitvoeren, is ervoor gekozen om 3 onderdelen uit de sociale omgeving te lichten. De drie gekozen onderdelen zijn: - Sociale cohesie; - Sociaal kapitaal; - Fysieke leefomgeving. Deze drie onderdelen zijn gekozen omdat zij een belangrijk deel van de sociale omgeving uitmaken. Zij beïnvloeden namelijk een groot aantal andere onderdelen van de sociale omgeving zoals buurtbeleving, de leefomgeving en de sociale participatie en integratie Sociale cohesie Sociale cohesie is een begrip dat door de overheid en in de media op veel verschillende manieren gebruikt wordt. In de sociologische literatuur is het ook een divers begrip dat meerdere definities heeft. De definitie die Paul Schnabel in het boek Social Work geeft, is: De mate waarin mensen in gedrag en beleving uitdrukking geven aan hun betrokkenheid bij maatschappelijke verbanden in hun persoonlijk leven, als burger in de maatschappij en lid van de samenleving 38. Kees Schuyt stelt: de sociale cohesie is de interne bindingskracht van een sociaal systeem 39. Hierbij kan de buurt gezien worden als een sociaal systeem. Deze definitie wordt gedeeld door het Sociaal Cultureel Planbureau 40. Deze definitie sluit goed aan bij het doel van dit onderzoek in die zin dat het eenduidig is en naar een duidelijke mechaniek verwijst. Dit is dan ook de definitie waarnaar verwezen wordt wanneer er in dit onderzoek gesproken wordt over sociale cohesie Sociaal kapitaal Sociaal kapitaal is, net als sociale cohesie, een begrip met diverse definities. Het wordt in sommige literatuurwerken ook genoemd als synoniem voor sociale cohesie. Echter, het zijn twee verschillende verschijnselen. Binnen een brede omschrijving kan sociaal kapitaal gezien worden als een container begrip. In deze container passen begrippen als normen en waarden en sociale netwerken. 26

27 Deze helpen de samenwerking en samenhang in de maatschappij. 41. Binnen het sociaal kapitaal kunnen twee vormen onderscheiden worden; sociaal kapitaal op macroniveau en op microniveau 42. Het microniveau duidt op het sociale netwerken en de bronnen waartoe een individu toegang heeft 43. Het gaat hier om zogeheten tweedeorde hulpbronnen; deze bronnen bestaan uit hulpbronnen van andere waarmee het individu omgaat 44. Het doel hiervan, of het voordeel, is dat het individu hierdoor makkelijker zijn of haar doelen kan bereiken dat zonder deze bronnen. Een voorbeeld: Piet is timmerman. Hij werkt voor een zacht prijsje aan de keuken van de buurman van zijn oom. Dit is een demonstratie van het sociaal kapitaal, want de buurman van Piet zijn oom heeft nu door zijn netwerk aan te spreken iets voor minder kosten kunnen realiseren. Het macroniveau, zoals door de socioloog Putnam beschreven, doelt sociaal kapitaal op de netwerken en hulpbronnen van organisaties en overheden Fysieke leefomgeving De fysieke leefomgeving is eigenlijk alles wat de mens met haar 5 zintuigen waar kan nemen. Wanneer deze fysieke leefomgeving niet heel goed is, bijvoorbeeld door hondenpoep op de straat of door gebroken ruiten in een pand, zorgt dit voor een negatieve ervaring van de leefomgeving Wat beïnvloedt de sociale omgeving? Wat beïnvloedt de sociale omgeving als zij is samengevat in deze drie elementen? Belangrijk is om te beseffen dat deze drie elementen ook elkaar beïnvloeden, net zoals zij andere elementen van de sociale omgeving beïnvloeden. Bovendien geldt voor bijna al deze invloeden een wisselwerking met de sociale cohesie, kapitaal en de leefomgeving. Ze kunnen elkaar versterken en verbeteren of afzwakken en verpesten. - Homogeniteit van de leefgemeenschap Gedeelde normen en waarden voorkomen problemen 46 waardoor mensen zich prettiger voelen in hun leefomgeving. Gedeelde normen en waarden zorgen er ook voor dat mensen zich met elkaar verbonden kunnen voelen en zo een cohesie gevoel op kunnen bouwen

28 - Verloedering In verloederde wijken is het minder prettig wonen en komt vaak meer vandalisme voor 48. Mensen voelen zich minder prettig in en waarschijnlijk minder gebonden met een plek die verloederd is. Dit gaat ten koste van de leefomgeving. Bovendien zorgt vandalisme voor een gevoel van onveiligheid wat weer in de weg staat van het bouwen van sociaal kapitaal. - Aanwezigheid van contactpunten zoals winkels, horeca en scholen Contact zorgt ervoor dat mensen elkaar leren kennen en eventueel meer rekening met elkaar houden. Bovendien kan op deze wijze gewerkt worden aan het ontvouwen van een netwerk voor het sociaal kapitaal 49. Contact zorgt er bovendien voor dat problemen makkelijker kunnen worden aangepakt. Contact draagt op die wijze ook bij aan cohesie Verhuismobiliteit In buurten waar mensen veel verhuizen wordt er logischerwijs ook minder gemakkelijk contact gelegd en zijn contact minder duurzaam waardoor het sociaal kapitaal moeilijk duurzaam te maken is. En als iets niet evenveel oplevert als de investering, wordt er niet in geïnvesteerd. - Criminaliteit Criminaliteit zorgt voor een gevoel van onveiligheid. Zoals hier onder beschreven staat een gevoel van onveiligheid in de weg van binding en sociaal kapitaal (Sociale) Veiligheid De veiligheid in een buurt kan een grote invloed hebben op woonplezier. Als er een constante dreiging is van inbraak of autodiefstal, dan zorgt dit voor een groot gevoel van onveiligheid. Mensen kunnen hierdoor elkaar ook meer gaan wantrouwen. Gebleken is dat de kwaliteit van sociale relaties invloed heeft op leefbaarheid en veiligheid van buurten 52. Omgekeerd wordt aangenomen dat een gevoel van veiligheid eventueel wantrouwen zal verminderen waardoor er makkelijker aan cohesie en kapitaal gebouwd kan worden Informele controle Informele controle en sociale cohesie beïnvloeden elkaar in een cirkel. Ergens waar weinig sociale cohesie is, zal ook minder informele controle plaatsvinden omdat mensen zich minder verantwoordelijk voelen voor elkaar

29 2.3.3 Zijn er financiële gevolgen van een positieve of negatieve sociale omgeving? De financiële gevolgen die de sociale omgeving heeft, zijn voornamelijk door logisch redeneren al te voorzien. Wanneer er een slechte sociale omgeving is, voelen mensen zich vaak niet gezond 55. Dit kan alleen al op de gezondheidszorg voor een financiële weerslag zorgen. Ook kan het ervoor zorgen dat, zoals al hierboven gesteld, de criminaliteit in een buurt toeneemt. Hierdoor kunnen verzekeringskosten en beveiligingskosten omhoog gaan. Ook kan een slechte sociale omgeving ervoor zorgen dat de gemeente met bijvoorbeeld opbouwwerkers meer aandacht aan een buurt moet besteden. Ook dit zorgt voor extra kosten. Een positieve sociale omgeving, echter, heeft een groter zelforganiserend vermogen en kan daarom ook beter haar eigen problemen oplossen

30 2.4 Deelvraag 3: zijn er elementen van publieksevenementen te onderscheiden die aan de sociale omgeving bijdragen of het juist tegenwerken? Deze deelvraag combineert de twee vorige deelvragen en bekijkt welke elementen er van evenementen te onderscheiden zijn die aan de sociale omgeving bijdragen of het juist tegenwerken. Hierbij wordt gekeken welke invloeden er kunnen zijn op de sociale omgeving door evenementen. Vervolgens wordt er gekeken welke elementen dan zorgen voor deze invloed Welke rol spelen elementen van evenementen in de sociale omgeving? Zoals er bij de beantwoording van de eerste deelvraag naar voren kwam, zijn er 5 elementen die een publieksevenementen onderling onderscheiden. Deze 5 elementen zijn: - Doelgroep; - Locatie; - Organisatie; - Financiën; - Inhoud. Deze 5 elementen omvatten ook het grootste deel van het publieksevenement waarmee de omgeving in aanraking komt; zij zien het evenement (de locatie), zij ontmoeten de bezoeker (bezoekers), zij krijgen wel of geen vooraankondiging of inspraak (organisatie). De financiën zijn een iets ander verhaal. Deze hebben wel een weerslag op hoe een evenement is georganiseerd, maar niet per se op de hoe de omgeving het evenement ervaart. Zo zullen omwonenden niet hoeven te merken dat een evenement gesponsord is. De inhoud kan een element zijn waarmee de omwonende (ongewenst) in aanraking, bijvoorbeeld bij een muziekevenement of een culinair evenement in de open lucht Wat is de invloed van evenementen op de sociale omgeving? Er wordt in de evenementen literatuur niet uitzonderlijk veel aandacht besteed aan de invloed van publieksevenementen op de sociale omgeving. Daar kunnen meerdere redenen voor zijn. Publieksevenementen zijn door de jaren heen steeds meer een gebeurtenis op zichzelf geworden en in veel gevallen geprofessionaliseerd en geïnstitutionaliseerd. Er zijn misschien meer publieksevenementen dan vroeger. Nu bewoners steeds mondiger worden 57, is het misschien ook wel makkelijker om invloed te signaleren, als er ruchtbaarheid aan gegeven wordt. Een andere reden is misschien omdat er negatieve effecten zijn waargenomen van evenementen op de sociale omgeving. 30

31 Ook misschien omdat publieksevenementen, meer dan vroeger, een studieobject zijn. Hoe dan ook, tegenwoordig wordt er met mondjesmaat aandacht aan besteed. Ook in de sociale literatuur wordt er af en toe naar gekeken, bijvoorbeeld zoals in het boek Betrekkelijke Betrokkenheid 58. Een interessant instrument in het kader van dit onderzoek is de FSIAS schaal. FSIAS staat voor Festival Social Impact Attitude Scale 59. De FSIAS is een instrument dat oorspronkelijk is ontwikkeld in Canada. Het is ontwikkeld met het doel om de sociale invloeden van evenementen te meten in een bepaalde streek. Naast de FSIAS zijn er ook andere rapporten die andere invloeden noemen. Deze invloeden zijn vaak dezelfde effecten op een iets andere manier geformuleerd of met een net andere focus. Voor dit onderzoek is er een lijst ontworpen met deze effecten, gebaseerd op 5 bronnen 60. De lijst van invloeden is vertaald aangezien het grootste deel van de bronnen Engels is. De lijst is ontstaan door vergelijkbare invloeden te combineren of onder te brengen onder een bredere noemer. Sociale cohesie Sociaal Kapitaal Fysieke omgeving Het verbetert het gevoel over de gemeenschap/buurt Het verbetert het gevoel over de gemeenschap/buurt Trots op de gemeenschap/buurt Versterking sociale cohesie Trots op de gemeenschap/buurt Trots op de Een viering van de gemeenschap/buurt gemeenschap/buurt Versterkt de lokale identiteit Informatie doorgeven Ontmoeting mensen Ontmoeting mensen Een viering van de Ondersteuning van sociale gemeenschap/buurt processen Ondersteuning van sociale processen De gemeenschap/buurt wordt gezien als een leuke plaats omdat er meer mogelijkheden tot vermaak zijn Figuur 2.1 Positieve invloed op de sociale omgeving De gemeenschap/buurt wordt gezien als een leuke plaats omdat er meer mogelijkheden tot vermaak zijn Verbetering van de faciliteiten 31

32 Sociale cohesie Sociaal Kapitaal Fysieke omgeving Overlast o Geluid o Parkeren o Afval o Drugs- en alcoholmisbruik o Wangedrag Stress bij de gemeenschap/buurt Overlast Geluid Parkeren Afval Drugs- en alcoholmisbruik Wangedrag Stress bij de gemeenschap/buurt Het is te druk en maakt de locatie daardoor minder Gemeenschap/buurt wordt overbelast door het aantal mensen aantrekkelijk Het is te druk en maakt de locatie daardoor minder aantrekkelijk Openbaar vervoer is minder of niet beschikbaar Gevoel van manipulatie bij de gemeente/buurt Figuur 2.2 Negatieve invloed op de sociale omgeving Faciliteit zijn niet of verminderd beschikbaar Het uiterlijk van de gemeenschap/buurt wordt negatief beïnvloed Een complete lijst van invloeden per bron kan in de bijlage 6.8 worden gevonden Wat is de invloed van elementen op de sociale omgeving? Nu is vastgesteld welke invloeden de literatuur noemt, kan er gekeken worden hoe deze invloeden ontstaan. Door basiselementen van evenementen naast de effecten te leggen, kan gezien worden op welke manier de basiselementen van publieksevenementen invloed hebben op de sociale omgeving. Eerst worden de positieve effecten besproken. - Het verbetert het gevoel over de gemeenschap/buurt Voor deze specifieke invloed is waarschijnlijk niet een van de elementen aan te wijzen. Waarschijnlijk is een publieksevenement dat goed georganiseerd is, waarbij de negatieve elementen zo ver mogelijk geminimaliseerd zijn, hier debet aan. Het gaat hier dus waarschijnlijk gaan om een wisselwerking van alle vijf de elementen. - Trots op de gemeenschap/buurt Ook dit is waarschijnlijk het gevolg van een positieve wisselwerking van een goede inzet van alle elementen. Overigens kan een inhoud en een locatie die positieve punten van een buurt versterken hier waarschijnlijk meer aan bijdragen dan de andere elementen. Bijvoorbeeld bij een evenement zoals de Haarlemse Erfgoednacht waar er verhalen op bijzondere plekken in de stad worden voorgelezen. 32

33 - Versterkt de lokale identiteit Vooral de programmering en de bezoeker van een publieksevenement moeten hierbij zodanig aansluiten bij de buurt dat zij geen overlast veroorzaken. In andere woorden, de inhoud en de doelgroep moeten aansluiten bij de lokale identiteit om deze te kunnen versterken Een viering van de gemeenschap/buurt Voor deze invloed geld waarschijnlijk hetzelfde als bij invloed op de Trots op een gemeenschap. Dat houdt in dat bij een positieve demonstratie van de goede eigenschappen van de buurt door het publieksevenement er een viering van de buurt ontstaat. Hier zullen inhoud en de locatie een grotere rol spelen. - Informatie doorgeven Deze invloed houd in dat mensen uit de gemeenschap onderling informatie uitwisselen. Dit wordt waarschijnlijk voornamelijk bereikt als meerdere mensen uit de gemeenschap het publieksevenement bezoeken. Hiervoor moet het aansluiten bij hun interesses 62. De inhoud en de doelgroep zullen hier dus de primaire rol spelen. - Ontmoeting mensen Deze invloed hangt voor een deel samen met de vorige invloed. Om deze invloed te bereiken, moet de persoon uit de gemeenschap het publieksevenement bezoeken. Ook hier zullen de doelgroep en de inhoud de primaire rol belangrijk zijn. - Ondersteuning van sociale processen Door ontmoeting kunnen mensen de kans krijgen om hun netwerk uit te breiden of contacten te versterken. Publieksevenementen kunnen deze ontmoeting faciliteren en daardoor sociale processen ondersteunen. 33

34 Hiervoor gelden dezelfde voorwaarden als voor de ontmoeting, namelijk dat de inhoud en de doelgroep moeten aansluiten bij de potentiële bezoeker. Voorwaarde is ook dat meerdere mensen uit dezelfde gemeenschap het evenement bezoeken, zodat de sociale processen binnen dezelfde wijk of gemeente worden opgelost. - De gemeenschap/buurt wordt gezien als een leuke plaats omdat er meer mogelijkheden tot vermaak zijn Deze invloed wordt vooral verzorgd door de inhoud. Wanneer deze bij de gemeente aansluit wordt het sneller als een toevoeging aan de wijk gezien. - Versterking sociale cohesie Ook hier geldt weer hetzelfde als voor de sociale processen, namelijk dat de inhoud en de doelgroep moeten aansluiten bij de potentiële bezoeker. Opvallend is dat bij de positieve effecten vooral de bezoeker, de programmering en de locatie van belang zijn. Deze spelen de grootste rol bij de positieve invloeden. Hieronder volgt een beschrijving van welke elementen de negatieve invloed teweeg brengen: - Overlast o Geluid o Parkeren o Afval o Drugs- en alcoholmisbruik o Wangedrag De overlast wordt vooral veroorzaakt door de bezoekers van een publieksevenement. Zij zorgen voor de overlast door zich te misdragen met of zonder het misbruik van middelen. Ook logistieke overlast door parkeerplaatsen te bezetten komt van de bezoekers van publieksevenementen. Maar het er is ook een organisatorische kant. De organisatie kan een groot deel van deze overlast reguleren door goed op te ruimen en te zorgen dat het parkeren in goede banen wordt geleid. Ook kan wangedrag en misbruik van middelen door goede beveiliging en controle op het terrein worden tegen gegaan. - Gemeenschap/buurt wordt overbelast door het aantal mensen De overbelasting van de buurt door het aantal mensen komt voort uit het aantal bezoekers van een publieksevenement. Om deze reden is het een organisatorisch probleem. 34

35 Door het aantal kaarten te verminderen of te controleren hoeveel mensen een publieksevenement bezoeken, kan dit eventueel voorkomen worden of worden beheerst. - Openbaar vervoer is minder of niet beschikbaar Problemen voor de gemeenschap met het openbaar vervoer zijn vooral organisatorisch van aard. De organisatie van een publieksevenement kan eventueel zorgen voor de spreiding van de manieren van vervoer van de bezoekers en daardoor dit probleem minimaliseren of juist groter maken. Een andere optie is crowd-management door middel van de programmering. Om te zorgen dat mensen gespreid weggaan, kan er bijvoorbeeld als laatste een slechtere DJ worden geprogrammeerd op een tranceevenement. - Stress bij de gemeenschap/buurt Stress kan door veel verschillende factoren rondom een publieksevenement worden veroorzaakt. Vooral overlast veroorzaakt stress, maar ook onduidelijkheid kan een bron van stress zijn voor de buurt of gemeenschap. Overlast en onduidelijkheid worden vooral veroorzaakt door de organisatie van een evenement, wat de oorzaak dus organisatorisch maakt. - Faciliteit zijn niet of verminderd beschikbaar Ook andere faciliteiten zoals buurtcentra of sportlocaties kunnen door evenement niet of verminderd beschikbaar zijn. Dit probleem kan aan de aard van een evenement liggen, doordat het gebruik maakt van de locatie als faciliteit. In dat geval ligt het aan de locatie. Het kan ook zijn dat een faciliteit vanwege te verwachten overlast zijn deuren sluit. In dit geval is het een organisatorisch probleem. - Het is te druk en maakt de locatie daardoor minder aantrekkelijk Als er binnen een gemeente veelvuldig voor een locatie wordt gekozen voor publieksevenementen, kan het gevoel van onaantrekkelijkheid toenemen door de overbelasting van de specifieke locatie. Bij deze invloed is, net als bij overbelasting van de buurt, het element organisatie de oorzaak. Maar ook de gekozen locatie speelt hier een rol. 35

36 - Gevoel van manipulatie bij de gemeente/buurt Een gevoel van manipulatie komt waarschijnlijk voort uit de communicatie van de gemeente of buurt met de organisatie van het publieksevenement. Het element dat hier beïnvloed is dan de organisatie. - Het uiterlijk van de gemeenschap/buurt wordt negatief beïnvloed Als er na een publieksevenement niet goed opgeruimd wordt kan dit ervaren worden als overlast, maar het kan ook fysiek het uiterlijk van een gemeenschap of buurt negatief beïnvloeden. Ook dit kan gezien worden als een organisatorisch probleem. Uit het bovenstaande blijkt dat negatieve effecten van publieksevenementen op de sociale omgeving voornamelijk veroorzaakt worden door het organisatorische element. 36

37 2.5 Conclusie Literatuuronderzoek Na het bekijken van alle deelvragen afzonderlijk, wordt hier nu gekeken naar de deelvragen in relatie tot de hoofdvraag. De hoofdvraag die beantwoord moet worden in dit onderzoek luid: Welke elementen kunnen er bij publieksevenementen in de stad Haarlem aangewezen worden die een invloed hebben op de sociale omgeving? In het literatuuronderzoek is er gekeken naar algemene literatuur, en het is dus moeilijk om hier bij de conclusie van de literatuur een oordeel te vellen over de elementen van publieksevenementen in Haarlem. Toch zal hier geprobeerd worden om een antwoord te geven op de hoofdvraag, maar in een meer algemene zin. Uit het literatuuronderzoek gebleken dat er 5 basiselementen van publieksevenementen te onderscheiden zijn, die een grote invloed uitoefenen op publieksevenementen. Zij zorgen voor een onderscheidend vermogen van het publieksevenement om zich te kunnen onderscheiden van andere publieksevenementen in dezelfde markt. Deze 5 basiselementen zijn: - Doelgroep - Locatie - Organisatie - Financiën - Inhoud Door hun ruime aard, omvatten deze vijf basiselementen alle aspecten van een publieksevenement. In het literatuuronderzoek is er ook gekeken naar de sociale omgeving, wat het is en wat het beïnvloed. Daarbij wordt de volgende definitie gehanteerd: De sociale omgeving is het geheel aan sociale contacten en de sociaaleconomische positie van een persoon en diens fysieke omgeving en de beleving ervan. De sociale omgeving op zich is in dit onderzoek opgedeeld in drie verschillende onderdelen. De drie onderdelen zijn sociale cohesie, sociaal kapitaal en de fysieke omgeving. De sociale omgeving wordt op verschillende manieren beïnvloed, zowel door fysieke processen als sociale processen. De drie onderdelen beïnvloeden elkaar ook onderling. De sociale omgeving is ook een locatie, het is de fysieke omgeving waar een evenement kan plaatsvinden. Dit onderzoek kijkt welke elementen van een publieksevenement de sociale omgeving beïnvloedt. Er zijn verschillende invloeden die een publieksevenement kan hebben op de sociale omgeving, zowel positief als negatief. Deze invloeden worden veroorzaakt door de 5 37

38 basiselementen die een publieksevenement onderscheiden. De positieve effecten van publieksevenementen op de sociale omgeving worden voornamelijk gevormd door de doelgroep van het publieksevenement, de inhoud en de locatie van het evenement. Het lijkt vooral belangrijk dat de leden van een gemeenschap het publieksevenement bezoeken en dat het publieksevenement op een goede plek in de buurt wordt gehouden. De negatieve invloed wordt voornamelijk veroorzaakt door het organisatorische element. 38

39 21 NRIT (2004). Inspirerende Evenementen. Breda: NRIT. 22 Google Translate (2009). Vertaling Publieksevenement. Geraadpleegd , 23 Brittanica (2009). Definitie event. Geraadpleegd , 24 Bowdin et al (2001). Events Management, p. 15. Oxford: Butterworth-Heineman. 25 Bowdin et al (2001). Events Management, p. 16. Oxford: Butterworth-Heineman 26 Watt, D.C. (1998) Event Management in Leisure and Tourism, p. 1. New York: Addison Wesley Longman. 27 Dikke van Dale (2009). Definitie evenement. Geraadpleegd , 28 Verhaar, J. (2004) Projectmanagement: een professionele aanpak van evenementen, p. 37. Utrecht: Boom 29 NRIT (2004). Inspirerende Evenementen, pp. 6/7. Breda: NRIT 30 NIFV (2002). Leidraad Veiligheid Publieksevenementen, p. 11. Geraadpleegd op , 31 NRIT (2004). Inspirerende Evenementen. Breda: NRIT 32 NRIT (2004). Inspirerende Evenementen, pp. 6/7. Breda: NRIT 33 Verhaar, J. (2004) Projectmanagement: een professionele aanpak van evenementen, p. 37. Utrecht: Boom 34 Bowdin et al (2001). Events Management. Oxford: Butterworth- 35 Bowdin et al (2001). Events Management, p. 16. Oxford: Butterworth-Heineman 36 GGD Eindhoven (2007). Infokaart Sociale Omgeving. Eindhoven: GGD. 37 Thesaurus Zorg en Welzijn (2009) Definitie Sociale Omgeving. Geraadpleegd , 38 Riet, N. van (2006). Social work: mensen helpen tot hun recht te komen, p. 58.Assen: Uitgeverij van Gorcum 39 Verwijzing in: Willemse, J. (2006). Anders kijken: een breder zicht op menselijk gedrag, p Houten: Bohn Stafleu van Loghum 40 Doeleman, R. (2004) Sociale cohesie en gemeenschapsontwikkeling, p.1. Bekeken , op 41 Stel, J. van der (2004). Handboek Preventie: voorkomen van psychische problematiek en bevorderen van geestelijke gezondheid, p Assen: Uitgeverij van Gorcum. 42 Völker, B.(2005) Burgers in de Buurt, p. 9. Amsterdam: Amsterdam University Press 43 Komter, A. E., Burgers, P. L. J., Engbersen, G. (2000). Het cement van de samenleving: een verkennende studie over solidariteit en cohesie, p Völker, B.(2005) Burgers in de Buurt, p. 9. Amsterdam: Amsterdam University Press 45 Völker, B.(2005) Burgers in de Buurt, p. 10. Amsterdam: Amsterdam University Press 46 Völker, B.(2005) Burgers in de Buurt, p. 26. Amsterdam: Amsterdam University Press 47 Sociaal en Cultureel Planbureau (2008). Betrekkelijke Betrokkenheid, p. 34. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau 48 Völker, B.(2005) Burgers in de Buurt, p. 56. Amsterdam: Amsterdam University Press 49 Sociaal en Cultureel Planbureau (2008). Betrekkelijke Betrokkenheid, p. 98. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau 50 Völker, B.(2005) Burgers in de Buurt, p. 42. Amsterdam: Amsterdam University Press 51 Sociaal en Cultureel Planbureau (2008). Betrekkelijke Betrokkenheid, p. 22. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau 52 Völker, B.(2005) Burgers in de Buurt, p. 26. Amsterdam: Amsterdam University Press 53 Sociaal en Cultureel Planbureau (2008). Betrekkelijke Betrokkenheid, p. 18. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau 54 Völker, B.(2005) Burgers in de Buurt, p. 28. Amsterdam: Amsterdam University Press 55 Gezondheid EU (2009). Sociale omgeving (2009), geraadpleegd op 14-04, op 56 Völker, B.(2005) Burgers in de Buurt, p. 46. Amsterdam: Amsterdam University Press 57 Noord en Eembode (2008) Laat de burger mondiger zijn. Geraadpleegd , op 58 Sociaal en Cultureel Planbureau (2008). Betrekkelijke Betrokkenheid, p Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau 59 Delamere, T. A (1999) Development of a scale to measure local resident perceptions of the social impacts of community festivals. Canadian Association for Leisure Studies Delamere, T. A (1999) Development of a scale to measure local resident perceptions of the social impacts of community festivals. Canadian Association for Leisure Studies 2. Fredline, E. (2006) Host community perceptions of the impacts of events. Gold Coast: CRC for Sustainable Tourism 3. Bowdin et al (2001). Events Management. Oxford: Butterworth-Heineman 4. Jagt, P. V., Donders, J., Brinkhuijsen, M. (2008) Kunst als schroevendraaier. Wageningen : Alterra 5. Sociaal en Cultureel Planbureau (2008). Betrekkelijke Betrokkenheid, p 341. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau 61 Delamere, T. A (1999) Development of a scale to measure local resident perceptions of the social impacts of community festivals, p In EVENTS AND PLACE MAKING Canadian Association for Leisure Studies 62 Delamere, T. A (1999) Development of a scale to measure local resident perceptions of the social impacts of community festivals, p In EVENTS AND PLACE MAKING Canadian Association for Leisure Studies 39

40 Hoofdstuk 3 Onderzoeksmethodologie Dit onderzoek is gebaseerd op literatuuronderzoek en praktijkonderzoek. In dit hoofdstuk wordt de methodiek van het praktijkonderzoek besproken. Er wordt besproken welk onderzoeksmodel er wordt gebruikt en hoe het onderzoek is ontworpen. Vervolgens wordt er gekeken naar de onderzoekspopulatie. Daarna wordt er gekeken naar het meetinstrument dat gebruikt wordt voor dit onderzoek. Tenslotte wordt de techniek besproken. 40

41 3.1 Onderzoeksmodel Het onderzoeksmodel dat hier gebruikt wordt gaat uit van een combinatie van 2 wijzen van onderzoek, namelijk literatuuronderzoek en praktijkonderzoek. Eerst wordt er literatuuronderzoek verricht. Vervolgens wordt er onderzoek in de praktijk gedaan. De uitkomsten van deze twee soorten onderzoek worden vervolgens vergeleken en hieruit wordt een conclusie getrokken. 3.2 Onderzoeksontwerp Dit onderzoek maakt gebruik van een hoofdvraag die is opgedeeld in drie deelvragen. Deze deelvragen zijn zo geformuleerd dat zij alle drie een deel van de hoofdvraag dekken. Op deze manier kan met de antwoorden van deze deelvragen de hoofdvraag worden beantwoord. Figuur 3.1 Proces Het literatuuronderzoek loopt vanaf het begin van het onderzoek,, februari 2009 tot april Het praktijkonderzoek kan in tijdsduur verdeeld worden in werven, interviewen en analyseren. Het praktijkonderzoek neemt ongeveer een derde van de onderzoekstijd in beslag, en werd gestart in maart 2009 en liep af in mei Het werven loopt hier gelijk met het interviewen. Door middel van het kwalitatieve praktijkonderzoek wordt er naar gestreefd om antwoorden te verkrijgen die van hoge kwaliteit zijn. Deze hoge kwaliteit wordt gewaarborgd door enerzijds de keuze van respondenten en anderzijds het onderzoeksinstrument. De beoogde kwaliteit wordt hier bedoeld als valide en betrouwbaar. 3.3 Onderzoekspopulatie De onderzoekspopulatie die voor dit onderzoek wordt benaderd,, zijn professionals uit Haarlem die beroepsmatig met evenementen of de sociale zijde van Haarlem in aanraking komen. Deze professionals worden gekozen op basis van hun beroep of hun projecten. Om de uitkomsten van dit onderzoek te kunnen generaliseren, wordt er voor gekozen om zo verschillend mogelijke professionals te benaderen. De respondenten komen uit 3 professionele categorieën: 41

42 - Gemeentelijke medewerkers; - Evenementenorganisatoren; - Maatschappelijke medewerkers. Bij het begin van het onderzoek wordt er gekeken welke professionals er in Haarlem relevante kennis bezitten voor dit onderzoek. Er zijn een aantal geselecteerd professionals geselecteerd op basis van taken en beroep. Binnen de gemeente komt dit neer op medewerkers die kennis hebben van evenementen, de sociale omgeving en het culturele beleid. Er is voor gekozen om bewoners niet te interviewen. Een verdere motivatie hiervan is te vinden in de bijlage 6.8. Bij de evenementenorganisatoren wordt er gekeken naar een verscheidenheid van publieksevenementen. Er wordt door de onderzoeker beoogd om zowel grote als kleine publieksevenementen te bekijken. Er is hier een duidelijke keus gemaakt voor evenementen die in de publieke ruimte, dus op straat, plaatsvonden. Deze keuze is voortgekomen uit de aanname dat deze evenementen meer contact met de sociale omgeving hebben. Bij de sociale medewerkers is er gezocht naar professionals die met verschillende groepen in aanraking kwamen om een zo volledig mogelijk beeld te creëren. Ook de verdere onderbouwing voor de gekozen respondenten en grootte van de populatie is te vinden in de bijlage 6.8. Bijlage 6.9 is een mindmap die de deelgebieden van dit onderzoek laat zien met de respondenten. De respondenten worden benaderd door middel van wervende berichten. In deze berichten wordt het verzoek voor een interview toegelicht en er wordt een uitnodiging namens het Lectoraat Citymarketing en Leisure meegestuurd. Wanneer er binnen 2 weken geen reactie wordt ontvangen, dan wordt er een herinnerings gestuurd. Wanneer ook hier een reactie uitblijft, wordt er gebeld naar de organisatie. Aangezien de interviews zich specifiek op Haarlem richten, zijn de gegevens te specifiek om te kunnen generaliseren. Wel zouden de elementen die uit het gehele onderzoek naar voren komen, meer algemeen zijn en dus eventueel wel te generaliseren. Doordat deze elementen voortkomen uit de combinatie van literatuuronderzoek en interviews, wordt aangenomen dat deze meer algemeen van aard zijn. 42

43 3.4 Meetinstrument Dit onderzoek is opgezet als een kwalitatief onderzoek. Het onderwerp wordt beperkt onderzocht en alleen in de stad Haarlem. Er is gekozen voor kwalitatief onderzoek omdat dit geacht wordt het beste en meest volledige, brede beeld te geven van het onderwerp. Aangezien dit een kwalitatief onderzoek is, is er een beperkte keuze uit meetinstrumenten. Vanwege de verkennende aard van dit onderzoek is er gekozen om gebruik te maken van interviews. Het praktijkonderzoek wordt uitgevoerd doormiddel van halfgestructureerde interviews. De keuze voor halfgestructureerde interviews komt voort uit de wens om bij ieder interview vergelijkbare onderwerpen te bespreken. Op die manier zijn de interviews makkelijker te vergelijken. Deze interviews worden face-to-face gehouden met de respondenten. Er wordt gebruik gemaakt van een topiclijst waarop de globale onderwerpen zijn genoteerd waarover gepraat wordt tijdens dit interview. Deze topiclijst staat in bijlage De variabelen waar de nadruk op ligt in de topiclijst, zijn evenementen en de sociale omgeving. Bij elk interview wordt er een lijst meegenomen met de operationalisatie van de twee variabelen. In de periode van de interviews wordt er beoogd om zo snel mogelijk de interviews te houden om tijd voldoende tijd vrij te hebben voor het transcriberen en analyseren van de interviews. Er kunnen ongeveer 2 tot 3 interviews per week worden gehouden. 3.5 Technieken Elk interview wordt na het opnemen woord voor woord uitgetypt, getranscribeerd. De analyse gebeurt door middel van een thema-analyse. Hierbij worden er in de tekst gekeken naar trefwoorden over een bepaald onderwerp. Deze trefwoorden worden ondergebracht in thema s; onderwerpen waarover wordt gepraat. Vervolgens wordt gekeken wat er over een onderwerp gezegd wordt en hoe dit wordt gezegd. Er is gekozen voor thema-analyse, omdat op deze wijze ook informatie uit de manier van praten, de discourse, kan worden gehaald bij een interview. Bij de analyse zijn de compleet uitgetypte transcripten geheel doorgelezen waarbij trefwoorden en belangrijke passages gemarkeerd werden. Deze trefwoorden en passages werden vervolgens vastgelegd in tabellen waarna zij gemarkeerd werden met thema s; de onderwerpen. Vervolgens werd er, naar het lezen en markeren, bekeken hoe en wat de respondent over een onderwerp heeft gezegd. Dit leidde vervolgens tot beantwoording van de onderzoeksvragen. Hiernaast zijn 43

44 alle interviews nog een tweede keer doorgelezen om te staven wat er bij de analyse is bevonden en om het interview na te lezen op genoemde elementen van publieksevenementen die genoemd waren. Deze elementen werden vervolgens ook vastgelegd in een tabel. 44

45 Hoofdstuk 4 Praktijkonderzoek Hier wordt de kern van het onderzoek geraakt; wat is er in de praktijk nu eigenlijk naar voren gekomen over het onderzoeksonderwerp? In dit hoofdstuk worden verschillende kanten van het praktijkonderzoek belicht. Er wordt gestart met een beschrijving van het praktijkonderzoek vanuit een praktisch oogpunt. De context wordt besproken, samen met wat er nu eigenlijk onderzocht is en hoe. Vervolgens, in hetzelfde gedeelte, wordt er gekeken naar de gebruikte technieken, hoe deze in de praktijk gebruikt werden en hoe dit werkte. Daarop volgt er een bespreking van de onderzoeksresultaten en hoe deze geanalyseerd zijn. Als laatste wordt er een conclusie getrokken uit de onderzoeksresultaten. 45

46 4.1 Beschrijving van het praktijkonderzoek Het uitgevoerde onderzoek heeft te maken met allerlei omstandigheden, net als ieder onderzoek. Deze omstandigheden worden hier besproken in de context van het onderzoek. Ook wordt hier besproken wat er is onderzocht en hoe dit is gebeurd. De gebruikte interviewtechnieken volgen, samen met de discussie van de uitvoering en het gebruik van de interviewtechnieken Context De context is een verzameling van omgevingselementen die eventueel van invloed zouden kunnen zijn op het praktijkonderzoek. Hoewel grondige voorbereiding ervoor kan zorgen dat een praktijkonderzoek enigszins loopt zoals de onderzoeker wil, is het onderzoek ook onderhevig aan de context waarin het plaatsvindt. De contextelementen die hieronder worden besproken zijn de fysieke, sociale, economische, politieke en onderzoekscontext Fysieke context De fysieke context is de locatie van het praktijkonderzoek. Dit vond in de meeste gevallen plaats in het kantoor of gebouw waar de geïnterviewde werkte. In één geval vond het interview plaats in een projectruimte van het gebouw van Hogeschool INHolland en in een ander geval in de huiskamer van een respondent. Doordat de respondenten niet per se hoefden te reizen voor het interview, werd het ongemak voor de respondenten geminimaliseerd. Door de rustige plaatsen waar het interview is opgenomen, zijn alle geluidsopnamen helder en goed te beluisteren. Ook zorgde de rustige en vertrouwde plaats ervoor dat respondenten zich konden concentreren en dus voornamelijk op het onderwerp bleven Sociale, Economische en Politieke context In Haarlem wordt er veel tijd en energie gestoken in het zorgen dat het een optimale stad blijft om te wonen en te leven. In Haarlem zijn een aantal wijken waar op het sociale terrein nog wat te winnen valt. Zo kunnen jongeren bijvoorbeeld een beter toekomst perspectief 63 gegeven en kunnen bepaalde wijken op verschillende niveaus te verbeteren 64. Ook is er een beleidsdoelstelling om de betrokkenheid van inwoners bij de eigen wijk te vergroten 65. Evenementen kunnen hier een rol in spelen, vooral wanneer bekend is wat voor invloed zij kunnen hebben op de sociale omgeving. Door de kredietcrisis die op dit moment woedt, worden gemeenten gedwongen om keuzes te maken als het gaat om de subsidie en organisatie van evenementen. De gemeente moet zich ten slotte ook verantwoorden als het gaat om het evenementenbeleid. De gemeente Haarlem heeft een evenementenbeleid waarin staat dat er een 46

47 ontmoedigingsbeleid van toepassing is op de evenementen die niet voldoende op de stad aansluiten Onderzoekscontext De onderzoekscontext bestaat uit de identiteit van de onderzoeker, de verhouding tussen de onderzoeker en de respondenten, het verloop van het praktijkonderzoek en de veranderingen die plaatsvonden in de loop van het onderzoek. Identiteit van de onderzoeker De onderzoeker is een studente aan de Hogeschool INholland. Tijdens de interviews had de onderzoeker altijd de rol van de onderzoeker en student. De interesse van de onderzoeker in het onderwerp zorgde ervoor dat elk interview enthousiast en met ruimvoldoende informatie voorhanden werd gehouden. De onderzoeker is niet woonachtig in Haarlem, wat betekende dat er geen ervaring was met het wonen in deze stad. Dit riep enigszins een barrière op. Naarmate het onderzoek vorderde, kreeg de onderzoeker meer informatie en kon deze zich in ieder geval tot aspirant-haarlemmer rekenen. Deze identiteit is echter niet in het onderzoek naar voren gekomen. De afstand die dit enigszins creëerde werd zo goed mogelijk opgelost door zoveel mogelijk informatie op te zoeken. De onderzoeker en de respondenten De onderzoeker was in de rol van onderzoeker en student altijd op bezoek bij de respondenten. De respondenten waren bereid om hun kennis te delen in het kader van het onderzoek en de student te helpen. Persoonlijke affiniteit met het onderwerp was vaak een tweede reden om deel te nemen aan het onderzoek. Daar stond vaak de verwachting tegenover dat de respondenten de eventuele uitkomsten te horen zouden krijgen. Alle respondenten waren zeer voorkomend, erg informatief en bereid zaken uit te leggen. Verloop van het praktijkonderzoek Het praktijkonderzoek is relatief goed verlopen. De respondenten vulden elkaar als op natuurlijke wijze aan. Non-respons op de uitnodiging was in het begin van het onderzoek een klein obstakel, maar dit werd overwonnen doordat respondenten andere mogelijke respondenten aanraadden. Bij een aantal interviews kwam het interview een beetje moeilijk op gang. Het grootste deel van de interviews verliep voorspoedig. Vaak gaven respondenten wel in het voorgesprek aan er niet zeker van te zijn of zij antwoord konden geven op alle vragen. Dit bleek echter nauwelijks het geval. 47

48 Veranderingen die plaatsvonden In de loop van het praktijkonderzoek werden de interviews minder geforceerd omdat de onderzoeker de onderwerpen beter kende. De aard van het interview verschoof ook omdat de onderzoeker over meer informatie beschikte en daardoor een volwaardige gesprekspartner werd. Verder werden een aantal topics uit de topiclijst niet meer gebruikt omdat zij zeer onpraktisch of onrelevant bleken te zijn Wat werd er onderzocht? Dit onderzoek draaide om de vraag welke elementen van publieksevenementen invloed hebben op de sociale omgeving. De informatie bestond uit de beleving van de geïnterviewden en hun mening, evenals wat zij in hun dagelijks werk tegenkomen over het onderwerp. Niet alleen kanten-klare antwoorden over de hoofd- en deelvragen werden gezocht, maar ook informatie over diverse onderwerpen om de onderzoeksvragen heen. Uit de gesprekken en de verhalen werden als het ware elementen van evenementen gedestilleerd om te helpen de hoofdvraag te beantwoorden Hoe werd er onderzocht? Door middel van de halfgestructureerde interviews die tussen de 30 minuten en 70 minuten duurden, is geprobeerd om zoveel mogelijk informatie over het te onderzoeken naar voren te brengen. Vervolgens werden de interviews, die op band waren opgenomen, getranscribeerd. Deze transcripten zijn vervolgens geanalyseerd met behulp van thema-analyse. Dit proces is uitgebreider besproken in paragraaf 3.5 Technieken Gebruikte interviewtechnieken Tijdens het interviewen is er gebruik gemaakt van zowel verbale als non-verbale technieken. Dit is voornamelijk op een complementaire manier gedaan. Verbale interviewtechnieken De verbale technieken van het interviewen bestonden voornamelijk uit het stellen van open vragen waarop verschillende antwoorden mogelijk waren. Zo werden de respondenten uitgenodigd uit hun eigen ervaringen te putten. Verder werd er effectief gebruikt gemaakt van doorvragen, parafraseren en het laten vallen van stiltes. Vooral dit laatste, het laten vallen van stiltes, bleek een effectief middel om net iets meer informatie uit de respondenten te krijgen. 48

49 Non-verbale communicatie elementen Non-verbaal is er voornamelijk grote aandacht besteed aan het hebben van een open houding tijdens de interviews om te respondenten op hun gemak te stellen. Verder werd er zoveel mogelijk ontspannen oogcontact gemaakt en werd de lichaamshouding van de respondent gespiegeld om de respondenten op hun gemak te stellen Uitvoering en gebruik Bij elk interview is eerst uitgelegd om wat voor onderzoek het ging, voor zover dit nog niet duidelijk was. Vervolgens is gevraagd of de respondent akkoord ging met het opnemen van het interview. Hierna begon het interview. Dit gebeurde meestal door een inleidende vraag te stellen over de werkzaamheden van de respondent. Vervolgens werd er met de volgende vraag een brug geslagen tussen de werkzaamheden van de respondent en het onderzoeksonderwerp. In sommige gevallen legden de respondenten de verbinding zelf. De onderwerpen op de topiclijst zijn niet in een vaste volgorde besproken, al naar gelang het interview vorderde werd er een volgend onderwerp gekozen. Wanneer een respondent een onduidelijk antwoord gaf, werd er om verheldering gevraagd door middel van doorvragen of werd er geparafraseerd om vast te stellen dat het antwoord goed was begrepen. In een aantal gevallen werd de vraag in een iets gewijzigde vorm later in het interview nogmaals gesteld. Na afloop van het interview is de respondent bedankt en is nogmaals verteld dat het transcript ter goedkeuring zal worden toegestuurd. Bij een aantal interviews vond er na afloop nog een nagesprek plaats. 49

50 4.2 Onderzoeksresultaten en data-analyse In deze paragraaf worden de belangrijkste bevindingen besproken die uit het praktijkonderzoek naar voren zijn gekomen. Deze onderzoeksresultaten zijn verkregen door het analyseren van de gehouden interviews; de analyse wordt hier ook kort besproken. Als laatste wordt er gekeken naar de validiteit en betrouwbaarheid van de uitkomsten van dit onderzoek Belangrijke bevindingen Hier worden de belangrijkste bevindingen uit het praktijkonderzoek gepresenteerd. Dit zijn de hoofdlijnen van antwoorden die zijn verkregen op de onderzoeksvragen Deelvraag 1 Wat zijn kenmerken van publieksevenementen waarop zij onderverdeeld en getypeerd kunnen worden? Hoe onderscheiden publieksevenementen zich effectief van elkaar? Het ene publieksevenement is het andere niet. Bij de gemeente is het vooral belangrijk dat publieksevenementen qua inhoud en doelgroep aansluiten bij Haarlem en dat er voldoende aanbod aanwezig is in de breedte. Er wordt in veel interviews een soort natuurlijke scheiding gecreëerd tussen grote en kleine publieksevenementen. Er heerst twijfel bij de respondenten of een klein evenement eigenlijk wel een publieksevenement is. Vaak wordt de grootte van het publieksevenement ook in verband gebracht met de invloed ervan. Een onderscheidend kenmerk dat dus veelvuldig wordt aangehaald, is de grootte van een publieksevenement. Maar ook in termen van overlast wordt er gesproken over publieksevenementen. Meestal wordt er dan gesproken over de negatieve invloed. Toch wordt hier minder de nadruk op gelegd. Het is een noodzakelijk kwaad dat voortkomt uit publieksevenementen, maar vaak toch minimaal is. Overlast wordt voornamelijk geregistreerd door mensen die praktisch naast het evenement wonen. Wanneer in algemene zin over evenementen gesproken wordt, dus zonder nadruk op de invloed, wordt vaak de inhoud van het evenement aangehaald. Een respondent zei bijvoorbeeld: ze onderscheiden zich op zich al doordat het een heel ander soort evenement is 66. De soort wordt in de context vertaald als de inhoud van een evenement. Dat wil zeggen dat er veelal als eerste of het meeste naar de inhoud gerefereerd wordt, wanneer er over een evenement gesproken wordt. Andere kenmerken die met minder nadruk genoemd werden, waren: - Doelgroep - Overlast - Financiën - Kwaliteit 50

51 Deelvraag 2 Wat is de sociale omgeving en hoe wordt deze beïnvloed? Hoewel het begrip sociale omgeving in de literatuur niet eenduidig wordt omschreven, gebeurt dat in de interviews wel. De sociale omgeving wordt in de interviews omschreven als De plek waar iemand leeft, zowel in fysieke zin, als de mensen en relaties om iemand heen. De sociale omgeving wordt op verschillende manieren beïnvloed, maar voornamelijk door de kwaliteit van de fysieke omgeving op een bepaald peil te houden. Het kan gezien worden als een basisvoorziening die op een bepaald niveau moet worden gehouden. Het gaat hier om de kwaliteit; de fysieke omgeving moet schoon en onderhouden zijn. Als dit niet het geval is, dan zet het een vicieuze cirkel in gang waarbij niemand zich meer verantwoordelijk voelt voor de omgeving. Het gevolg is dat de sociale omgeving dan steeds meer verloederd. Sociaal gezien moet er vooral contact zijn, dit is een voorwaarde voor gezonde sociale relaties in de sociale omgeving. Dit contact kan leiden tot een saamhorigheid die de sociale omgeving verbeterd. Wanneer de sociale omgeving goed verzorgd is, brengt dit een gevoel van welzijn met zich mee. Op het gemeentelijk niveau wordt er hard aan gewerkt om in Haarlem de sociale omgeving als het ware op peil te houden. Dit gebeurt door middel van verschillende initiatieven. Voorbeelden hiervan zijn het Leefbaarheidbudget, Het Beste Idee en Wijkcontracten. Deze initiatieven zorgen ervoor dat de sociale omgeving verbeterd of beïnvloed kan worden in fysieke en sociale zin Deelvraag 3 Zijn er elementen van publieksevenementen te onderscheiden die aan de sociale omgeving bijdragen of het juist tegenwerken? Publieksevenementen beïnvloeden de sociale omgeving op twee niveaus, namelijk op stadsniveau en op buurtniveau. Op het stadsniveau maken publieksevenementen de stad gewoon een leuke plek om te wonen doordat het bijdraagt aan de levendigheid en aan de mogelijkheden van vrijetijdsbesteding. Dit geldt niet alleen voor de bewoners van een stad, maar het maakt de stad ook aantrekkelijker voor bezoekers van buitenaf die op hun beurt er weer voor zorgen dat de economie gestimuleerd wordt. Op het buurtniveau is vooral de ontmoeting belangrijk tussen de bewoners van dezelfde buurt. Zoals in paragraaf al werd aangegeven, wordt er op het moment dat er door de respondenten over invloed gesproken wordt, onderscheid gemaakt in de grootte van een evenement. Bij grotere evenementen zoals Bevrijdingspop wordt voornamelijk benadrukt dat deze de stad leuker maken en deze belangrijk zijn voor de vrijetijdsbesteding. Kleinere evenementen worden niet direct genoemd, maar wanneer er eenmaal over gesproken wordt, wordt van de kleinere evenementen vaak aangegeven dat zij op buurtniveau meer invloed 51

52 hebben dan de grotere evenementen. Kleine evenementen kunnen vooral op een lager niveau worden ingezet. Zoals een van de respondenten aangaf: De sociale omgeving kan positief worden beïnvloedt door kleinschalige evenementen die de sociale cohesie versterken 67. In totaal zijn er 33 elementen genoemd. De totale lijst is te vinden in bijlage 6.13 en de gerangschikte lijst is te vinden in bijlage Van de genoemde elementen zijn er 10 elementen het sterkst naar voren gekomen. Hiervan staan er 2 duidelijk bovenaan. Dit zijn Ontmoetingen en Ruimtelijk/infrastructurele overlast. Ontmoetingen werden erg benadrukt omdat zij veel neveneffecten hebben. Zij kunnen namelijk de sociale omgeving op verschillende manieren positief beïnvloeden, bijvoorbeeld door het creëren van contact en respect en sociale controle. Dit effect geldt vooral op buurtniveau; als mensen uit dezelfde buurt elkaar tegenkomen. De ruimtelijk en infrastructurele overlast is kennelijk de meest prominente en meest gevoelde overlast. Hieronder valt het afzetten van wegen en straten, parkeeroverlast en overmatige drukte op wegen en paden Manier van analyseren Zoals is besproken in paragraaf 3.5 Technieken, is er voor de analyse gebruik gemaakt van een thema-analyse. Deze analyse gebruikt een stapsgewijs systeem om informatie uit interviews te halen. Aangezien de hoofdvraag een aantal elementen zoekt, zijn de interviews, aanvullend op de thema-analyse, nog een tweede keer nagelezen. Tijdens dit nalezen lag de nadruk op genoemde elementen van evenementen die de sociale omgeving beïnvloeden. Deze elementen zijn vastgelegd in een lijst en vervolgens gerangschikt op het aantal keer dat zij genoemd zijn. Ook diende de tweede keer nalezen om de gevonden thema s van de thema-analyse te controleren Validiteit en betrouwbaarheid Aangezien dit een kwalitatief onderzoek is, zijn validiteit en betrouwbaarheid hier van een andere aard dan bij kwantitatief onderzoek. Bij kwalitatief onderzoek is het feitelijk onmogelijk om exact dezelfde resultaten te behalen bij herhaling van een onderzoek, omdat de feitelijke situatie veranderd 68. Betrouwbaarheid houdt in dat het onderzoek herhaald zou kunnen worden als de situatie niet zou zijn veranderd. Dit zou mogelijk moeten zijn bij dit onderzoek; de technieken zijn duidelijk beschreven en de geanalyseerde materialen en analyses zijn erbij geleverd en duidelijk beschreven. Validiteit is hier de kwestie of er daadwerkelijk gemeten is wat er beoogd was te meten. Door bij het grootste deel van de respondenten definities te vragen van de onderzochte onderwerpen wordt voor een deel gewaarborgd dat de onderzoeker en de respondent het daadwerkelijk over hetzelfde onderwerp spraken. Echter, in een aantal interviews is in plaats van het woord sociale omgeving het woord leefomgeving gebruikt, wat 52

53 misschien een andere strekking impliceert. Ook is niet elke respondent om een definitie gevraagd. Dit kan als gevolg hebben dat de validiteit van dit onderzoek enigszins is aangetast. 53

54 4.3 Conclusies praktijkonderzoek Dit praktijkonderzoek is uitgevoerd om via de deelvragen antwoord te geven op de volgende hoofdvraag: Welke elementen kunnen er bij publieksevenementen in de stad Haarlem aangewezen worden die een invloed hebben op de sociale omgeving? Om de hoofdvraag te beantwoorden, wordt eerst gekeken naar de antwoorden die het praktijkonderzoek op de deelvragen heeft geleverd. De eerste deelvraag luidde: wat zijn kenmerken van publieksevenementen waarop zij onderverdeeld en getypeerd kunnen worden? In de interviews werden publieksevenementen voornamelijk op grootte ingedeeld en in twee categorieën; groot en klein. Bij grote evenementen hadden de respondenten vaak Bevrijdingspop voor ogen, bij kleine evenementen werd er vaak gesproken over buurtfeesten en barbecues. Naast de indeling op grootte werd er vaak als eerste over de inhoud van een evenement gesproken. Dit bepaald namelijk als het ware aard van het evenement. De tweede deelvraag was: wat is de sociale omgeving en hoe wordt deze veranderd? Hier was het belangrijk om te ontdekken wat er verstaan werd onder het begrip sociale omgeving. Hierbij was het antwoord dat de sociale omgeving de plaats is waar iemand leeft, zowel in de fysieke zin als de mensen en relaties om iemand heen om, dus in sociale zin. De beïnvloeding heeft vooral te maken met kwaliteit en contact. Fysieke voorzieningen zoals woningen, groen en cultuur moeten op orde zijn en tussen de mensen moet er contact en respect aanwezig zijn. Het gevoel moet heersen dat de stad of buurt van iedereen is. De laatste deelvraag verkent elementen die de sociale omgeving beïnvloeden: zijn er elementen van publieksevenementen te onderscheiden die aan de sociale omgeving bijdragen of het juist tegenwerken? Een simpel antwoord op deze deelvraag is: ja. Er zijn elementen te onderscheiden die aan de sociale omgeving bijdragen en die het tegenwerken. Er is een sterkte top 10 uit het praktijkonderzoek naar voren gekomen die de sociale omgeving beïnvloedt. Deze top 10 is: 1. Ontmoetingen; 2. Ruimtelijke/infrastructurele overlast; 3. Economische bijdrage; 4. Communicatie; 5. Kennis verspreiden/educatie; 6. Een toevoeging aan de mogelijkheden van vrijetijdsbesteding; 7. Niet gespecificeerde overlast; 54

55 8. Vrijwilligers; 9. Aansluiting doelgroep/programmering; 10. Geluidsoverlast. De 33 genoemde elementen zijn ook het antwoord op de hoofdvraag. De 33 elementen hebben allemaal op een eigen manier invloed op de sociale omgeving in Haarlem. De 10 belangrijkste zijn het meeste waargenomen of het meest prominent aanwezig. Opvallend is dat 6 van de 10 invloeden positief zijn. 55

56 63 Gemeente Haarlem (2008) Programma Begroting , P. 83. Haarlem: Gemeente Haarlem 64 Gemeente Haarlem (2008) Programma Begroting , P Haarlem: Gemeente Haarlem 65 Gemeente Haarlem (2008) Programma Begroting , P. 5. Haarlem: Gemeente Haarlem 66 Zie transcript interview Maarten Divendal (2009), p. J7. 67 Zie transcript interview Hans Vriend (2009), p. D Maso, I. en Smaling, A. (1998) Kwalitatief Onderzoek, P. 68. Utrecht:Boom 56

57 Hoofdstuk 5 Conclusies en discussie De beantwoording van de onderzoeksvraag en de deelvragen is natuurlijk waar het om draait in een onderzoek, en zo ook in dit onderzoek. Hier komen de bevindingen van de theorie en de praktijk samen. Dat is ook gelijk waar dit hoofdstuk mee begint: de beantwoording van de onderzoeksvraag en deelvragen. Na het afronden van dit gedeelte, volgt er een theoretische reflectie. Na de theoretische reflectie wordt dit hoofdstuk besloten met de discussie van dit onderzoek op verschillende onderdelen. 57

58 5.1 Beantwoorden probleemstelling en onderzoeksvragen In deze paragraaf zal antwoord gegeven worden op de hoofdvraag door de informatie uit het literatuuronderzoek en het praktijkonderzoek te combineren. Allereerst zullen de deelvragen beantwoord worden. Na het beantwoorden van alle deelvragen wordt er gekeken naar de hoofdvraag Deelvraag 1 Wat zijn kenmerkende elementen van publieksevenementen waarop zij onderverdeeld en getypeerd kunnen worden? In het literatuuronderzoek is er eerst gezocht naar een geschikte definitie van een publieksevenement. De gekozen en gehanteerde definitie is als volgt: Een publieksevenement is een speciale gebeurtenis, die door een initiatiefnemer (individu, groep of organisatie) bewust is gepland, en gericht is op een bepaalde doelgroep, om met een bewust gekozen vorm, een bepaald doel te realiseren, waarbij de toegang verkregen kan worden voor eenieder die hierheen wil lxix. Uit de theorie is gebleken dat er een aantal manieren zijn waarop publieksevenementen onderverdeeld en getypeerd kunnen worden. Zo is uit de literatuur gebleken dat publieksevenementen in de literatuur onder andere ingedeeld worden gebaseerd op hun grootte in bezoekersaantallen, op basis van de invloed op hun omgeving en op basis van hun programmering of inhoud. Bij publieksevenementen zijn 5 basiselementen te onderscheiden waarop zij onderverdeeld kunnen worden. Deze 5 basiselementen zijn: - Doelgroep; - Locatie; - Organisatie; - Financiën; - Inhoud. Uit het praktijkonderzoek kwamen er iets andere onderscheidende elementen naar voren. In de interviews werd er veelal een fundamenteel onderscheid gemaakt tussen kleinschalige en grootschalige publieksevenementen, dus op grootte gebaseerd op de bezoekersaantallen. Naast de onderscheiding op basis van de grootte werd er in de interviews vaak eerst verwezen naar de inhoud van een publieksevenement. Andere termen die vaak genoemd werden als het ging over een evenement, waren: - Doelgroep; - Overlast; - Financiën; - Kwaliteit. 58

59 Deze lijst is iets anders dan de lijst die uit de literatuur naar voren kwam. De Inhoud is een element wat overeenkomt met de opsomming van elementen uit de literatuur. Bij de uitgebreidere kenmerken komen ook de Financiën en de Doelgroep overeen. Het meest genoemde elementen in de interviews, de grootte, komt niet voor in de lijst van onderscheidende elementen. Hoewel de grootte van het publieksevenement in de literatuur wel genoemd wordt, wordt deze in de 5 onderscheidende elementen onderverdeeld onder de Organisatie van het publieksevenement, net als het element Kwaliteit. Kennelijk is de grootte van een publieksevenement een onderscheidend kenmerk dat duidelijk geregistreerd wordt door de respondenten en wordt daarom ook opgenomen in de lijst van onderscheidende elementen, net als het element Kwaliteit. Gebaseerd op de uitkomsten van zowel het literatuuronderzoek als het praktijkonderzoek, ziet de lijst van onderscheidende elementen er als volgt uit: - Inhoud; - Organisatie; - Grootte; - Financiën; - Doelgroep; - Kwaliteit. - Locatie; Deelvraag 2 Wat is de sociale omgeving en hoe wordt deze beïnvloed? Het begrip sociale omgeving is in het literatuuronderzoek als volgt gedefinieerd: De sociale omgeving is het geheel aan sociale contacten en de sociaaleconomische positie van een persoon en diens fysieke omgeving en de beleving ervan. Binnen de sociale omgeving zijn er drie onderdelen geselecteerd om dit onderzoek op te richten. Deze drie onderdelen zijn: sociale cohesie, sociaal kapitaal en de fysieke leefomgeving. Deze drie onderdelen vertegenwoordigen een groot deel van de sociale omgeving zoals hierboven gedefinieerd. Sociale cohesie is een containerbegrip, maar wordt in dit onderzoek gedefinieerd als: sociale cohesie is de interne bindingskracht van een sociaal systeem lxx. Sociaal kapitaal is gedefinieerd als: het totaal aan sociale netwerken en de bronnen waartoe een individu toegang heeft. lxxi De fysieke leefomgeving is precies dat: de plek waar iemand leeft en de fysieke eigenschappen daarvan. De sociale omgeving is dus in dit onderzoek samengevat in de drie onderdelen sociale cohesie, sociaal kapitaal en de fysieke leefomgeving. Deze worden ten eerste beïnvloed door elkaar; een positieve sociale cohesie kan zorgen voor sterker sociaal kapitaal. Sterk sociaal kapitaal kan zorgen voor meer informele controle en binding met de buurt en daardoor leiden tot verbetering van de fysieke kwaliteit van de buurt. Daarnaast wordt de sociale omgeving 59

60 beïnvloed door een tal van zaken, zowel sociaal als fysiek. Zaken die de sociale omgeving beïnvloeden, zijn: - Homogeniteit van de leefgemeenschap lxxii ; - Verloedering lxxiii ; - Aanwezigheid van contactpunten zoals winkels, horeca en scholen lxxiv lxxv ; - Verhuismobiliteit; - Criminaliteit lxxvi ; - (Sociale) Veiligheid lxxvii ; - Informele controle. In het praktijkonderzoek werd de sociale omgeving omschreven als de fysieke omgeving waarin iemand leeft en de mensen en relaties om iemand heen. Dit komt overeen met de onderverdeling die in de theorie is gemaakt; namelijk de sociale en de fysieke component. Ook de beïnvloeding kwam grotendeels overeen. Tijdens de interviews werd er voornamelijk benadrukt dat zowel het fysieke als het sociale onderdeel zijn van een vicieuze cirkel en elementen die elkaar beïnvloeden. De fysieke omgeving werd in de interviews ook omschreven als een basisbehoefte die op een bepaald niveau moet zijn om positief te kunnen zijn. Van de invloeden die in de literatuur gevonden zijn, werden er tijdens de interviews maar twee genoemd, namelijk verloedering en de informele controle. Tijdens de interviews lag de nadruk vaak op fysieke kwaliteiten zoals de groenvoorzieningen en het onderhoud. Dit wordt in de literatuur veelal genoemd als de tegenhanger van verloedering. Verder werd in de interviews vooral benadrukt dat er contact nodig is tussen mensen in de sociale omgeving. In de literatuur wordt dit contact zelf minder genoemd, maar de aanwezigheid van contactpunten des te meer, wat impliceert dat contact in de literatuur ook een belangrijke rol speelt. De sociale omgeving wordt opgemaakt uit een sociale component en een fysieke component. Deze twee beïnvloeden elkaar maar worden ook door andere elementen beïnvloed, voornamelijk door de kwaliteit van de fysieke omgeving en het contact in de sociale sfeer Deelvraag 3 Zijn er elementen van publieksevenementen te onderscheiden die aan de sociale omgeving bijdragen of het juist tegenwerken? In de theorie zijn een aantal invloeden te onderscheiden die een publieksevenement kan hebben op de sociale omgeving. Deze invloeden kunnen zowel positief als negatief zijn en worden veroorzaakt door een aantal elementen van publieksevenementen. Het bleek dat positieve effecten voornamelijk door de doelgroep van het publieksevenement, de inhoud en de locatie veroorzaakt worden. Deze elementen bleken de grootste positieve invloed te hebben op de 60

61 sociale omgeving van publieksevenementen. De negatieve invloed bleek vooraal veroorzaakt te worden door het organisatorische element. In totaal zijn er in de interviews 33 elementen genoemd, tegenover 18 gecombineerde invloeden uit de literatuur. De elementen van de interviews lijken vaak sterk op de invloeden, maar zijn daadwerkelijk een onderdeel van een publieksevenement. Om de uitkomsten te vergelijken, zijn de 33 elementen ingedeeld onder de 5 hoofdzakelijke elementen. Op het moment dat de 33 elementen uit de interviews net als de elementen uit de literatuur worden ingedeeld op het element dat het veroorzaakt, dan is er een verschuiving zichtbaar. Het organisatorische element zorgt nu nog steeds voor negatieve invloeden, maar ook voor positieve invloeden. De verdeling is meer gelijk getrokken. Toch blijven de negatieve invloeden organisatorisch. De lijst met elementen en de oorzaken zijn te vinden in bijlage Het antwoord op de tweede deelvraag, is dat voornamelijk 4 elementen van publieksevenementen invloed hebben op de sociale omgeving. Het organisatorische element is voornamelijk verantwoordelijk voor negatieve invloeden, zoals overlast. Positieve invloeden op de sociale omgeving worden veroorzaakt door de doelgroep, de inhoud en de locatie van een publieksevenement Welke elementen kunnen er bij publieksevenementen in de stad Haarlem aangewezen worden die een invloed hebben op de sociale omgeving? Deze vraag kan na dit onderzoek op twee niveaus beantwoord worden. In dit onderzoek is een lijst met elementen gemaakt die bestaat uit 7 basiselementen van een publieksevenement, namelijk: - Inhoud; - Organisatie; - Grootte; - Financiën; - Doelgroep; - Kwaliteit. - Locatie; Van deze basiselementen zijn 4 gezamenlijk verantwoordelijk voor de invloed van een publieksevenement op de sociale omgeving. De belangrijkste elementen die invloed uitoefenen zijn de Organisatie, de Inhoud, Doelgroep en de Locatie, dit is echter op een abstract niveau. Op het niveau van specifiekere publieksevenementen zijn er andere elementen aan te wijzen die de sociale omgeving van een publieksevenement beïnvloeden. Uit het praktijkonderzoek is een lijst met meer specifieke elementen van publieksevenementen gekomen, die grotendeels overeenkomt met de invloeden op de sociale omgeving. Deze lijst bevat 33 elementen die meer 61

62 of minder van invloed zijn. Deze lijst is te vinden in bijlage De elementen zijn gerangschikt op basis van het aantal keer dat zij genoemd zijn. Uit deze rangschikking kwamen 10 elementen sterk naar voren. Hieronder worden deze elementen besproken, samen met wanneer zij hun invloed uitoefenen; voor, tijdens of na het publieksevenement. 1. Ontmoetingen ; Tijdens Dit is een element dat in de literatuur en de in de interviews een belangrijke rol speelt. Ontmoetingen kunnen de sociale omgeving op verschillende manieren beïnvloeden. Op een basisniveau kan het er voor zorgen dat mensen contact leggen. Als mensen uit dezelfde buurt of sociale omgeving elkaar op een publieksevenement ontmoeten kan dit leiden tot ontwikkeling van sociale cohesie en ontwikkeling van sociaal kapitaal. Dit element heeft vooral invloed tijdens het evenement zelf, omdat dit het punt is dat mensen elkaar ontmoeten. 2. Ruimtelijke/infrastructurele overlast ; Voor Tijdens Na Dit element wordt in de literatuur als een vorm van overlast genoemd. In de interviews wordt dit gezien als het element wat de meeste negatieve invloed heeft op de sociale omgeving. Onder deze overlast worden afgesloten wegen en parkeerproblemen verstaan. Dit element heeft invloed op de sociale omgeving voor, tijdens en na het publieksevenement. 3. Economische bijdrage Voor Tijdens Na De economische bijlage is een element dat enigszins een indirecte invloed heeft. Verondersteld wordt dat een betere economische voorziening zorgt voor een betere sociale omgeving. Dit element wordt veroorzaakt door de bezoekers van een evenement. Bij een groot publieksevenement waarbij in de stad verbleven wordt, kan dit element vooraf al invloed hebben. Ook wanneer bezoekers langer in een stad of buurt blijven, kan dit element doorwerken nadat een publieksevenement heeft plaatsgevonden. 4. Communicatie Voor Tijdens Na Dit element is enigszins indirect te noemen. Op het moment dat er duidelijk gecommuniceerd wordt met de omgeving van een publieksevenement, kan dit de overlast tot een minimum beperken en de beleving van het publieksevenement positief beïnvloeden. Dit omdat de buurt of omwonenden zich serieus genomen voelen en er ideeën uitgewisseld kunnen worden. Dit element kan voor, tijdens en na het publieksevenement worden ingezet. 62

63 5. Kennis verspreiden/educatie Tijdens Publieksevenementen kunnen worden ingezet om de sociale omgeving positief te beïnvloeden door de bezoekers te informeren en onderwijzen. Door kennis te verspreiden kan bepaalde groepen een beter perspectief geboden worden, eventueel op sociaal gebied. Dit element kan tijdens het publieksevenement worden ingezet. 6. Een toevoeging aan de mogelijkheden van vrijetijdsbesteding Tijdens Een publieksevenement geeft mensen de kans om iets leuks te doen in hun omgeving waardoor een gevoel van welzijn gecreëerd wordt. Dit element heeft effect op het moment dat een publieksevenement plaatsvindt, omdat er alleen op dat moment gebruik van gemaakt kan worden. 7. Niet gespecificeerde overlast Voor Tijdens Na Dit is, net als de eerder genoemde Ruimtelijke/ Infrastructurele overlast, een element die in de literatuur wordt genoemd als overlast in het algemeen. Dit is overlast die tijdens de interviews vaak werd genoemd. Er werd niet gespecificeerd, maar het kan het beste worden omschreven als alles wat de omwonenden een negatief gevoel geeft door het publieksevenement. Dit kan dus voor, tijdens en na het publieksevenement gebeuren. 8. Vrijwilligers Voor Tijdens Na Het gebruik van vrijwilligers word door veel van de respondenten als een sociale meerwaarde gezien. Het maakt het ten eerste mogelijk dat veel evenementen überhaupt gerealiseerd worden, maar zorgt er ook voor dat mensen zich verbonden voelen met een publieksevenement of een doel. Het kan sociale cohesie en sociaal kapitaal realiseren voor, tijdens en na een publieksevenement, omdat vrijwilligers in al deze stadia ingezet kunnen worden. 9. Aansluiting doelgroep/programmering Tijdens Het aansluiten van de doelgroep en/of de programmering is een belangrijk element om overlast of ergernis te voorkomen in de sociale omgeving. Als in wezen het publieksevenement aansluit bij de interesses en de beleving van de sociale omgeving, dan zal het publieksevenement minder snel als overlast gezien worden, zijn de respondenten van mening. Dit element heeft vooral effect tijdens het publieksevenement. 63

64 10. Geluidsoverlast Voor Tijdens Na Ook hier is sprake van een type overlast. Deze overlast wordt ook in de literatuur en de respondenten vaak genoemd als een negatief element. Tijdens een publieksevenement kan het in verschillende stadia voorkomen. 64

65 5.2 Theoretische reflectie Bij het analyseren van de uitkomsten van dit onderzoek, zowel praktisch als theoretisch, bleken er voornamelijk overeenkomsten en aanvullingen te zijn. De gebruikte literatuur blijkt een relevante en goede keus te zijn, als de overeenkomsten hier een maatstaf voor zijn. Er zijn een aantal verschillen in bijvoorbeeld de genoemde elementen. Dit kan misschien de manier van analyseren zijn; in de literatuur is er voornamelijk gekeken naar abstracte elementen. De respondenten hebben voornamelijk geantwoord vanuit hun eigen ervaring. De theorie heeft geen onvolkomenheden vertoond, anders dan het feit dat het onderwerp weinig besproken is en het een weinig ontgonnen onderzoeksgebied is. De gevonden onderzoeksresultaten zijn grotendeels in overeenkomst met de literatuur, ondanks het feit dat de directe literatuur over het onderwerp niet uit hetzelfde land afkomstig was als dit onderzoek. 65

66 5.3 Discussie In de onderstaande discussie wordt gekeken naar wat dit onderzoek nu eigenlijk betekend heeft en nog kan betekenen. Eerst wordt gekeken wat dit onderzoek voor bijdrage levert aan de kennis op het vakgebied. Dan volgt er een methodologische reflectie. Daarna volgt een bespreking van een eventueel vervolgonderzoek en als laatste volgt een bespreking van de aanbevelingen en de implicaties van dit onderzoek Bijdrage aan de kennis op het vakgebied Bij het literatuuronderzoek werd duidelijk dat in Nederland er nauwelijks gegevens beschikbaar zijn over de invloed van publieksevenementen op de sociale omgeving. In andere landen, voornamelijk Groot-Brittannië en Australië, zijn dergelijke onderzoeken wel uitgevoerd, maar niet in groten getale. Op het Nederlandse vakgebied is dit onderzoek een aanvulling op de huidig aanwezige kennis Methodologische reflectie Dit onderzoek was een kwalitatief onderzoek van oriënterende aard. Het doel was om het besproken onderwerp te verkennen. Er is gebruik gemaakt van een combinatie van literatuuronderzoek en praktijkonderzoek. Het praktijkonderzoek is uitgevoerd door middel van halfgestructureerde interviews. De uitkomsten zijn geanalyseerd door middel van een themaanalyse. De uitkomsten waren bruikbaar om de onderzoeksvraag mee te beantwoorden. De gebruikte methodologie sloot goed aan op de onderzoekvraag en het onderzoek heeft de gezochte antwoorden opgeleverd. De keus voor de wijze van onderzoek bleek achteraf, net als vooraf geanticipeerd, een goede keus Vervolgonderzoek De kwalitatieve aard van dit onderzoek was een keuze die te maken had met het doel: het onderwerp verkennen. De uitkomsten kunnen daarom ook niet gekwantificeerd worden, maar het onderwerp leent zich hier wel voor, zeker als er een object model moet komen met kwantiteiten en schalen. Bij een volgend onderzoek zou een kwantitatief eventueel kunnen aanduiden in welke mate de genoemde invloeden daadwerkelijk gemerkt worden door de omwonenden van een publieksevenement. Dit zou dan bij zowel groot- als kleinschalige publieksevenementen moeten plaatsvinden om eventueel vergelijkingsmateriaal te leveren. Dit zou eventueel nog tot een vergelijkende studie kunnen leiden. Ook zou het zeer waardevol zijn om de onderzoeksresultaten van dit onderzoek te vergelijken met andere steden. 66

67 5.4.4 Aanbevelingen, implementatie en implicatie De 10 elementen die in dit onderzoek naar voren zijn gekomen, zouden eventueel nog verder onderzocht moeten worden. De 10 elementen zouden wel een rol moeten spelen bij het evenementenbeleid van de gemeente Haarlem en andere steden. Deze elementen kunnen ingezet worden voor verschillende doeleinden om bijvoorbeeld de sociale omgeving in zwakkere wijken bij te staan of te verbeteren. Verder zouden evenementenorganisatoren een blik moeten werpen op hun eigen sociale doelstellingen en kijken welke elementen daarbij aansluiten en deze eventueel sterker naar voren brengen in hun organisatie. De aanbeveling voor de gemeente Haarlem is dan ook om deze 10 elementen verder te onderzoeken, door middel van kwantitatief en kwalitatief onderzoek om het beeld te verscherpen. Deze 10 elementen zouden moeten overwogen worden bij het herschrijven van het evenementen beleid. Om als laatste duidelijk te stellen waar deze aanbeveling betrekking op heeft, staan hieronder de bevindingen van dit onderzoek nogmaals kort herhaald: Er zijn 7 onderscheidende elementen die publiekevenementen van elkaar onderscheiden. Dit zijn: 1. Inhoud 5. Organisatie 2. Grootte 6. Financiën 3. Doelgroep 7. Kwaliteit 4. Locatie Deze beïnvloeden, op een abstract niveau ook de sociale omgeving. De sociale omgeving bestaat uit de fysieke omgeving waar iemand leeft en de mensen en relaties om iemand heen. Op een praktisch niveau zijn er 10 elementen te onderscheiden aan publieksevenementen die de sociale omgeving beïnvloeden. Dit zijn: 1. Ontmoetingen 2. Ruimtelijke/infrastructurele overlast 3. Economische bijdrage 4. Communicatie 5. Kennis verspreiden/educatie 6. Een toevoeging aan de mogelijkheden van vrijetijdsbesteding 7. Niet gespecificeerde overlast 8. Vrijwilligers 9. Aansluiting doelgroep/programmering 10. Geluidsoverlast 67

68 lxix Verhaar, J. (2004) Projectmanagement: een professionele aanpak van evenementen, p. 37. Utrecht: Boom lxx Verwijzing in: Willemse, J. (2006). Anders kijken: een breder zicht op menselijk gedrag, p Houten: Bohn Stafleu van Loghum lxxi Komter, A. E., Burgers, P. L. J., Engbersen, G. (2000). Het cement van de samenleving: een verkennende studie over solidariteit en cohesie, p.52 lxxii Sociaal en Cultureel Planbureau (2008). Betrekkelijke Betrokkenheid, p. 34. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau lxxiii Völker, B.(2005) Burgers in de Buurt, p. 56. Amsterdam: Amsterdam University Press lxxiv Sociaal en Cultureel Planbureau (2008). Betrekkelijke Betrokkenheid, p. 98. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau lxxv Völker, B.(2005) Burgers in de Buurt, p. 42. Amsterdam: Amsterdam University Press lxxvi Sociaal en Cultureel Planbureau (2008). Betrekkelijke Betrokkenheid, p. 22. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau lxxvii Sociaal en Cultureel Planbureau (2008). Betrekkelijke Betrokkenheid, p. 18. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau 68

69 Hoofdstuk 6 - Bijlagen 69

70 6.1 Bronnenlijst Literatuur 1. Bowdin, G., McDonnel, J. (2001). Events Management. Oxford: Butterworth Heineman 2. Delamera, T. A (1999) Development of a scale to measure local resident perceptions of the social impacts of community festivals. Canadian Association for Leisure Studies 3. Fredline, E. (2006) Host community perceptions of the impacts of events. Gold Coast: CRC for Sustainable Tourism Haynes, J. (2001). 4. Goldblatt, J.J. (2005). Special Events: Event Leadership for a New World. John Wiley and Sons 5. Jagt, P. V., Donders, J., Brinkhuijsen, M. (2008) Kunst als schroevendraaier. Wageningen : Alterra 6. Komter, A. E., Burgers, P. L. J., Engbersen, G. (2000). Het cement van de samenleving: een verkennende studie over solidariteit en cohesie, p.52. Amsterdam: Amsterdam University Press 7. Levy, B., Marion, B. (1997). Successful Special Events: Planning, Hosting, and Evaluating. Jones & Bartlett 8. NRIT (2004). Inspirerende Evenementen. Breda:NRIT 9. Maso, I. en Smaling, A. (1998) Kwalitatief Onderzoek. Utrecht:Boom 10. Riet, N. van (2006). Social work: mensen helpen tot hun recht te komen. Assen: Uitgeverij van Gorcum 11. Sociaal en Cultureel Planbureau (2008). Betrekkelijke Betrokkenheid. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau 12. Stel, J. van der (2004). Handboek Preventie: voorkomen van psychische problematiek en bevorderen van geestelijke gezondheid. Assen: Uitgeverij van Gorcum. 13. Tassiopoulos, D., Damster, G. (2005). Event Management: A Professional and Developmental Approach. Juta and Company Limited 14. Verhaar, J. (2005). Projectmatig werken. Amsterdam: Uitgeverij Boom 15. Völker, B. (2005). Burgers in de buurt. Amsterdam: Amsterdam University Press 16. Watt, D.C. (2001). Event management in leisure and tourism. Addison, Wesly, Longman 17. Verwijzing in: Willemse, J. (2006). Anders kijken: een breder zicht op menselijk gedrag. Houten: Bohn Stafleu van Loghum 70

71 Beleidsdocumenten en rapporten 18. Gemeente Haarlem (2008) Evenementenbeleid Nota B&W. Haarlem: Gemeente Haarlem 19. Gemeente Haarlem (2008) Cultuurnota Haarlem: Gemeente Haarlem 20. Gemeente Haarlem (2008) Programmabegroting Haarlem. Haarlem: Gemeente Haarlem 21. GGD Eindhoven (2007). Infokaart Sociale Omgeving. Eindhoven:GGD. 22. NIFV (2002). Leidraad Veiligheid Publieksevenementen, p. 11. Geraadpleegd op , Leidraad_Veiligheid_publieksevenementen.pdf Websites/Online artikelen 23. -(2004) Amsterdamse Stadsspelen bevorderen samenhang in de wijk. Geraadpleegd , op (2003) Nijmeegs diner moet sociale cohesie versterken. Geraadpleegd , op Brittanica (2009). Definitie event. Geraadpleegd , Dikke van Dale (2009). Definitie evenement. Geraadpleegd , op Doeleman, R. (2004) Sociale cohesie en gemeenschapsontwikkeling, p.1. Geraadpleegd , op Gezondheid EU (2009). Sociale omgeving (2009). Geraadpleegd op 14-04, op Webregio (2009). Haarlem scoort hoog in Evenementen Top 100. Geraadpleegd , Kamer van Koophandel (2009). Haarlem Jazzstad belangrijk voor uitstraling stad en regio. Geraadpleegd , op Noord en Eembode (2008) Laat de burger mondiger zijn. Geraadpleegd , op Redactie (2007) NOS gaat extra evenementen uitzenden. Geraadpleegd op 71

72 33. Redactie (2008) Moslimhaat in Nederland steeds normaler. Geraadpleegd , op RTV Noord Holland (2009). Haarlem Kunststad van het Jaar Geraadpleegd , op Thesaurus Zorg en Welzijn (2009) Definitie Sociale Omgeving. Geraadpleegd , Artikelen 36. -(2008) Aantal evenementen neemt toe. HP/De Tijd, ,

73 6.2 Begrippenlijst Publieksevenement Een publieksevenement is een speciale gebeurtenis, die door een initiatiefnemer (individu, groep of organisatie) bewust is gepland, en gericht is op een bepaalde doelgroep, om met een bewust gekozen vorm, een bepaald doel te realiseren, waarbij de toegang verkregen kan worden voor eenieder die hierheen wil 1. Sociale omgeving De sociale omgeving is het geheel aan sociale contacten en de sociaaleconomische positie van een persoon en diens fysieke omgeving en de beleving ervan. Sociale cohesie Sociale cohesie is de interne bindingskracht van een sociaal systeem 2. Sociaal kapitaal Het totaal aan sociale netwerken en de bronnen waartoe een individu toegang heeft 3. Fysieke leefomgeving De plek waar iemand leeft en de fysieke eigenschappen daarvan. Invloed Een weerslag/uitwerking van een element van het evenement dat als gevolg heeft dat er een verandering plaatsvindt die wordt waargenomen door de doelgroep. Element Een vormend bestanddeel 4. 1 Verhaar, J. (2004) Projectmanagement: een professionele aanpak van evenementen, p. 37. Utrecht: Boom 2 Verwijzing in: Willemse, J. (2006). Anders kijken: een breder zicht op menselijk gedrag, p Houten: Bohn Stafleu van Loghum 3 Komter, A. E., Burgers, P. L. J., Engbersen, G. (2000). Het cement van de samenleving: een verkennende studie over solidariteit en cohesie, p.52 4 Dikke van Dale (2009) Definitie Element. Geraadpleegd , op 73

74 6.3 Stakeholders De gemeente De gemeente Haarlem is erbij gebaat wanneer zij duidelijk heeft over de invloed van evenementen op de sociale omgeving. Deze duidelijkheid kan ervoor zorgen dat er op de beoogde manier met geld wordt omgegaan en doelstellingen worden gehaald. Bovendien kunnen op deze wijze initiatieven die goed zijn voor de stad beter ondersteund worden. Naar aanleiding van de uitkomsten van dit onderzoek kan de gemeente Haarlem eventueel een beleid vormen of aanscherpen ten aanzien van subsidies en/of vergunningen zodat er een selectie komt van evenementen die de sociale omgeving ondersteunen waar nodig. De bewoners Wonen heeft voor verschillende mensen verschillende betekenissen en wordt ook verschillend ervaren. De ene inwoner van een wijk kent woont er al jaren en kent alle buren in een straal van 1 kilometer. De andere inwoner is slechts op doortocht en neemt de moeite er niet voor. Er zijn verschillende redenen waarom een positieve sociale omgeving goed is voor inwoners, maar een vrij simpele is dat dit een fijn gevoel geeft aan de inwoners. Voor de inwoners van Haarlem is het fijn als zij zich verbonden voelen met hun stad en met waar zij wonen; dit levert persoonlijk voordelen op. Door de uitkomsten van dit onderzoek kunnen evenementen die de sociale omgeving ondersteunen beter gesteund worden en kunnen er meer positieve initiatieven ontplooid worden. Het lectoraat Het Lectoraat City Marketing en Leisure heeft als opdrachtgever een groot belang in dit onderzoek. Door middel van dit onderzoek kan zij een grond leggen voor het door hun te ontwikkelen model over de effecten van evenementen. Zij heeft als stakeholder in dit onderzoek belang bij de data en uitkomsten om deze te kunnen verwerken in een model. De organisatoren van evenementen Organisatoren van evenementen zijn op verschillende punten afhankelijk van de gemeente, onder andere voor vergunningen en subsidies. Als de gemeente Haarlem haar evenementenbeleid aanpast, zal dit ook gevolgen hebben voor de evenementenorganisaties die opereren in en om Haarlem. Om die reden zijn ook zij stakeholder bij dit onderzoek. Als door het uiteindelijke model er elementen ontdekt worden die de gemeente graag wil terug zien in evenementen, zullen organisatoren deze elementen moet incorporeren. 74

75 Subsidieverstrekkers De grotere nationale subsidieverstrekkers wegen subsidie aanvragen vaak op voorafgestelde punten af. Over het algemeen steunen subsidieverstrekkers als Stichting Doen, het VSB Fonds en het Prins Bernhard Cultuurfonds initiatieven die een positieve ontwikkeling voor de buurt bewerkstelligen sneller dan initiatieven die dat niet doen. Ook voor hen kan het te ontwikkelen model een goed middel zijn om te kijken of een evenement aansluit bij de doelstellingen van de betreffende instelling. Maar niet alleen het model maar ook dit rapport op zich kan al een bijdrage leveren aan de doorzichtigheid van de sociale impact van evenementen. Gemeentelijke sociale instanties Problemen binnen wijken worden soms/vaak eerder gesignaleerd door sociale instanties die werkzaam zijn in deze wijken omdat zij er nauwer bij betrokken zijn. Soms kost het vanuit de gemeente dan veel tijd om een oplossing te vinden. Elementen waar in dit onderzoek naar zijn gezocht worden verondersteld een weerslag te hebben op de sociale omgeving van de inwoners, zowel positief als negatief. Sociale instanties zouden eventueel kunnen proberen deze problemen op te lossen door iets te organiseren waar positieve elementen in terugkomen die eventueel een oplossing voor het probleem bieden. De overheid 5 De overheid is het besturende orgaan van de Nederlandse maatschappij en wordt door de Overheid zelf omschreven als een optelsom. Op de website wordt de overheid omschreven als: De overheid is van iedereen, voor iedereen, altijd, overal. Van geboorteaangifte tot de wet op de lijkbezorging, van het stimuleren van theaterbezoek tot het bestrijden van de zware misdaad. Op tal van terreinen neemt de overheid maatregelen, vaardigt wetten uit, ziet toe op naleving. Op veel andere terreinen speelt de overheid een meer terughoudende rol, stelt slechts algemene voorwaarden. Zo wordt het overleg over lonen en arbeidsvoorwaarden overgelaten aan de werkgevers en de vakbonden. En een organisatie of vereniging van ouders kan binnen zekere grenzen zelf een school oprichten. Hierbinnen vallen dus ook instanties die zich vanuit overheidsperspectief bezighouden met sociale kwesties. Voor deze instanties kan dit onderzoek dezelfde functie hebben als voor gemeentelijke sociale instanties (zie hierboven). 5 Bron: 75

76 Nederlands Research Instituut voor Recreatie en Toerisme/Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen /VVV/Vereniging Voor Evenementenmakers De NRIT, NTBC en de VVV zijn alle drie organisaties die zich bezighouden met toerisme en evenementen. Ook op hen zal dit onderzoek een weerslag kunnen hebben. De informatie over de sociale impact van evenementen kan gevolgen hebben voor de toekomstige organisatie van evenementen, beleidstukken en rapporten. 76

77 6.4 Model Respons Evenementenmarkt Onderstaand model is een model van het onderzoeksbureau Respons en geeft een overzicht van de evenementenmarkt, opgedeeld in categorieën. 77

78 6.5 Categorieënoverzicht publieksevenementen niet-regulier aanbod Deze lijst categorieën laat de mogelijke vormen van publieksevenementen zien zoals beschreven in het rapport Inspirerende evenementen door het NRIT. Beeldende Kunst Architectuur Filmfestival Fotografie Kunst- en antiekbeurzen Literatuur Mode Strip-cartoon Tentoonstellingen Maatschappij-sociaal-cultuur Culinair Gezondheidszorg Horti-cultureel Markten/kermissen Multiculturele festivals Natuur en milieu Nautische evenementen Onderwijs & wetenschap - Carrièrebeurzen/studiemarken Stadsfeesten/zomerfeesten Vliegevenementen Voertuigevenementen (land) Vrijetijdsevenementen - Consumentenbeurzen - Lifestyle (huis & tuin) - Hobby Bijzondere dagen/vakanties/openingen Podiumkunsten Circus Dans Muziek - Country & western - Dance - Jazz &blues - Folkloremuziek - Klassiek - Nederlandstalig - Opera - Pop - Wereldmuziek Theater - Cabaret/comedy - Music - Festival/straattheater/uitfestival - Openluchttheater Sport Atletiek/loopsporten - Atletiek - Hardlopen - Triatlon - Wandelsport Auto-/motorsport - Autorennen - Historische autosport - Historische motorsport - Karten - Motorrennen - Rallysprint/rallycross Biljarten/bowlen/kaatsen/jeu de boules Bodyshape - Aerobic - Fitness Denksporten - Schaken - Dammen - Bridge Engelse/Amerikaanse balsporten - American football - Cricket - Honkbal - Rugby - Softbal Fietssporten - Mountainbike/ATB - Toerfietsen - Veldrijden - Wielrennen Gemotoriseerde watersporten - Jetskiën - Powerboatraces - Waterskien Golf Gymnastische sporten/danssport Hengelsport Hockey Kanoën/roeien Paardensport/polo Schietsporten - Darten - Handboog- /kruisboogschieten - Kleiduivenschieten - Pistol-/geweerschieten Strand/straatsporten - Beachaerobic - Beachkorfbal - Beachtennis - Beachvolleybal - Frisbee - Strandzeilen - In-line skaten - Skateboarden - Straatbasketbal - Straatvoetbal - Straathockey Tennis Vecht-/krachtsporten - Boksen - Gewichtheffen - Karate/andere vechtsporten - Judo - Schermen Veldsporten overig - Veldkorfbal - Veldvolleybal Vliegsport - Ballonvaren - Parachutespringen - Vliegrally s/ulv - Zweefvliegen/parasailing Voetbal - Toernooi Wintersporten - Bobsleeën - Schaatsen/shorttrack/kunstrijde n - Skien/langlaufen/snowboarden - IJshockey - IJsspeedway Zaalsporten - Badminton - Basketbal - Handbal - Ricochet - Squash - Tafeltennis - Volleybal - Zaalhockey - Zaalkorfbal - Zaalvoetbal Zeilen/surfen Zwemsporten - Duiken - Hardzwemmen - Kunstzwemmen - Schoonspringen 78 - Waterpolo

79 6.6 Relevante kernmerken uit inhoudsopgaven van de literatuur Dit zijn alle kenmerken van publieksevenementen uit literatuur over evenementen. Deze lijst dient om tot een kleiner aantal onderscheidende kenmerken te komen. Verhaar, J. (2005). Projectmatig werken. Amsterdam:Uitgeverij Boom - Projectmarketing en communicatie(marketing/communicatie) - Project organisatie (Organisatie) - Projectplanning (Planning) - Projectfinanciën (Financiën) Bowdin, G., McDonnel, J. (2001). Events Management. Oxford: Butterworth Heineman - Management (Organisatie) - Organization and Communication (Organisatie/communicatie) - Funding (Financien) - Marketing (Marketing/communicatie) - Event Evaluation (Evaluatie) VVEM, VVEM Handboek Evenementen Maken. Utrecht: VVEM - Vergunningverlening (Juridisch) - Milieu en Natuur (Milieu en Natuur) - Vervoer en Verkeer (Logistiek) - Locatie (Locatie) - Infrastructuur op locatie (Infrastructuur) - Horeca op het evenement (Catering) - Entertainment (Programmering) - Medewerkers (Personeel) - Bezoekers (Bezoekers) - Media en Relaties (Marketing/communicatie) - Publieksveiligheid (Veiligheid) - Podiumtechniek (Techniek) Watt, D.C. (2001). Event management in leisure and tourism. Addison, Wesly, Longman - The planning function (Planning) - Leadership en human resources (Organisatie en Personeel) - Marketing of events (Marketing/communicatie) - Sponsorship of events (Sponsoring) 79

80 - Control and budgeting (Financien) - Legal and risk management (Juridisch) - Logistics (Logisitiek) NRIT (2004). Inspirerende Evenementen. Breda: NRIT - Bezoeker (Bezoeker) - Locatie (Locatie) - Organisatie (Organisatie) - Financiën (Financiën) Goldblatt, J.J. (2005). Special Events: Event Leadership for a New World. John Wiley and Sons - Events administration (Planning) - Event coordination (Organisatie) - Event Marketing (Marketing/communicatie) - Legal, Ethical and risk management (Juridisch) - Technology and professional development (Technologie) Levy, B., Marion, B. (1997). Successful Special Events: Planning, Hosting, and Evaluating. Jones & Bartlett - The theme: What will it be? (Programmering) - The site: Where will it be? (Locatie) - The timeline: What should be done by when? (Planning) - How much will it cost? How much can you get? (Financien en Sponsoring) - Human Resources: How many people do you need? (Personeel) - Who should be the key players? (Marketing/communicatie) - Who will do the work and how do you keep them involved (Marketing/communicatie en personeel) - What goes in the program? (Programmering) - What about décor? (Locatie) - What about Public Relations? (Marketing/communicatie) - How do you handle logistics? (Logistiek) - What about legal and insurance requirements? (Juridisch) 80

81 Tassiopoulos, D., Damster, G. (2005). Event Management: A Professional and Developmental Approach. Juta and Company Limited - Event Planning (Planning) - Organizations and organizing an event (Organisatie) - Accounting and financial management (Financien) - Event Sponsorship (Sponsoring) - Event Programming (Programmering) - Risk management (Veiligheid) - Event marketing (Marketing/communicatie) - Catering management for events (Catering) 81

82 6.7 Lijst elementen per categorie In de onderstaande lijst zijn de onderscheidende elementen van publieksevenementen onderverdeeld in meer globale elementen. Doelgroep Locatie Organisatie Financiën Inhoud Bezoeker Locatie Catering Financiën Programmering Sponsoring Logistiek op en om het Evaluatie Juridisch evenement Infrastructuur op en om het Marketing en communicatie evenement Milieu en Natuur Organisatie Personeel Techniek Veiligheid (fysieke veiligheid) 82

83 6.8 Invloed op de sociale omgeving per bron Onderstaand zijn de verschillende invloeden genoteerd die genoemd worden in literatuur die een evenement op de sociale omgeving kan hebben. Fredline, E. (2006) Host community perceptions of the impacts of events. Gold Coast: CRC for Sustainable Tourism - Maintenance of public facilities - Noise levels - Employment opportunities - Range of interesting things to do - Number of people in the area - Rowdy and delinquent behaviour - Property values in the area - Crime levels - Entertainment opportunities - Prices of some goods and services - Pride that residents have in the city - Overall cost of living - Litter in the vicinity - Damage to the environment - Opportunities to meet new people - Opportunities for local business - Parking availability in the vicinity - Traffic congestion in the vicinity - The number of tourists visiting at other - times of the year - Excessive drinking and/or drug use - Turnover for local businesses - Number of people moving in permanently or buying holiday homes - The rights and civil liberties of local residents - Appearance of area around event - Public transport - Interactions between locals and tourists - Facilities available to local residents - Social and moral values - The media coverage of the event promotes tourism and business development 83

84 - The event entertains local residents and gives them an opportunity to attend a major international event - The event disrupts the lives of local residents and causes them stress - Because of the event, the skill base for event management has increased - The event increases social inequity because it provides benefits to the rich, but none to the poor - The event gives us an opportunity to show other people how special our community is - The event brings too many people into our community - The event enhances Victoria's reputation as The Events State - Because of the event, friends come and visit me - Ordinary residents get no say in the planning and management of the event - The event promotes values that are good - The event provides opportunities for people to have fun with their family and friends - The money that tourists spend when they come to the event helps to stimulate the economy 84

85 Delamera, T. A (1999) Development of a scale to measure local resident perceptions of the social impacts of community festivals. Canadian Association for Leisure Studies Positive - Enhanced image of the community - Community identity enhanced - Community is unique and special - Festival acts as a showcase for new ideas - Sense of community well-being - Personal sense of pride and recognition through participating in the festival - Opportunity to experience new activities - Ongoing positive cultural impact in the community - Improved quality of life in the community - Celebration of community - Having the opportunity to learn new things - Meeting festival performers/workers - Personal health and well-being Negative - Opportunity to develop new cultural skills and talents - Community gains positive recognition - Variety of cultural experiences - Disruption of normal routines of community residents - Intrusion into the lives of community residents - Community recreation facilities are overused - Influx of visitors-reduces privacy within the community - Community overcrowded during the festival - Car/bus/ RV traffic rising to unacceptable levels - Noise levels increasing to unacceptable levels - Festival overtaxes available community human resources - Litter increasing to unacceptable levels 85

86 Jagt, P. V., Donders, J., Brinkhuijsen, M. (2008) Kunst als schroevendraaier. Wageningen : Alterra Functies van kunstprojecten voor de omgeving - Educatief - Samenbrengen - Ontwikkelen van een eigen identiteit - Verbindingen laten zien - Aansluiting bij de omgeving - Schokken/ aanstootgeven - Bewoners een stem geven - Creëren van een buurtidentiteit/eigen identiteit - Ondersteuning bieden bij sociale processen als rouw Bowdin, G., McDonnel, J. (2001). Events Management. Oxford: Butterworth Heineman Positief - Gedeelde ervaring - Revitaliseren van tradities - Gemeentelijke trots opbouwen - Valideren van de gemeentegroepen - Sociale deelname (community participation) - Nieuwe en uitdagende ideeën introduceren - Culturele perspectieven uitbreiden Negatief - Vervreemding van de maatschappij - Manipulatie van de maatschappij - Negatief imago van de maatschappij - Slecht gedrag/criminaliteit - Sociale dislocatie - Verlies van aantrekking van plek als locatie 86

87 Sociaal en Cultureel Planbureau (2008). Betrekkelijke Betrokkenheid. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau - Deelname aan culturele activiteiten leidt tot contact wat vervolgens leidt tot sociale cohesie 87

88 6.9 Motivatie en onderbouwing respondenten praktijkonderzoek Voor dit onderzoek zijn er een aantal partijen belangrijk. Deze 4 partijen zijn allen op een andere manier betrokken bij het onderzoeksonderwerp. De 4 partijen zijn: - De gemeente - Maatschappelijke instanties - Evenementorganisatoren - Bewoners De gemeente schrijft het beleid voor zowel de evenementen als de sociale omgeving. Dit beleid beïnvloedt de sociale omgeving op meerdere manieren. Wanneer er een besluit wordt genomen over de sociale omgeving is deze invloed direct. Maar als er besloten wordt een evenement te houden in een bepaalde wijk, dan is dit besluit van indirecte invloed op de leefomgeving. Evenementenorganisatoren organiseren de evenementen. Soms wordt ook de Figuur 6.1 verantwoordelijkheid voor communicatie met bewoners bij de organisatoren gelegd. Organisatoren komen voor, tijdens en na hun evenement in aanraking met verschillende vormen van feedback van bewoners. Ook gedrag van bewoners is van invloed op evenementen. Een bewoner die om 10 uur gelijk wil dat de muziek gestopt wordt, geeft een duidelijk signaal af, al geldt dit net zo goed voor een zeer tevreden buurtbewoner die nog even bij het evenement komt meegenieten. Maatschappelijke instanties komen met alle lagen van de bevolking in aanraking en hebben vaak een relatief helder beeld van de sociale omgeving in de buurt waar zij werken. Zij zijn zich bewust van een nulpunt en kunnen eventueel inschatten of er door evenementen (groot en klein) een verandering in de buurt plaatsvindt. Als laatste natuurlijk bewoners zelf. Bewoners ondervinden de hinder of het plezier van evenementen en koppelen dit eventueel terug naar een van de andere partijen. Soms zijn deze bewoners verenigd in een collectief als een wijkraad of een belangengroep. Er is voor gekozen 88