1. Aanwezigheidslijst (ingeschreven en niet verontschuldigd)

Transcriptie

1 Verslag workshop Goede en minder goede praktijken in de strijd tegen energiearmoede - Studiedag Evaluatie Sociale openbaredienstverplichtingen 26/11/ Aanwezigheidslijst (ingeschreven en niet verontschuldigd) Baert Ellen Samenlevingsopbouw Antwerpen provincie vzw Buysse Jean-Louis CWaPE Coenen Helga Intergas Energie De Cat Linda OCMW Putte Demol Christophe Brugel Dingenen Lies De Fakkel vzw D'Olieslager Tom Vlaamse overheid Dreesen An Provinciale Hogeschool Limburg Gielis Katrien VREG Hubert Jean-Michel Nuon Huybrechs Frédéric OASeS - Universiteit Antwerpen Leenen Yolanda VREG Meurkens Dirk Samenlevingsopbouw Antwerpen provincie vzw Spaepen Veerle Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen (VMSW) Termont David Eandis Van de Mosselaer Erwin OCMW Antwerpen Van der Wilt Ann Samenlevingsopbouw Antwerpen provincie vzw Van Kalmthout Danielle Gezinsbond Vanhauwaert Christel OCMW Brugge Vanhille Adelheid VMM Vanlommel Géry Infrax Versele Alexis DOMUS MUNDI 2. Workshop Goede en minder goede praktijken in de strijd tegen energiearmoede 2.1. Inleiding Uit internationale studiedagen in bleek dat Vlaanderen toen een van de meest uitgebreide systemen met betrekking tot de aanpak van energiearmoede had. De meeste landen lieten deze problematiek over aan het algemene armoedebeleid. De komende maanden wil de VREG in het kader van de evaluatie van de sociale openbaredienstverplichtingen onderzoeken of dit nog steeds het geval is. Dit onderzoek gebeurt op basis van literatuurstudie en via contacten met Europese collegaregulatoren. In deze workshop worden de eerste resultaten van deze benchmark voorgesteld: hoe gaan andere gewesten en vergelijkbare landen de strijd tegen energiearmoede aan? Na elke informatieve uiteenzetting wordt er per gewest/land bij de werkgroepleden gepolst naar hun mening over de aanpak in een bepaald gewest of land. De aanwezigen ontvangen bij aanvang een formulier waarop ze de positieve en negatieve punten over de aanpak van de andere gewesten en landen kunnen noteren. Dit verslag moet samen gelezen worden met de presentatie :22 verslag workshop goede en slechte praktijken Pagina 1 van 5

2 2.2. Meningen werkgroepleden per gewest/land WALLONIË De Waalse regulator, CWaPE, heeft zelf al een evaluatie gedaan van hun sociale openbaredienstverplichtingen. Het uitgebreide rapport is terug te vinden op De CWaPE vindt een eerste positief punt in eigen gewest dat de klant die gekwalificeerd werd als wanbetaler, toch verder beleverd wordt door de leverancier. Als tweede positief punt haalt de CWAPE aan dat er een groot aantal (+/ ) oplaadpunten voorzien zijn, met inbegrip van de telefoontoestellen van Belgacom. Deze laatste zullen op termijn verdwijnen maar er wordt gezocht naar een alternatief. Als negatieve maatregel haalt de CWAPE aan dat de wet afsluiting voorziet in geval een klant een budgetmeter weigert. Als er in Vlaanderen iemand een budgetmeter weigert, wordt het dossier geagendeerd op de LAC en volgt er een grondig onderzoek. Deze agendering op de LAC kan vandaag om praktische redenen niet in Wallonië omdat er teveel partijen bij betrokken zijn, namelijk ook de commerciële leveranciers. CWaPE had nooit gedacht zoveel afsluitingen te hebben omwille van weigering (5.000-tal in 2009!). De CWAPE stelt zich dan ook de vraag: 'waarom weigert iemand een budgetmeter?' Volgens de Waalse regulator komt dit omdat de budgetmeter in België nog te vaak bekeken wordt als een sanctie. Dit in tegenstelling tot de mening over prepaid meters in Engeland. Verder haalt Jean-Louis Buysse het probleem van auto-afsluiting aan, van mensen die te arm zijn om de budgetmeterkaart op te laden. De CWAPE vindt dit een schrijnende toestand die eigenlijk niet zou mogen bestaan. De Vlaamse netbeheerders en de Nederlandse netbeheerders Intergas Energie stellen dat in Wallonië de problematiek van armoede sneller vastgesteld en aangepakt kan worden aangezien de budgetmeter in een vroegere fase al geplaatst wordt bij de leverancier. Andere positieve punten zijn de verschillende oplaadfaciliteiten (bvb telefooncel van Belgacom), dezelfde commerciële prijsvoorwaarden die de leverancier hanteert bij niet-beschermde afnemers in geval van plaatsing budgetmeter, het feit dat een klant die betalingsmoeilijkheden verwacht de keuze kan maken voor een budgetmeter en de ruimere definitie van beschermde klant. Infrax maakt bij de ruimere definitie van beschermde klant wel de kanttekening dat voor hen de definitie kan uitgebreid worden maar dat de gewesten deze definitie onderling moeten afstemmen. Er is nood aan een eenduidige definitie. Wat met de bewijslast aangezien de definitie op federaal niveau enger is dan op niveau van het Waalse gewest? Negatief vinden de netbeheerders het ontbreken van een minimumlevering via de budgetmeter bij de niet-beschermde klanten, het afsluiten bij de weigering van een budgetmeter en de kostprijs van de budgetmeter voor niet-beschermde klanten. Er wordt ook de opmerking gemaakt dat naar kosten/tarieven en procedure toe een ingewikkelde opsplitsing gemaakt wordt tussen beschermde en niet-beschermde klanten. In Wallonië ligt een belangrijke SODV-rol bij de leverancier. Het verschil tussen netbeheerder en leverancier is dat de leverancier een commerciële rol heeft en bijgevolg niet geïnteresseerd is in sociale bescherming. De OCMW s zijn ook voorstander van de ruimere oplaadmogelijkheden. Ook de extra categorieën voor beschermde afnemers, de plaatsing van de budgetmeter door alle leveranciers en het goedkoper commerciële tarief voor niet-beschermde klanten in geval van een budgetmeter wordt bij de OCMW s positief onthaald. Wat als minder positief gezien wordt, is enerzijds het gebrek aan vrije keuze voor het plaatsen van een budgetmeter en anderzijds de kosten die ten laste vallen van de niet-beschermde afnemers bij de plaatsing van een budgetmeter (100 euro voor elektriciteit en 150 euro voor aardgas) :22 verslag workshop goede en slechte praktijken Pagina 2 van 5

3 Samenlevingsopbouw noemt de meer uitgebreide categorieën van beschermde afnemers in Wallonië vooral interessant in het kader van preventie. Andere positieve punten zijn het commerciële tarief voor de niet-beschermde klanten bij de leverancier, de verschillende oplaadmogelijkheden en het LAConderzoek nadat 6 maanden niet opgeladen werd om te bekijken op de 10A al dan niet geschorst wordt. Negatief is het gebrek aan vrije keuze voor de plaatsing van de budgetmeter en het ontbreken van minimumlevering voor niet-beschermde afnemers. Andere opmerking is dat deze laatste groep moet betalen voor de plaatsing van de budgetmeter. Samenlevingsopbouw wil met betrekking tot de toekenning van een minimumlevering aardgas in de winter minder focussen op een periode (01/12-01/03) en meer te focussen op de nood! De Universiteit Antwerpen noemt het Waalse Energiefonds dat in de winter een deel van het oplaadbedrag voor de budgetmeter aardgas voor eigen rekening neemt, de bredere definitie van beschermde afnemers en de verschillende oplaadpunten erg interessant. De plaatsing van de budgetmeter door de leverancier vinden ze dan weer niet goed omwille van het gebrek aan minimumlevering bij de leveranciers. BRUSSEL Ook de Brusselse regulator Brugel maakte midden 2010 een verslag over de naleving van de sociale openbaredienstverplichtingen in het Brusselse Gewest en formuleerde aanbevelingen tot aanpassing van de wetgeving terzake. Dit interessante verslag is terug te vinden op De leveranciers hebben zware verplichtingen in Brussel. Hierdoor zijn er zeer weinig commerciële leveranciers actief op de huishoudelijke markt in het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest. Voor de CWAPE is de energiemarkt eigenlijk geen markt zonder leveranciers. Volgens de vertegenwoordigers van de netbeheerders is het erg interessant dat het OCMW in Brussel de afnemers kan beschermen en de 6 Ampère kan laten optrekken tot 20 Ampère. Het feit dat minder leverancier zich op de markt begeven in Brussel of dat leveranciers de markt terug verlaten, is volgens de netbeheerders zeer negatief en zorgt voor een verstoring van de marktwerking. Er moeten in Brussel door de DNB veel verplaatsingen gedaan worden voor het plaatsen en wegnemen van de stroombegrenzers. Bij budgetmeters is dat niet nodig aangezien deze na deactivering als gewone meters functioneren. Samen met het ontbreken van budgetmeters en de ingewikkelde procedure in Brussel vormen dit negatieve elementen in het systeem. Over het algemeen is er volgens Samenlevingsopbouw geen voorbeeld te nemen aan het Brusselse model. De enige positieve punten zijn dat Brugel en het OCMW enerzijds het statuut beschermde afnemer kunnen toevoegen. Anderzijds kan het OCMW de 6 Ampère laten optrekken tot 20 Ampère. Negatief noemt Samenlevingsopbouw het niet bestaan van een budgetmeter in Brussel, de stroombegrenzer met een standaardcapaciteit van 6A. Samenlevingsopbouw heeft te weinig zicht op de procedure van afsluiting via de vrederechter om zich er een goed oordeel over te kunnen vormen. De OCMW s vinden het toekennen van het statuut beschermde afnemer door het OCMW samen met de langere winterperiode (01/10-31/03) een goede afspraak. De minimale levering van 6 Ampère vinden ze te laag. Volgens de OCMW s gebeurt het sociaal onderzoek dat de Brusselse OCMW s uitvoeren om 6A op te trekken naar 20A mogelijk niet grondig genoeg. Ze stellen zich vragen bij de zogenaamde onmiddellijke beslissing (=zonder grondig voorafgaand sociaal onderzoek) tot toekenning van het statuut beschermde afnemer :22 verslag workshop goede en slechte praktijken Pagina 3 van 5

4 Het feit dat de Vrederechter (ipv de LAC) beslist over de afsluiting wordt ook niet positief onthaald door de aanwezige vertegenwoordigers van de OCMW s. Er zijn ook vragen bij het voorstel van de leverancier voor een redelijk afbetalingsplan. Wat is redelijk? Positief volgens de Universiteit Antwerpen is dat Brugel en het OCMW het statuut beschermde afnemer kunnen toekennen aan wanbetalers. Minder positief noemen ze de schaarste in Brussel aan commerciële leveranciers. Nuon bevestigt dat ze zich hebben teruggetrokken uit de Brusselse markt omwille van de zware verplichtingen die worden opgelegd aan de commerciële leveranciers. NEDERLAND Met betrekking tot het systeem in Nederland maken de netbeheerders de opmerking dat er wel een inspanningsverbintenis bestaat (netbeheerders en leveranciers moeten zich inspannen om contact te hebben met verbruiker) maar geen resultaatsverbintenis. De inspanningen die gedaan worden resulteren bijgevolg niet automatisch in een resultaat! Het ontbreken van een minimumlevering (levering mag onder geen voorwaarden gebeuren door de netbeheerder) en het ontbreken van budgetmeters zoals we in België kennen, zijn een minpunt. Enkel in de Belgische enclave in Nederland (Baarle-Hertog) zijn er wel budgetmeters zoals in België. De Antwerpse Universiteit vindt de Nederlandse aanpak niet sociaal gericht. De netbeheerder mag in geen geval leveren en in geval van wanbetaling wil de commerciële leverancier asap afstand doen van de klant. Samenlevingsopbouw vindt het erg positief dat er een ruime keuze aan leveranciers is (een 20-tal) en staat achter de filosofie waarop men zich baseert om geen budgetmeters te plaatsen, nl. 'het kan niet zijn dat klanten zichzelf kunnen afsluiten'. Toch vindt Samenlevingsopbouw het volledig ontbreken van budgetmeters evenmin goed. Intergas Netbeheer bevestigt dat als er met spoed een contract moet aangemaakt worden omdat het oude contract werd opgezegd, Nederlandse leveranciers hiervan misbruik gaan maken door een borgsom (van ongeveer 300 euro) te vragen. De wachttijd (tot 2 maanden) voor de aanmaak van een contract duurt volgens Samenlevingsopbouw dan ook te lang. Het niet bestaan van een LAC wordt ook als negatief ervaren. De vertegenwoordigers van de OCMW s zien in de langere winterperiode een positief punt (01/10-01/04). Verder zijn ze tevreden met het persoonlijk contact van de verbruiker met de netbeheerder en leverancier en met de maatregel dat medische redenen mogen ingeroepen worden om afsluiting te voorkomen. De netbeheerder die onder geen voorwaarden mag leveren, het vragen van een borg en het ontbreken van budgetmeters zoals we in België kennen, vinden de OCMW s niet positief. GROOT-BRITTANNIË De netbeheerders zijn erg te spreken over de koppeling met databanken. Als er een juiste koppeling gebeurt tussen de verschillende databanken dan komen rechten en tegemoetkomingen bij de juiste persoon terecht op automatische wijze (zonder dat burger zelf stappen moet ondernemen). Positief te vermelden punt is het beperkte aantal effectieve afsluitingen, maar Infrax, Eandis en Intergas Energie zien in zelfafsluiting wel een groot probleem en een prepayment meter zonder minimumlevering kunnen ze dan ook niet goedkeuren. Infrax ziet geen sociale voordelen aan dit systeem. Er wordt gesproken over de afwezigheid van een sociaal energiebeleid in Groot-Brittannië: wie geen energie kan betalen, heeft geen energie. Deze situatie is ondenkbaar in Vlaanderen :22 verslag workshop goede en slechte praktijken Pagina 4 van 5

5 Zowel Samenlevingsopbouw als de Universiteit Antwerpen vinden het strikte toezicht op en de nauwe opvolging van de leveranciers door OFGEM in het kader van wanbetaling een goede zaak. Als negatief punt haalt Samenlevingsopbouw aan dat in Engeland de winterperiode niet voor iedereen geldt (enkel geldig voor gepensioneerden en kinderen <18 jaar). Voor wie niet als kwetsbare klant bestempeld wordt, kan het dropproces en afsluiting zeer snel gaan. Gezinnen met een prepaymentmeter sluiten zichzelf af bij onvoldoende middelen. Er bestaat geen minimumlevering en sociale verplichtingen ten opzichte van de kwetsbare klant liggen bij de leveranciers. Er kan dan mogelijk gesproken worden over een subjectief oordeel (gelukkig houdt de Britse regulator toezicht om de objectiviteit te bewaren). Samenlevingsopbouw maakt de opmerking dat men bij ons in Vlaanderen ook een link zou moeten leggen naar inkomen zoals de definitie in het Verenigd Koninkrijk waarbij men stelt dat er sprake is van energiearmoede als meer dan 10% van het inkomen besteed wordt aan verwarming. Ook de OCMW s halen aan dat er in Engeland te veel zelfafsluitingen gebeuren bij mensen die geen geld hebben om op te laden. Positief noemen zij de sociale verplichtingen die zijn opgenomen in de leveringsvergunning en het bestaan van een safety net, de sociale taak die bij de leverancier ligt en de automatische toekenning van rechten aan behoeftigen dankzij het priority services register bij de leveranciers. ANDERE LANDEN Het beleid in Oostenrijk, Duitsland, Luxemburg en in een aantal Balkanlanden en Scandinavische landen wordt snel even overlopen maar niet meer becommentarieerd wegens tijdsgebrek Conclusie op basis van de aanpak in andere landen Er bestaan heel wat verschillen tussen de verschillende landen en nog steeds laten veel landen de strijd tegen energiearmoede over aan het algemene armoedebeleid. Samenlevingsopbouw maakt de opmerking dat dit niet noodzakelijk slecht is maar alles is natuurlijk afhankelijk van hoe dat beleid eruit ziet. Infrax concludeert dat netbeheerders in Vlaanderen een cruciale rol hebben in SODV s. De overheveling van dit baken naar de leverancier zal de sociale bescherming doen afnemen (cfr. Engeland) of zal ervoor zorgen dat er geen leveranciers meer zijn (cfr. Brussel). Ook Eandis legt de nadruk dat het beschermingsbeleid door de netbeheerder belangrijk is. De netbeheerder moet zijn rol blijven opnemen en de bestaande maatregelen moeten sowieso behouden blijven. De aanwezigen zijn het erover eens dat de bescherming in Vlaanderen goed uitgewerkt is in verband met andere landen, maar dat er nog ruimte is voor optimalisatie. 3. Third package Het derde pakket aan energiemaatregelen dat in 2007 werd goedgekeurd door de Europese Commissie, moet tegen maart 2011 overgezet worden naar nationale en regionale wetgeving. Een aantal artikelen in dit pakket (zie presentatie) refereren voor het eerst naar kwetsbare klanten en/of energiearmoede. Het is duidelijk dat in Vlaanderen deze artikelen al in de bestaande wetgeving zitten, maar dat andere landen hier nog heel wat werk van moeten maken. Ook de Europese regulatoren plannen een benchmark rapport met betrekking tot de stand van zaken en activiteiten in de verschillende lidstaten met betrekking tot kwetsbare klanten :22 verslag workshop goede en slechte praktijken Pagina 5 van 5