OBSTETRIE CASUS 1. Ochtendprogramma 5 maart

Transcriptie

1 OBSTETRIE CASUS 1 Ochtendprogramma 5 maart

2 Fenna van Ewijk G3P1 AD 28+2 Algemene VG: blanco MedicaLe: geen CASUS Obstetrische VG: 1 dochter (4 jaar), a terme 7.5 pond, VE, fluxus 1400cc. Huidige graviditeit: ongecompliceerd 1e lijn NoLLes consult: [slaapt slechts sinds paar weken, moe overdag] Bij doorvragen: Het loopt momenteel niet zo lekker tussen mij en mijn man. En ik ben vaak boos op mijn dochtertje, om niets eigenlijk. Ik maak me best wel zorgen dat ik straks niet 1 maar 2 kinderen heb om voor te zorgen. Ik voel me nu soms al een zo- zo moeder. En ik ben ook best wel weer bezig met de vorige bevalling merk ik. Vooral s avonds ben ik er over aan het piekeren of ik schrik er van wakker. Misschien slaap ik daarom ook wel niet zo lekker.

3 MAAKT U ZICH ZORGEN OM WAT FENNA VERTELT?

4 MAAKT U ZICH ZORGEN OM WAT FENNA VERTELT? Deels normale, fysiologische aspecten die veel moeders (en vaders) ervaren moeheid, weinig energie te weinig slap ups en downs in relale twijfel en frustrale over eigen capaciteiten als ouder Echter: een aantal klachten vrij recent negaleve gedachten en gevoelens relateert zelf deel van de klachten aan gedachten over vorige en aanstaande bevalling

5 WILT U NOG MEER WETEN?

6 WILT U NOG MEER WETEN? Aanvullende gegevens over de vorige bevalling status/brief Hoe heej Fenna deze ervaren hoe kijkt ze terug op de vorige bevalling hoe kijkt ze aan tegen de aanstaande bevalling Algemene klachten en stemming hoe zou ze haar dagelijkse stemming beschrijven heej ze andere klachten die een somalsche verklaring voor de symptomen kunnen zijn?

7 WAT STAAT IN DE DIFFERENTIAAL DIAGNOSE?

8 PTSS na de bevalling WAT STAAT IN DE DIFFERENTIAAL DIAGNOSE? Depressie Co- morbiditeit met PTSS na de bevalling 20-75% Frequente misdiagnose depressie ipv PTSS Symptomen als gevolg van eerder trauma SomaLsche oorzaak anaemie, hypothyreoidie, vitamine D/B12 tekort, EBV, CMV REF Alcorn KL, O'Donovan A, Patrick JC, Creedy D, Devilly GJ: A prospeclve longitudinal study of the prevalence of post- traumalc stress disorder resullng from childbirth events. Psychol Med 2010;1-11. Stramrood CA, Wessel I, Doornbos B, Aarnoudse JG, van den Berg PP, Schultz WC, van Pampus MG: PospraumaLc stress disorder following preeclampsia and PPROM: a prospeclve study with 15 months follow- up. ReproducLve sciences (Thousand Oaks, Calif ) 2011;18. White T, Maphey S, Boyd K, Barnep B: Postnatal depression and post- traumalc stress ajer childbirth: Prevalence, course and co- occurrence. J Reprod Infant Psychol 2006;24:

9 CASUS Partusbrief, samenvarng: PaLente is een 29 jarige G1P0 AD Zwangerschap ongecompliceerd in de1e lijn. Overname ivm niet vorderende ontsluilng bij 2 cm en pijnslllingswens. PaLente kreeg epiduraal en bijslmulale. Ivm niet vorderende uitdrijving en verdenking foetale nood werd na 70 minuten persen een ongecompliceerde vacuumextrale verricht. Er werd een meisje geboren met APGAR 7/9/9 van 3855 gram. Postpartum een fluxus van 1400 cc. Ontslag na 1 dag met ferrofumaraat.

10 WAS DIT EEN TRAUMATISCHE BEVALLING VOOR FENNA?

11 WAS DIT EEN TRAUMATISCHE BEVALLING VOOR FENNA? Aandacht voor terminologie traumalsche bevalling duidt in principe op medische aspecten: totaalruptuur, claviculafractuur etc. In deze context: spreek van / vraag naar traumalsch ervaren bevalling TraumaLsch ervaren bevalling: SUBJECTIEF Gaat niet om oordeel van arts/verloskundige, maar om beleving DSM 5 criteria voor traumalsche ervaring bij PTSS Angst of dreiging om te sterven (zelf of baby), dreiging of ervaren van ernslge schade (zelf of baby), dreiging of ervaren van seksueel geweld Vraag is nog niet te beantwoorden

12 CASUS Na 12uur lang weeen was ik uitgeput. Ze kwamen nog steeds onregelmalg dus de verloskundige was de hele nacht maar 1 keer komen kijken. Ze zei dat ik het gewoon wat Ljd moest geven, moest proberen te ontspannen, in bad of zo. Maar het was allemaal veel te hejig om te kunnen ontspannen. Toen ze weer kwam om 9 uur s ochtends had ik nog steeds maar 2 cm. Ik kon het echt niet meer. Toen ben ik toch maar naar het ziekenhuis gegaan voor een ruggenprik, ook al was ik Ljdens mijn zwangerschap overtuigd dat ik dat niet wilde. En dus ook die weeenopwekkers, ook al voelde ik nog steeds wel pijn. Nou ja, toen lag ik aan al die slangen, en was ik weer alleen. Ze zeiden wel dat ze mijn weeen op afstand in de gaten konden houden, maar ik had liever gehad dat ze me niet zo lang alleen hadden gelaten.

13 CASUS Uiteindelijk heb ik dus helemaal niets zelf gedaan. Weeenopwekkers, ruggenprik, en dus ook die vreselijke vacuumpomp want persen kon ik niet goed genoeg. De blik van de gynaecoloog die hem er uiprok staat me nog steeds bij. Ik was al meer dan een uur bezig, en steeds als ik een wee had gehad hoorde ik zijn hartje langzamer kloppen. En zij maar sussen nee hoor, niets aan de hand. Het eerste wat ik dacht toen ze was geboren was leej ze nog? De gedachte dat ik deze ellende nog een keer moet doorstaan geej me slapeloze nachten, en ook weer toen ik hier het gebouw binnenkwam, ik kreeg het gelijk benauwd. Het voelt totaal niet of ik een kind heb gebaard, ze is uit mij getrokken. Ik kan het niet aan om nog een keer te falen.

14 WAS DIT EEN TRAUMATISCHE BEVALLING VOOR FENNA?

15 WAS DIT EEN TRAUMATISCHE BEVALLING VOOR FENNA? Voldoende aanwijzingen voor traumalsche ervaring, o.a. dat ze dacht leej de baby nog Expliciet naar vragen kan ook

16 HOE VAAK ERVAREN VROUWEN DE BEVALLING ALS TRAUMATISCH?

17 HOE VAAK ERVAREN VROUWEN DE BEVALLING ALS TRAUMATISCH? 29 tot 44 procent van de vrouwen ervaart de bevalling als traumalsch REF: Soet JE, Brack GA, DiIorio C: Prevalence and predictors of women's experience of psychological trauma during childbirth. Birth (Berkeley, Calif ) 2003;30. Stramrood CA, Paarlberg KM, Huis In 't Veld EM, Berger LW, Vingerhoets AJ, Weijmar Schultz WC, van Pampus MG: PospraumaLc stress following childbirth in homelike- and hospital serngs. J Psychosom Obstet Gynaecol 2011;32: Boorman RJ, Devilly GJ, Gamble J, Creedy DK, Fenwick J: Childbirth and criteria for traumalc events. Midwifery 2014;30. Alcorn KL, O'Donovan A, Patrick JC, Creedy D, Devilly GJ: A prospeclve longitudinal study of the prevalence of post- traumalc stress disorder resullng from childbirth events. Psychological medicine 2010;40.

18 HOE VAAK KOMT PTSS NA DE BEVALLING VOOR?

19 HOE VAAK KOMT PTSS NA DE BEVALLING VOOR? 1 tot 3 procent van de vrouwen ontwikkelt een pospraumalsche stress stoornis (PTSS) na de bevalling. In hoog- risico groepen ligt dit rond de 15% REF Grekin R, O'Hara MW: Prevalence and risk factors of postpartum pospraumalc stress disorder: A meta- analysis. Clinical psychology review 2014;34. Alcorn KL, O'Donovan A, Patrick JC, Creedy D, Devilly GJ: A prospeclve longitudinal study of the prevalence of post- traumalc stress disorder resullng from childbirth events. Psychological medicine 2010;40. Stramrood CA, Paarlberg KM, Huis In 't Veld EM, Berger LW, Vingerhoets AJ, Weijmar Schultz WC, van Pampus MG: PospraumaLc stress following childbirth in homelike- and hospital serngs. J Psychosom Obstet Gynaecol 2011;32: Olde E, van der Hart O, Kleber RJ, et al. PeritraumaLc dissocialon and emolons as predictors of PTSD symptoms following childbirth. Journal of trauma & dissocialon. 2005;6.

20 WAT IS PTSS EN WAT ZIJN DE SYMPTOMEN?

21 HERBELEVING: WAT IS PTSS EN WAT ZIJN DE SYMPTOMEN? spontane herinneringen van de traumalsche gebeurtenis, terugkerende dromen gerelateerd aan het trauma, flashbacks of andere intensieve of langdurige psychologische distress VERMIJDING: verontrustende of pijnlijke herinneringen, gedachten, gevoelens of getriggerde herinneringen aan de gebeurtenis NEGATIEVE COGNITIES EN STEMMING: persistente en ook verwrongen gevoel van schuld, van zichzelf of anderen, vervreemding van anderen of een aanzienlijk verminderd interesse in aclviteiten, tot een onvermogen om te belangrijke aspecten van de gebeurtenis te onthouden PRIKKELBAAR & HYPERAROUSED: Zelf- destruclef, agressief of roekeloos gedrag. HypervigilanLe. Verhoogde startle. Problemen in concentrale. Slaapproblemen.

22 HEEFT FENNA PTSS NA DE BEVALLING?

23 HEEFT FENNA PTSS NA DE BEVALLING? In deze casus een aantal aanwijzingen daarvoor Beschrijving van traumalsche ervaring Significant effect op funcloneren Symptomen Herbeleving: nachtmerries ( schrik er van wakker ), ongewenst aan terugdenken ( blik van gynaecoloog staat me nog steeds bij ), fysieke reacle bij binnengaan ziekenhuis ( benauwd ) Vermijding:? NegaLeve cogniles/stemming: gevoelens van schuld en falen, verwachlng weer te zullen falen Hyperarousal: snel geirriteerd, slaapproblemen, concentraleproblemen Voordat diagnose kan worden overwogen Alle symptomen uitvragen Duur van klachten uitvragen

24 WAT ZIJN RISICOFACTOREN VOOR PTSS NA DE BEVALLING? Psychologisch Obstetrisch SituaLe

25 RISICOFACTOREN - PSYCHOLOGISCH

26 RISICOFACTOREN - PSYCHOLOGISCH Voorgeschiedenis Psychische problemen (Seksueel) trauma Inadequate coping Zwangerschap Depressie Angst voor de bevalling Kraambed Depressie REF Soderquist J. Risk factors in pregnancy for post- traumalc stress and depression ajer childbirth. BJOG 2009 April;116(5): Wijma K. PospraumaLc stress disorder ajer childbirth: a cross seclonal study. J Anxiety Disord 1997 November;11(6): Soderquist J. The longitudinal course of post- traumalc stress ajer childbirth. J Psychosom Obstet Gynaecol 2006 June;27(2):113-9 Soet JE. Prevalence and predictors of women's experience of psychological trauma during childbirth. Birth 2003 March;30(1): Lev R. Childhood sexual abuse as a predictor of birth- related pospraumalc stress and postpartum pospraumalc stress. Child Abuse Negl 2009;33(12): Tham V. Sense of coherence and symptoms of post- traumalc stress ajer emergency caesarean seclon. Acta Obstet Gynecol Scand 2007;86(9):

27 RISICOFACTOREN - OBSTETRISCH

28 RISICOFACTOREN - OBSTETRISCH Zwangerschap Vroeggeboorte Preeclampsie Bevalling SpoedsecLo Vacuüm Neonaat Perinatale sterje NICU opname REF Stramrood. PospraumaLc Stress Disorder Following Preeclampsia and PPROM A ProspecLve Study With 15 Months Follow- Up. Reprod Sci 2011;18(7): Hoedjes M. Symptoms of post- traumalc stress ajer preeclampsia. J Psychosom Obstet Gynaecol 2011 September;32(3): Ryding EL. Psychological impact of emergency cesarean seclon in comparison with eleclve cesarean seclon, instrumental and normal vaginal delivery. J Psychosom Obstet Gynaecol 1998 September;19(3): Soderquist J. TraumaLc stress ajer childbirth: the role of obstetric variables. J Psychosom Obstet Gynaecol 2002 March;23(1):31-9.

29 RISICOFACTOREN - SITUATIE

30 RISICOFACTOREN - SITUATIE Ervaring palente van: weinig steun van zorgverleners verlies van controle niet betrokken zijn in beslissingen eenzaamheid weinig steun van partner REF Czarnocka J. Prevalence and predictors of post- traumalc stress symptoms following childbirth. Br J Clin Psychol 2000 March;39 ( Pt 1): Soet JE. Prevalence and predictors of women's experience of psychological trauma during childbirth. Birth 2003 March;30(1): Stramrood et al. PospraumaLc stress following childbirth in homelike- and hospital serngs. J Psychosom Obstet Gynecol 2011 June 32(2) Soderquist J. Risk factors in pregnancy for post- traumalc stress and depression ajer childbirth. BJOG 2009 April;116(5): Wijma K. PospraumaLc stress disorder ajer childbirth: a cross seclonal study. J Anxiety Disord 1997 November;11(6):587-97

31 WAT IS HET NATUURLIJK BELOOP VAN PTSS (NA DE BEVALLING)

32 WAT IS HET NATUURLIJK BELOOP VAN PTSS (NA DE BEVALLING) Niet alle vrouwen die niet posilef terugkijken op de bevalling hebben deze ook als traumalsch ervaren Niet alle vrouwen die de bevalling als traumalsch hebben ervaren krijgen ook (symptomen van) PTSS Wanneer iemand eenmaal PTSS heej ontwikkeld is de verwachlng dat dit NIET vanzelf overgaat. REF Soderquist J, Wijma B, Wijma K. The longitudinal course of post- traumalc stress ajer childbirth. Journal of psychosomalc obstetrics and gynaecology 2006;27. Stramrood CA, Wessel I, Doornbos B, et al. PospraumaLc stress disorder following preeclampsia and PPROM: a prospeclve study with 15 months follow- up. ReproducLve sciences (Thousand Oaks, Calif ) 2011;18.

33 WAT ZIJN GEVOLGEN VAN PTSS NA DE BEVALLING?

34 WAT ZIJN GEVOLGEN VAN PTSS NA DE BEVALLING? Verstoorde moeder- kind binding Problemen in partnerrelale Voedingsproblemen, huilbaby Niet meer zwanger durven worden ANGST REF Ayers S. The effects of childbirth- related PTSD on women and their relalonships: a qualitalve study. Psychology, Health and Medicine 2006;11(4): Pierrehumbert B. Parental post- traumalc reaclons ajer premature birth: implicalons for sleeping and ealng problems in the infant. Arch Dis Child 2003 Soderquist J. The longitudinal course of post- traumalc stress ajer childbirth. J Psychosom Obstet Gynaecol 2006 June;27(2):113-9 Stramrood. PospraumaLc Stress Disorder Following Preeclampsia and PPROM A ProspecLve Study With 15 Months Follow- Up. Reprod Sci 2011;18(7):

35 HOE KAN DEZE ANGST ZICH (IN EEN VOLGENDE ZWANGERSCHAP) O.A. UITEN?

36 HOE KAN DEZE ANGST ZICH (IN EEN VOLGENDE ZWANGERSCHAP) O.A. UITEN? verzoek primaire seclo verzoek primaire epiduraal weigeren van versie bij stuitligging uitgebreid (inflexibel) geboorteplan frequent consulten, fysieke klachten, somalsale niet verschijnen op afspraken vermijden gynaecologisch onderzoek

37 HOE KAN PTSS NA DE BEVALLING WORDEN GEDIAGNOSTICEERD?

38 HOE KAN PTSS NA DE BEVALLING WORDEN GEDIAGNOSTICEERD? Onderscheid screening en diagnoslek Aandacht voor somalsche aspecten psychische aandoeningen (en v.v.) Screening PTSS: Hoe heej u de (vorige) bevalling ervaren? Angst: Hoe bang bent u voor de bevalling? Screeningsvragenlijsten TSQ, PCL- 5, TES, PSS- SR DiagnosLek Klinisch interview CAPS, SCID, MINI REF Weathers FW, Litz BT, Keane TM, et al. The PTSD Checklist for DSM- 5 (PCL- 5) NaLonal Center for PTSD. Wijma K, Soderquist J, Wijma B. PospraumaLc stress disorder ajer childbirth: a cross seclonal study. Journal of anxiety disorders 1997;11. Arntz A. Dutch translalon of the PSS- SR Maastricht, The Netherlands, Maastricht University.

39 HOE KAN PTSS NA DE BEVALLING WORDEN BEHANDELD? KAN DAT OOK IN DE ZWANGERSCHAP?

40 HOE KAN PTSS NA DE BEVALLING WORDEN BEHANDELD? KAN DAT OOK IN DE ZWANGERSCHAP? Eye- movement desensilzalon & reprocessing (EMDR) CogniLeve (gedrags)therapie met exposure AnLdepressiva bij co- morbiditeit met depressieve stoornis en/of onvoldoende respons op psychologische intervenles Zwangerschap geen contra- indicale voor behandeling geen nadelige effecten bekend, momenteel onderzoek REF InternaLonal Society for TraumaLc Stress Studies, Foa EB, Keane TM, Friedman MJ, Cohen JA: EffecLve Treatments for PTSD: PracLce Guidelines from the InternaLonal Society for TraumaLc Stress Studies. ed 2nd, The Guilford Press, Landelijke Stuurgroep MulLdisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ: MulLdisciplinaire Richtlijn Angststoornissen. hpp://www ggzrichtlijnen nl/ NICE. Post- traumalc stress disorder; The management of PTSD in adults and children in primary and secondary care. London (UK): NICE guidelines, American Psychiatric AssociaLon (APA). PracLce Guidelines for the Treatment of PaLents with Acute Stress Disorder and PospraumaLc Stress Disorder. Arlington, VA: American Psychiatric AssociaLon PracLce Guidelines, 2004.

41 IS EEN TRAUMATISCHE ERVARING / PTSS TE VOORKOMEN?

42 IS EEN TRAUMATISCHE ERVARING / PTSS TE VOORKOMEN? Weinig kwanltalef onderzoek naar gedaan, wel kwalitalef iden;fica;e van vrouwen at risk Ljdens zwangerschap verwijzing/behandeling à alljd vragen naar ervaring vorige bevalling psycho- educa;e realislsche verwachlngen wensen laten opschrijven (geboorteplan) bijv: graag zo veel mogelijk begeleiding, of liever zo veel mogelijk met rust gelaten worden pas op voor inflexibele, pagina s lange bevalplannen..

43 IS EEN TRAUMATISCHE ERVARING / PTSS TE VOORKOMEN? Weinig kwanltalef onderzoek naar gedaan, wel kwalitalef (gevoel van) controle bieden afspraken over bijv. primaire epiduraal; inleiding plannen/ vermijden; geen VE op indicale NVU elecleve seclo? (conlnue) begeleiding durante partu (bewezen effeclef) communicale, betrokkenheid bij beslissingen

44 TAKE HOME MESSAGE Ongeveer 1/3 van de vrouwen ervaart de bevalling als traumalsch Een traumalsche ervaring is een subjec;ef begrip; niet de mening van de gynaecoloog/verloskundige maar de ervaring van de vrouw telt Vraag vrouwen alljd hoe ze de bevalling hebben ervaren (achteraf, bij de nacontrole en in een volgende zwangerschap), en maak zo nodig gebruik van screeningsvragenlijsten Ken en maak het onderscheid tussen symptomen van trauma (PTSS) en van depressie Ken de psychologische, obstetrische als situalonele risicofactoren voor PTSS na de bevalling Behandeling van PTSS is mogelijk (en vooral EMDR heej vaak al na 1-3 sessies effect). Wees u bewust van de rol van zorgverleners in het ontstaan EN voorkomen van traumalsche ervaringen

45 DISCUSSIE - zouden we moeten screenen op PTSS na de bevalling? en zo ja: bij wie? en wanneer? en hoe? - ervaart de huidige vrouw steeds vaker / sneller / makkelijker een bevalling als traumalsch (en hoe komt dat dan?) of zijn we er (terecht?) veel meer alert op sinds een aantal jaren?