1. Epidemiologie 1.1. Global suicide rates

Transcriptie

1 Studiedag Asster, DAGG en CGG-SP 4 mei 2017 Goingviral: epidemiologie van suïcide en algemene preventie G. Portzky 1. Epidemiologie 1.1. Global suicide rates WHO, 2015: suïcides in 2015 (10.7/ inwoners) Elke 40 sec sterft iemand door suïcide wereldwijd Suïcide 1,4% van alle overlijdens wereldwijd 17 de doodsoorzaak; 2 de doodsoorzaak bij jarigen 1

2 Belang suicide wereldwijd? 2

3 3

4 1.3. EU Suicide Rates 4

5 Fig: Suïcide rates, België, Suicide België Suicide Vlaanderen 60 mannen vrouwen 50 Leeftijdsspecifiek sterftecijfer (1/ inwoners) jaar 5-9 jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar 85+ jaar Suïcide rates in Vlaanderen 2014 (Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid) 5

6 Suïcide Vlaanderen Ongeveer 1000 per jaar 3 per dag ¾ vd suïcides mannen 2 de doodsoorzaak bij jongeren; 1 ste doodsoorzaak bij volwassenen Oudere mannen belangrijkste risicogroep, maar suïcide proportioneel geen belangrijke doodsoorzaak binnen deze groep gezien vaker overlijden door ziektes Geografische verspreiding West-Vlaanderen en Oost- Vlaanderen significant hoger dan Antwerpen, Vlaams- Brabant en Limburg

7 Suïcidepogingen België 4.2% lifetimeprevalentie in algemene bevolking 15 yrs 0.4% 12-maand prevalentie in algemene 15 yrs Extrapolatie: jaarlijks aantal suïcidepogingen= Bron: Nationale Gezondheidsenquete, 2013 Suïcidepogingen Vlaanderen Incidentie, geslacht en leeftijd: Ongeveer 10,000 per jaar 30 per dag Vrouwen iets meer maar geen grote verschillen Voornamelijk jongere leeftijdsgroepen en vooral jonge meisjes grootste risico Bron: Eenheid voor Zelfmoordonderzoek, Ugent 7

8 Suïcidepogingen Vlaanderen Fig: Suïcidepogingen in Vlaanderen per leeftijd en geslacht, 2015 Bron: Eenheid voor Zelfmoordonderzoek, Ugent Geografische verspreiding 131 West-Vlaanderen en Oost- Vlaanderen significant hoger dan Antwerpen, Vlaams- Brabant en Limburg Meer informatie kan u vinden in De epidemiologie van suïcidepogingen in Vlaanderen: Jaarverslag 2015, zie 8

9 2. Suïcidepreventie? Suïcidaal gedrag complex; multiple risicofactoren Breed multilevelbenadering voor preventie nodig Verklarend integratief model suïcidaal gedrag (van Heeringen, 2001) Genetische factoren Vroege levenservaringen Neurobiologische factoren Psychologische factoren KWETSBAARHEID Sociale factoren Psychiatrische factoren STRESS FACTOREN Risicoverhogend: - Berichtgeving media - Voorbeelden in omgeving - Toegang tot middelen - Gebrek sociale steun Drempelverhogende- of verlagende factoren Beschermend: - Kennis & attitude GGZ - Toegang GGZ - Preventieprogramma s - Sociale steun SUICIDAAL GEDRAG 9

10 USI-model 3 verschillende niveaus preventie Universele Preventie Gericht naar algemene bevolking vb. sensibiliseringscampagne omtrent mentale veerkracht Selectieve Preventie Geïndiceerde Preventie Gericht naar populatiegroepen met verhoogd risico vb. deskundigheidsbevordering bij huisartsen inzake herkenning en behandeling van depressieve symptomen Gericht naar personen die suïcidaal zijn. vb. goede opvang van suïcidepogers Evidence-based strategieën voor SP Zalsman et al., 2016: Suicideprevention strategies revisited: a 10-year systematic review, Lancet Psychiatry. Figure 1: Evidence-based strategies of suicide prevention in mental health care and in public health approaches 10

11 Suïcidepreventie internationaal Waar staan we? IASP-WHO Global survey on suicide prevention : 31% Nationaal SP-plan; 14% in ontw; 55% geen SP-plan Voornamelijk Europa, USA, Zuid-Oost Azië Weinig/niet Afrika, Midden-Oosten 21% volledig uitgevoerd; 54% deels uitgevoerd; 25% geen antwoord Uitdagingen: Suïcidaal gedrag nog strafbaar in 23 landen Ineffectieve planning, coördinatie, samenwerking Gebrek aan implementatie van richtlijnen Onvoldoende middelen Gebrek aan systematische evaluatie van SP-plannen 2.2. Suïcidepreventie in Vlaanderen 1 ste Vlaams Actieplan Suïcidepreventie Gezondheidsdoelstelling: daling suïcidecijfers met 8% tegen 2010 (referentiejaar 2000). Doelstelling gehaald 2 de Vlaams Actieplan Suïcidepreventie Gezondheidsdoelstelling: daling suïcide ratemet 20% tegen 2020 (referentiejaar 2000) 11

12 Vlaams Actieplan Suïcidepreventie II Geestelijke gezondheidsbevordering 2. Laagdrempelige telefonische en online hulp 3. Deskundigheidsbevordering en netwerkvorming 4. Programma s gericht naar hoogrisicogroepen 5. Multidisciplinaire richtlijnen - Fit in je Hoofd, - Tool voor ouders - Te Gek!? Zelfmoordlijn Artsen, ziekenhuizen, HV - Jongerenorganisaties - Politie -. 5 SP-strategieën gebaseerd op USI Onder elke strategie verschillende acties gekozen op basis van: wetenschappelijke evidentie; suïcidespecifiek; implementeerbaar; kosteneffectief - Suïcidepogers - Suïcidale gedachten - Nabestaanden, LGBT, jongeren, ouderen, - Richtlijn voor detectie en behandeling - Algemene richtlijnen - Richtlijn Ketenzorg Strategie 1 Geestelijke gezondheidsbevordering Versterken individuele veerkracht en zelfzorg Versterken ondersteuningsvaardigheden ouders Bevorderen sociale aansluiting bij ouderen Hulpzoeken aanmoedigen en stigma doorbreken Bevorderen veilige omgeving (media, school, werk) Fit in je Hoofd (vernieuwde tool, zelftest, app) Onderzoek en ontwikkeling tool voor ouders ( ) Pilootstudie netwerkgroepen voor ouderen (2017) Associatie Beeldvorming (VVGG en Te Gek!?) Mediarichtlijnen en Mediawatch Goed Gevoel Stoel WerelddagGG Preventiecoaches School NokNok (vernieuwd) WerelddagSP Preventiecoaches Werk Zilverwijzer Campagne signaalherkenning (2017) 12

13 Strategie 2 Laagdrempelige telefonische en online hulp Hulpverlening via telefoon, chat, Zelfmoordlijn 1813 Preventie 2.0: outreachend werken op het internet ASPHA (Advieslijn SP Huisartsen en andere Hulpverleners) Forum, groeps-chat nabestaanden Serious Game jongeren (gestart 2016) App BackUp App On Track Again Online Zelfhulpmodule Think Life 13

14 Strategie 3 Deskundigheidsbevordering en netwerkvorming Deskundigheidsbevordering door CGG-SP: Huisartsen, ziekenhuizen, ouderen-en thuiszorg, Jeugdzorg, CLB, politie, sociale diensten, Cavaria, bedrijven Deskundigheidsbevordering door CPZ: Crisishulpverleners, nooddiensten, hulp-en informatielijnen, vrijwilligersorganisaties, bedrijven, Deskundigheidsbevordering door Werkgroep Verder: Postventie, rouw na zelfdoding, mediarichtlijnen Informatieposter voor professionelen Is uw patiënt suïcidaal? Suïcide is één van de meest voorkomende doodsoorzaken bij de Vlaamse bevolking tussen 20 en 54 jaar en komt zowel bij vrouwen als bij mannenoprelatiefjongeleeftijd voor. 1/8 vande mensendie een suïcidepoging onderneemt, contacteert een hulpverlener, maar brengt hem/haar niet op de hoogte van zijn/haar suïcidegedachten.stel daaromvragen Redeenleven. Signalen die wijzen op een acuut suïciderisico Praten over suïcide Zoeken naar methodes Doelloosheid Angst of onrust Slapeloosheid Alcohol-en/of drugsmisbruik Hopeloosheid Zich terugtrekken, isoleren Woede Roekeloos gedrag Stemmingswisselingen Gedragsverandering Andere belangrijke risicofactoren Eeneerderesuïcidepogingvergroothetrisicoopeenvolgendepogingenopsuïcide. Meerderevoorgaandepogingenvormendebelangrijkstevoorspellervansuïcide. Negatieve levensgebeurtenissen die leiden tot vernedering, schaamte of hopeloosheid, vergroten het risico op suïcide. Zoals bv. de beëindiging van een relatie, overlijden van een dierbare(aldannietdoorsuïcide),dehuidigeofverwachtefinanciëleofgezondheidstoestand. Middelen (zoals vuurwapens of medicatie) die direct toegankelijk zijn in een acute risicosituatie vergroten de kans op suïcide. Win informatie in en contacteer indien nodig de behandelende(huis)arts. Bevraag uw patiënt wanneer je signalen ziet of vermoedens hebt van een acuut suïciderisico ongeacht de hoofdklacht! 1. Denk jeweleensaandedoodofaandoodgaan? 2. Hebjeooitdegedachtegehaddatjelevennietdemoeitewaardwas? 3. Denk niet je de er wel moeite eens aan waard om was? een einde aan je leven te maken? 4. Heb je ooit een suïcidepoging ondernomen? 5. Denk je er op dit moment aan om een einde aan je leven te maken? 6. Wat zorgt ervoor dat je je leven wil beëindigen en wat zorgt ervoor dat je wil blijven leven? 7. Hoehebjehettotnutoevolgehouden? Deze vragen vormen een effectieve methode om suïcidale gedachten en eerdere suïcidepogingen bespreekbaar te maken. Gebruik hiervoortevenshetinstrument vooreerstepsychosocialeevaluatieenopvangvansuïcidepogers(ipeo). Ondersteuning nodig? Raadpleeg zelfmoord1813.be/hulpverlening of contacteer een CGG-SP suïcidepreventiewerker of Advies SuïcidePreventie voor Huisartsen en Andere hulpverleners (ASPHA) voor meer informatie. Deze poster is beschikbaar gesteld door het Suicide Prevention Resource Center en is door de Eenheid voor Zelfmoordonderzoek vertaald en aangepast voor gebruik in Vlaanderen. Deze poster maakt onderdeel uit van het Vlaams Actieplan Suïcidepreventie II en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Overheid. 14

15 Strategie 4 Strategieën voor specifieke risicogroepen Suïcidale personen Onderzoek naar nieuwe behandelingvormen(afgerond 2018) Online zelfhulpmodule Think Life Zorg voor Pogers Vorming en ondersteuning ziekenhuizen IPEO en KIPEO Draaiboek ZorgpadVolwassenen en Jongeren Patiëntenfolder; website On Track Again, App On Track Again Kwetsbare personen Personen met psychische stoornis: VDIP Nabestaanden: Werkgroep Verder Holebi sen transgenders: uitwisselingsdagcavaria/sp; vorming vrijwilligers; onderzoek prevalentie en risicofactoren; start ontwikkeling acties Ouderen/jongeren: Zilverwijzer; netwerkgroepen ouderen; onderzoek Awel, NokNok; Serious game Gedetineerden: openstellen Zelfmoordlijn 1813; deskundigheidsbevordering CCG-SP Kansarmen: Goed Gevoel Stoel; deskundigheidsbevordering CGG-SP Artsen: Onderzoeksproject Domus Medica 15

16 Strategie 5 De ontwikkeling en implementatie van aanbevelingen en hulpmiddelen voor de preventie van zelfdoding Algemene aanbevelingen voor de preventie van suïcide Algemene richtlijnen Richtlijnen school Richtlijnen werk Multidisciplinaire richtlijn detectie en behandeling suïcidaal gedrag E-learning tool SP-reflex Aanbevelingen voor ketenzorg voor suïcidale personen Ontwikkeling 2017 WAAR VERKRIJGBAAR? Volledige richtlijn (online): te downloaden op Samenvatting: te bestellen via Vormingsaanbod op: 16

17 STAND VAN ZAKEN CIJFERS SUÏCIDE EN SUÏCIDEPOGINGEN Suïcide? Fig: Evolutie suïcide rates Vlaanderen mannen 2014 mannen 2000 vrouwen 2014 vrouwen jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar 85+ jaar Leeftijdsspecifiek sterftecijfer (1/ inwoners) Bron: Agentschap Zorg en Gezondheid 17

18 Gezondheidsdoelstelling? Cijfers 2014: 20% minder suïcides tav 2000? Gehaald: 16-29jr 30-44jr 60-74jr Mannen 75+ Niet gehaald: 45-59jr Vrouwen 75+ Suïcidepogingen? Fig: Evolutie rates suïcidepogingen Vlaanderen rates/ inwoners % mannen vrouwen Totaal Bron: Eenheid voor Zelfmoordonderzoek 18

19 CONCLUSIE UITDAGINGEN Conclusie/uitdagingen Suïcidaal gedrag wereldwijd én in Vlaanderen belangrijk probleem Suïcidepreventie moet breed gericht zijn op verschillende niveaus VAS breed, veel acties, evidence-based 19

20 Uitdagingen: Gezondheidsdoelstelling gehaald voor verschillende leeftijdsgroepen MAAR nog niet gehaald voor 45-60jr en 75+ vrouwen Evolutie komende jaren (cfr. Besparingen)? Blijvend alert zijn: voor implementatie vd acties/richtlijnen voor nieuwe Vlaamse noden internationale ontwikkelingen Continuïteit vd acties SP moet belangrijke opdracht blijven! 20