Concretisering van de roadmap

Transcriptie

1 Concretisering van de roadmap 20% energieneutraliteit in 2014 Eindrapport Josje Fens Hanneke Manders Jeroen Vanson Ruud van Vliet Rapportnummer: 90182/hm/ BuildDesk Benelux B.V., Delft Datum: 30 juni 2010

2 COLOFON BuildDesk Benelux B.V., Delft Postbus 2960, 2601 CZ Delft Oude Delft 49, Delft Telefoon: Telefax: Internet: Projectnummer: Projecttitel: Concretisering roadmap Herhugowaard Opdrachtgever: Gemeente Heerhugowaard Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, elektronisch op geluidsband of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van BuildDesk Benelux BV.

3 Samenvatting In 2007 heeft de gemeente Heerhugowaard een Roadmap laten ontwikkelen waarin staat beschreven wat zij moeten doen om in 2030 energieneutraal te zijn. In die Roadmap staan de grove basisstappen die de gemeente moet zetten, het is echter nodig hier verdere uitwerking aan te geven. Dit uitvoeringsprogramma beschrijft de stappen die Heerhugowaard de komende vier jaar moet nemen om in % energieneutraliteit te bereiken. Hiervoor is het nodig randvoorwaarden uit te werken op het gebied van organisatie en communicatie, op het gebied van stakeholders en op het gebied van beleid. Randvoorwaarden Randvoorwaarden zijn nodig om de gestelde ambities daadwerkelijk te kunnen behalen. Vanuit de randvoorwaarden kunnen we acties benoemen die de gemeente moet uitvoeren om de uitvoering van het klimaatbeleid met als doel een energieneutrale gemeente Heerhugowaard, efficiënt en effectief te laten verlopen Organisatie en communicatie - Heldere en haalbare doelen per sector/doelgroep; - Integraal beleid; - Kennis en kunde op adequaat niveau; - Nieuwe samenwerkingsvormen; - Taken en verantwoordelijkheden structureel in de organisatie verankeren; - Aangepaste werkprocessen. Stakeholders De gemeente kan de gestelde ambities niet alleen verwezenlijken. Andere partijen spelen hier een zeer belangrijke rol in. - Bepaal welke partijen een rol moeten spelen in het realiseren van de energieambities van de gemeente; - Bepaal in welke positie deze stakeholders zich bevinden, en in welke positie zij gewenst zijn; - Bepaal welke ondersteunende of activerende maatregelen en activiteiten nodig zijn om de partijen in die positie te krijgen, zowel financieel, als organisatorisch en technisch; - Bepaal wat voor (verschillende typen) bedrijven de (financiële) voor- en nadelen van maatregelen zijn; - Ga de dialoog aan met deze partijen en onderzoek hoe zij staan tegenover de gemeentelijke ambities en de positie de gemeente voor hen in gedachte heeft; - Ondersteun de partijen daar waar nodig, eventueel over een langere periode. Beleid De gestelde ambities zijn niet in vier jaar te realiseren. Dit betekent dat goed nagedacht moet zijn over het beleid, en dat dit niet iedere vier jaar moet veranderen. - Zorg voor een sterke bestuurlijke trekker die voor de ambities wil gaan en er voor wil vechten; - Zorg voor consequent beleid gericht op de lange termijn; - Stel een meerjarenaanpak op die los te koppelen is van de politieke situatie; - Maak geld vrij om te investeren in duurzame energie, en bepaal hoe om te gaan met de baten die hier, zeker op langere termijn, uit voort komen. BuildDesk Benelux i

4 Projecten Naast de randvoorwaarden die de gemeente moet organiseren, is een aantal concrete projecten benoemd. De projecten zijn onder te verdelen in strategische en operationele projecten. De strategische projecten zijn gericht op de inbedding van duurzaamheid en de ambities in de gemeentelijke organisatie, de operationele projecten op de daadwerkelijke realisatie van duurzame energie en energiebesparing. We kunnen de volgende projecten benoemen, die zijn uitgewerkt in een concreet Plan van Aanpak waar de gemeente direct mee aan de slag kan. Strategische projecten - Uitwerking Businesscases aardwarmte, warmtenet, glastuinbouw, grootschalige windenergie; - LokaalDuurzaamEnergieBedrijf; - Marketing en communicatie; - Duurzaamheidsacademie; - Natuur Milieu Educatiecentrum; - Projectencarrousel. Operationele projecten - Aanvalsplan bestaande bouw; - Nieuwbouw; - Gemeentelijke organisatie; - Duurzame glastuinbouw. Om controle te houden op de resultaten van alle projecten, zal bovendien monitoring plaats vinden. Uit dit uitvoeringsprogramma blijkt duidelijk dat de ambitie van de gemeente Heerhugowaard om de eerste 20% energieneutraliteit in 2014 gerealiseerd te hebben grote consequenties heeft. Binnen de gemeente wordt op financieel en organisatorisch vlak veel gevraagd. Het aantal FTE s dat nodig is om alle plannen in gang te zetten is groter dan het aantal huidige FTE s voor klimaatbeleid. Ook zijn flinke initiële investeringen nodig. Natuurlijk kan een deel van de stappen goed ingepast worden in de huidige gang van zaken. Hiervoor zijn hier aanpassingen in de werkwijze van de gemeente nodig, maar bij de gemeente Heerhugowaard is een aantal belangrijke randvoorwaarden al gerealiseerd. Bovendien hoeft de gemeente niet alles zelf te doen. Hierin ligt wel nog een grote uitdaging: hoe de burgers en bedrijven mee te krijgen. Als het de gemeente lukt om de in het uitvoeringsprogramma genoemde stappen te zetten, of hier in ieder geval een flinke slag in te slaan, dan is zij al een behoorlijk eind op weg in het behalen van haar ambities. Deze eerste stappen zijn het zwaarst, als de bal eenmaal rolt, gaat hij makkelijker verder. BuildDesk Benelux ii

5 Inhoudsopgave 1 Implementatie van energiemaatregelen Inleiding Afkadering van de definitie energieneutraal Randvoorwaarden Organisatie en communicatie Stakeholders analyse Beleid Projecten Strategische projecten Operationele projecten Planning Monitoring Doorkijk naar 2030 en herijking van de roadmap Bijlagen Bijlage 1: Maatregelen in 2014 Bijlage 2: Klimaatschap Bijlage 3: Stakeholdersanalyse Bijlage 4: Plannen van Aanpak Bijlage 5: Monitoringsformat Bijlage 6: Multicriteria-analyse BuildDesk Benelux iii

6 BuildDesk Benelux iv

7 1 Implementatie van energiemaatregelen 1.1 Inleiding In 2007 heeft BuildDesk voor de gemeente Heerhugowaard een onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden om energieneutraal te worden, de zogenaamde Roadmap. Uit het onderzoek blijkt dat deze ambitie voor Heerhugowaard rond 2030 te bereiken is, maar dat hiervoor wel alles uit de kast gehaald moet worden. De Roadmap is vertaald in het Klimaatbeleidsplan Hierin staan verschillende algemene acties benoemd op het gebied van duurzame energie en energiebesparing die de gemeente moet uitvoeren. Inmiddels is de gemeente zo ver dat zij met meer concrete acties uit de Roadmap aan de slag wil. Hiervoor is een jaarlijks werkprogramma nodig die zij als leidraad kan gebruiken. Dit uitvoeringsprogramma vormt de basis van dit werkprogramma. Naast de opdracht voor het opstellen van een uitvoeringsprogramma heeft de gemeente de HVC de opdracht gegeven een quickscan duurzame energie uit te voeren. Hierin zijn het energieverbruik en de mogelijkheden voor duurzame energieopwekking onderzocht. De resultaten van het onderzoek van de HVC hebben wij verwerkt in dit uitvoeringsprogramma. Het uitvoeringsprogramma heeft als doel om in de periode de eerste 20% van energieneutraliteit te bereiken en brengt in beeld hoe de gemeente dat kan doen. Hierbij gaan we niet alleen in op concrete projecten, maar ook op de uren en de kosten die hiervoor nodig zijn (hoofdstuk 3 en bijlage 4). Bovendien geven we aan welke stakeholders nodig zijn bij de uitvoering (hoofdstuk 2). Naast uitvoering is monitoring van belang om inzicht te verkrijgen in de mate waarin het doel is bereikt. De projecten zijn daarom zo SMART mogelijk omschreven, zodat zij eenvoudig toetsbaar zijn en goed te koppelen aan monitoringsinstrumenten. Bovendien hebben we een monitoringsformat opgesteld dat de gemeente kan gebruiken voor zowel harde projecten, waar ook echte besparingsgetallen aan te koppelen zijn, als voor de zachtere meer procesgerichte acties (hoofdstuk 3). Om de projecten goed uit te kunnen voeren is het van belang te weten wat de kaders en de randvoorwaarden zijn waarbinnen zij worden uitgevoerd. Dit uitvoeringsprogramma begint daarom met het vaststellen van de definitie energieneutraliteit en de daarbij behorende kaders (paragraaf 1.2). Na de beschrijving van de projecten gaan we bovendien in op de randvoorwaarden waaronder zij zijn uit te voeren (hoofdstuk 2). Het uitvoeringsprogramma bestaat uit 8 projectbeschrijvingen op basis waarvan de gemeente jaarlijks de daarvoor noodzakelijke activiteiten kan opnemen in werkplannen en projecten. De begrootte uren en kosten zijn hierbij indicatief, net als de bijdrage die het projectplan levert aan de doelstellingen. Gedurende de uitvoering is het van belang continu opnieuw de stand van de techniek te bekijken en te bepalen wat op dat moment de beste optie is. BuildDesk Benelux 1

8 Zoals aangegeven is dit uitvoeringsprogramma een verdere uitwerking van de Roadmap die in 2007 is opgesteld. Op basis van deze uitwerking en de resultaten van de studie van de HVC is een herijking van de roadmap noodzakelijk: op welke punten is het nodig de Roadmap bij te stellen, wat is wel haalbaar, wat misschien niet meer. Deze herijking vindt plaats in hoofdstuk Afkadering van de definitie energieneutraal Heerhugowaard heeft als ambitie gesteld dat zij energieneutraal wil worden. Het is belangrijk vast te stellen wat de gemeente ziet als de kaders voor deze definitie, omdat hier verschil in kan bestaan. In basis betekent energieneutraal: Energieneutraal is de situatie waarbij over een jaar gemeten het fossiel energiegebruik (en de daaraan gerelateerde CO 2 -emissies) binnen het grondgebied van een gemeente ten hoogste nul is: er wordt niet meer energie gebruikt dan vanuit duurzame bronnen aan het systeem wordt toegeleverd. De kaders voor de definitie hebben betrekking op drie punten: - Mogelijkheden tot compensatie; - Oplossen binnen of buiten de gemeentegrenzen.; - Welke onderwerpen wel en niet mee te nemen. De gemeente wil in 2030 geen gebruik maken van compensatie: energieneutraliteit moet volledig worden bereikt met energiebesparingsmaatregelen en de opwekking van duurzame energie. In de tussenliggende periode moet compensatie wel mogelijk zijn, als een tussenoplossing. De gemeente heeft de ambitie om van binnen naar buiten te werken. Dit houdt in dat zij eerst zo veel mogelijk binnen de eigen gemeentegrenzen wil bereiken. Mocht blijken dat het echt niet mogelijk is energieneutraliteit binnen deze grenzen te bereiken, dan moet buiten de gemeente gekeken worden, bijvoorbeeld naar wind op zee. Dit is echter geen uitgangspunt. Hieronder staat per onderwerp aangegeven of de ze wel of niet in de definitie worden meegenomen: CO 2 -uitstoot door: - Mobiliteit: alle kilometers gereden binnen gemeentegrenzen zowel o van auto s van binnen als van buiten Heerhugowaard. o van vrachtvervoer van binnen als van buiten Heerhugowaard. o openbaar vervoer van binnen als van buiten Heerhugowaard. - Spoorwegen: Ja - Bedrijvigheid (incl. bedrijfsprocessen): Ja - Grondstoffen: Nee - Indirect CO 2 verbruik als gevolg van consumptie (voedsel): Nee - Verbruik van huishoudelijke apparaten: Ja - Bedrijfsvoering van de gemeente: Ja BuildDesk Benelux 2

9 - Woningen, kantoren, andere gebouwen (incl. elektriciteitsverbruik in de gebouwen): Ja - Waterhuishouding kwaliteit en kwantiteit: Ja Duurzame energie afkomstig van: - Afval / biomassa geproduceerd binnen de gemeentegrenzen: Ja - Afval / biomassa geproduceerd buiten de gemeentegrenzen: Nee BuildDesk Benelux 3

10 BuildDesk Benelux 4

11 2 Randvoorwaarden De vergaande ambities van de gemeente Heerhugowaard kunnen alleen bereikt worden indien de juiste randvoorwaarden aanwezig zijn. De gemeente heeft daarbij in eerste instantie vooral een regisserende rol, maar zal ook partijen moeten ondersteunen op diverse manieren om hun uitvoerende rol optimaal te kunnen spelen. In dit hoofdstuk gaan we in op die noodzakelijke randvoorwaarden, welke het zijn en hoe de gemeente daarmee om kan gaan. 2.1 Organisatie en communicatie Succesvol klimaatbeleid staat of valt met een goede organisatie en effectieve communicatie. De gemeente Heerhugowaard heeft klimaatbeleid en duurzaamheid een prominente plek gegeven in de organisatie. Op dit moment is er 1,87 FTE beschikbaar voor uitvoering van projecten en ondersteuning van projecten van andere afdelingen. Deze formatie is als volgt verdeeld: - programmamanager duurzaamheid: 1 FTE; - specialist subsidie en financiën: 0,67 FTE; - secretariële ondersteuning: 0,2 FTE. Daarnaast is ook een specialist energie en klimaat verbonden aan het team die is opgenomen in de formatie van de afdeling Omgevingsvergunning. Dit is ook nog eens 1 FTE, waarmee de totale inzet specifiek op klimaatbeleid 2,87 FTE beslaat. Veel afdelingen zijn op één of andere manier betrokken bij uitvoering van klimaatbeleid. De belangrijkste interne partners zijn: - Stadsbeheer: o Ingenieursbureau o Stadsbedrijf (openbare verlichting) o Wijkbeheer - Facilitair Bedrijf - Vastgoed - SRO - WOC - Omgevingsvergunning - Communicatie Elke afdeling kent wel een aantal gemotiveerde medewerkers voor duurzaamheid en klimaatbeleid. Daardoor zien we veel ontwikkelingen bij de gemeente Heerhugowaard die bijdragen aan een duurzame leefomgeving. Vanuit het verleden is de Stad van de Zon het meest aansprekende project waarmee Heerhugowaard zich een koploperspositie heeft verworven op het gebied van klimaatbeleid. Bij de opening van de wijk in september 2009 is bestuurlijke consistentie als één van de belangrijkste succesfactoren genoemd die hebben bijgedragen aan de realisatie van dit ambitieuze en internationaal tot de verbeelding sprekende project. In het nieuwe collegeakkoord voor de bestuursperiode is duurzaamheid opnieuw als een belangrijk speerpunt benoemd. BuildDesk Benelux 5

12 Door de wijze waarop de portefeuilles over de bestuurders zijn verdeeld is duurzaamheid bij alle wethouders een relevant onderwerp en daardoor zal het bestuurlijk draagvlak groot zijn. Tegelijk moet worden geconstateerd dat de Stad van de Zon de afgelopen jaren veel tijd en geld heeft gevraagd. Daardoor zijn andere onderwerpen nog onvoldoende uit de verf gekomen. Om tot een energieneutraal Heerhugowaard te komen zal de gemeente stevig moeten inzetten op al die andere thema s en doelgroepen die een bijdrage moeten leveren. Vooral de bestaande bouw en bedrijven zijn sectoren waar nog veel te winnen is op het gebied van energiebesparing en duurzame energie. Om dat te bereiken zijn de volgende randvoorwaarden noodzakelijk: - Heldere en haalbare doelen per sector/doelgroep: partijen moeten verleid worden om in beweging te komen en hun verantwoordelijkheden te nemen. Door de doelen voor klimaatbeleid goed te koppelen aan de belangen van burgers en bedrijven zal de bereidheid van partijen en individuen veel groter zijn om hun bijdrage te leveren. - Integraal beleid: de gemeente moet meer dan tot nu toe bij het ontwikkelen en uitvoeren van beleid zorgen voor het zowel inhoudelijk als organisatorisch verbinden van ambities, doelen en middelen. Energiebesparing in bestaande woningen leidt zowel tot milieueffect als tot lagere woonlasten. Een ander voorbeeld: schone voertuigen of voertuigen met alternatieve brandstoffen zoals aardgas of elektrische voertuigen dragen bij aan het terugdringen van CO 2 -emissies en tegelijk aan betere luchtkwaliteit. Klimaatbeleid levert derhalve ook maatschappelijk rendement op. - Kennis en kunde op adequaat niveau: vaak blijkt een gebrek aan kennis van mogelijkheden binnen een taakgebied een belemmering te vormen voor verdere verduurzaming. Bovendien is men zowel in de gemeente als bij externe partijen vaak onvoldoende op de hoogte wat er speelt en dat klimaatbeleid een relevant thema is. Kennisdeling en het ontwikkelen van de juiste competenties die passen bij de diverse rollen die de gemeente vervuld is essentieel (zie ook het Plan van Aanpak Duurzaamheidsacademie Heerhugowaard). - Nieuwe samenwerkingsvormen: de doelen die de gemeente stelt kan zij niet in haar eentje bereiken. Samenwerking met externe partijen is daarbij noodzakelijk. Dat vraagt in sommige gevallen om een andere vorm van samenwerking. In ieder geval vraagt samenwerking een andere rol dan de gemeente vaak gewend is. Dus niet meer de juridische handhavende rol, maar meer regisserend en faciliterend. Dat begint met het opbouwen van vertrouwen en het ontwikkelen van gezamenlijkheid rond het thema klimaatbeleid en duurzaamheid. Een aantal gemeenten in Nederland hebben daar inmiddels de nodige ervaring mee. Zo werkt de gemeente Leeuwarden met zogenaamde vriendenclubs rond specifieke onderwerpen, zoals de vrienden van rijden op aardgas, vrienden van windenergie e.d.. Via informele bijeenkomsten wisselen de betrokken partijen (vooral bedrijven en diverse medewerkers van de gemeente Leeuwarden) veel kennis uit waaruit soms nieuwe initiatieven ontstaan die nieuwe impulsen geven aan klimaatbeleid. De gemeente Tilburg is nog een aantal stappen verder gegaan met de oprichting van het Klimaatschap (zie bijlage 2). In het Klimaatschap heeft de gemeente een gelijkwaardige positie t.o.v. deelnemende marktpartijen en ontwikkelen zij gezamenlijk nieuwe initiatieven voor klimaatbeleid. BuildDesk Benelux 6

13 In sommige gevallen worden deze initiatieven via een bedrijfsmatige samenwerking uitgevoerd waarbij de gemeente ook risicodragend kan participeren (een vorm van een Lokaal Duurzaam Energie Diensten Bedrijf). - Taken en verantwoordelijkheden structureel in de organisatie verankeren: op dit moment liggen veel taken voor klimaatbeleid bij de direct betrokken medewerkers van het duurzaamheidsteam. Op zich logisch maar dit brengt wel risico s met zich mee. Wanneer taken en verantwoordelijkheden niet goed zijn toebedeeld zal klimaatbeleid en duurzaamheidstaken geen structureel onderdeel zijn van het doen en laten van de gemeente. Op afdelingsniveau dienen de voor die afdeling relevante taken en verantwoordelijkheden te zijn omschreven en verdeeld. Dat houdt tevens in dat in de afdelings- en werkplannen die taken weer moeten terugkomen en zijn uitgewerkt met concrete doelstellingen en te behalen resultaten. Het management speelt hierin een bepalende rol. Wanneer zij nalaten deze acties uit te voeren blijft de uitvoering van projecten en taken kwetsbaar en afhankelijk van de prioriteitstelling van ambtenaren zelf. Wanneer het een expliciete taak is kan de manager de medewerker daar ook op aansturen en ter verantwoording roepen. Daarmee gaat het vrijblijvende karakter van de uit te voeren werkzaamheden er vanaf. - Aangepaste werkprocessen: klimaatbeleid en duurzaamheid betekenen niet dat de gemeente andere dingen gaat doen, maar dat zij de dingen anders gaat doen. Integraal beleid is hierboven al genoemd als belangrijke randvoorwaarde, maar dat betekent ook dat bij de uitvoering van taken (zoals inkopen, woonbeleid, afvalverwerking, beheer en onderhoud openbare ruimte, enz.) niet alleen gekeken wordt naar de traditionele oplossingen, maar dat men eventuele nieuwe oplossingen die mede bijdragen aan de klimaatdoelstellingen bewust overweegt. Hiervoor dient een duidelijk kader te komen om deze afweging zo efficiënt mogelijk te laten plaatsvinden. Deze kaders zullen worden vertaald naar werkprocessen. Advies: Om de uitvoering van het klimaatbeleid met als doel een energieneutrale gemeente Heerhugowaard, efficiënt en effectief te laten verlopen, adviseren wij de volgende acties ten aanzien van de organisatie en communicatie: 1. De programmamanager inventariseert op alle beleidsterreinen en taakvelden van de gemeente welke duurzaamheidsaspecten en klimaatissues relevant zijn. Dit bij voorkeur in goed overleg met betrokken medewerkers. 2. Samen met de betrokken medewerkers werkt de programmamanager per beleidsthema en taakveld een integraal beleidskader uit waarbij voor alle relevante onderwerpen handvatten zijn gegeven voor duurzaamheid en klimaatbeleid. 3. De afdelingsmanagers nemen in hun werkprocessen, indien van toepassing de duurzaamheidsaspecten op en bewaken dat deze adequaat worden uitgevoerd. De programmamanager en de specialist Energie en Klimaat ondersteunen de afdelingsmanagers hierbij. 4. Op basis van de uitgewerkte werkprocessen worden de daar van af te leiden taken en verantwoordelijkheden expliciet toebedeeld aan de medewerkers. Deze taken en verantwoordelijkheden worden opgenomen in de functieomschrijvingen. BuildDesk Benelux 7

14 5. De gemeente introduceert de Duurzaamheids Academie Heerhugowaard. In eerste instantie om de kennis over duurzaamheid binnen de gemeentelijke organisatie te vergroten en te verspreiden. Eventueel kan deze academie ook worden ingezet om samen met externe partijen (bijv. bedrijven) en de inwoners activiteiten te ontwikkelen in het kader van educatie en voorlichting. Deze Duurzaamheidsacademie is eventueel te realiseren binnen een bestaande structuur, zoals Het Centrum voor Duurzaamheid of de al opgerichte Heerhugowaard Academie. 6. Alle afdelingen krijgen de opdracht minimaal 1 project per jaar uit te voeren die een bijdrage levert aan de ambities ten aanzien van duurzaamheid en klimaatbeleid. 7. Elk jaar organiseert de programmamanager samen met de afdeling communicatie een zogenaamde projectencarrousel, waar medewerkers hun projectidee kunnen uitwerken of verkopen. Deze projectenmarkt, die minimaal 1 dagdeel in beslag zal nemen, is mede bedoeld om het draagvlak voor duurzaamheid te vergroten en te versterken. 8. De programmamanager zal in 2010 en 2011 vooral extern gericht zijn met als doel de externe partijen te betrekken bij de uitvoering van het klimaatbeleid. Daarbij dient wel de juiste focus te worden gelegd op de partijen die de grootste bijdrage kunnen leveren aan de prioritaire thema s bestaande bouw en bedrijven. 9. De afdeling communicatie maakt 1 fte vrij voor het thema duurzaamheid. 10. De afdeling communicatie werkt aan een marketingplan voor duurzaamheid/klimaatbeleid met als doel de bekendheid bij zowel interne betrokkenen als externe stakeholders sterk te vergroten. Een duidelijk herkenbare huisstijl dient hier onderdeel van te zijn. Voorbeelden: (Milieudienst West-Holland) en De Groene Mug (gemeente Haarlem). De gemeente heeft al haar eigen duurzaamheidslogo: 2.2 Stakeholders analyse Het model van Macht, Legitimiteit en Urgentie We kunnen verschillende modellen onderscheiden waarin we stakeholders kunnen indelen. In dit geval hebben wij gekozen gebruik te maken van het model van macht, legitimiteit en urgentie (Mitchell, Agle en Wood). Stakeholders zijn te typeren aan de hand van drie dimensies: macht, legitimiteit en urgentie. 1 Onderstaande tekst is overgenomen uit Communiceren met een kritische omgeving: over het belang van het kennen van stakeholders, Moratis en Hoff, CSR Academy. Om de tekst niet te lang te maken is daar waar nodig tekst weg gelaten of zijn kleine aanpassingen gedaan. BuildDesk Benelux 8

15 Centraal hierbij staat de mogelijke invloed van stakeholders en de aard van de claim (eisen, verwachtingen, wensen) die een stakeholder op een organisatie legt. In bijlage 2 staat uitgebreid beschreven hoe het model van macht, legitimiteit en urgentie in elkaar zit. Ook bespreken we hier de verschillende typen stakeholders, en de communicatiemogelijkheden met de stakeholders De stakeholders uit Heerhugowaard Hieronder staan, volgens het model van macht, legitimiteit en urgentie, de stakeholders weergegeven die een rol moeten spelen bij het energieneutraal worden van Heerhugowaard. Op dit moment vindt deze stakeholdersanalyse plaats in het proces van het verduurzamen van de glastuinbouw. De belangrijkste partijen die gemobiliseerd moeten worden om de ambities van de gemeente te kunnen realiseren zijn de gemeente zelf, de woningcorporaties, bedrijven en burgers. Dit wetende, valt het op dat in het model relatief weinig stakeholders een urgente claim hebben. BuildDesk Benelux 9

16 Een belangrijk deel van deze partijen zijn bovendien bovenlokale partijen, die een beperkte macht hebben. Voor de energieambities van de gemeente houdt dit in dat partijen die zich in willen zetten hier beperkte mogelijkheden toe hebben, terwijl de partijen die het werk moeten gaan doen (onder andere bedrijven) niet de urgentie hiertoe voelen. Deze partijen vinden we terug onder de slapende stakeholders. Hieruit kunnen we concluderen dat de gemeente een meer sturende en activerende rol moet spelen. De exacte invulling van de rol is afhankelijk van het type stakeholder. Voor bedrijven is een belangrijke rol weggelegd. Dit zal echter niet voor alle bedrijven gelden. Een eerste stap is daarom te bepalen welke bedrijven een relevante rol kunnen spelen in het realiseren van de ambities. Vervolgens moeten die bedrijven uit hun slaap worden gewekt. Zij worden dan een dominante of ultieme stakeholder. Andere bedrijven kunnen als slapende stakeholder blijven functioneren. Het heeft de voorkeur als bedrijven uiteindelijke ultieme stakeholder worden. In dat geval hebben ze ook een urgente claim. Dit zal betekenen dat zij zelf ook de voordelen zien van energiebesparing en duurzame energieopwekking en eerder geneigd zijn hier iets mee te doen en met de gemeente mee te werken. Bedrijven zullen eerder geneigd zijn om mee te doen als zij voor henzelf een voordeel zien. Dit voordeel zal in eerste instantie financieel zijn, maar het zou ook positieve publiciteit en daardoor een beter imago kunnen opleveren. Duurzaamheid wordt steeds meer ingezet voor branding van producten. Bedrijven die zelf initiatieven ontplooien en samenwerking ontwikkelen met de gemeente op dit vlak zullen hiervan meer profiteren en geloofwaardiger overkomen bij de consument. Als bedrijven dominante stakeholders worden, bestaat de kans dat zij het nut van energieaanpak niet inzien en juist een tegenwerkende positie innemen. Dit kan gebeuren als het te veel moeite of geld kost om maatregelen te nemen en voor het bedrijf te weinig oplevert. Ook kan dit gebeuren als een bedrijf ontkennend staat tegenover klimaatverandering en het opraken van fossiele energie. Voor de gemeente is het dus zaak om met bedrijven mee te denken en hen in te laten zien wat de (financiële) voordelen zijn voor hen. Een eerste stap zou daarom moeten zijn in kaart te brengen hoe bedrijven op dit moment aankijken tegen energiemaatregelen. Bedrijven die hier positief tegenover staan moet de gemeente meenemen en ondersteunen. Daarnaast kan de gemeente deze bedrijven gebruiken om andere bedrijven over te halen ook mee te doen. Belangrijke voorbereiding hiervoor is dat de gemeente in beeld heeft wat de (financiële) voor- en nadelen van maatregelen zijn voor (verschillende typen bedrijven). De huidige dominante stakeholders spelen een beperkte rol in de ambities van Heerhugowaard. Opvallend is dat deze stakeholders meer landelijk opererende partijen zijn. Dominante stakeholders kunnen een beperkende werking hebben, enerzijds uit onwil, maar soms ook door gebrek aan kennis en ervaring, zoals in de bouwketen. Als zij echter de urgentie van de ambities van Heerhugowaard inzien, dan kunnen zij juist een stimulerende werking hebben, bijvoorbeeld door financiële ondersteuning vanuit de ministeries. Heerhugowaard moet bedenken hoe deze partijen te triggeren zijn om mee te gaan doen. Hoe zijn de nu beperkende factoren om te zetten naar stimulerende factoren? Een belangrijk punt hierin is het stimuleren en meedenken met deze partijen. BuildDesk Benelux 10

17 Bijvoorbeeld door gezamenlijk met financiers te zoeken naar mogelijke financiële constructies, die bovendien de financiers nieuwe producten opleveren. Of door de bouwketen te ondersteunen zich te ontwikkelen en ze bovendien mee te nemen bij hoge ambities voor nieuwbouwlocaties. Andere partijen zijn wellicht te verleiden door ook hen met de resultaten in Heerhugowaard te laten pronken. Bij de willekeurige stakeholders zal de gemeente zich stuk voor stuk moeten afvragen wat de rol voor deze partijen kan zijn. Sommige partijen zullen niet een relevante bijdrage kunnen bieden, andere partijen kunnen wellicht een voorbeeldrol krijgen of een aanwakkerende functie. Zowel deze stakeholders, als de afhankelijke stakeholders zijn een groep die de gemeente moet ondersteunen en waar relatief veel aandacht voor nodig is. Burgers vormen een onderdeel van de afhankelijke stakeholders, en zij spelen een grote rol in het verduurzamen van Heerhugowaard. Zij moeten ondersteund en gemotiveerd worden om hun woningen aan te pakken. Het Aanvalsplan Bestaande bouw (paragraaf en bijlage 4) gaat hier nader op in. 2.3 Beleid Advies 1. Bepaal welke partijen een rol moeten spelen in het realiseren van de energieambities van de gemeente. 2. Bepaal in welke positie deze stakeholders zich bevinden, en in welke positie zij gewenst zijn. 3. Bepaal welke ondersteunende of activerende maatregelen en activiteiten nodig zijn om de partijen in die positie te krijgen, zowel financieel, als organisatorisch en technisch. 4. Bepaal wat voor (verschillende typen) bedrijven de (financiële) voor- en nadelen van maatregelen zijn. 5. Ga de dialoog aan met deze partijen en onderzoek hoe zij staan tegenover de gemeentelijke ambities en de positie de gemeente voor hen in gedachte heeft. 6. Ondersteun de partijen daar waar nodig, eventueel over een langere periode. Naast de organisatie & communicatie en de stakeholders speelt ook het beleid een belangrijke rol in het voor elkaar krijgen van een grote ambitie als energieneutraal worden. De gemeente Heerhugowaard stelt hoge ambities, die grote consequenties hebben. Het kost minstens 20 jaar om een energieneutrale stad te realiseren, grote voorinvesteringen zijn nodig. In 20 jaar passeren op zijn minst vijf besturen. Het is onwaarschijnlijk dat zij allemaal eenzelfde visie zullen hebben op de gestelde ambities. Dit kan leiden tot veranderingen in beleid en onzekerheid over de uitvoering van de plannen. Bovendien is durf nodig om de grote investeringen die nodig zijn ook daadwerkelijk te doen. Daarnaast zullen de baten van die investeringen waarschijnlijk op een later moment en dus op het conto van iemand anders komen. BuildDesk Benelux 11

18 Advies 1. Zorg voor een sterke bestuurlijke trekker die voor de ambities wil gaan en er voor wil vechten. Dit kan (een van) de wethouder(s) zijn, maar ook iemand anders binnen de organisatie die aan de juiste knoppen kan draaien. Een sterke bestuurlijke trekker staat open voor andermans belangen, kan hier goed tussen manoeuvreren en weet anderen te overtuigen. 2. Zorg voor consequent beleid gericht op de lange termijn. Consequent beleid en lange termijndenken zijn nodig omdat een energieneutrale stad niet in een paar jaar gerealiseerd is. Het overstijgt de standaard regeerperiode van 4 jaar. Inconsequent beleid werkt demotiverend, naast dat dit op projectniveau tot grote problemen kan leiden (bijv. bij uiteindelijk afzien van een subsidie). Bovendien is het nodig in het begin hoge investeringen te doen, die zich pas later terug betalen. Dit is alleen te verantwoorden met een lange termijnvisie. 3. Stel een meerjarenaanpak op die los te koppelen is van de politieke situatie. Dit maakt consequent beleid makkelijker te realiseren. 4. Maak geld vrij om te investeren in duurzame energie en bepaal hoe om te gaan met de baten die hier, zeker op langere termijn, uit voort komen. BuildDesk Benelux 12

19 3 Projecten Zowel uit de in 2007 opgestelde roadmap als uit de studie van de HVC komt een aantal projecten naar voren die in eerste instantie de aandacht verdienen en die 20% neutraliteit in 2014 mogelijk moeten maken. Hoewel we hen benoemen als losse projecten, zit hier veel samenhang tussen. We kunnen twee typen projecten onderscheiden: de strategische projecten en de operationele projecten. De strategische projecten scheppen de randvoorwaarden en de benodigde ondersteuning voor de operationele projecten. In de strategische projecten worden keuzes gemaakt die richtinggevend zijn voor de operationele projecten. Voorbeelden van strategische projecten zijn marketing en communicatie, Lokaal Duurzaam Energie Bedrijf (LDEB) en de projectencarrousel. De operationele projecten, zoals de aanpak van de bestaande bouw, of de gemeentelijke organisatie, steunen op de strategische projecten en maken gebruik van resultaten van de uitgevoerde studies en ontwikkelde beleidslijnen. Hieronder volgt een korte uitwerking van zowel de strategische als de operationele projecten. Daarnaast hebben we voor alle projecten een Plan van Aanpak opgesteld, deze zijn terug te vinden in bijlage 4. In het Plan van Aanpak staan concrete stappen beschreven die de gemeente de komende jaren moet nemen. 3.1 Strategische projecten Businesscases Projectomschrijving Heerhugowaard heeft verschillende onderzoeken laten doen naar de mogelijkheden voor duurzame energie in de gemeente. Deze onderzoeken zijn nog niet zo gedetailleerd dat dit als basis kan dienen voor verschillende projecten. Het is nodig vast te stellen wat beleidsmatig, financieel, organisatorisch en technisch (praktisch) haalbaar is voor de verschillende te ontwikkelen locaties en voor de bestaande bouw. Zo is voor projecten van te voren al duidelijk wat de mogelijkheden en wellicht noodzakelijkheden zijn. De businesscases vormen zo de kaders om duurzame energie in Heerhugowaard te realiseren. Met de resultaten heeft de gemeente de eerste concrete stappen naar realisatie in handen en kan zij in lopende projecten starten met de implementatie van het meest toepasselijke energiesysteem. Uit het onderzoek van de HVC 2 blijkt dat voor Heerhugowaard vier belangrijke energiebronnen zijn te benoemen: biomassa, zon, wind en aardwarmte (geothermie). Met name aardwarmte en windenergie vergen een nadere uitwerking in een businesscase om de financiële en organisatorische haalbaarheid te toetsen. Om de aardwarmte te verspreiden is een warmtenet nodig. Op dit moment hebben al twee wijken in Heerhugowaard een warmtenet op basis van een WKK. 2 Energievisie gemeente Heerhugowaard, Quickscanstudie, CQ team HVC, Alkmaar, april BuildDesk Benelux 13

20 In de quickscan is al onderzocht wat de mogelijkheden zijn dit warmtenet uit te breiden. Hieruit blijkt dat een groot deel van de bebouwde kom in aanmerking komt voor een warmtenet. Ook voor dit onderwerp is het noodzakelijk een businesscase op te stellen om de mogelijkheden in meer detail te onderzoeken. Tevens is het belangrijk de kansen voor de nieuwbouwwijken in Heerhugowaard mee te nemen. Wat voor de Stad van de Zon al is aangegeven in de rapportage van de HVC: door de lage energievraag in de nieuwbouw is het achteraf aanleggen van een warmtenet economisch niet haalbaar. Daarom moet van te voren worden bepaald of de nieuwbouwwijken een warmtenet moeten krijgen of niet. Tot slot is een businesscase nodig om de mogelijkheden voor energie uit de glastuinbouw te onderzoeken. De glastuinbouw zou ook een bron kunnen vormen voor het warmtenet. Uit te voeren businesscases: - Aardwarmte; - Grootschalige windenergie; - Energie uit glastuinbouw; - Warmtenet. Een aantal van de stappen - Inventariseer welke onderzoeken op de vier thema s / systemen al zijn uitgevoerd, en bepalen hoe relevant deze onderzoeken nog zijn, en of het opstellen van de businesscases dus nog wel relevant is. - Zet de businesscases uit. Het valt te overwegen alle vier de businesscases door één partij uit te laten voeren of dit in ieder geval gecoördineerd te doen. Hierdoor krijgen zij alle vier dezelfde opzet en worden dezelfde punten doorgerekend. Dit vergroot de leesbaarheid van het geheel en maakt besluitvorming eenvoudiger. - De businesscases zouden in ieder geval de volgende vragen moeten beantwoorden 1. Wat zijn de beleidsmatige mogelijkheden en beperkingen? 2. Wat is de technische haalbaarheid? a. Wat zijn de cijfers en aannames om dit project op te baseren? Denk hierbij aan bijvoorbeeld marktgroei, technische haalbaarheid of verwacht toekomstig marktaandeel. b. Wat gebeurt er als we niets doen? c. Op welke plekken in Heerhugowaard kan de techniek op korte termijn ingezet worden? d. Wat is de minimale hoeveelheid woningen om het systeem technisch en financieel rendabel te houden? 3. Wat zijn de verwachte kosten en opbrengsten? a. Inzichtelijk rekenmodel en gehanteerde aannames; b. Winst- en verliesrekening. c. Cash flow berekening. d. NettoContanteWaarde berekening. e. Welke financieringsconstructies zijn mogelijk (LDEB, bewoners laten betalen, betalen vanuit het project)? f. Zijn er ontwikkelingen waarbij is aan te sluiten, waardoor het financieel gunstiger wordt (bijv. warmtenet aanleggen bij vervanging riool)? BuildDesk Benelux 14

21 4. Hoe draagt dit project bij aan de strategische doelstellingen? a. Waar staat de organisatie, als het er op aan komt, nou echt voor? En draagt dit project daar nu daadwerkelijk aan bij? b. Past het echt binnen de strategie? 5. Wat zijn de risico s? a. Wat zijn de risico s op projectniveau (techniek, tijd, geld, resources, bestuurlijke veranderingen etc.)? b. Wat is de impact op de gestelde ambities als dit project niet slaagt? Hoe is dat technisch op te vangen en wat zijn dan de financiële verschillen? c. Wat is de invloed van andere ontwikkelingen op de (financiële, organisatorische en technische) haalbaarheid? o Stel dat het warmtenet maar in een deel van Heerhugowaard aangelegd kan worden, is geothermie dan nog wel haalbaar? o Stel dat kassen minder energie gaan leveren? Hoe kan je dat dan opvangen? 6. Wat zijn de eerste te nemen stappen? a. Waar moet de gemeente beginnen; wat zijn de eerste te nemen stappen? b. Wat zijn geschikte locaties; wat is het beste punt om te starten? De businesscase biedt de basis voor verdere implementatie, is helder geschreven en toetsbaar. Na afronding van de businesscases moet de gemeente gaan beslissen of en hoe zij met de technieken verder wil. Daarna volgt implementatie. Kosten en uren De kosten per onderzoek bedragen gemiddeld ,- tot ,-. De uitvoering vindt plaats door externe bureaus. Vanuit de gemeente is vooral begeleiding nodig. Dit kost 0,1 0,2 FTE ( , ,-) Lokaal Duurzaam Energie Bedrijf (LDEB) Projectomschrijving Een van de belangrijke maatregelen om energieneutraliteit mogelijk te maken is de oprichting van een Lokaal Duurzaam Energie Bedrijf (LDEB). Veel initiatieven zijn zonder LDEB veel moeilijker van de grond te krijgen. De oprichting van een LDEB is een langdurig en soms moeizaam proces, waar de gemeente zowel financieel als qua tijd in moet investeren. Dat het oprichten van een LDEB moeilijk is, blijkt uit het feit dat het in Nederland barst van de initiatieven, maar dat niemand het ei van Columbus heeft gevonden, laat staan een kip met gouden eieren. Voor Heerhugowaard speelt bovendien de situatie dat het over onvoldoende massa beschikt om geheel zelfstandig een LDEB van de grond te krijgen. Intensieve samenwerking is absoluut noodzakelijk. Landelijke subsidieregelingen staan het daarnaast niet eenvoudig toe dat een samenwerking tussen enkele gemeenten (zoals de drie koplopers, Apeldoorn, Tilburg en Heerhugowaard) in aanmerking komt voor financiële ondersteuning. Financiering voor het op te richten LDEB vormt hiermee op dit moment voor Heerhugowaard een belangrijk probleem. BuildDesk Benelux 15

22 Heerhugowaard zal zich de komende tijd richten op samenwerking met gelijkgestemde partners in de regio, of daarbuiten t.a.v. de ontwikkel- en exploitatiefunctie van het LDEB. Met een aantal nieuwbouwprojecten in aantocht moet de gemeente toch zorgen voor een organisatie en financiële constructie om duurzaamheid te verkopen. In plaats van een LDEB op gemeenteniveau is het daarom verstandig om per locatie een zelfstandig energiebedrijf op te richten. In een later stadium zijn deze bedrijven alsnog onder te brengen in een groter duurzaam energiebedrijf op gemeentelijke schaal. We noemen hier twee voorbeelden van kleinschaligere lokale duurzame energiebedrijven, die de gemeente kan overwegen: - Energie diensten bedrijf dat zorgt voor informatievoorziening over energiebesparing en duurzame energietoepassingen in woningbouw en utiliteitsbouw. Daarnaast initieert, faciliteert en coördineert het marktinitiatieven op het gebied van duurzame energie. De gemeente Heerhugowaard zal deze functie toepassen en wordt op dit moment uitgewerkt in de ontwikkeling van een (digitaal) loket. - Woningcorporaties die een eigen energie diensten bedrijf oprichten, met name gericht op het nemen van besparingsmaatregelen (isolatie, ketelvervanging), maar waar nodig en mogelijk op duurzame energieproductie. - Een productie- of leveringsbedrijf van duurzame energie, van een of meerdere energiebronnen. Bij warmteprojecten zoals WKO is al snel sprake van productie en levering van energie. Deze opzet is een goede optie bij het realiseren van duurzame energie in nieuwbouwprojecten. Het verschil tussen een LDEB op gemeentelijke schaal en per project is logischerwijs het schaalniveau en het inperken van de complexiteit. Dit betekent dat minder partijen een rol (hoeven) spelen bij de oprichting, dat het financieel eenvoudiger is in te richten en dat het opzetten van het energiebedrijf eenvoudiger en sneller zal verlopen. Afhankelijk van de gekozen opzet is een projectgekoppelde LDEB (voor een deel) te financieren uit de projectbegroting. Hierdoor rust het minder op de gemeentelijke begroting. Natuurlijk moet binnen de projectbegroting wel ruimte zijn om deze stap te maken. Belangrijk bij de ontwikkeling van projectgerichte lokale energiebedrijven is dat bij het project betrokken partijen zo snel mogelijk bij de ideevorming worden betrokken. Vooral de ambtelijke projectleider en de ontwikkelaar(s) moeten meer enthousiast gemaakt worden en het nut inzien van het lokale energiebedrijf. Aandacht voor deze personen is van groot belang. Naast projectgerichte LDEB s kan de gemeente ook een Energie Diensten Loket opzetten, zoals zij zelf ook al aangeeft in de Duurzaamheidsagenda Een Energie Diensten Loket geeft informatie, kan allerlei producten verkopen en is een vraagbaak voor inwoners en bedrijven rond energiezaken. Zo'n loket kan worden ondergebracht in een gemeentehuis of apart in een eigen accommodatie. In het Plan van Aanpak voor het LDEB laten we het Energie Diensten Loket verder buiten beschouwing. BuildDesk Benelux 16

23 Een aantal van de stappen - Bepalen welke projecten / activiteiten zich lenen voor LDEB; - Bepalen welke projecten een LDEB nodig hebben om DE / besparing ook daadwerkelijk te realiseren (dus waarbij het project minder duurzaam zou zijn als er geen LDEB is, bijvoorbeeld door de discussies over het split incentive). - Businesscases opstellen per project? o Bepalen per project: termijn waarop LDEB moet zijn opgericht; o Mogelijke organisatievormen; o Mogelijke financieringsconstructies; o Mogelijke partners en rol van deze partners. - Gemeente moet zijn / haar rol bepalen; - Bepalen wat de rol(len) van andere partijen kunnen of moeten zijn; - Exacte organisatievorm bepalen; - Stappenplan hoe daar te komen; - Oprichting projectgerichte LDEB. Kosten en uren De kosten en uren zijn volledig afhankelijk van de opzet van het LDEB. Bij een projectgerichte LDEB ligt het voor de hand dat een belangrijk deel van de kosten op het project te verhalen zijn. Wellicht dat de ontwikkelaar of een andere investeerder ook een belangrijke rol kan spelen. De gemeente zal wel tijd moeten steken in het realiseren van het projectgericht LDEB. Een deel van deze tijd zal bij de projectleider liggen, het team duurzaamheid en eventueel een energieregisseur zullen hem moeten ondersteunen. Wellicht is ook begeleiding van een externe organisatie nodig; ook dit hangt af van de opzet en de betrokken partijen. Een projectgerichte LDEB is van tijdelijke aard. De uren die de gemeente investeert zullen in de loopt der tijd afnemen. De gemeente mag verwachten dat zij 0,2 FTE, verdeeld over de projectleider en een duurzaamheidsambtenaar, moet investeren voor het opzetten van het LDEB. De initiële investering van een projectgerichte LDEB zal in eerste instantie bij externe investeerders liggen. Wellicht dat een aandeel van de gemeente nodig is om voor hen de risico s te verminderen. Ter indicatie: de initiële investering benodigd voor gemeentelijke gebouwen (inclusief scholen) bedragen ,-. Zowel de personeelskosten als initiële kosten moeten zich uiteindelijk terugverdienen. Daarnaast zijn deze kosten niet volledig voor de gemeente. Uiteindelijk moet het LDEB dit allemaal zelf kunnen betalen Communicatie en marketing Projectomschrijving Communicatie wordt in de Duurzaamheidsagenda 2010 benoemd als een van de speerpunten met als doel het creëren van draagvlak en het bewerkstelligen van gedragsverandering, zowel intern en als extern. BuildDesk Benelux 17

24 Naast communicatie (focus op identiteit en imago) is ook het vermarkten (marketing) ofwel het verkopen van het uitvoeringsprogramma van groot belang. Hoewel marketing doorgaans extern gericht is, doelt dit plan van aanpak ook op het verkopen van het uitvoeringsprogramma binnen de gemeentelijke organisatie zelf. Het plan van aanpak voor marketing en communicatie voorkomt dat het uitvoeringsprogramma Klimaat in de bureaula verdwijnt. Het betrekken van mensen, intern en extern, bij de uitvoering van projecten uit het programma staat centraal. Dit plan van aanpak is er dus op gericht het uitvoeringsprogramma te verkopen. Plaatsing van het programma op de website van de gemeente alleen is niet genoeg. De gemeente zoekt actief de samenwerking op met diverse publieke en private partijen en maakt hen enthousiast om aan de slag te gaan met projecten gericht op duurzaamheid en klimaat. Duidelijk moet zijn dat de afdeling communicatie hier een belangrijke rol in speelt. Op verschillende onderdelen zijn al plannen ontwikkeld die klaar liggen om opgepakt te worden. Daarnaast is het van belang dat de plannen rondom de communicatie en marketing worden gekoppeld aan het evenementenbeleid. Duurzaamheid moet (en is) een speerpunt zijn in de City Marketing. Hoewel marketing en communicatie hier als een los onderdeel wordt beschreven is een koppeling met de operationele projecten, zowel nieuwbouw als bestaande bouw noodzakelijk. Ambities zelf moeten gecommuniceerd worden, maar ook de specifieke ideeën over de aanpak van de ambities. Een aantal van de stappen - Inventariseren huidige interne en externe communicatie en marketing rondom klimaatbeleid; - Uitwerken strategie voor interne en externe marketing en communicatie. Te bepalen onderdelen: o Doelstellingen communicatie en marketing; o Doelgroepen; o Boodschap. - Uitwerken strategie in communicatie- en marketingplan voor duurzaamheid en klimaat. Mogelijke onderdelen Marketing en communicatieplan: o Projectenmarkt; o Activiteiten tijdens de jaarlijkse Week van de Vooruitgang (tegenwoordig Europese Mobiliteitsweek); o Koppeling met het Startevenement bestaande bouw ; o Pitch bij reclamebureaus. - Keuze uit de in te zetten communicatie- en marketingmiddelen; - Bepalen van de vorm door een logo en bijpassende slogan te ontwikkelen; - Organiseer een startbijeenkomst over de uitvoering van het plan van aanpak Marketing en Communicatie. Kosten en uren Voor het onderdeel is een 0,5 FTE nodig, naast 0,5 FTE specifiek gericht op projecten (bestaande bouw en nieuwbouw) waarmee het totaal op 1 FTE komt. Een budget van ,- is nodig als werkbudget. BuildDesk Benelux 18

25 3.1.4 Duurzaamheidsacademie Projectomschrijving In de praktijk blijkt dat het bij veel gemeentelijke medewerkers ontbreekt aan voldoende kennis over duurzaamheid en klimaatbeleid. Dit leidt er toe dat medewerkers de kansen voor duurzaamheid onvoldoende benutten. Het gericht aanbieden van specifieke kennis vergroot de slagvaardigheid van de organisatie, bevordert het integraal denken en doen, en zorgt voor een verdere verankering van duurzaamheid in de uitvoering van de kerntaken. De kennis kan op diverse manieren worden aangeboden. In eerste instantie richt de Duurzaamheidsacademie zich op de interne gemeentelijke organisatie. Zodra hiervoor een aanbod is ontwikkeld dat in een behoefte voorziet kan de Duurzaamheidsacademie eventueel een aanbod ontwikkelen voor de stakeholders. Binnen de duurzaamheidsacademie kan eventueel ook een aanbod worden ontwikkeld voor bijv. energiezuinig gedrag van huishoudens of bedrijven. Een aantal van de stappen - Inventariseren huidige kennisbehoefte per afdeling; - Inventariseren cursusaanbod bij onderwijsinstellingen (MBO/ROC, HBO/InHolland, particuliere onderwijsinstellingen, aanbod specifieke cursussen); - Opstellen opleidingsplan ; - Activiteiten vanaf 2011: o Interne cursussen; o Lunchpresentaties, eventueel verzorgd door een externe partij; o Excursies. - Opleidingsplan stakeholders: o Opstellen startnotitie met een aanbod aan de stakeholders; o Bespreken notitie met stakeholders (eventueel in een gezamenlijk overleg); o Bepalen opleidingsbehoefte van stakeholders; o Opstellen opleidingsplan; o Verwerven van fondsen bij stakeholders voor uitvoering opleidingsplan. Kosten en uren Voor alle voorbereidingen en het organiseren van de cursussen is ongeveer 320 uur nodig. Daarnaast kost het bijwonen van cursussen en lunchpresentaties per medewerker gemiddeld 16 uur per jaar. Er zijn kosten te verwachten voor cursusmateriaal, eventueel de inhuur van experts ten behoeve van de cursussen, en voor excursies. Hoe hoog dit bedrag is, is volledig afhankelijk van de gekozen insteek. Een richtbedrag is 500,- per persoon. In de loop der tijd worden deze kosten waarschijnlijk lager Natuur Milieu Educatiecentrum Projectomschrijving Het energieverbruik van de bewoners van de gemeente vormen een belangrijk aandeel in de CO 2 -uitstoot in Heerhugowaard. Deze uitstoot is lastig terug te dringen omdat burgers niet gedwongen kunnen worden tot maatregelen of zuiniger met energie om te gaan. BuildDesk Benelux 19