Economische ontwikkeling van de Belgische voedingsindustrie in 2008/2009

Transcriptie

1 Economische ontwikkeling van de Belgische voedingsindustrie in 2008/2009 Basisdocumentatie FEVIA - Federatie Voedingsindustrie vzw Kunstlaan Brussel Brussel, 17 februari 2010

2 INHOUDSOPGAVE p. Executive summary 1 1 Omzet 4 2 Toegevoegde waarde 7 3 Investeringen 9 4 Werkgelegenheid 11 5 Werkgevers 14 6 Buitenlandse handel 17 7 Distributiekanalen voedingsproducten 22 8 Evolutie van de productie 23 9 Rendement en financiële ratio s Evolutie prijzen Fiscale en parafiscale bijdragen Conjunctuurprognose Vormingsinspanningen Innovatie Invloed economische crisis op voedingsindustrie 40 Bijlage 1: Regionale factsheets februari 2010

3 EXECUTIVE SUMMARY De omzet bedraagt 40,4 miljard euro, waarvan bijna de helft wordt geëxporteerd De bezoldigingen stijgen het sterkst bij bedienden De vooruitzichten voor 2009 zijn heel wat minder positief als gevolg van de wereldwijde economische crisis Deze basisdocumentatie omtrent de economische ontwikkeling van de voedingsindustrie biedt in de eerste plaats een terugblik op het jaar 2008 en waar mogelijk reeds een blik op de tendensen in het jaar In 2008 groeide de omzet met 9,3%, een lichte vertraging in de groei ten opzichte van Ook de groei van de investeringen vertraagt tot 5,2%, maar blijft wel hoger dan in de verwerkende industrie. De groei van de productie vertraagt in 2008 en ligt slechts nipt boven het niveau van de verwerkende industrie. De export deed het in 2008 goed met een groei van 7,9%, zijnde evenwel een lichte daling ten opzichte van Het aantal werkgevers in de voedingsindustrie daalt dan weer sneller dan de tewerkstelling (-1,7% ten opzichte van -0,9%). In 2008 tikte de omzet af op ongeveer 40,4 miljard euro. De export van voeding en dranken vanuit België bedroeg bijna 19,5 miljard euro en is voornamelijk gericht op de Europese Unie met als zwaartepunt onze directe buurlanden Frankrijk, Nederland en Duitsland. In 2008 exporteerden de Belgische voedingsproducenten bijna 50% van hun omzet. De afzetprijzen voor voeding en dranken op de binnenlandse markt zijn in 2008 sterker gestegen dan de afzetprijzen op de buitenlandse markten. Deze prijsevoluties zijn kleiner dan voor de industrie in haar geheel. Het behalen van een voldoende rendement is essentieel om te kunnen blijven investeren. Een doorsnee voedingsonderneming haalde in 2007 een netto rendement op het eigen vermogen na belastingen van 13,5%, een stijging ten opzichte van In de voedingsindustrie, die een vrij kapitaalintensieve sector is, investeert een doorsnee onderneming 21,3% van haar toegevoegde waarde in nieuwe materiële vaste activa. Bijna 60% van de toegevoegde waarde gaat naar de betaling van de personeelskosten. In 2007 bedroeg de gemiddelde bezoldiging 131,48 euro per dag hetgeen een stijging van 3% betekent ten opzichte van Deze stijging was het sterkst bij de bedienden. Ook de loonkost per uur steeg in 2007 met ongeveer 3%. Over het algemeen was 2008 een relatief positief jaar. De eerste tekenen van de wereldwijde crisis deden echter wel hun intrede waardoor we een minder positief jaar krijgen in vergelijking met Interessant is dan ook om te kijken welk effect de crisis heeft in We geven hier dan ook reeds een overzicht van de tendensen van het jaar 2009 op basis van voorlopige statistieken. Volgens voorlopige jaarcijfers van 2009 wordt een daling van de omzet opgetekend van -4,1%, een relatief kleine daling ten opzichte van de zware daling in de verwerkende industrie van -19,9%. De groei van de investeringen valt serieus terug met -15,1% 17 februari

4 maar een licht herstel wordt aangekondigd in de conjunctuurbarometer en het consumentenvertrouwen waardoor de rentabiliteit op langere termijn mogelijks onder druk komt te staan. Wat betreft de productie, tekenen we een daling op van -3,8%. Hoewel ook negatief, is dit nog ruim boven het niveau van de verwerkende industrie zijnde - 17,2%. De afzetprijzen vertonen een daling ten opzichte van 2008, zowel op de binnenlandse als op de buitenlandse markt. De (seizoensgezuiverde) conjunctuurbarometer hoewel nog steeds negatief - vertoont opnieuw een stijging in 2009 en vertoont zo de eerste tekenen van herstel na de crash eind Ook het consumentenvertrouwen leeft opnieuw licht op in het voorjaar van 2009, al blijft het wel nog steeds serieus onder nul hangen. Indicator Voedingsindustrie 2008 Evolutie t.o.v Omzet mio +9,3% Omzet in België mio +8,9% Uitvoer door mio +9,6% voedingsindustrie 1 Totale uitvoer van voeding en dranken 2 Import van voeding en dranken Toegevoegde waarde* (Lopende prijzen), waarvan: mio +7,9% mio +14,0% mio +0,2% - vennootschappen 6020,5 mio +0,2% - zelfstandigen 360,5 mio +0,2% Investeringen mio +5,2% Werkgelegenheid ,9% Aantal werkgevers * voeding, dranken en tabak ,7% Bron: ADSEI (BTW aangiftes), NBB (buitenlandse handel), RSZ (gecentraliseerde statistieken) Positie van de Belgische voedingsindustrie in Europese voedingsindustrie (EU-27) 1 Uitvoer op basis van BTW-aangiftes van bedrijven die als (hoofd)activiteit Nace hebben. De totale uitvoer van deze bedrijven (dus ook van nietvoedingsproducten) wordt aan de voedingsindustrie toegewezen. 2 Uitvoer op basis van productcodes (gecombineerde nomenclatuur), waardoor ook uitvoer van bedrijven die niet tot de voedingsindustrie (Nace ) behoren, maar wel voeding of drank produceren, wordt meegenomen. 17 februari

5 Hoewel België maar 2,1% van de inwoners in de EU-27 telt, neemt de Belgische voedingsindustrie voor de meeste indicatoren een belangrijker aandeel in in de Europese voedingsindustrie. Indicator 2007 Aandeel in Europese voedingsindustrie Omzet 4,4% Toegevoegde waarde (2006) 3,2% Werkgelegenheid 2,1% Werkgevers 1,7% Bron: gebaseerd op CIAA, Data & Trends februari

6 1 OMZET In 2008 bedroeg de omzet van de voedingsindustrie 40,4 miljard euro De omzet van de voedingsindustrie bedroeg in 2008 meer dan 40,4 miljard euro. Hiervan wordt er ongeveer 20,5 miljard euro in België verkocht. De subsectoren van de vervaardiging van overige voedingsmiddelen, de productie en verwerking van vlees en de vervaardiging van dranken zijn goed voor bijna 55% van de totale omzet. Bron: ADSEI (maandelijkse en trimestriële BTW-aangiftes) Omwille van confidentialiteitsregels, zijn omzetcijfers niet meer apart beschikbaar voor NACE 15.2 en Nace deze categorieën worden dan ook samen in één categorie genomen. Evolutie van de omzet De omzet groeit met 9,3% in 2008, een lichte daling van de groei ten opzichte van 2007 De groei van de omzet in de voedingsindustrie is in 2008 hoger dan deze van de verwerkende industrie die zelfs negatief wordt Bron: ADSEI (BTW-aangiftes) De omzet kende de voorbije jaren een continue groei. In 2006 en 2007 versnelde de groei om in 2008 licht te gaan dalen, maar nog steeds ruim positief te blijven. Dit in tegenstelling tot de totale verwerkende nijverheid waar in 2008 zelfs een omzetdaling wordt opgetekend van -7,3%. Voor 2009 ziet het er minder rooskleurig uit met een geschatte omzetdaling van 17 februari

7 -4,1% voor de voedingsindustrie en een daling van bijna - 20% voor de verwerkende industrie. Fig. 3: Verdeling omzet volgens subsector ( ) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% vervaardiging van dranken 15.8 vervaardiging overige voedingsmiddelen 15.7 vervaardiging dierenvoeders 15.6 maalderijgen en vervaardiging zetmeel(producten) 15.5 zuivelindustrie 15.3 verwerking en conservering groenten & fruit verwerking en conservering vis + vervaardiging plantaardige en dierlijke oliën en vetten 15.1 productie-en verwerking vlees Bron: ADSEI (BTW-aangiftes) * Omwille van confidentialiteitsregels, zijn omzetcijfers niet meer apart beschikbaar voor NACE 15.2 en Nace deze categorieën worden dan ook samen in één categorie genomen. De verdeling van de omzet volgens de verschillende subsectoren blijft doorheen de laatste 5 jaar relatief constant. De grootste stijging is waar te nemen bij de subsectoren van de oliën en vetten en de verwerking van conservering van vis, waarbij deze laatste een minimaal aandeel heeft in de categorie. De sterk gestegen prijzen van oliën en vetten is een sterk verklarende factor. In vergelijking met 2007 zijn de takken van de vervaardiging van dierenvoeders en de maalderijen en vervaardiging van zetmeel(producten) met een groei van respectievelijk 14% en 10% de grootste stijgers. De omzet van de categorie vervaardiging van dranken en zuivelproducten is gedaald ten opzichte van 2007 met respectievelijk -7% en -2%. Het marktaandeel van de Belgische voedingsindustrie in onze consumptie neemt af Bron: ADSEI (BTW-aangiftes) De evolutie van de omzet in de kleinhandel is doorheen de jaren sneller gestegen dan de omzet in de binnenlandse voedingsindustrie. Dit wijst erop dat het marktaandeel van de 17 februari

8 eigen voedingsindustrie in de consumptie gedaald is. Belgen consumeren in verhouding dus meer buitenlandse voedingsproducten. In 2007 en 2008 is de omzet in de voedingsindustrie wel sneller toegenomen. Dit kan evenwel te wijten zijn aan een sterkere stijging van de voedselgrondstoffen in vergelijking met (de historisch gelijkmatigere) prijsstijging in de kleinhandel waar voornamelijk voeding verkocht wordt 3. Fig. 5: Verdeling omzet volgens grootte onderneming ( ) % 3% 5% 13% 74% % 3% 6% 14% 70% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Bron: Centrale Raad voor het Bedrijfsleven < 5 werknemers 5-9 werknemers werknemers werknemers 50 werknemers In vergelijking met 2000 is het aandeel van de grote ondernemingen ( 50 werknemers) in de omzet toegenomen tot bijna driekwart van de omzet. Het aandeel van de kleinere ondernemingen (<50 werknemers) is systematisch lager in 2006 dan in Regionale verdeling van de omzet Bron: ADSEI (maandelijkse en trimestriële BTW-aangiftes), schatting aandelen voor Vlaanderen en Brussel (op basis van verdeling in PRODCOM-aangiftes) Meer dan driekwart van de omzet werd naar schatting gerealiseerd door ondernemingen in Vlaanderen, Wallonië levert 15% van de omzet en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest naar schatting 3%. 3 In rubriek zitten de grote supermarktgroepen die uiteraard een ruimer assortiment verkopen dan enkel voedingsproducten. 17 februari

9 2 TOEGEVOEGDE WAARDE In 2008 genereerde de voedingsindustrie een toegevoegde waarde van 6 miljard euro De toegevoegde waarde van de voedings- en genotsmiddelen industrie 4 bedroeg in 2008 bijna 6,4 miljard euro. Dit is goed voor circa 13,1% van de verwerkende industrie. Vlaanderen genereert 69,1% van de toegevoegde waarde, Wallonië 23% en Brussel 6% 5. Evolutie van de toegevoegde waarde In 2008 was er quasi nulgroei van de toegevoegde waarde zowel in de voedings- en genotmiddelenindustrie als in de verwerkende industrie Bron: NBB, bruto toegevoegde waarde in lopende prijzen, NUTS31 In 2005 en 2006 groeide de verwerkende industrie sneller dan de voedings- en genotsmiddelenindustrie. In die periode was de groei van de voedings- en genotsmiddelenindustrie zelfs negatief. In 2007 hernam de groei echter aanzienlijk en draaiden de rollen om, om dan in 2008 op een ongeveer gelijk groeipercentage van iets boven nul te belanden. Uitgedrukt in kettingeuro s 6 (waarmee we het prijseffect elimineren en dus de volume-groei aangeven) bedroeg de gemiddelde jaarlijkse groei van de toegevoegde waarde in de voedingsindustrie 0,62% voor de periode , tegenover 1,72% in de totale verwerkende nijverheid. In 2007 lag de groeivoet van de toegevoegde waarde in kettingeuro s hoger in de voedings- en genotsmiddelen Bruto toegevoegde waarde is voor 2008 niet gekend voor de voedingssector alleen, enkel voor de sector vervaardiging van voedings- en genotsmiddelen waarbij we op basis van eerdere jaren weten dat de genotsmiddelen slechts een klein deel (<5%) uitmaken van de totale sector. Regionale rekeningen van 2008 zijn nog niet beschikbaar. Daarom wordt hier de verdeling van 2007 gegeven. Bij toepassing van kettingeuro s wordt de volumegroei tussen twee opeenvolgende periodes, t en t+1, berekend door de prijzen van het jaar t te gebruiken. Tot voor kort werd de volumegroei gemeten door de prijzen te gebruiken van een vast basisjaar (constante prijzen), maar omwille van hogere accuraatheid werd onlangs besloten in de EU over te schakelen naar het gebruik van kettingeuro s. Referentiejaar februari

10 industrie om in 2008 opnieuw onder het niveau van verwerkende industrie te belanden, beide zelfs onder nul. Uitgedrukt in volume, daalde de toegevoegde waarde in 2008 met meer dan 4% ten opzichte van 2007 Bron: NBB, bruto toegevoegde waarde in kettingeuro s 17 februari

11 3 INVESTERINGEN De voedingsindustrie investeert meer dan gemiddeld in de industrie De voedingsindustrie investeerde in 2008 voor ongeveer 1,36 miljard euro in materiële vaste activa, goed voor 18,2% van de investeringen in de verwerkende industrie (op basis van BTW-statistieken). De voedingsindustrie zette hiermee de herstellende beweging sinds 2004 fors voort, al is de groei minder uitgesproken dan in Waar de verwerkende industrie in België gemiddeld 2,9% van de omzet in 2008 investeerde in vaste activa, presteert de voedingsindustrie boven het gemiddelde met 3,4%. Evolutie van de investeringen De investeringen vertonen sinds 2006 een forse groei maar Bron: ADSEI (BTW-aangiftes) de groei in de investeringen zwakt af in 2008 en is zwaar negatief in 2009 Na twee opeenvolgende jaren waarin de investeringen fors waren teruggelopen, zijn de investeringen sinds 2004 opnieuw in stijgende lijn, met een forse stijging in 2006, die zich ook in 2007 voortzet. In 2008 valt de groei van de investeringen, net als in de verwerkende industrie, evenwel terug. Op basis van voorlopige jaarcijfers voor 2009, tekenen we voor beide zelfs een aanzienlijke daling op van respectievelijk -15,1% en -23,6% voor de voedings- en verwerkende industrie. De wereldwijde crisis speelt hier uiteraard sterk mee. 17 februari

12 Bron: ADSEI (BTW-aangiftes) Net als bij de omzet zijn het vooral de grote ondernemingen ( 50 werknemers) die verantwoordelijk zijn voor het merendeel van de investeringen. Bij de kleinere ondernemingen is het aandeel van de ondernemingen van 5 tot 19 werknemers in de totale investeringen licht toegenomen. 17 februari

13 4 WERKGELEGENHEID werknemers zijn actief in de voedingsindustrie 13% van het aantal FTE s in de voedingssector wordt door interimkrachten geleverd Het aantal arbeidsplaatsen in de voedingsindustrie bedroeg in het tweede kwartaal van , goed voor FTE s. Het aantal arbeidsplaatsen is licht toegenomen met 0,3% en het aantal FTE s met 0,1% ten opzichte van Hiermee stelt de voedingsindustrie 17% van de arbeidsplaatsen in de verwerkende industrie ter beschikking. De voedingsindustrie doet naast deze arbeidsplaatsen in vaste loondienst, eveneens beroep op interimkrachten. Het is zelfs de tweede belangrijkste industriële sector die beroep doet op interimkrachten. In totaal waren er in interims (uitgedrukt als FTE) actief in de voedingsindustrie. Tellen we dit bij de FTE s die in 2006 in vast dienstverband staan, stelde de voedingsindustrie in FTE s te werk. Het aantal arbeidsplaatsen bij arbeiders is licht afgenomen met 0,4%, terwijl dit bij bedienden sterker afgenomen is met 1,7%, waarmee net als in 2007 de arbeiders het beter doen dan de bedienden. De voedingsindustrie genereert daarnaast ook heel wat tewerkstelling in andere sectoren. Volgens een SERV-studie 8 zijn 1,9 jobs van de diverse leveranciers en dienstverleners (uitzendarbeid bijvoorbeeld) verbonden aan 1 job in de voedingsindustrie. Evolutie van de werkgelegenheid De tewerkstelling in de voedingsindustrie vertoont een licht dalend patroon Bron: RSZ (gecentraliseerde statistieken), zonder interimkrachten Het aantal arbeidsplaatsen is sinds 2005 licht dalend. In 2009 is het aantal arbeidsplaatsen wel licht toegenomen met 0,3%. 7 Meest recente jaar waarover cijfers over interimkrachten beschikbaar zijn. 8 De indirecte werkgelegenheid van de voedingsnijverheid ( ), SERV, februari

14 In 2005 en 2006 is het aantal interimkrachten (in FTE) in de voedingssector aanzienlijk toegenomen. Bron: Centrale Raad voor het Bedrijfsleven Bron: Centrale Raad voor het Bedrijfsleven Net als bij de investeringen is ook hier het aandeel van de werknemers in ondernemingen van 5 tot 19 en boven de 50 werknemers licht toegenomen. Regionale verdeling van de werkgelegenheid Vlaanderen stelt ongeveer 72% van het totale aantal arbeidsplaatsen ter beschikking, hetgeen in lijn ligt met de verdeling van de omzet over de regio s. 17 februari

15 Bron: RSZ (gedecentraliseerde statistieken) Verder stellen we vast dat voornamelijk het aantal arbeidsplaatsen bij de Brusselse werkgevers daalt. Een schatting van het aantal arbeidsplaatsen in 2008 geeft de grootste daling weer voor Brussel. Ook in Vlaanderen en Wallonië daalde het aantal arbeidsplaatsen. Bron: RSZ (gedecentraliseerde statistieken), 2004=100 *Groeipercentage van gecentraliseerde statistieken is toegepast op de gedecentraliseerde statistieken omdat van de gedecentraliseerde statistieken nog geen data ter beschikking is van februari

16 5 WERKGEVERS De voedingsindustrie telt werkgevers, en vertegenwoordigt daarmee 28% van de werkgevers in de industrie. Dit hoge aandeel volgt uit het feit dat de voedingsindustrie heel wat KMO s telt: 55% van de werkgevers in de voedingsindustrie telt minder dan 5 werknemers, 87% telt minder dan 20 werknemers. De kleinste dimensieklasse bestaat voor 78% uit ambachtelijke bakkerijen. De Belgische voedingsindustrie telt zeer veel kleine ondernemingen Bron: RSZ (Gecentraliseerde statistieken) Evolutie van het aantal werkgevers Het aantal werkgevers in de voedingsindustrie daalt sneller dan de tewerkstelling Bron: RSZ (gecentraliseerde statistieken) 17 februari

17 De voorbije jaren is het aantal werkgevers in de voedingsindustrie jaar na jaar afgenomen. Er waren in of 7,9% minder werkgevers in vergelijking met De sector van de artisanale bakkers draagt bij tot de daling van het totale aantal werkgevers in de voedingssector. Het aantal werkgevers in de sector van de artisanale bakkerijen is immers in vergelijking met 2004 met 10% gedaald (van werkgevers in 2004 naar werkgevers in 2008). Het aantal werkgevers (zonder artisanale bakkers) is in 2008 voor het eerst in 5 jaar licht gestegen. Bron: RSZ (gecentraliseerde statistieken) In vergelijking met 2000 is het aandeel van zeer kleine werkgevers teruggelopen, ten voordele van alle andere grootte-categorieën. Bron: RSZ, Centrale Raad voor het Bedrijfsleven 17 februari

18 Bron: ADSEI (demografie van de ondernemingen) Het aantal verdwenen ondernemingen kende de afgelopen 5 jaar een licht golvend verloop met in 2007 opnieuw een stijging ten opzichte van De stijging van het aantal opgerichte ondernemingen in 2007 ten opzichte van 2006 was groter dan die in het aantal verdwenen ondernemingen. Het netto-saldo blijft echter negatief, al is de kloof wel verkleind in de voorbije 5 jaar. Regionale verdeling werkgevers Bron: RSZ (gecentraliseerde statistieken) In vergelijking met het aantal arbeidsplaatsen telt Vlaanderen procentueel iets minder werkgevers (66% van werkgevers vs. 72% van de arbeidsplaatsen). Dit wijst erop dat de Vlaamse bedrijven gemiddeld meer arbeidsplaatsen per werkgever verschaffen in vergelijking met Wallonië en Brussel. De Brusselse ondernemingen zijn gemiddeld het kleinst met 11,2 arbeidsplaatsen per vestigingseenheid. De Vlaamse ondernemingen zijn het grootst met 16,7 arbeidsplaatsen per vestigingseenheid. Waalse ondernemingen hebben gemiddeld 13,0 arbeidsplaatsen. 17 februari

19 6 BUITENLANDSE HANDEL De handelsbalans voor voeding en dranken vertoonde in 2008 een overschot van 4,1 miljard euro De uitvoer volgens het nationale concept 9 van voeding en dranken bedroeg in ,47 miljard euro. De import van deze producten vertegenwoordigde een waarde van 15,37 miljard euro, waardoor er voor voeding en dranken een handelsbalansoverschot van ongeveer 4,1 miljard euro was. Indien we ook de doorvoer meerekenen in de import en uitvoer van voeding en dranken (het communautaire concept), bedroeg de uitvoer in ,14 miljard euro en de import 16,86 miljard euro. Dit resulteerde in een handelsbalansoverschot van 4,28 miljard euro. De invoer steeg in 2008 meer dan de uitvoer waardoor de handelsbalanssaldo daalde. Evolutie van de buitenlandse handel Het handelsbalanssaldo vertoont een lichte daling in 2008 Bron: NBB-INR (nationaal concept) De uitvoergroei kende na de bijna 6% groei van 2004 een kleine dip in 2005 om daarna opnieuw te stijgen met in 2007 een forse stijging van 10,6%. In 2008 daalde de uitvoergroei opnieuw tot op een niveau van 7,9%. De totale uitvoergroei daarentegen daalde de voorbije jaren en stijgt opnieuw licht in Uitvoer volgens het nationale concept geeft beter waar wat de Belgische bedrijven jaarlijks (autonoom) aan voeding en dranken uitvoeren. Uitvoer volgens het communautaire concept omvat hiernaast ook alle doorvoer activiteiten en internationale distributiecentra. Deze hebben typisch minder toegevoegde waarde. Het communautaire concept wordt in Europa gebruikt om landen met elkaar te vergelijken. 17 februari

20 De uitvoer van voeding nam in 2008 sneller toe dan de globale Belgische uitvoer Bron: NBB-INR (nationaal concept) Vanaf 2004 is het aandeel van de doorvoer van goederen in de uitvoer in de totale Belgische economie stelselmatig gegroeid. In 2008 tekenen we wel een daling op van dat aandeel tot op het niveau van In de voedingsindustrie zien we een stijgend aandeel tot 2006, een lichte daling in 2007 en opnieuw een stijging in 2008 in tegenstelling tot de totale economie. Het aandeel van doorvoer in de voedingsindustrie is aanzienlijk lager als in de totale economie, waar er bij zowat een kwart van de geëxporteerde goederen weinig toegevoegde waarde gecreëerd wordt. De groeivoet van het aandeel was de voorbije jaren wel groter in de voedingsindustrie dan in de totale economie. Bron: ADSEI, BTW aangiften 17 februari

21 Regionale verdeling van de buitenlandse handel De voorbije 5 jaar is de uitvoer van zowel Vlaanderen als Wallonië continu toegenomen, waarbij Vlaanderen een sterkere groei optekende dan Wallonië. In Brussel kent de groei van de uitvoer een grillig verloop dat op een lichte groei in 2005 na, steeds een afname heeft gekend. In 2008 echter, kende de uitvoer een spectaculaire groei van 33,7%. Bron: NBB-INR (nationaal concept) De Vlaamse en Waalse voedingsindustrie kennen een overschot op de handelsbalans van respectievelijk ongeveer 3,33 miljard euro en 0,96 miljard euro, terwijl Brussel in 2008 een handelsbalanstekort van 188 miljoen euro kende. In Vlaanderen is het overschot op de handelsbalans in 2008 met 11,31% afgenomen, de eerste daling in 5 jaar. In Wallonië is het overschot minder sterk gedaald met 2,68% wat een lichtere daling is dan in In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is het tekort op de handelsbalans in 2008 met 1,65% toegenomen na een daling in de voorbije 2 jaar. Uitvoergerichtheid In 2008 exporteerden de Belgische voedingsproducenten de helft van hun omzet Bron: ADSEI (BTW-aangiften) 17 februari

22 De uitvoergerichtheid van de Belgische voedingsindustrie nam de laatste decennia toe. Ook in 2009 groeit de uitvoergerichtheid verder, sterker dan vorig jaar, maar iets minder sterk dan in de periode Deze Belgische cijfers verhullen verschillen tussen de regio s. Hoewel de bewegingen in de uitvoergerichtheid dezelfde richting vertonen, zijn Vlaanderen en Brussel meer uitvoergericht met in 2008 een aandeel van uitvoer in de omzet van meer dan 50%, terwijl Wallonië een uitvoergerichtheid van 43% had 10. Geografische spreiding van de uitvoer Vanuit België wordt vooral voeding uitgevoerd naar Frankrijk, Nederland, Duitsland en Groot-Brittannië Bron: NBB-INR (nationaal concept) De uitvoer van de Belgische voedingsindustrie is in hoofdzaak gericht op de Europese Unie. Het zwaartepunt ligt zeker bij onze directe buurlanden waar 56% van onze totale uitvoeromzet naartoe gaat. Binnen de EU-15 zijn, na Frankrijk, Nederland en Duitsland, voornamelijk het Verenigd Koninkrijk en Italië belangrijke uitvoermarkten. Vooralsnog zijn de nieuwe lidstaten beperkte uitvoermarkten van de Belgische voedingsindustrie, hoewel de uitvoer naar de landen de voorbije 2 jaar is toegenomen. In onderstaande kaart van Europa wordt aangegeven hoe groot de export naar de verschillende landen bedraagt (in miljoen euro). 10 Voor 2008 zijn er enkel regionale cijfers beschikbaar voor Wallonië. In 2007 bedroeg de uitvoergerichtheid van Vlaanderen meer dan 52%. 17 februari

23 FI 91 NO 67 DK 183 SE 231 EE 14 LT 27 LV 11 IE 180 UK 1915 FR 4192 NL 3768 DE 2898 LU 468 CH 83 CZ 83 AT 154 SI 19 IT 788 PL 193 SK 15 HU 52 RO 50 GR 237 BU 20 PT 129 SP 591 Bron: NBB-INR (nationaal concept), in miljoen euro Evolutie verre uitvoer MT 16 CY 34 Bron: NBB-INR (nationaal concept) 15% van de totale uitvoer in 2008 komt op rekening van de verre uitvoer, waarbij de Verenigde Staten, de Russische Federatie en Japan de belangrijkste verre uitvoermarkten van voedingsproducten en dranken zijn. Voornamelijk de uitvoer naar de Verenigde Staten is in 2007 fors toegenomen en deze stijging wordt voortgezet in Andere sterke groeiers waren Japan en Algerije en voornamelijk Venezuela (+122%) dat hierdoor bij de top 5 uitvoermarkten verschijnt in plaats van Zuid-Korea naar waar de uitvoer in 2007 en 2008 met respectievelijk 12% en 28% is afgenomen. 17 februari

24 7 DISTRIBUTIEKANALEN VOEDINGSPRODUCTEN Binnenlandse distributiekanalen voedingsproducten Voedingsproducten werden in 2007 vooral verkocht in grote supermarkten Bron: Fedis (op basis van AC Nielsen) In 2007 waren er winkels waar voedingsproducten werden verkocht; dat is een lichte daling van ongeveer 1,5% ten opzichte van % is van het type zelfbediening, waarvan er 81,6% kleiner zijn van 1.000m². In termen van marktaandeel zijn het echter vooral de hypermarkten en de supermarkten >1.000m² die samen 61% van de omzet realiseren. Het aandeel van de traditionele bedieningswinkels, hoewel ze 45% van het aantal winkels vertegenwoordigen, bedraagt amper 2%. Bron: ADSEI, BTW-aangiftes Sinds 2005 is de omzet van restaurants, drinkgelegenheden, kantines en catering continu gestegen om in 2008 tot meer dan 8,5 miljard euro te komen. Na een relatief sterkere stijging in 2006 is de groei gestabiliseerd in 2007 en 2008 en ligt deze lager dan de omzetgroei van de voedingsindustrie. 17 februari

25 8 EVOLUTIE VAN DE PRODUCTIE De productie daalt in 2009 maar daalt minder snel dan in de verwerkende industrie Bron: ADSEI (Productie-index) De productie kent de voorbije 5 jaar een gestage groei (gemiddelde productiestijging van 3,4% per jaar). Na een groeivertraging in 2005, deed de voedingsindustrie het in 2006 en 2007 beter met een productiestijging van respectievelijk 4,1% en 5,0%. In 2008 kende de productie echter opnieuw een daling tot net geen 1% productiestijging ten opzichte van Wel doet de productie in de voedingsindustrie het hiermee beter dan de verwerkende industrie waar al een negatieve groei wordt vastgesteld voor In de eerste 8 maanden van 2009 stellen we ook in voedingsindustrie een daling vast, die echter klein is in vergelijking met de negatieve groei van -17,2% in de verwerkende industrie. Regionale evolutie van de productie Bron: ADSEI (Productie-index), 2000=100 De laatste jaren is de productie fors afgenomen in Brussel, terwijl deze in Vlaanderen en Wallonië gemiddeld dezelfde tendens gevolgd hebben. 17 februari

26 9 RENDEMENT EN FINANCIËLE RATIO S Rendabiliteit en investeringen Zonder een voldoende rendabiliteit dalen de investeringen en de werkgelegenheid in de voedingsector. En omgekeerd, wanneer de ondernemingen voldoende rendabel zijn, verhoogt de investeringsactiviteit wat resulteert in bijkomende jobs. In 2008 behaalde een doorsnee onderneming een nettorendement van 9,5% op het eigen vermogen Bron: Investeringen: ADSEI (BTW-aangiftes), rendement: NBB (Balanscentrale) In 2008 daalde het (gemiddelde) nettorendement van het eigen vermogen (na belastingen) van de sector ten opzichte van 2007 van 13,5% naar 9,5%. De investeringen in de voedingsindustrie kenden in 2007 een forse groei, die zich verder zette in 2008, zij het minder sterk. Bron: NBB (Balanscentrale) Een doorsnee onderneming investeerde 19,9% van de toegevoegde waarde in nieuwe materiële vaste activa, een lichte daling ten opzichte van 2006 en Het 17 februari

27 De voedingsindustrie is een relatief kapitaalintensieve sector nettorendement van het eigen vermogen na belastingen viel terug ten opzichte van Voor de verwerkende industrie noteren we eenzelfde daling van de nettorendabiliteit van het eigen vermogen na belastingen. De investeringen in nieuwe materiële vaste activa als percentage van de toegevoegde waarde daalde licht in Aandeel van de personeelskosten Bron: NBB (Balanscentrale) In 2007 had een doorsnee voedingsbedrijf voor bijna euro aan materiële vaste activa per personeelslid, terwijl dit voor de verwerkende industrie iets meer dan euro bedroeg. In de periode gaat de materiële vaste activa per personeelslid omhoog waarbij de stijging van de voedingsindustrie iets sterker is dan in de verwerkende industrie. Bron: NBB (Balanscentrale) In 2008 ging in een doorsnee voedingsonderneming 56% van de toegevoegde waarde naar de betaling van 17 februari

28 personeelskosten. Dit is lager dan bij een doorsnee industriële onderneming, wat te wijten is aan de hogere kapitaalsintensiteit in de voedingsindustrie. Ten opzichte van 2006 neemt de kapitaalsintensiteit in de voedingsindustrie toe alsook in de verwerkende industrie 11. Bezoldigingen De loonkosten per uur stegen in 2007 sneller dan de bezoldigingen per uur Bron: RSZ (aangegeven lonen en bezoldigde periodes) Op basis van de bij de RSZ aangegeven bezoldigingen (o.m. brutolonen + premies) en het aantal aangegeven dagen en uren 12, blijkt dat in 2007 de gemiddelde bezoldiging per dag in de voedingsindustrie 131,48 euro bedroeg. Dit is 3,0% hoger dan in De stijging was het sterkst bij de bezoldigingen van bedienden (+4,1%). De bezoldigingen van arbeiders stegen met 2,6%. Algemeen over de periode zijn de bezoldigingen telkens gestegen, zowel bij arbeiders als bedienden. De stijging van de bezoldigingen in 2007 ten opzichte van 2003 was iets lager in de voedingsindustrie dan in de verwerkende industrie (14,2% ten opzichte van 15%) Bij bedrijven met een hoge kapitaalsintensiteit, nemen personeelskosten een lager aandeel in in de toegevoegde waarde. Als het aandeel van personeelskosten in de toegevoegde waarde stijgt, neemt bijgevolg de kapitaalsintensiteit af. De uren zijn vertaald naar dagen uitgaande van 7,6 uren/dag 17 februari

29 Bron: NBB Sociale Balans Op basis van de sociale balans kan de evolutie van de loonkost en bezoldiging per uur weergegeven worden. We stellen vast dat de bezoldigingen per uur over de beschouwde periode, jaarlijks met zo n 3% stegen (nominaal, dus inclusief inflatie). De loonkosten per uur vertoonden in 2003 een sterkere stijging maar namen daarna drie jaren minder sterk toe dan de bezoldigingen per uur. Dit is te danken aan de structurele lastenverlaging van de werkgeversbijdragen aan de sociale zekerheid, in het bijzonder voor lage lonen. In 2007 steeg de loonkost per uur opnieuw meer dan de bezoldiging per uur. 17 februari

30 10 EVOLUTIE PRIJZEN Evolutie afzetprijzen op binnenlandse markt Bron: ADSEI (binnenlandse afzetprijzen) De afzetprijzen op de binnenlandse markt van voedingsproducten lopen sinds 2006 vrij gelijkmatig met de prijsevolutie van de totale verwerkende industrie. De (opwaartse) prijsevolutie van de totale industrie is vanaf september 2007 tot september 2008 echter meer uitgesproken dan deze van de voedingsindustrie. Na september 2008 dalen zowel de afzetprijzen van de voedingsproducten als van de totale industrie waarbij deze laatste zware klappen krijgt tot bijna -8% in het voorjaar van Evolutie afzetprijzen op buitenlandse markt Bron: ADSEI (buitenlandse afzetprijzen) De afzetprijzen op de buitenlandse markt van voedingsproducten en van de totale verwerkende industrie, 17 februari

31 Op zowel de binnen- als buitenlandse markt daalden de voedingsprijzen minder snel dan de gemiddelde afzetprijzen binnen de industrie volgen opnieuw dezelfde tendensen, en lagen in 2007 gemiddeld erg dicht bij elkaar. In 2008 stijgen de afzetprijzen in de verwerkende industrie aanzienlijk, terwijl de groei van de afzetprijzen in de voedingsindustrie afneemt. Na september 2008 dalen de afzetprijzen in de verwerkende industrie enorm met een dieptepunt van bijna -8% in juli De daling in de voedingsindustrie blijft ten opzichte van de verwerkende industrie beperkt tot ongeveer -2% eind Evolutie afzetprijzen op binnen- en buitenlandse markt Stijging van de afzetprijzen in 2009 Voeding en dranken Industrie Binnenland -1,48% -4,88% Buitenland -1,56% -4,07% Binnen- en buitenland -1,39% -3,15% Bron: ADSEI (Afzetprijzen) In 2009 daalden de afzetprijzen voor voeding en dranken op de binnen- en buitenlandse markten gelijkmatig. Deze prijsevoluties zijn beduidend groter voor de industrie in haar geheel. De afzetprijzen vertoonden in 2009 een licht dalende tendens Bron: ADSEI (gemiddelde binnen- en buitenlandse afzetprijzen), 2000=100 De afzetprijzen liggen gans 2009 onder deze van Evolutie grondstofprijzen In 2007 en vooral in 2008 stegen de grondstofprijzen aanzienlijk in vergelijking met dezelfde maand het jaar voordien. Niet enkel voedingsgrondstoffen stegen aanzienlijk in prijs, maar gemiddeld stegen ook alle grondstoffen in 2007 en 2008 met respectievelijk 18% en 13% ten opzichte van het jaar voordien. Voor voedingsgrondstoffen stegen de prijzen met respectievelijk 25% en 34%. Vanaf oktober 2008 zijn de grondstofprijzen echter scherp teruggevallen omwille van de wereldwijde economische crisis. Tussen april en september 2009 nemen we een lichte opleving van de grondstofprijzen waar die echter nog steeds onder het niveau van het jaar ervoor liggen. Voor de eerste 9 maanden van 2009 tekenen we aldus een daling van -25% op voor de 17 februari

32 grondstoffen en -14% voor de voedingsgrondstoffen. De grondstofprijzen zijn aanzienlijk gestegen in 2008, maar storten ineen in het najaar van 2008 om daarna opnieuw licht te stijgen in 2009 Bron: ADSEI (grondstofprijzen) Evolutie consumptieprijzen voedingsproducten De consumptieprijzen van voedingsproducten dalen in het voorjaar van 2009 Bron: ADSEI (consumptieprijzen) Sinds juni 2006 is de stijging van de consumptieprijsindex van voedingsproducten en dranken in vergelijking met dezelfde maand van het voorgaande jaar fors hoger dan de stijging van de gezondheidsindex en het algemene indexcijfer. Vanaf november 2008 ligt de stijging van de verschillende consumptieprijsindexen dicht bij elkaar. De stijgingen ten opzichte van dezelfde maand van het voorgaande jaar worden steeds kleiner en zelfs negatief vanaf juni februari

33 Bron: ADSEI(consumptieprijzen) 17 februari

34 11 FISCALE EN PARAFISCALE BIJDRAGEN De voedingsindustrie levert 920 miljoen euro bijdragen aan de sociale zekerheid Bron: Belfirst Bijdragen sociale zekerheid en fiscus De directe werkgelegenheid in de voedingsindustrie in 2007 leverde 920 miljoen euro patronale bijdragen aan de sociale zekerheid. Daarnaast leverde deze tewerkstelling 530 miljoen euro bedrijfsvoorheffing op als fiscale bijdrage. Belastingen De ondernemingen van de voedingsindustrie betaalden in 2007 bijna 300 miljoen euro belastingen op het resultaat. 17 februari

35 12 CONJUNCTUURPROGNOSE Vanaf midden 2007 daalt het ondernemersvertrouwen stelselmatig, maar het vertrouwen herstelt vanaf midden 2009 Bron: NBB (Conjunctuurenquête november 2008) De maandelijkse conjunctuurenquête van de Nationale Bank van België geeft reeds een idee over de appreciatie van de huidige economische toestand door circa bedrijfsleiders. Voor de voedingsindustrie betekent dit concreet dat maandelijks meer dan 300 voedingsindustriëlen worden ondervraagd over het reilen en zeilen in hun onderneming. Na een stijging in de eerste helft van 2007, is de seizoensgezuiverde en afgevlakte reeks beginnen dalen om midden 2008 onder het nulpunt te duiken en verder te dalen in de eerste maanden van Vanaf april 2009 nemen we opnieuw een stijging waar. De seizoensgezuiverde brutoreeks toont ook opnieuw een stijging in 2009 wat op een gedeeltelijk herstel duidt. In januari 2010 stond het (seizoensgezuiverde) ondernemersvertrouwen op +2,1 voor de voedingsindustrie en op -7,2 voor de verwerkende industrie. Voor beide lag het dieptepunt in januari & februari 2009 al zijn de waarden nog laag, vooral in de verwerkende industrie. De bruto reeks in de voedingsindustrie kent een grillig verloop met vele ups & downs. Dit maakt dat voorzichtigheid geboden is bij de interpretatie van evoluties van deze bruto reeks. 17 februari

36 Ook het consumentenvertrouwen was in vrije val in 2008 Bron: NBB (indicator consumentenvertrouwen) Omwille van de economische en financiële crisis, is ook het consumentenvertrouwen doorheen het jaar 2008 drastisch gedaald met een minimum van ongeveer -25. Hoewel het vertrouwen nog steeds goed onder nul ligt, tekent zich sinds begin 2009 een broos herstel af. 17 februari

37 13 VORMINGSINSPANNINGEN Uit een analyse van de sociale balansen door de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven blijkt dat in ,66% van de arbeidstijd werd geïnvesteerd in opleidingen. In financiële termen gaat het om een investering van 0,88% van de personeelskosten. 0,66% van de arbeidstijd wordt geïnvesteerd in opleidingen Bron: CRB, NBB Sociale Balans, IPV Ook blijkt dat steeds meer werknemers in de voedingsindustrie een opleiding volgen. Waar het in 1997 nog over 23% van de werknemers ging, blijkt dat 10 jaar later ongeveer 40% van alle werknemers een opleiding volgt. Steeds meer werknemers volgen een opleiding Bron: CRB, NBB Sociale Balans, IPV In 2008 volgden bijna werknemers een IPV-opleiding, een stijging van 5% op jaarbasis. Dit is meer dan 14% van alle werknemers uit de sector. Opleidingen over voedselveiligheid en autocontrole zijn het belangrijkste segment. Daarnaast nam het aandeel opleidingen rond veiligheid en milieu toe in KMO s met minder dan 10 werknemers en wonnen taalopleidingen aan belang bij KMO s 17 februari

38 met meer dan 10 werknemers. Kleine ondernemingen met minder dan 10 werknemers worden het moeilijkst bereikt voor opleidingen. Bij de grote ondernemingen ligt het bereik aanzienlijk hoger. Kleine ondernemingen zijn moeilijk te bereiken voor opleidingen Bereik werkgevers per bedrijfsgrootte werknemers 3,3% 4,4% werknemers 32,3% 34,1% werknemers 66,5% 92,1% 100 of meer werknemers 98,3% 100% gemiddeld 12,3% 14,8% In Vlaanderen met gemiddeld iets minder KMO s, lag het bereik het hoogst (15,1%), gevolgd door Wallonië (11,4%) en Brussel (11,0%). 17 februari

39 14 INNOVATIE Innovatiegraad Uit cijfers van de CIS2006-enquête blijkt dat in de periode bijna 35% van de Belgische voedingsbedrijven een product- en ongeveer 45% een procesinnovatie geïntroduceerd heeft. Op het vlak van procesinnovatie is de Belgische voedingsindustrie een koploper in vergelijking met de buurlanden. In termen van productinnovatie doen Frankrijk en Duitsland het echter beter. De Belgische voedingsindustrie is koploper op het vlak van procesinnovaties Bron: CRB op basis van CIS2006-enquête ( ) Naast product- en procesinnovatie kunnen ondernemingen ook innovaties doorvoeren op marketing en organisatorisch vlak. Volgens de CIS-4 enquête 13 voerden 42,1% van de Belgische voedingsondernemingen met innovatie-activiteiten een marketinginnovatie door (45,5% gemiddeld voor alle landen) en 47,6% een organisatorische innovatie (58,3% gemiddeld voor alle landen). Het bleek dat vooral ondernemingen die product- en procesinnovaties introduceerden, ook marketing- en organisatorische innovaties doorvoerden. Maar ondanks de goede prestaties van Belgische bedrijven op het vlak van introductie van innovaties, blijkt dat de Belgische voedingsindustrie in termen van commercieel succes van deze innovaties toch minder goed scoort. Vergeleken met de buurlanden presteert België het zwakst voor de omzet gerealiseerd uit producten die enkel nieuw zijn voor de onderneming. Belgische voedingsbedrijven halen slechts 5% van hun omzet uit producten die nieuw zijn voor de markt. 13 Deze indicator is niet beschikbaar voor België in CIS-2006 enquête. 17 februari

40 Bron: CRB op basis van CIS4-enquête Verder werd er in België relatief gezien veel minder gebruik gemaakt van handelsmerken of andere beschermingsmethoden in vergelijking met de buurlanden. Deels is dit wellicht te verklaren door het feit dat een relatief hoog percentage van de Belgische voedingsondernemingen die deelnamen aan de enquête onderdeel is van een ondernemingsgroep met een buitenlands hoofdkantoor waardoor de bescherming van de intellectuele eigendom dan ook vaak door de buitenlandse onderneming gebeurt. Investeringen in O&O De voedingsindustrie besteedde in 2006 naar schatting ongeveer 132 mio aan interne O&O-uitgaven. Dit is een stijging met 6,2% ten opzichte van Dit betekent dat in 2006 ongeveer 0,4% van de omzet geïnvesteerd werd in intramurale O&O. Dit is ruim lager dan de gemiddelde O&Ointensiteit van de verwerkende nijverheid, waar ongeveer 1,2% van de omzet geïnvesteerd werd in intramurale O&O. Ondanks deze lage O&O-intensiteit, zijn de O&O-uitgaven in de voedingssector het laatste decennium sterker toegenomen dan in de rest van de industrie. Tussen 1996 en 2006 zijn de O&O-uitgaven in de voedingsindustrie met 113% toegenomen, terwijl deze in de verwerkende industrie slechts met 40% stegen. Wel dienen we op te merken dat de sterke stijging sinds 2004 grotendeels voor rekening is van filialen van buitenlandse ondernemingen. 17 februari

41 Bron: Federaal Wetenschapsbeleid Indien we de intramurale O&O-uitgaven uitdrukken als percentage van de omzet, zien we dat de voedingsindustrie erin geslaagd is om dit percentage licht te laten toenemen van 0,33% in 2003 naar 0,40% in Dit in tegenstelling tot de totale verwerkende nijverheid waar de O&O-intensiteit met 0,24 is afgenomen ten opzichte van Bron: Federaal Wetenschapsbeleid, CBR, ADSEI BTW-aangiften 17 februari

42 15 INVLOED ECONOMISCHE CRISIS OP VOEDINGSINDUSTRIE De voedingsindustrie krijgt klappen door de wereldwijde economische crisis, maar minder dan de verwerkende industrie Voor het eerst in 9 jaar wordt er minder voeding gekocht In september 2008 brak wereldwijd een kredietcrisis uit, gevolgd door een wereldwijde economische crisis. Daar waar vele sectoren reeds in 2008 serieuze klappen kregen, leek de voedingsindustrie in eerste instantie gespaard voor het ergste. Hoewel nog steeds in mindere mate dan de totale verwerkende industrie, zien we op basis van voorlopige cijfers voor 2009, dat ook de voedingsindustrie klappen krijgt. Zo daalt de omzet met -4,1% (ten opzichte van -19,9% in de verwerkende industrie) en maken ook de investeringen een diepe duik van -15,1% (ten opzichte van -23,6% in de verwerkende industrie). De productie, waarvoor reeds data tot augustus 2009 bekend zijn, toont eenzelfde negatieve tendens met een daling van - 3,8% (ten opzichte van -17,2% in de verwerkende industrie). Hier is er evenwel een klein lichtpuntje met betrekking tot de terugval die voorlopig niet meer versnelt waardoor de productie in kwartaal 2 in vergelijking het kwartaal 1 van 2009, met 5,1% is gestegen. De tewerkstelling houdt goed stand en groeit in het tweede kwartaal van 2009 in vergelijking met hetzelfde kwartaal van 2008 zelfs met een bescheiden 0,3%. Ook de afzetprijzen op binnen- en buitenlandse markt tonen een dalende lijn en negatieve groei vanaf eind De grondstofprijzen namen reeds in het najaar van 2008 een serieuze duik en blijven, ondanks een lichte stijging, ook in de eerste 9 maanden van 2009 een negatieve groei optekenen. In het tweede kwartaal van 2009 zijn de grondstofprijzen van levensmiddelen echter opnieuw relatief sterk gestegen ten opzichte van het eerste kwartaal van 2009 hetgeen opnieuw een klein lichtpunt betekent. De handelsbalans doet het wel goed met een stijging van 6,2% van kwartaal 1 naar kwartaal 2 en een stijging van 5,8% ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Uit cijfers 14 blijkt dat in de eerste 6 maanden de Belgen massaal hebben gespaard met een invloed op het koopgedrag als logisch gevolg. De gewonnen koopkracht die zich in de eerste 6 maanden van 2009 aftekende, wordt dus voornamelijk gebruikt om bijkomend te sparen. Er wordt dan ook gezegd dat de vertraging binnen de sector een psychologisch effect is, meer dan een reëel economisch effect. Voor het eerst in 9 jaar werden minder voedingsmiddelen gekocht: 1 op 5 heeft de aankopen van voedingswaren teruggeschroefd resulterend in een daling van het totaal verkoop volume van 1,3%. De omzet in de kleinhandel is gedaald in het 2 e kwartaal met 1,2% ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar, maar is februari

43 De overheid probeert de lasten van de ondernemingen te verminderen Zowel de conjunctuurbarometer als het consumentenvertrouwen leven opnieuw op wel gestegen met 5,8% tussen kwartaal 1 en kwartaal 2 in 2009 wat opnieuw een lichte positieve indicatie geeft. Hoewel de voedingsindustrie globaal gezien dus nog beter presteert dan de verwerkende industrie in zijn geheel, is het nodig zeer waakzaam te blijven. Volgende maatregelen 15 genomen door de overheid kunnen alvast de lasten van de ondernemingen in de sector trachten te verminderen: De teruggeschroefde heffingen aan het Federaal Voedselagentschap; De verlaagde lasten op ploegen- en nachtarbeid; De opgetrokken lineaire loonlastenvermindering; Het uitstel van doorstorting van BTW en bedrijfsvoorheffing; De afschaffing van belasting op de premies voor kredietverzekering; De uitwerking van een systeem van aanvullende kredietverzekering om de export te vrijwaren. Een lichtpunt in dit alles, is de conjunctuurbarometer dat een idee geeft over de appreciatie van de huidige economische toestand door circa bedrijfsleiders. Zonder al te enthousiast te zijn, zien we na de zware terugval in het najaar van 2008, een lichte heropleving in 2009 met zelfs een positieve waarde van +2,1 in januari 2010 voor de seizoengezuiverde en afgevlakte reeks. Begin 2009 stond deze nog op -8,6. Ook het consumentenvertrouwen klimt uit het dal, al is het herstel nog broos. Daar meten we in januari 2010 een waarde op van -15 daar waar het dieptepunt eind bedroeg. In het licht van de psychologische factor hierboven beschreven, kan dit een belangrijk gegeven zijn. 15 Jaarverslag FEVIA: Een sterke federatie voor moeilijke economische tijden, februari

44 BIJLAGE 1: REGIONALE FACTSHEETS Indicatoren België Voedingsindustrie 2008 Omzet mio Export door voedingsindustrie mio Totale export van voeding en dranken mio Import van voeding en dranken mio Toegevoegde waarde* (lopende prijzen) mio Investeringen mio Werkgelegenheid Aantal werkgevers Indicatoren Wallonië Voedingsindustrie 2008 Omzet mio Export door voedingsindustrie mio Totale export van voeding en dranken mio Import van voeding en dranken mio Toegevoegde waarde* 2007 (lopende prijzen) mio Investeringen 278 mio Werkgelegenheid Aantal werkgevers Indicatoren Vlaanderen en Brussel Voedingsindustrie 2008 Omzet mio Export door voedingsindustrie mio Totale export van voeding en dranken mio Import van voeding en dranken mio Toegevoegde waarde* 2007 (lopende prijzen) mio Investeringen mio Werkgelegenheid Aantal werkgevers februari

45 Indicatoren Vlaanderen Voedingsindustrie 2008 Omzet Export door voedingsindustrie Totale export van voeding en dranken nb nb mio Import van voeding en dranken mio Toegevoegde waarde* 2007 (lopende prijzen) Investeringen mio Werkgelegenheid Aantal werkgevers nb Indicatoren Brussels Hoofdstedelijk Gewest Omzet Export door voedingsindustrie Totale export van voeding en dranken Voedingsindustrie 2008 nb nb 367 mio Import van voeding en dranken 555 mio Toegevoegde waarde* 2007 (lopende prijzen) Investeringen 375 mio Werkgelegenheid Aantal werkgevers 366 nb * toegevoegde waarde van de sectoren voeding, dranken en tabak (Nace ). Er zijn nog geen regionale toegevoegde waardecijfers beschikbaar voor Bron: NIS (BTW aangiftes), NBB (buitenlandse handel), RSZ (gecentraliseerde statistieken) Noot: De voedingsindustrie wordt in dit rapport in principe overal gedefinieerd als de sector met nace code 15 (productie van voeding en dranken), met uitzondering evenwel van de uitvoer en import (NBB): deze cijfers zijn niet gebaseerd op ondernemingsniveau (nace codes) maar wel op productniveau. De uitvoer van voeding omvat dus ook de uitvoer van voeding door de groothandel. 17 februari