rm-rm-bow / RIS Aan: de Gemeenteraad Maaike Heijnen Onderwijs, Cultuur en Welzijn

Transcriptie

1 Typ teksttyp teksttyp tekst 060 Retouradres: Postbus 12600, 2500 DJ Den Haag Aan: de Gemeenteraad Datum 7 juli 2017 rm-rm- RIS Contactpersoon Maaike Heijnen Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn Afdeling Individuele voorzieningen Telefoonnummer adres maaike.heijnen@denhaag.nl Onderwerp Reactie initiatiefvoorstel 'Niet vragûh om een eigen bijdrage' Op 5 april 2017 hebben de heren Balster, Kapteijns, Van Kent, Kraft van Ermal, Okcuoglu en Çetinkaya en de dames Talstra en Faïd een initiatiefvoorstel 'Niet vragûh om een eigen bijdrage' (RIS296671) aangeboden. Hierbij biedt het college aan de raad haar advies op het initiatiefvoorstel aan. Het initiatiefvoorstel Het initiatiefvoorstel omvat de volgende drie besluiten: 1. Per 1 juli 2017 de eigen bijdrage voor dagbesteding en begeleiding in het kader van de Wmo af te schaffen. 2. Het college opdracht te geven om te onderzoeken op welke wijze de eigen bijdrage voor huishoudelijke hulp kan worden verlaagd, zodat er geen drempels voor mensen meer bestaan om ondersteuning aan te vragen. 3. Hiervoor incidenteel financiële middelen beschikbaar te stellen vanuit het programma 8 Zorg en Welzijn voor de jaren 2017 en 2018, uit het overschot dat in 2015 en/of 2016 is ontstaan en per 1 januari 2019 hiervoor structurele middelen te vinden. Reactie college In het huidige eigen bijdrage beleid van de gemeente Den Haag zijn voldoende maatregelen genomen om de eigen bijdrage laag te houden en zodoende zorgmijding te beperken. Het college gaat hierna in op de volgende punten: de eigen bijdrage in Den Haag voor de Wmo is gunstig, het ontbreken van een structurele financiële dekking voor het voorstel, de eigen bijdrage stimuleert bewuste keuze voor het gebruik van een voorziening en de eigen bijdrage leidt slechts in beperkte mate tot zorgmijding. Daarbij geven wij tevens aan voor welke besluiten u als raad wordt gesteld mocht u er voor kiezen toch de eigen bijdrage af te schaffen. Immers er is hier sprake van een ongedekt initiatiefvoorstel waarvoor u als raad zelf geacht wordt dekking te zoeken. In de bijlagen vindt u een beschrijving van het huidige eigen bijdrage beleid, de belangrijkste wijzigingen van de afgelopen periode en een overzicht van de financiële gegevens. Gemeente Den Haag Postbus T Spui DJ Den Haag Den Haag

2 Eigen bijdrage Wmo in Den Haag is gunstig Het eigen bijdrage klimaat in Den Haag voor de Wmo is al zeer gunstig. Het aantal voorzieningen waarvoor een eigen bijdrage wordt gevraagd is in Den Haag zeer beperkt. Den Haag is de enige stad binnen de G4 die geen eigen bijdrage vraagt voor de Wmo-voorzieningen: woonruimteaanpassingen, roerende woonvoorzieningen, vervoersvoorzieningen en vervoerskostenvergoedingen. Rotterdam en Amsterdam vragen voor alle Wmo-voorzieningen een eigen bijdrage. ( Amsterdam schaft de eigen bijdrage op ambulante ondersteuning en dagbesteding vanaf 2017 af. Utrecht vraagt geen eigen bijdrage voor arbeidsmatige activering én thuisbegeleiding ). Den Haag vraagt als enige stad in de G4 geen eigen bijdrage voor het collectief aanvullend vervoer. Mensen die gebruik willen maken van de taxibus betalen slechts een beperkte vergoeding in de administratie van 28,- per jaar. Amsterdam en Rotterdam vragen voor iedere rit in het collectief aanvullend vervoer een ritbijdrage ter hoogte van het OV-tarief. In Utrecht betaalt de klant voor de Regiotaxi een zonetarief. Deze wordt niet via het CAK geïnd, maar wordt wel door de klant betaald. In Den Haag is de eigen bijdrage volledig verzekerd via de Haagse collectieve zorgverzekering. De Haagse collectieve zorgverzekering voor minima kent sinds 2010 een vergoeding van de volledige eigen bijdrage voor huishoudelijke hulp. Vorig jaar is deze vergoeding verruimd met de eigen bijdrage voor de maatwerkvoorziening ondersteuning. Met verschillende promotieacties bevordert Den Haag het gebruik van de collectieve zorgverzekering onder de doelgroep. De collectieve zorgverzekering kent een bereik van 60% onder de minima met een Wmo-indicatie. Alle G4 steden kennen een collectieve zorgverzekering voor minima. Ook in Utrecht en Rotterdam wordt de eigen bijdrage Wmo in die verzekering volledig herverzekerd. In Rotterdam wordt een uitzondering gemaakt voor de eigen bijdrage intramurale voorzieningen. Tevens is in Rotterdam voor de meeste verzekerden het wettelijke eigen risico 50,00 per jaar en is voor een kleinere groep verzekerden geheel meeverzekerd. In Amsterdam wordt de eigen bijdrage tot een bedrag van 115,00 vergoed (m.u.v. de eerste 50,00). Daarnaast heeft de gemeente Den Haag aanvullend op de kabinetsmaatregelen ervoor gekozen om het marginaal tarief begin 2017 verder te verlagen. Hierdoor loopt de eigen bijdrage van burgers met een middeninkomen minder snel op (zie bijlage 1). Het ontbreken van een structurele financiële dekking voor het voorstel De heffing eigen bijdrage levert ongeveer 10,5 mln. aan baten op. Met deze baten wordt het Wmovoorzieningenniveau voor een deel bekostigd. Het initiatiefvoorstel leidt tot een daling van deze dekking met circa 1,7 mln. structureel. De komende jaren staan we voor een grote financiële uitdaging binnen de Wmo met de dalende budgetten en de toenemende zorgvraag. Kortheidshalve gaat het om de volgende ontwikkelingen: bezuinigingen van het Rijk slaan in 2017/18 neer in de begroting de incidentele bedragen uit het coalitieakkoord verdwijnen na 2018 de nieuwe aanbestedingen hulpmiddelen en taxibus leiden tot hogere uitgaven de nieuwe toegang (mede als gevolg van rekenkamerrapport) leidt tot hogere vraag de nieuwe toegang (mede als gevolg van rekenkamerrapport) leidt tot hogere apparaatskosten Gelet op deze ontwikkelingen verwachten wij in 2018 een break-even point te bereiken in uitgaven en dekking binnen programma 8. Na 2018 verwachten wij een tekort op de Wmo. Dit is gevisualiseerd in grafiek op de volgende pagina: 2/8

3 Verlaging van eigen bijdrage zoals in het initiatiefvoorstel zijn voorgesteld zijn structureel van aard en dienen derhalve een structurele dekking te hebben. De wegvallende baten als gevolg van het afschaffen hiervan, dragen bij aan het aankomende financieel tekort. In het initiatiefvoorstel wordt enerzijds verwezen naar het huidige overschot en anderzijds naar een nog te vinden structurele dekking. Het resultaat van de afgelopen twee jaar is voor een groot deel van incidentele aard. Op Wmovoorzieningen hebben we een intensivering gehad van incidenteel 12 mln. en structureel 6 mln. Deze middelen zijn onder andere ingezet om de bezuinigingen vanuit het Rijk te kunnen opvangen en zo de beleidsmatig beoogde zachte landing van deze voorziening te bewerkstelligen. Deze incidentele middelen vallen weg in de komende collegeperiode. We verwachten dat in de begroting van programma 8 geen structurele ruimte aanwezig is.. Daarnaast zijn we met de invoering van het maatwerkarrangement overgestapt op een resultaatgerichte werkwijze waarvan de financiële consequenties op dit moment nog niet volledig zijn in te schatten. Wij volgen de ontwikkeling van de uitgaven nauwlettend. Naar aanleiding van de signalen over de huishoudelijke hulp hebben wij maatregelen genomen. Op 13 april jl. is in de raad een groot aantal moties aangenomen die zonder het aannemen van extra personeel onuitvoerbaar zijn. Met de commissiebrief Uitvoering moties, besluit en toezeggingen Toegang maatschappelijke ondersteuning en verbetermaatregelen maatwerkarrangementen (RIS ) bent u geïnformeerd over de verwachte extra uitvoeringslasten en implementatiekosten. Mocht uw raad toch besluiten om dit initiatiefvoorstel aan te nemen dan dient u voor een bedrag van 2 miljoen structureel een alternatieve dekking aan te wijzen vanaf de begroting U dient in uw besluitvorming rondom dit initiatiefvoorstel een uitspraak te doen uit de volgende dekkingsmogelijkheden het invoeren van eigen bijdrage op de Wmo-voorzieningen waar thans geen eigen bijdrage voor wordt geheven zoals vervoer of woningaanpassingen het verschralen van het Wmo-voorzieningenpakket door het verlagen van het pakket-niveau het beperken van de toegang tot de Wmo door het verscherpen van indicatiecriteria. Maar het moge duidelijk zijn dat ons college, gelet op het huidige lage eigen bijdrage regiem en gelet op het financieel perspectief, dit ontraadt. 3/8

4 Eigen bijdrage stimuleert bewuste keuze voor het gebruik van een voorziening De gemeente heeft op grond van de Wmo 2015 de opdracht om te onderzoeken in hoeverre de hulpvraag van de burger kan worden opgelost met de inzet van wat de burger zelf kan samen met het sociaal netwerk en algemene voorzieningen in de buurt. Mocht dit onvoldoende resultaat leveren, is de gemeente gehouden een maatwerkvoorziening op grond van de Wmo te verstrekken. De eigen bijdrage kan reden zijn om eerder voor een algemene voorziening te kiezen dan een maatwerkvoorziening. Daarnaast mag er iets tegenover de dienstverlening van een maatwerkvoorziening staan. Tenslotte geeft het ook een soort verbondenheid met de dienstverlening, waardoor men eerder geneigd is ook daadwerkelijk gebruik te maken van een dienst of product waarvoor men ook betaald heeft. Als burgers met voldoende inkomen hun Wmo-voorziening stopzetten en hun ondersteuning zelf inkopen, is dat in lijn met stimuleren van een bewuste keuze voor het gebruik van een voorziening. De begeleiding en dagbesteding vormen samen met de hulp bij het huishouden het maatwerkarrangement. Het initiatiefvoorstel vraagt om de eigen bijdrage voor dagbesteding en begeleiding af te schaffen en de eigen bijdrage voor hulp bij het huishouden te verlagen. Het is onwenselijk om binnen het maatwerkarrangement met twee verschillende eigen bijdrage regimes te werken. Voor aanbieders levert dit meer administratieve belasting op wanneer zij bij moeten gaan houden over welke uren er wel en over welke uren er geen eigen bijdrage moet worden betaald. De hiermee gepaard gaande kosten komen niet ten goede aan het leveren van de zorg. Met de samenvoeging van huishoudelijke hulp en begeleiding in één arrangement willen wij de verbinding tussen deze ondersteuningsvormen juist stimuleren. Door slimme combinaties zullen in de loop der tijd mogelijk nieuwe ondersteuningsvormen ontstaan die beter aansluiten bij de leefwereld van de burger. Twee verschillende eigen bijdrage regimes binnen het maatwerkarrangement kan hier een remmende invloed op hebben. Effect eigen bijdrage op zorgmijding De gemeente kan op grond van de Wmo 2015 voor maatwerkvoorzieningen en algemene voorzieningen een eigen bijdrage van burgers vragen. Het vragen van een eigen bijdrage is niet nieuw; onder de AWBZ werd voor begeleiding en dagbesteding ook een eigen bijdrage gevraagd. In de afgelopen periode is zowel door het rijk als door de gemeente het eigen bijdrage beleid op de onderstaande punten aangepast: geen eigen bijdrage voor meerpersoonshuishoudens, die niet AOW-gerechtigd zijn, geen eigen bijdrage voor vervoer, hulpmiddelen en woningaanpassingen, begrenzing op de kostprijs van de voorziening, het hanteren van een fictieve lagere kostprijs en het verlagen van het marginale tarief. Hiermee zijn met het huidige eigen bijdrage beleid voldoende maatregelen genomen om de eigen bijdrage laag te houden en zodoende zorgmijding te beperken. In het initiatiefvoorstel wordt gerefereerd aan het onderzoek van Iederin en Binnenlands Bestuur waaruit zou blijken dat een kwart van de mensen afziet van zorg vanwege de kosten. In opdracht van de gemeente Veenendaal deed SEO onderzoek 1 naar de omvang en gevolgen van zorgmijding door hoge eigen bijdragen. Uit dit onderzoek komt naar voren dat hogere eigen bijdragen slechts in beperkte mate leiden tot zorgmijding. Zo n elf procent van de Wmo-klanten vertoont zorgmijdend gedrag. Voor een derde van hen is de (te) hoge eigen bijdrage daar de reden van. Dat is nog geen vier procent van alle Wmo-gebruikers. Zorgmijding komt relatief veel voor bij huishoudens met een 1 SEO, Wmo Veenendaal, Gevolgen hogere eigen bijdragen voor Wmo-gebruikers in Veenendaal (augustus 2016) 4/8

5 inkomen tussen minimum en modaal. De zorgmijders lijken de zorg minder nodig te hebben en scoren goed op zelfredzaamheid. Het onderzoek voor de gemeente Veenendaal is niet één-op-één te vertalen naar onze gemeente. We willen dit wel graag scherper in beeld krijgen. Dit gaan we doen door de vraag over zorgmijding door de hoogte van de eigen bijdrage toe te voegen aan het onderzoek in het kader van de motie Zorg voor zorgbehoevende (RIS296785). In deze motie wordt het college verzocht in beeld te brengen hoeveel Hagenaars het afgelopen jaar geen maatschappelijke ondersteuning of advies op maat hebben ontvangen doordat de aanvraagprocedure voor hen ontoegankelijk was en een plan te formuleren om deze burgers alsnog van de door hen benodigde zorg te voorzien. Advies Het college ontraadt dit voorstel. De belangrijkste redenen hiervoor zijn: de eigen bijdrage in Den Haag voor de Wmo is gunstig, het ontbreken van een structurele financiële dekking voor het voorstel, een eigen bijdrage stimuleert bewuste keuze voor het gebruik van een voorziening en de eigen bijdrage leidt slechts in zeer beperkte mate tot zorgmijding. Wij zien geen mogelijkheden om voor het initiatiefvoorstel structurele middelen te vinden. Zeker gelet op de financiële uitdaging bij de Wmo in de komende periode. Het garanderen van zorgcontinuïteit, het verbeteren van de toegang en het investeren in innovaties staat hierbij voorop. Verder willen we benadrukken dat het afzien van (onnodige) zorg een bedoeld effect is van de eigen bijdrage. De eigen bijdrage vormt een belangrijk instrument om de Wmo-doelstellingen te realiseren en maakt onder andere dat mensen en maakt onder andere dat mensen eerder kiezen voor beschikbare algemene voorzieningen. We zouden wel graag scherper zorgmijding door de hoogte van de eigen bijdrage in beeld willen krijgen. Dit doen we door deze vraag toe te voegen aan het onderzoek in het kader van de motie Zorg voor zorgbehoevende (RIS296785). In deze motie wordt het college verzocht in beeld te brengen hoeveel Hagenaars het afgelopen jaar geen maatschappelijke ondersteuning of advies op maat hebben ontvangen doordat de aanvraagprocedure voor hen ontoegankelijk was en een plan te formuleren om deze burgers alsnog van de door hen benodigde zorg te voorzien. Mocht uit dit onderzoek blijken dat voor specifieke doelgroepen of voor specifieke voorzieningen het risico op zorgmijding groot is vanwege de hoogte van de eigen bijdrage, dan betrekken we de onderzoeksresultaten bij een heroverweging van het eigen bijdrage beleid. Wij vertrouwen erop u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Het college van burgemeester en wethouders, de secretaris de burgemeester Annet Bertram Pauline Krikke 5/8

6 BIJLAGE 1 Huidig eigen bijdrage beleid De gemeente kan op grond van de Wmo 2015 voor maatwerkvoorzieningen en algemene voorzieningen een eigen bijdrage van burgers vragen. Het vragen van een eigen bijdrage is echter niet nieuw; onder de AWBZ werd voor begeleiding en dagbesteding ook een eigen bijdrage gevraagd. De gemeente bepaalt zelf voor welke voorzieningen er wel en geen bijdrage wordt gevraagd. De gemeente Den Haag vraagt in de huidige situatie (vanaf 1 januari 2017) een eigen bijdrage voor het maatwerkarrangement (huishoudelijke hulp, begeleiding en dagbesteding), vrouwenopvang, maatschappelijke opvang en beschermd wonen 2. De gemeente Den Haag vraagt als enige gemeente in Nederland sinds de invoering van de Wmo geen eigen bijdrage voor woonvoorzieningen en vervoersvoorzieningen met uitzondering van de jaarlijkse bijdrage van 28,- voor de Taxibus. Voor de maatschappelijke opvang en vrouwenopvang wordt de eigen bijdrage door de instellingen zelf geïnd. De wet bepaalt dat de eigen bijdrage nooit de kostprijs mag overstijgen die de gemeente voor een voorziening betaalt. De gemeente mag geen inkomenspolitiek met de eigen bijdrage voeren. Het ministerie van VWS bepaalt jaarlijks de standaardparameters op basis waarvan het CAK de eigen bijdrage berekent. Gemeenten kunnen die standaardparameters ten gunste van de cliënt aanpassen. In de afgelopen periode zijn door het Rijk en door de gemeente Den Haag de onderstaande aanpassingen aan het eigen bijdrage beleid gedaan. 1. In 2017 heeft het kabinet geconstateerd dat de ontwikkeling van het besteedbaar inkomen van eenverdienershuishoudens onder de AOW-leeftijd is achtergebleven bij dat van tweeverdieners en alleenstaanden. Het kabinet is daarom deze specifieke groep tegemoetgekomen door de inkomensonafhankelijke bijdrage te verlagen. Huishoudens met een inkomen tot circa ,- betalen zelfs helemaal geen eigen bijdrage meer. Daarnaast heeft het kabinet de inkomensgrens waarboven burgers een inkomensafhankelijke bijdrage gaan betalen verhoogd én het marginaal tarief voor alle groepen van 15% naar 12,5% verlaagd. De gemeente Den Haag heeft aanvullend op de kabinetsmaatregelen ervoor gekozen om het marginaal tarief begin 2017 verder te verlagen naar 10%. Hierdoor loopt de eigen bijdrage van burgers met een middeninkomen minder snel op. Deze verlaging wordt de komende jaren gehandhaafd, wat tot lagere baten uit de eigen bijdrage leidt. 2. Bij de invoering van de Wmo 2015 werd door de gemeente voor de nieuwe taken de kostprijs van de voorziening voor de berekening van de eigen bijdrage gevraagd. Dit pakte voor sommige mensen (weinig hulp en een relatief hoog inkomen) niet goed uit. Om dit op te lossen is besloten om, net als voorheen onder de AWBZ, een fictieve lagere arrangementsprijs te hanteren. Ook voor het nieuwe maatwerkarrangement wordt een fictief laag uurtarief gehanteerd. Het bedrag waarmee de eigen bijdrage wordt berekend ligt (fors) lager dan de daadwerkelijke kostprijs die de gemeente betaalt aan de aanbieder. Het gaat om een bedrag van 20,- per uur huishoudelijke hulp of begeleiding en 20,- per dagdeel dagbesteding. De aanbieders geven het aantal geleverde uren ondersteuning door aan het CAK. Het CAK berekent onder meer op basis van het inkomen de maximale periodebijdrage van de burger. Iemand met een minimum inkomen betaalt ongeacht het aantal ontvangen uren ondersteuning nooit meer dan de inkomensonafhankelijke eigen bijdrage van 17,50 per vier weken, meerpersoonshuishoudens jonger dan 65 jaar met een minimum inkomen betalen zelfs helemaal geen eigen bijdrage, terwijl iemand met een hoog inkomen bijvoorbeeld voor 8 uren ondersteuning 160,- per vier weken betaalt. 2 Voor beschermd wonen wordt alleen een eigen bijdrage gevraagd voor intramuraal beschermd wonen (heffing verloopt via het CAK). Voor extramurale begeleiding onder beschermd wonen (o.a. de wachtlijstbegeleiding) wordt geen eigen bijdrage geheven. 6/8

7 BIJLAGE 2 Financiële informatie Ongeveer burgers ontvangen hulp bij het huishouden, begeleiding en/of dagbesteding en beschermd wonen en betalen een eigen bijdrage 3. De eigen bijdrage voor het maatwerkarrangement en beschermd wonen leverde de gemeente in 2016 ongeveer 12,1 mln. aan baten op. De aanpassingen aan het eigen bijdrage beleid van de afgelopen periode kost de gemeente naar inschatting 1,5 mln. aan baten. Voor de aanpassingen van het Rijk wordt de gemeente gecompenseerd. Ruim 80% van de burgers met een Wmo-indicatie heeft een laag inkomen en betaalt dus alleen de inkomensonafhankelijke eigen bijdrage. Bijna 15% heeft een inkomen net boven deze grens. De overige 5% heeft een bovenmodaal inkomen. Dit betekent niet dat 80% van de eigen bijdrage wordt opgebracht door de laagste inkomensgroep. De groep met een hoger inkomen betaalt een inkomensafhankelijke bijdrage en draagt daardoor procentueel meer bij aan de totale eigen bijdrage. Van de in 2017 verwachte baten uit de eigen bijdrage, wordt naar schatting 46% opgebracht door de laagste inkomensgroep (inkomen tot ,-). De overige 54% wordt opgebracht door mensen met een hoger inkomen. Op basis van een herkomstonderzoek dat het CAK in 2015 heeft uitgevoerd op verzoek van de gemeente Den Haag, kon de onderstaande verdeling per voorziening worden gemaakt: Voorziening Bedrag (x 1.000) Aandeel in totaal Hulp bij het Huishouden % Begeleiding % Beschermd Wonen % Totaal Hieronder een schematisch overzicht van de parameters in 2016 en 2017: Groepen huishoudens Eenpersoonshuishoudens, niet AOW-gerechtigde leeftijd Eenpersoonshuishoudens, AOWgerechtigde leeftijd Meerpersoonshuishoudens, niet AOW-gerechtigde leeftijd Meerpersoonshuishoudens, AOWgerechtigde leeftijd Jaar Maximale periodebijdrage Inkomensbedrag Marginaal tarief , ,- 15,0% , ,- 10,0% , ,- 15,0% , ,- 10,0% , ,- 15,0% , ,- 10,0% , ,- 15,0% , ,- 10,0% De inkomenseffecten 4 van de bovengenoemde aanpassingen worden in onderstaande tabellen gepresenteerd.: 3 Cijfers afkomstig uit tweede halfjaarsrapportage 2016 Wmo (RIS297139) 4 Berekeningen afkomstig uit kamerbrief MEVA. De effecten van de gemeentelijke verlaging van het marginaal tarief zijn hierin niet meegenomen. 7/8

8 Niet AOW gerechtigden Alleenstaande Eigen bijdrage vóór aanpassingen Verschil in eigen bijdrage modaal 252,- - 25,- 0,2% 1,5 x modaal 2.204, ,- 1,6% 2 x modaal 7.529, ,- 3,2% Meerpersoonshuishoudens Minimumloon 361, ,- 2,0% modaal 1.460, ,- 5,8% 1,5 x modaal 4.122, ,- 5,8% 2 x modaal 6.785, ,- 5,8% AOW gerechtigden Alleenstaande Eigen bijdrage vóór aanpassingen Verschil in eigen bijdrage Inkomenseffect Inkomenseffect (alleen) AOW 252,- - 25,- 0,2% AOW ,- - 83,- 0,6% AOW , ,- 1,2% Meerpersoonshuishoudens (alleen) AOW 361, ,- 0,9% AOW , ,- 0,9% AOW , ,- 1,4% 8/8