Recidive in België en Nederland

Transcriptie

1 Recidive in België en Nederland Een analyse van 200 jaar rechtspraak en rechtsleer

2 Ius Commune Europaeum Martine Dams Recidive in België en Nederland Een analyse van 200 jaar rechtspraak en rechtsleer ISBN D/2010/7849/144 NUR Intersentia Antwerpen Oxford Omslagfoto: istockphoto.com/alengo De faculteit der rechtsgeleerdheid van de Universiteit Maastricht heeft bijgedragen tot de totstandkoming van dit proefschrift door het uitreiken van een METRO promotiebeurs ( ) No part of this book may be reproduced in any form, by print, photo copy, microfilm or any other means, without written permission from the author.

3 He was a sweet and tender hooligan and he said that he would never ever do it again and of course he won t not until the next time. Idealisme is niet de schande maar de kracht van den wetgever, van den staatsman, mits het gepaard ga met de studie èn van het verleden, èn van de actualiteit, en zijne praktische uiting zich houde binnen de grenzen der mogelijkheid. The Smiths, Sweet and Tender Hooligan, Louder than Bombs, Rough Trade Records J. MODDERMAN, in SMIDT 1881, I, p. 25. v

4 WOORD VOORAF Het idee om een proefschrift te schrijven over de recidive ontstond bij het begin van mijn beroepsloopbaan op het juridisch spreekuur van de Centrale Gevangenis te Leuven. Een boeiende periode, met veel interessante gedachtewisselingen. Ik dank dan ook alle toenmalige personeelsleden van de gevangenis en van Justitieel Welzijnswerk Leuven, en niet het minst ook de cliënten van het spreekuur. Mijn promotor, professor dr. C.H. van Rhee, ben ik dank verschuldigd voor het op zich nemen van de taak van promotor en voor de manier waarop hij die opdracht heeft ingevuld, en dit in alle opzichten. Zijn interesse voor dit thema en zijn onwankelbare geloof in de volbrenging van het werk waren een steeds voelbare steun die vooral in drukke tijden, wanneer andere bezigheden het schrijven hinderden, een duw in de rug gaven. De leden van de leescommissie dank ik voor het kritisch nalezen van het manuscript en voor hun nuttige aanwijzingen. Ook de vroegere collega s van de instituten voor Gerechtelijk recht en Strafrecht van de KULeuven wil ik bedanken. In het bijzonder ben ik professor Paul Van Orshoven erkentelijk voor de kansen die hij bood en voor een aangename en tegelijk decisieve lunch met pasta ai mari e monti, wat mij destijds een toepasselijk gerecht leek. Mijn dank gaat ook uit naar professor Bie Vanlerberghe voor tal van gesprekken van juridische en luchtigere aard. Professor Fred Stevens dank ik voor zijn bemoedigende commentaar en interessante tips na lezing van een vroege draft van het historisch deel van het proefschrift. Professor Bart Spriet s enthousiaste reacties na de verdediging van mijn licentiaatsthesis in de criminologische wetenschappen hebben mij aangemoedigd om het spoor van een doctoraatsthesis te bewandelen en nu het werk af is, ben ik hem daar dankbaar voor. Jan Dams ben ik erkentelijk voor het scrupuleuze nalezen van het manuscript en voor zijn wenken op taalkundig vlak, Kristof Dams voor zijn professionele hulp bij het tot stand brengen van de Engelse samenvatting, Marjo Mullers voor het nauwgezet in goede banen leiden van de publicatie van het proefschrift en Amoury Groenen en Hester van der Kaaij voor hun hulp bij de opzoekingen. vii

5 Woord vooraf Gilles, Aimée en Remco dank ik voor de gastvrijheid en de uiterst gezellige werk/-logeerpartijen. Ook mijn ouders en schoonmoeder hebben indirect bijgedragen tot de totstandkoming van dit proefschrift door de vele uren kinderopvang en het overnemen van tal van praktische en huishoudelijke klussen, zodat ik veel meer aan schrijven toekwam dan zonder hen ooit mogelijk was geweest. Bedankt daarvoor. Ten slotte zijn er Peter, Mathilde, Johanna en Esther, die veel geduld hebben gehad, maar niet altijd. Gelukkig maar zowel voor het één als het ander ben ik ze erg dankbaar. viii

6 INHOUDSOPGAVE Woord vooraf...vii Afkortingenlijst...xxvii DEEL I: INLEIDING EN PROBLEEMSTELLING Hoofdstuk 1: Voorwerp van de studie Doelstellingen Onderzoeksmethode Rechtsvergelijkend Historisch Afbakening van het onderzoeksgebied Methode Positiefrechtelijk Hoofdstuk 2: Terminologie Chaos op het vlak van de begripsomschrijving Plaatsbepaling binnen het criminologische veld Definities Recidivisme en strafrechtelijk recidivisme Herhaling/recidive Gewoontemisdadiger Plegers van bepaalde seksuele strafbare feiten Gewoonte DEEL II: HISTORISCHE OPVATTINGEN OVER RECIDIVISME IN BELGIË EN NEDERLAND Hoofdstuk 3: Inleiding: het problematiseren van recidivisme als verschijnsel.. 29 ix

7 Hoofdstuk 4: Opvattingen over recidive tussen 1795 en Politieke situatie De Zuidelijke Nederlanden De Noordelijke Nederlanden Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden ( ) Bataafse Republiek ( ) Het Koningrijk Holland ( ) Strafwetgeving Het recht van de Franse Revolutie in de Zuidelijke Nederlanden Totstandkoming De wet van juli Police municipale Police correctionnelle De wet van 28 september 6 oktober De wet van 25 september 6 oktober 1791 (Code Pénal) en de Code des délits et des peines van 25 oktober Algemeen Regeling van de recidive in de Code Pénal (1791) Algemeen systeem van herhaling Eerherstel Recidiveregeling in de Code des délits et des peines (1795) Aanpassingen onder NAPOLEON aan de wetgeving van de Revolutie De wet van 25 frimaire jaar VIII De wet van 18 pluviôse jaar IX De Wet op het brandmerken van 23 floréal jaar X De Bataafse Ontwerpen-Lijfstraffelijk Wetboek en het Crimineel Wetboek voor het Koningrijk Holland in de Noordelijke Nederlanden De Bataafse Ontwerpen-Lijfstraffelijk Wetboek van 1801 en Totstandkoming Het Ontwerp-Lijfstraffelijk Wetboek van Indeling van het ontwerp Ideologie en algemeen-theoretische opvattingen Over recidive (i) Artikel 16, hoofdstuk 5, Boek I (ii) Artikel 31, hoofdstuk 6, Boek I Het Ontwerp-Lijfstraffelijk Wetboek van 1804: algemeentheoretische opvattingen en recidive Het Crimineel Wetboek voor het Koningrijk Holland van Totstandkoming Ideologie en algemeen-theoretische opvattingen Indeling van het ontwerp Recidive Gelijkheidsrecidive (i) Het niet naleven van de verbanning x

8 (ii) Trouwen of geslachtsgemeenschap met bepaalde familieleden (iii) Brandstichting door een gevangene met het oog op ontsnapping Groepsrecidive (i) Brandstichting (ii) Diefstal en roof (iii) Valsheid en bedrog Hoofdstuk 5: Opvattingen over recidive in de Code Pénal van NAPOLEON van Politieke situatie Het Strafwetboek van Algemeen Totstandkoming Ideologie en algemeen-theoretische opvattingen Indeling van het wetboek Recidive Algemene herhaling in Boek I van de Code Pénal: misdaden en wanbedrijven Opvattingen over recidive Bepalingen die gelden voor alle gevallen van algemene herhaling in de Code Pénal Voorwaarden Bewijs Overgangsrecht Wetsartikelen Artikel 56 Code Pénal: plegen van een misdaad na een veroordeling wegens misdaad Wetsgeschiedenis Inhoud van artikel 56 Code Pénal (i) Een veroordeling wegens misdaad (a) Wegens misdaad of tot een lijf- of eerstraf (b) Wegens misdaad of wat destijds ter plekke misdaad werd genoemd (c) Wegens een gecorrectionaliseerde misdaad? (d) Door een minderjarige? (e) Na gratie? (ii) Taak van het Hof van Assisen (iii) Gevolg: geen eerherstel Artikel 57: plegen van een misdrijf dat van aard is om met een correctionele straf te worden gestraft na een veroordeling wegens misdaad Artikel 58: plegen van een wanbedrijf na een veroordeling wegens wanbedrijf Artikel 58 Code Pénal La surveillance de la haute police xi

9 3.2. Gelijkheidsrecidive in Boek III van de Code Pénal Inzegenen van een kerkelijk huwelijk voordat het burgerlijk huwelijk is voltrokken Smaad Groepsrecidive in Boek IV van de Code Pénal: overtredingen Basisartikel voor recidive van overtredingen Klassegebonden strafbepaling in geval van recidive Recidive van overtredingen van klasse Recidive van overtredingen van klasse Recidive van overtredingen van klasse Hoofdstuk 6: Opvattingen over recidive ten tijde van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden Politieke situatie Strafwetgeving Gesel- en Worgbesluit van 11 december Ontwerp-Crimineel Wetboek voor de Vereenigde Nederlanden van Totstandkoming en ideologie Recidiveregeling Algemene recidive Gelijkheidsrecidive Bannissement Trouwen of geslachtsgemeenschap met bepaalde familieleden Brandstichting door een gevangene met het oog op ontsnapping Bedelarij Groepsrecidive Brandstichting Roof en diefstal Valsheid, meineed en bedrog Ontwerp-Wetboek van Strafregt voor het Koningrijk der Nederlanden van Totstandkoming en ideologie Recidiveregeling Voor misdaden en wanbedrijven Algemene recidive Gelijkheidsrecidive (i) Bannissement (ii) Geslachtsgemeenschap met bepaalde familieleden (iii) Herbergiers (iv) Bedienaren van godsdienst (v) Ambtenaren van de burgerlijke stand (vi) Bedelarij (vii) Afpersing xii

10 Groepsrecidive (i) Roof en diefstal (ii) Valsheid, meineed en bedrog Overtredingen DEEL III: RECIDIV(ISM)E IN BELGIË SINDS 1830 Hoofdstuk 7: Periode : voorlopige handhaving van het Strafwetboek van NAPOLEON Opvattingen over recidive die tot uiting komen in pogingen tot invoering van een Belgisch Strafwetboek Het Ontwerp van de Commissie LEBEAU van Totstandkoming en ideologie Recidive Artikel Artikel Het officieus voorstel tot herziening van het Wetboek van 1810 door J.J. HAUS Totstandkoming en ideologie Recidive Herhaling in Boek I De herhaling van twee misdaden (i) Artikel (ii) Artikel 55 en (iii) Artikel Wanbedrijf na misdaad: artikel Herhaling van twee wanbedrijven: artikel Herhaling in Boek II Het voltrekken van een kerkelijk huwelijk vóór het burgerlijk huwelijk Laster of smaad Herhaling in Boek III: overtredingen Wijzigingen aan het voorlopig gehandhaafde Strafwetboek van NAPOLEON Wet van 29 februari Wet van 31 december 1836 op het bijzonder politietoezicht Wet op de verzachtende omstandigheden van 15 mei Interpretatie in de rechtspraak van de recidiveregeling van NAPOLEON Voorgaande militaire veroordeling Interpretatie van artikel 56 van het Strafwetboek Permanente recidive Vroegere veroordeling met verzachtende omstandigheden xiii

11 3.3. Vermelding in de akte van inbeschuldigingstelling en in het arrest van verwijzing Vereiste vermeldingen in de veroordeling Hoofdstuk 8: Periode van 1867 tot Schets van het Strafwetboek van 1867 zoals het destijds werd ingevoerd Totstandkoming en ideologie Recidiveregeling Opmerkelijkste verschillen met het Wetboek van Facultatieve in plaats van verplichte strafverzwaring De herhaling laat de aard van de feiten ongemoeid Invoering van een verjaarbare recidive bij wanbedrijven Gewijzigde redactie van de wetsartikelen inzake herhaling: veroordeling tot een criminele straf en niet wegens misdaad Gewijzigde straffen De wetsartikelen met betrekking tot de herhaling in het Strafwetboek van Herhaling in Boek I van het Strafwetboek Misdaad na criminele straf: artikelen 54 en Wanbedrijf na criminele straf: artikel 56, eerste en derde lid Wanbedrijf na correctionele straf: artikel 56, tweede en derde lid Artikel 57 (militaire misdrijven) Bijzondere herhaling van wanbedrijven in Boek II Het inzegenen van een huwelijk vóór het burgerlijk huwelijk (artikel 267) Tweegevecht (artikel 433 van het Strafwetboek) Artikel 544 van het Strafwetboek Herhaling van overtredingen Artikel 565 Strafwetboek: basisartikel voor de herhaling van overtredingen (i) Wetsgeschiedenis (ii) Inhoud van artikel 565 Strafwetboek Klassegebonden strafbepaling in geval van recidive Artikel 21 van het Strafwetboek: de wettelijke onbekwaamheid Het bijzonder politietoezicht Opvattingen over recidive die tot uiting komen in hervorming(spoging)en van het recidivesysteem van Vruchteloze pogingen tot hervorming van het systeem van de algemene herhaling in Boek I van het Strafwetboek van Het Ontwerp-LEJEUNE sur l aggravation des peines de la récidive uit Algemeen Recidive xiv

12 Herhaling van misdaden Wanbedrijf na misdaad en misdaad na wanbedrijf Herhaling van wanbedrijven Herhaling van overtredingen Het Ontwerp-LEJEUNE établissant, dans les prisons, un regime special pour les recidivistes van Algemeen Toepassingsgebied van de maatregel Inhoud van de maatregel Het Ontwerp-VAN DEN HEUVEL van Algemeen Recidive Herhaling van misdaden Herhaling van wanbedrijven en misdaden Herhaling van wanbedrijven Herhaling na een veroordeling als recidivist Herhaling van overtredingen Het Voorstel-DE VIGNE uit Algemeen Recidive Het Voorontwerp-LEGROS uit Algemeen Herhaling Commissie HOLSTERS Algemeen Herhaling Commissie ter evaluatie van de straftoemeting Recente wetsvoorstellen in verband met recidive Drijfveren achter de invoering van nieuwe wanbedrijven met een recidiveregeling in Boek II : artikel 508bis Strafwetboek : artikel 386ter Strafwetboek (het huidige artikel 388 Sw) : artikel 360bis Strafwetboek (het huidige artikel 424 Sw) en artikel 391bis Strafwetboek : artikel 508ter : het afluisteren, kennisnemen en opnemen van privécommunicatie en -telecommunicatie (artikel 259bis) en misdrijven betreffende het geheim van privécommunicatie en -telecommunicatie (artikel 314bis) : informaticacriminaliteit (artikelen 210bis 4, 504quater 3, 550bis 8 en 550ter 5 Sw) : strafrechtelijke bescherming van minderjarigen Artikel 382 Strafwetboek: het exploiteren van de ontucht of prostitutie van een meerderjarige Artikel 388 Strafwetboek: openbare schennis van de goede zeden xv

13 Artikel 424 Strafwetboek: het verlaten of in behoeftige toestand achterlaten van kinderen of onbekwamen : artikel 391quater Strafwetboek (misdrijven en wanbedrijven inzake adoptie) : artikel 192ter Strafwetboek (valsemunterij) : artikel 534bis Strafwetboek (graffiti) Hervorming van het stelsel van de overtredingen Drijfveren achter de invoering van recidiveregelingen in bijzondere wetten Aandacht voor recidivisme in aanvullende wetten: wetsgeschiedenis De Wet op de voorwaardelijke invrijheidstelling De Wet-LEJEUNE Recidivisme en de invoering van de Wet-LEJEUNE (i) Voorwaardelijke invrijheidstelling (ii) Voorwaardelijke veroordeling Recidive en de toepassing van de Wet-LEJEUNE (i) Voorwaardelijke invrijheidstelling (ii) Voorwaardelijke veroordeling De wet van 5 maart Wet externe rechtspositie van 17 mei De wet van 25 april 1896 inzake het herstel in eer en rechten Ideologie en totstandkoming Recidive De Wet tot Bescherming van de Maatschappij tegen abnormalen, gewoontemisdadigers en plegers van bepaalde seksuele feiten Inleiding De wet van 9 april 1930 tot bescherming van de maatschappij tegen abnormalen en gewoontemisdadigers Ideologie en totstandkoming Bepalingen in verband met recidivisten en gewoontemisdadigers De wet van 1 juli Totstandkoming Het VAN DROOGENBROECK-arrest en de wetswijziging van Wijziging na de DUTROUX-zaak Wet op de terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank Ideologie en totstandkoming Gewijzigd en verruimd toepassingsgebied Aard en duur van de terbeschikkingstelling Wet externe rechtspositie van 17 mei Ideologie en totstandkoming Recidive Hoofdstuk 9: Regeling van de recidive in België anno Vindplaats van regelgeving in verband met recidive xvi

14 2. De herhaling in Boek I van het Strafwetboek Vroegere veroordeling aan de basis van de herhaling Het bestaan van een vroegere veroordeling De veroordeling moet door een Belgische rechtbank uitgesproken zijn Principe en uitgangspunten Uitzonderingen De veroordeling mag eventueel door een Belgische militaire rechtbank zijn uitgesproken De vroegere veroordeling moet in kracht van gewijsde zijn gegaan maar ze hoeft niet (deels) te zijn uitgevoerd Vroegere veroordeling in kracht van gewijsde Vroegere veroordeling niet uitgevoerd Nieuwe strafbare feiten in combinatie met de vroegere veroordeling De herhaling beperkt zich niet tot één enkele veroordeling De feiten ten grondslag aan de tweede veroordeling staan los van de eerste veroordeling Het zich voordoen van nieuwe feiten gekoppeld aan een termijn: de termijn van artikel 56 van het Strafwetboek Beginpunt van de termijn Eindpunt van de termijn Invloed van de voorwaardelijke invrijheidstelling Invloed van de proefperiode verbonden aan het uitstel van de tenuitvoerlegging van de veroordeling Invloed van een genadebesluit Invloed van een ministeriële maatregel tot voorlopige invrijheidstelling Gewenste mate van identiteit tussen oude en nieuwe feiten Overzicht van de gevallen van herhaling met mogelijke strafverzwaring Misdaad na een vroegere criminele veroordeling (artikel Strafwetboek) Wanbedrijf na een vroegere criminele veroordeling (artikel 56, 1) Wanbedrijf na een vroegere correctionele veroordeling (artikel 56, 2) Vroegere militaire veroordeling (artikel 57) Natuurlijke persoon/rechtspersoon De herhaling in Boek II van het Strafwetboek Toepasselijkheid van de artikelen van het Strafwetboek Overzicht van de gevallen van herhaling met mogelijke strafverzwaring Overtredingen Misdaden en wanbedrijven Valsemunterij (artikel 192ter) xvii

15 Het afluisteren, kennisnemen en opnemen van privé-communicatie en -telecommunicatie (artikel 259bis) en misdrijven betreffende het geheim van privé-communicatie en -telecommunicatie (artikel 314bis) Informaticacriminaliteit (artikelen 210bis 4, 259bis, 314bis, 504quater 3, 550bis 8 en 550ter 5 van het Strafwetboek) Artikel 267 van het Strafwetboek: het inzegenen van een kerkelijk huwelijk vóór het burgerlijk huwelijk Artikel 382 van het Strafwetboek: het exploiteren van eens anders ontucht of prostitutie Artikel 388 van het Strafwetboek: openbare zedenschennis Artikel 391bis van het Strafwetboek (familieverlating) Artikel 391quater Strafwetboek (misdrijven en wanbedrijven inzake adoptie) Artikel 424 Strafwetboek (verlaten of in behoeftige toestand achterlaten van kinderen of onbekwamen) Artikel 508bis en 508ter Strafwetboek (bedrog) Artikel 534bis graffiti en beschadiging van onroerende eigendommen De herhaling in bijzondere wetten Algemeen Vroegere veroordeling aan de basis van de herhaling Nieuwe strafbare feiten in combinatie met de vroegere veroordeling Nieuwe feiten gekoppeld aan een termijn Gewenste mate van identiteit tussen oude en nieuwe feiten Toepasselijkheid van de artikelen van het Strafwetboek Traditionele opvatting Het arrest van het Hof van Cassatie van 23 januari De arresten van het Hof van Cassatie van 4 juni 1974 en 23 juni Praktisch: het begrip andersluidende bepalingen in artikel 100 van het Strafwetboek Besluit Overzicht van de gevallen van herhaling met mogelijke strafverzwaring Overtredingen Wanbedrijven en misdaden Formulering van de recidivevoorwaarden Verplicht/facultatief Termijn Formulering van de toepasselijke straf in geval van recidive Verhoging van de strafmaxima Verhoging van de strafminima Verplicht maken van een facultatieve straf Indeplaatsstelling van een andere straf of toevoeging van een bijkomende straf xviii

16 Niet toekennen van een voordeel: verzachtende omstandigheden Het definitief maken van een tijdelijke maatregel Herhaalde recidive Vaststelling van de recidive door de rechter Bewijs van de herhaling Ogenblik waarop de herhaling moet worden vastgesteld Autonome vaststelling door de rechter: vermelding in de dagvaarding of in de akte van hoger beroep is niet noodzakelijk Recidive na een beslissing door de raadkamer Recidive in hoger beroep Motivering van de straf(maat) in geval van herhaling Leer van de wettelijk verantwoorde straf Geschiedenis Toepassing Onwettige herhaling Gevolgen van een (mogelijke) veroordeling met recidive Invloed op de aard van het misdrijf Invloed op de straftoemeting Bijkomende straffen Verzachtende omstandigheden en strafverminderende verschoningsgronden Herhaling uit Boek I van het Strafwetboek Herhaling bij overtredingen in Boek II van het Strafwetboek Herhaling in bijzondere wetten Recidive en verzwarende omstandigheden Recidive en samenloop Recidive en poging Penitentiaire gevolgen Amnestie/collectieve genade Rechtspositie van de veroordeelde Interne rechtspositie Externe rechtspositie Voorwaardelijke invrijheidstelling Invloed van de recidive op de duur van de voorwaardelijke invrijheidstellingstermijn Invloed van de recidive op de berekening van de voorwaardelijke invrijheidstellingsdatum Modaliteiten met een tijdsvoorwaarde die afhankelijk is gesteld van de voorwaardelijke invrijheidstellingsdatum: penitentiair verlof, periodieke uitgaansvergunning, beperkte detentie, elektronisch toezicht Voorlopige invrijheidstelling De maatregel van terbeschikkingstelling van de regering zoals hij van toepassing is tot de inwerkingtreding van de Wet op de terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank xix

17 Toepassingsgebied van de artikelen 22, 23 en 23bis, tweede lid van de Wet tot bescherming van de maatschappij Duur en karakter van de maatregel Juridische aard van de maatregel Gevolgen voor de straftoemeting Uitspraak van de terbeschikkingstelling door de rechter Gevolgen door andere wetten vastgeknoopt aan de terbeschikkingstelling van de regering Herstel in eer en rechten Invloed van een wijziging van de recidiveregels tussen de eerdere en de nieuwe veroordeling in DEEL IV: RECIDIV(ISM)E IN NEDERLAND SINDS 1830 Hoofdstuk 10: Periode : voorlopige handhaving van het Strafwetboek van NAPOLEON Opvattingen over recidive die tot uiting komen in pogingen tot invoering van een Nederlands Strafwetboek Achtergrond Het goedgekeurde en gepubliceerde ontwerp voor Boek I van het Wetboek van Strafregt voor het Koningrijk der Nederlanden van Totstandkoming en ideologie Straffen in het ontwerp Opvattingen over recidive Recidiveregeling Ontwerp voor Boek II van het Wetboek van Strafregt voor het Koningrijk der Nederlanden van Totstandkoming en ideologie Recidiveregeling Bedelarij Misdrijven in de sfeer van de godsdienst Verenigingen die zonder toestemming godsdienst beoefenen Bedienaren van de godsdienst Misdrijven in de sfeer van vervalsing Diefstal Drukkers, uitgevers en verkopers van opruiende geschriften Het niet behandelde ontwerp voor Boek I van het Wetboek van Strafregt voor het Koningrijk der Nederlanden van 1843, opnieuw ingezonden in Totstandkoming en ideologie Recidiveregeling Het verbeterde ontwerp voor Boek I van het Wetboek van Strafregt voor het Koningrijk der Nederlanden van xx

18 Totstandkoming en ideologie Recidiveregeling Oorspronkelijk ingediend ontwerp Zoals aangepast door de regering Beraadslagingen in de Tweede Kamer Ontwerp voor een volledig Wetboek van Strafregt voor het Koningrijk der Nederlanden van Totstandkoming en ideologie Recidiveregeling In Boek I In Boek II Bedelarij Openbare godsdienstoefening of plechtigheid Uitgeven en verspreiden van bepaalde geschriften of afbeeldingen Godsdienstig huwelijk inzegenen voor een burgerlijk huwelijk Valse maten en gewichten Laster Opruiing In Boek III Ontwerp Boek I van het Wetboek van Strafregt voor het Koningrijk der Nederlanden van Totstandkoming en ideologie Recidiveregeling Wijzigingen aan het voorlopig gehandhaafde Strafwetboek van NAPOLEON De wet van 3 maart 1852 regelende de gevolgen van door den militairen strafregter uitgesprokene veroordeelingen, bij later gepleegde misdaad of wanbedrijf De wet van 29 juni 1854: afschaffing van de recidiveregeling in het Strafwetboek van Totstandkoming en ideologie Recidiveregeling Interpretatie in de rechtspraak van de recidiveregeling van NAPOLEON Voorgaande militaire veroordeling Interpretatie van de artikelen van het Strafwetboek Een veroordeling wegens misdaad Toepasselijkheid op bijzondere wetten Combinatie met het Gesel- en worgbesluit van 11 december Combinatie van strafverzwaring wegens recidive met verzachtende omstandigheden Vermelding in de akte van inbeschuldigingstelling en in het arrest van verwijzing Vereiste vermeldingen in het veroordelend arrest xxi

19 Hoofdstuk 11: Periode Wetboek van Strafrecht van Totstandkoming en ideologie Recidiveregeling Groepsrecidive in de artikelen 421, 422 en 423 van Boek II van het Wetboek van Strafrecht Artikel Artikel Artikel Speciale recidive in een aantal verspreide artikelen van Boek II en III van het Wetboek van Strafrecht Recidive bij enkele verspreide misdrijven in Boek II: de artikelen 113, 119, 132, 134, 184, 240, 254, 271, 314 en Artikel 113, tweede lid: misdrijf tegen de koninklijke waardigheid Artikel 119, tweede lid: misdrijf tegen bevriende staatshoofden en vertegenwoordigers van bevriende staten Artikel 132, derde lid: misdrijf tegen de openbare orde (opruiing) Artikel 134, tweede lid: misdrijf tegen de openbare orde Artikel 184, derde lid: misdrijf tegen het openbaar gezag Artikel 240: misdrijf tegen de zeden Artikel 254, derde lid: dierenmishandeling Artikel 271: belediging Artikel 314: stroperij Artikel 337: valsheid in particuliere merken Recidive bij enkele verspreide overtredingen in Boek III: de artikelen 424, 426, 434, 436, 437, 438, 439, 449, 453, 455 en Artikel 424: straatschenderij Artikel 426: overtreding betreffende de veiligheid Artikel 434: bedelarij Artikel 436: het uitoefenen van een beroep zonder de vereiste toelating Artikel 437: overtreding betreffende de openbare orde Artikel: 438 overtreding betreffende de openbare orde Artikel 439: overtreding betreffende de openbare orde Artikel 449: overtreding betreffende de burgerlijke staat Artikel 453: overtreding betreffende de zeden dronkenschap op de openbare weg Artikel 455: overtreding betreffende de zeden dieren Artikel 471: scheepvaartovertreding Voorstellen tot specifieke recidivebepalingen bij misdrijven en overtredingen die niet in het Strafwetboek van 1881 voorkomen Artikelen 189 en 191 van het Ontwerp van de Staatscommissie (174 van het Strafwetboek) Artikel 202 van het Ontwerp van de Staatscommissie Artikel 366 van het Ontwerp van de Staatscommissie xxii

20 Artikel 392 van het Ontwerp van de Staatscommissie Artikel 539 van het Ontwerp van de Staatscommissie Artikelen 541 tot en met 544 van het Ontwerp van de Staatscommissie Artikel 575 van het Ontwerp van de Staatscommissie Artikelen 584 van het Ontwerp van de Staatscommissie Artikel 609 van het Ontwerp van de Staatscommissie Overgangsbepalingen Voorwaardelijke invrijheidstelling Wijzigingen aan de recidive in het Wetboek van Strafrecht van Wijzigingen die werden aangebracht na de goedkeuring maar vóór de inwerkingtreding van het Strafwetboek Redactie van de recidivebepalingen in Boek II en III Strengere recidivebepaling in artikel 453 van het Strafwetboek Nieuw strafbaar feit met recidivebepaling: artikel landloperij Wijzigingen na de inwerkingtreding van het Strafwetboek Ideeën over recidive die tot uiting komen bij de invoering van enkele maatregelen De voorwaardelijke veroordeling Voorstel-CORT VAN DER LINDEN uit Wet van 12 juni Latere wijzigingen De nooit in werking getreden bewaring van beroeps- en gewoontemisdadigers uit : de SOV-maatregel (strafrechtelijke opvang van verslaafden) Plaatsing in een instelling voor stelselmatige daders Ideologie en totstandkoming Inhoud van de maatregel Toepassing in de praktijk van de recidiveregeling in het Strafwetboek van Beperkte toepassing van de herhaling Recidive in de Nederlandse rechtspraak De vroegere veroordeling Bestaan van een onherroepelijke veroordeling of een schikking Geheel of gedeeltelijk ondergaan Kwijtgescholden Nog uitvoerbaar Vroegere veroordeling door een Nederlandse rechtbank Vroegere veroordeling door een Nederlandse militaire rechtbank Het zich voordoen van nieuwe feiten gekoppeld aan een termijn Duur van de termijn Beginpunt van de termijn Gewenste mate van identiteit tussen oude en nieuwe feiten Vervolging, tenlastelegging en bewijs van de recidive xxiii

21 Gevolgen van een veroordeling met recidive Strafprocesrechtelijke gevolgen Invloed op de straftoemeting Groepsrecidive Gelijkheidsrecidive Plaatsing in een rijkswerkinrichting Penitentiair regime Hoofdstuk 12: Huidige regeling van de recidive in Nederland sedert Inleiding Het Nederlandse sanctiestelsel Vindplaats van regelgeving in verband met recidive Misdrijven in Boek I van het Wetboek van Strafrecht: wet van 22 december 2005 tot wijziging van het Wetboek van Strafrecht en de Wegenverkeerswet 1994, in verband met de herijking van een aantal wettelijke strafmaxima Totstandkoming en ideologie Invloed van de statistiek Parlementaire geschiedenis Schrappen van de groepsrecidive in Boek II van het Strafwetboek en invoering van de artikelen 43a, 43b en 43c in Boek I van het Strafwetboek Artikel 43a Artikel 43b Artikel 43c Overgangsrecht Gevolgen voor de toepassing van de recidive in de praktijk Misdrijven en overtredingen in Boek II en III van het Wetboek van Strafrecht Misdrijven in Boek II Overtredingen in Boek III DEEL V: BESLUIT Hoofdstuk 13: Introductie Hoofdstuk 14: Gemeenschappelijke tendensen met betrekking tot de recidive in België en Nederland Hoofdstuk 15: België-Nederland: verschilpunten Hoofdstuk 16: Aanpassingen aan de Belgische recidiveregeling Aanleiding xxiv

22 2. Voorstellen Recidivestatuut Algemene herhaling Conflicten tussen het algemene en de specifieke herhalingsregimes Sprong naar een hogere strafsoort Verplicht karakter van de herhaling Straftoemetingsregels Permanent karakter van de recidive Samenloop Buitenlandse veroordelingen Algemene toepassing veiligheidsmaatregel na straf Vermelding in de dagvaarding Recidivetermijn Nawoord. Weg met de recidive? There is no solution because there is no problem Terughoudend strafrecht Summary Bibliografie Jurisprudentie Internationaal België Verenigd Koninkrijk Frankrijk Nederland Curriculum vitae xxv

23 AFKORTINGENLIJST A-G AJT Ann. Parl. AOW Arr.Cass. Arr.Verbr. art. bijl. bijv. B.R.D. B.S. Bull. Bull. Strafinr. B.Z. Cass. Cass. Fr. CDA cfr. Ch. de Cass. concl. concl. O.M. Advocaat-Generaal Algemeen Juridisch Tijdschrift Annales Parlementaires Algemene Ouderdoms(verzekerings-)wet Arresten van het Hof van Cassatie Arresten van het Hof van Verbreking (voortgezet als: Arresten van het Hof van Cassatie) artikel/artikelen bijlage bijvoorbeeld Bundesrepublik Deutschland Belgisch Staatsblad Bulletin des arrêts de la Cour de cassation Bulletin van het Bestuur der Strafinrichtingen bijzondere zittingsperiode Hof van Cassatie Frans Hof van Cassatie Christen-Democratisch Appèl (Nederland) vergelijk (confer) Chambre de Cassation conclusie conclusie van het Openbaar Ministerie xxvii

24 Afkortingenlijst corr. CP d.d. DD dl. doc. Doc. Parl. Kamer e.a. EHRM e.v. enz. err. et. al. etc. correctionele rechtbank Codice Penale (Italië) daterend van (de dato) Delikt en Delinkwent deel document Documents Parlementaires (Parlementaire Stukken) van de Kamer en andere Europees Hof voor de Rechten van de Mens en volgende enzovoort erratum f. Gulden G.A.S.-wet Gedr. St. Gedr. St. Kamer G.W. Handelingen I Handelingen II hfdst. HR i.c. idd. I.K.V. en anderen (et alii) enzovoort (etcetera) Wet tot wijziging van de Nieuwe Gemeentewet van 17 juni 2004 (G.A.S. = Gemeentelijke Administratieve Sancties) Gedrukte Stukken Gedrukte Stukken, Kamer Grondwet Handelingen van de Eerste Kamer der Staten- Generaal Handelingen van de Tweede Kamer der Staten Generaal hoofdstuk Hoge Raad der Nederlanden in het onderhavige geval (in casu) inderdaad die Internationale Kriminalistische Vereinigung/Union Internationale de droit pénal xxviii

25 Afkortingenlijst inv.nr. ISD-maatregel i.v.m. JLMB J.T. Kamerstukken I Kamerstukken II KB liv. LJN M.B. m.b.t. MO MR Nederl. Regtspraak NJ NJW Nl-HaNa NOvA nr. NVvR o.a. o.c. o.m. O.M. inventaris nummer Maatregel Inrichting Stelselmatige Daders in verband met Revue de jurisprudence de Liège, Mons et Bruxelles Journal des Tribunaux Bijlagen bij de Handelingen van de Eerste Kamer Bijlagen bij de Handelingen van de Tweede Kamer Koninklijk Besluit livre(s) (oud-franse munteenheid) Landelijk Jurisprudentie Nummer Moniteur Belge met betrekking tot Ministeriële Omzendbrief/Circulaire Mouvement Réformateur (België) Nederlandsche Regtspraak, of verzameling van arresten en gewijsden van den Hoogen Raad der Nederlanden en verdere regtscollegiën, waarin tevens zijn vervat alle belangrijke ministeriële beslissingen, voor alle regterlijke en administratieve autoriteiten, practizijns, ambtenaren van de registratie-, zegel-, griffie-, hypotheek- en successieregten, notarissen, deurwaarders enz., enz Nederlandse Jurisprudentie Nieuw Juridisch Weekblad Nationaal Archief, Den Haag Nederlandse Orde van Advocaten nummer Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak onder andere in het aangehaalde werk (opere citato) onder meer Openbaar Ministerie p. pagina/pagina s Pand.b. Pandectes Belges xxix

26 Afkortingenlijst Pand.pér par. Parl. St. Parl. St. Kamer part. Pas. Pasin. xxx Pandectes Périodiques paragraaf Parlementaire Stukken Parlementaire Stukken Kamer partie Pasicrisie Pasinomie Pb.L. Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen Wetgeving P-G proc. Prov. Geregtshof PvdA PvJ RABG Rb. Rec.Arr.Cass. RDP RDPC resp. RPDB RW S.A.S. SGP SOV-maatregel Stb. Stcrt. Sv. Sw. TBP Procureur-Generaal procureur Provinciaal Geregtshof Partij van de Arbeid (Nederland) Paleis van Justitie Rechtspraak Antwerpen Brussel Gent rechtbank Recente Arresten van het Hof van Cassatie Revue de Droit Publique Revue de droit pénal et de criminologie respectievelijk Répertoire pratique du droit belge Encylopedie (reeks) Rechtskundig Weekblad Son Altesse Sérénissime Staatkundig Gereformeerde Partij (Nederland) Maatregel Strafrechtelijke Opvang Verslaafden Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Staatscourant Wetboek van Strafvordering Strafwetboek Tijdschrift voor bestuurswetenschappen en publiekrecht

27 Afkortingenlijst TGR-TVWR tit. t/m trefw. TRIP s-verdrag T.Strafr. v.d. Hrt. vgl. V.I. V.I.-wet vol. VVD W WBM WODC Tijdschrift voor Gentse en West-Vlaamse rechtspraak titre of titel tot en met trefwoord TRIP=Trade related aspects of intellectual property rights Tijdschrift voor strafrecht: jurisprudentie, nieuwe wetgeving en doctrine voor de praktijk Van den Honert vergelijk voorwaardelijke invrijheidstelling Wet op de voorwaardelijke invrijheidstelling volume Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (Nederland) Weekblad van het Recht Wet tot Bescherming van de Maatschappij WVW 1994 Wegenverkeerswet 1994 zgn. Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatie Centrum van het Ministerie van Justitie (Nederland) zogenaamd xxxi