Geen aanwijsbaar klinisch nut voor het jarenlang in stand houden van periodieke controles van COPDpatiënten door een huisartsenlaboratorium*
|
|
- Agnes de Haan
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Onderzoek Geen aanwijsbaar klinisch nut voor het jarenlang in stand houden van periodieke controles van COPDpatiënten door een huisartsenlaboratorium* Lisette van den Bemt, Tjard R.J. Schermer, Ivo J.M. Smeele, Leandra Boonman-de Winter, Ton van Boxem, Joke Denis, Joke Grootens, Richard Grol en Chris van Weel Doel Opzet Methode Resultaten Conclusie Evalueren of periodieke controles door een huisartsenlaboratorium klinische voordelen hebben voor COPD-patiënten. Een cluster-gerandomiseerde prospectieve studie met een observatieduur van 2 jaar per patiënt ( gov/ct2/show/nct ). Stabiele eerstelijns-copd-patiënten die reeds bekend waren bij het huisartsenlaboratorium werden in een halfjaarlijkse periodieke controle - en gebruikelijke zorg -groep gerandomiseerd per huisartspraktijk. Periodieke controles van patiënten bestonden uit gestandaardiseerde anamneses en longfunctietesten, waarbij de uitslagen voorzien van aanbevelingen teruggekoppeld werden aan de huisartsen. Primaire uitkomstmaat was kwaliteit van leven. Secundaire uitkomstmaten waren: exacerbaties, luchtwegklachten, generieke kwaliteit van leven, domeinen kwaliteit van leven en longfunctiebeloop. Ook het zorgproces werd geëvalueerd. Gegevens van 170 deelnemers werden geanalyseerd. Op basis van herhaalde-metingenanalyse was de extra toename in Chronic respiratory questionnaire (CRQ)-score in de periodieke controlegroep ten opzichte van de gebruikelijke zorggroep 0,004 punten groter (95%-BI: -0,172-0,180) terwijl 0,5 punten verschil als klinisch relevant werd beschouwd. Er werden geen klinisch relevante verschillen gevonden voor de secundaire uitkomstmaten. Uit de procesevaluatie bleek dat de helft van de controlebezoeken resulteerde in aanbevelingen, welke voor 46% werd opgevolgd door de huisarts. Leefstijladviezen werden slecht opgevolgd door patiënten. Het jarenlang in stand houden van periodieke controles van eerstelijns-copd-patiënten door een huisartsenlaboratorium leidde niet tot klinische voordelen voor de patiënt. *Dit onderzoek is eerder gepubliceerd in Medical Journal of Australia (2009;191:249-54) met als titel An expert-supported monitoring system for patients with COPD in primary care. Results of a cluster-randomised clinical trial. Afgedrukt met toestemming. UMC St Radboud, Nijmegen. Afd. Eerstelijnsgeneeskunde. Centrum voor Huisartsgeneeskunde, Ouderengeneeskunde en Public Health: dr. L. van den Bemt en dr. T.R.J. Schermer, gezondheidswetenschappers; J. Grootens, datamanager; prof.dr. C. van Weel, huisarts. IQhealthcare: prof.dr.mr. R. Grol, psycholoog. Stichting Huisartsen Laboratorium (SHL), Etten-Leur. dr. I.J.M. Smeele, huisarts; drs. L. Boonman-de Winter, gezondheidswetenschapper; J. Denis, longfunctielaborant.st Fransicusziekenhuis, Roosendaal. dr. T. van Boxem, longarts. Contactpersoon: dr. L. van den Bemt (l.vandenbemt@elg.umcn.nl). Goede zorg voor patiënten met een chronische aandoening behelst onder andere het periodiek controleren van de gezondheidstoestand. Zo ook voor COPD-patiënten. Maar is de patiënt daar wel bij gebaat? De meeste COPDpatiënten worden behandeld in de eerstelijn. De NHGstandaard COPD adviseert om bij deze patiënten eenmaal per 6 tot 12 maanden een periodieke controle te laten plaatsvinden waarbij onder andere klachten, beperkingen, rookgedrag, therapietrouw, doorgemaakte exacerbaties, en lichaamsgewicht worden geëvalueerd. 1 Daarnaast dient eens per jaar de longfunctie bepaald te worden, tenzij de patiënt een milde vorm van COPD heeft en niet of niet meer rookt. 1 De gedachte is dat het periodiek in kaart brengen van relevante ziekteaspecten bij kan dragen aan een optimaal behandelbeleid. 2 Verschillende eerstelijns diagnostische centra, ook wel huisartsenlaboratoria genoemd, faciliteren periodieke controles van COPD-patiënten. Hierbij worden de halfjaarlijkse controles door longfunctiemedewerkers van deze centra verricht en wordt de huisarts geïnformeerd over de bevindingen van deze onderzoeken. De aanbevelingen in de NHG-standaard met betrekking tot perio- NED TIJDSCHR GENEESKD. 2010;154:A2123 1
2 dieke controles zijn gebaseerd op consensus en zijn niet empirisch onderbouwd. Onbekend is dus ook of de genoemde dienstverlening door huisartsenlaboratoria, welke inmiddels wijdverspreid geïmplementeerd is in Nederland, bijdraagt aan betere COPD-zorg. Wij onderzochten of periodieke controles van COPDpatiënten door een regionaal huisartsenlaboratorium op de lange termijn voor deze patiënten klinische voordelen hebben, zoals een betere kwaliteit van leven. Patiënten en methoden In deze studie werd de COPD-monitoringsdienst van de Stichting Huisartsen Laboratorium (SHL), een eerstelijns diagnostisch centrum, geëvalueerd in een cluster-gerandomiseerde prospectieve studie met een observatieduur van 2 jaar per patiënt. De onderzoekspopulatie bestond uit stabiele patiënten die voor COPD primair onder behandeling stonden van de huisarts en op basis van gegevens die bekend waren bij het huisartsenlaboratorium aan de inclusiecriteria van de studie voldeden, dat wil zeggen onder meer een diagnose van een chronische obstructieve luchtwegaandoening die geverifieerd was aan de hand van de laatste longfunctie-uitslag. Verdere informatie over de studieopzet, powercalculatie, in- en exclusiecriteria, rekrutering en analyses is te vinden op gov (studienummer NCT ) en staat elders beschreven. 3 De rekrutering startte in juli 2005 en de laatste dataverzameling vond plaats in februari Huisartspraktijken werden geminimiseerd in praktijken waarvan de deelnemende patiënten halfjaarlijks uitgenodigd werden voor een controlebezoek bij de SHL (interventiegroep), of in een controlegroep van patiënten uit de huisartspraktijken waarin zij geen periodieke controlebezoeken ondergingen. Minimiseren is een vorm van randomiseren waarbij sommige kenmerken gedwongen gelijkverspreid over de 2 groepen verdeeld worden, zoals in dit geval praktijkgrootte en al dan niet aanwezigheid van een praktijkondersteuner. Een aantal van 75 COPDpatiënten per groep werd als voldoende berekend om een relevant verschil in ziektespecifieke kwaliteit van leven zoals gemeten met de Chronic respiratory questionnaire (CRQ) te kunnen bepalen (0,5 punten verschil). 4 In verband met de verwachte uitval van deelnemers werd getracht om 100 COPD-patiënten per groep te rekruteren. Alle patiënten gaven informed consent vóór aanvang van de studie. De studie werd goedgekeurd door de Commissie Mensgebonden Onderzoek regio Arnhem-Nijmegen. Periodieke controles van COPD-patiënten door het huisartsenlaboratorium De SHL is een huisartsenlaboratorium in het zuidwesten van Nederland. De reguliere periodieke controles van de SHL waren gelijk aan de interventie in deze studie, zij het dat ze jaarlijks plaatsvonden. De interventie in deze studie bestond uit halfjaarlijkse controles die werden uitgevoerd door een longfunctiemedewerker. Er werd een uitgebreide, gestandaardiseerde anamnese afgenomen (met onder andere kortademigheid, exacerbatiefrequentie, 56 huisartspraktijken uitgenodigd 16 huisartspraktijken interventie 16 huisartspraktijken controle 31 wilden niet deelnemen: persoonlijke redenen (8); geen vervoer (2); geen interesse (2) geen tijd (1); andere redenen (4); geen reden gegeven (4); geen reactie (10) 132 patiënten benaderd 101 deelnemers 154 patiënten benaderd 112 deelnemers 42 wilden niet deelnemen: persoonlijke redenen (10); gebrek aan tijd (5); andere redenen (6); geen reden gegeven (6); geen reactie (15)benaderd 10 geëxcludeerd: eerste vragenlijst te laat ingevuld (6); ontbrekende vragenlijst (2); teveel ontbrekende gegevens in vragenlijst (2) 92 patiënten gestart 82 patiënten in analyse 97 patiënten gestart 88 patiënten in analyse 9 geëxcludeerd: eerste vragenlijst te laat ingevuld (4); ontbrekende vragenlijst (3); teveel ontbrekende gegevens in vragenlijst (2) FIGUUR Vereenvoudigd stroomdiagram van rekrutering en deelnemersaantallen in een onderzoek naar het nut voor patiënten met COPD van periodieke controles door een huisartsenlaboratorium. Een stroomdiagram volgens CONSORT-richtlijnen is elders weergegeven.3. 2 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2010;154:A2123
3 luchtwegklachten, medicatiegebruik). Daarnaast werd pre- en post-bronchodilatoir een longfunctiemeting verricht. 5 Tenslotte werd de BMI bepaald. Deze gegevens werden, gecombineerd met gegevens van de voorgaande jaren, beoordeeld door een longarts of kaderhuisarts astma-copd volgens een protocol dat was gebaseerd op de toen geldende versies van de NHG-standaarden en consensussen. 6,7 Kaderhuisartsen hebben een speciale opleiding en bekwaamheid op het gebied van zorg voor astma-/copd-patiënten en ondersteunden collega-huisartsen in deze patiëntenzorg. Afhankelijk van de bevindingen werden aanbevelingen opgesteld. Stringente aanbevelingen konden gegeven worden voor: niet-medicamenteuze behandeling (bijvoorbeeld stoppen met roken, controleren van therapietrouw, aandacht voor lichaamsbeweging en voeding), medicamenteuze behandeling (bijvoorbeeld het toevoegen van langwerkende luchtwegverwijders en adequate exacerbatiebehandeling) en aanvullende diagnostiek en verwijzing. De aanbevelingen van de longarts/kaderhuisarts werden gestuurd naar de behandelend huisarts welke op basis van de aanbevelingen het zorgbeleid kon aanpassen. Daarnaast vond er eens per half jaar een bezoek van een astma-copd-consulente aan de praktijk plaats. Tijdens dit bezoek werd de huisarts geïnformeerd over de beweegredenen om de aanbevelingen te doen en kreeg de huisarts eventueel tips over hoe de aanbevelingen opgevolgd zouden kunnen worden. De huisartspraktijken in de controlegroep werden niet ondersteund bij hun COPD-beleid door het huisartsenlaboratorium. De patiënten konden bij klachten of vragen een afspraak maken bij de huisartspraktijk. Indien de huisarts het voor de behandeling van de patiënt nodig achtte, kon eenmalig spirometrie-onderzoek aangevraagd worden. Dataverzameling en analyse Deelnemende patiënten en huisartsen vulden vragenlijsten in aan het begin, na 1 jaar (enkel ingevuld door patiënten) en aan het einde van de studie (2 jaar). De primaire uitkomstmaat was kwaliteit van leven. Naast ziektespecifieke kwaliteit van leven (CRQ-vragenlijst, met de domeinen dyspneu, vermoeidheid, emoties en beheersing), werd van de patiënten gevraagd om informatie te geven over algemene kwaliteit van leven (EuroQol-5D, Short form (SF)12-vragenlijst), dyspneuklachten ( Modified Medical Research Council (MMRC)-score), leefstijl (onder andere rookgedrag), exacerbaties, en zorggebruik. Daarnaast verzamelde de astma-copd-consulente informatie over de geleverde zorg en implementatie van aanbevelingen. De patiënten ondergingen aan het begin en einde van de studie allemaal een longfunctieonderzoek. De analyses waren gebaseerd op het intention-to-treat TABEL 1 Uitgangskenmerken van patiënten met COPD in een onderzoek naar het nut van periodieke controles door een huisartsenlaboratorium kenmerk principe. Er werden herhaalde-metingenanalyses verricht waarbij gecorrigeerd werd voor de clustering per huisartspraktijk (PROC MIXED procedure SAS), uitgezonderd voor exacerbaties (multilevel logistische regressieanalyse). Resultaten interventiegroep (n = 82) controlegroep (n = 88) leeftijd in jaren; gemiddelde (SD) 62 (10,5) 64 (10,5) aantal mannen 56* 47 na bronchodilatatie als % van voorspeld /FVC na bronchodilatatie 61* 65 kortwerkende bronchusverwijders; n langwerkende bronchusverwijders; n inhalatieglucocorticoïden roken; n ja nee, nooit 6 18 nee, gestopt MMRC-score (mate van dyspneu); n ten minste 1 zelfgerapporteerde exacerbatie in het afgelopen jaar; n = geforceerde expiratoire volume in de eerste seconde; FVC = geforceerde vitale capaciteit; MMRC = modified medical research council. *Significant verschil tussen interventie- en controlegroep: p < 0,05. Significant verschil tussen interventie- en controlegroep: p < 0,01. 1 ontbrekende waarde. 2 ontbrekende waarden. Een stroomschema van de rekrutering en deelname van huisartspraktijken en COPD-patiënten is gegeven in de figuur. Van de benaderde patiënten was 74% bereid om deel te nemen aan het project. Van de 213 COPD-patiënten die toegestemd hadden om deel te nemen aan het project, konden van 170 de uitkomsten gebruikt worden voor de analyses (zie de figuur). Kenmerken van de interventie- en controlegroep staan in tabel 1. De toename in CRQ-score in de interventiegroep was 0,004 punten groter dan de toename in de controlegroep (95%BI: -0,172-0,180). In tabel 2 zijn alle resultaten weergegeven. We vonden geen klinisch relevante verschillen. NED TIJDSCHR GENEESKD. 2010;154:A2123 3
4 TABEL 2 Verandering in klinische uitkomstmaten bij patiënten met COPD na 2 jaar halfjaarlijkse periodieke controles (interventiegroep) en gebruikelijke zorg (controlegroep) en het verschil in verandering tussen beide groepen (significante waarden rood) gemiddelde (95%-BI) interventiegroep controlegroep verschil in verandering* klinisch minimaal belangrijk verschil (n = 82) verandering in 2 jaar (n = 76) (n = 88) verandering in 2 jaar (n = 80) continue variabele CRQ-score totaal 5,1 (4,9-5,3) 0,12 (-0,02-0,26) 5,3 (5,2-5,5) 0,12 ( 0,00-0,24) 0,004 (-0,17-0,18) 0,5 domein dyspneu 4,9 (4,6-5,3) 0,30 ( 0,10-0,50) 5,4 (5,1-5,7) 0,29 ( 0,07-0,50) 0,018 (-0,24-0,27) 0,5 domein vermoeidheid 4,9 (4,7-5,2) -0,09 (-0,32-0,13) 5,1 (4,9-5,3) 0,13 (-0,09-0,34) -0,236 (-0,54 0,07) 0,5 domein emoties 5,4 (5,2-5,6) 0,08 (-0,11-0,27) 5,5 (5,3-5,7) 0,09 (-0,06-0,24) -0,005 (-0,26-0,25) 0,5 domein beheersing 4,8 (4,7-5,0) 0,17 ( 0,02-0,33) 5,1 (4,9-5,3) -0,03 (-0,16-0,11) 0,223 (0,02-0,42) 0,5 SF12-score domein fysiek 44,5 (43,0-46,1) -1,44 (-2,98-0,10) 43,8 (42,3-45,4) -0,16 (-1,73-1,42)** -1,323 (-3,40-0,75) 3-5 SF12-score domein mentaal 52,2 (50,2-54,1) 0,09 (-1,85-2,03) 52,7 (51,1-54,2) -0,23 (-1,94-1,49)** 0,324 (-2,24-2,89) 3-5 EuroQol-5D-score 0,89 (0,86-0,92) -0,02 (-0,05-0,01) 0,87 (0,84-0,89) 0,00 (-0,03-0,03) -0,022 (-0,07-0,02) 0,07 aantal (%) oddsratio (95%-BI) interventiegroep controlegroep (n = 82) 2-jaar follow-up (n = 76) (n = 88) 2-jaar follow-up (n = 80) categoriale variabele MMRC-score 2 (dyspneu) 8 (9,9) 12 (15,8) 7 (8,0) 10 (12,7) 1,05 (0,34-3,24) tenminste 1 zelfgerapporteerde exacerbatie in het afgelopen jaar 16 (20,0) 12 (15,8) 17 (19,8) 10 (12,7) 0,87 (0,38-2,11) CRQ = Chronic respiratory questionnaire; SF-12 = Short form 12 ; MMRC = Modified Medical Research Council. * Interventie- versus controlegroep gebaseerd op multilevel herhaalde-metingenanalyses waarbij gecorrigeerd is voor geslacht, leeftijd, sociaal-economische status, uitgnagswaarde voor rookstatus, reversibiliteit, voor exacerbaties, gebruik van inhalatieglucocorticoïden, gebruik van langwerkende luchtwegverwijders en geforceerde expiratoire volume in 1 seconde als percentage van de voorspelde waarde. Verschil tussen interventie- en controlegroep significant; p < 0,05. 2 ontbrekende waarden. Verschil tussen interventie- en controlegroep significant; p < 0,01. 1 ontbrekende waarde. 3 ontbrekende waarden. ** 7 ontbrekende waarden Interventie- versus controlegroep gebaseerd op multilevel logistische regressieanalyses, gecorrigeerd voor covariaten. Procesevaluatie In totaal vonden er 292 periodieke controles plaats in de interventiegroep (n = 82). Hiermee was de opkomst van COPD-patiënten voor periodieke controles 89%. De helft van de periodieke controles leidde tot aanbevelingen om de behandeling te optimaliseren. In totaal werden 290 aanbevelingen gegeven (tabel 3). Volgens de huisartsen werd 46% van de aanbevelingen opgevolgd dan wel geïmplementeerd, zoals verwijzing naar longarts en de patiënt het advies geven om te stoppen met roken. Als er een praktijkondersteuner aanwezig was in de huisartspraktijk dan werden de aanbevelingen vaker opgevolgd (p < 0,05). De belangrijkste reden dat aanbevelingen niet opgevolgd werden, was dat de patiënt na de periodieke controle bij het huisartsenlaboratorium niet op consult was geweest in de huisartspraktijk. Aanbevelingen om de leefstijl te veranderen werden zelden opgevolgd door patiënten. Zo stopten bijvoorbeeld slechts 3 patiënten uit de interventiegroep met roken naar aanleiding van het advies van de huisarts, maar in dezelfde periode startten 3 andere patiënten opnieuw met roken, terwijl op advies van de huisarts in de controlepraktijken niemand stopte met roken. 4 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2010;154:A2123
5 TABEL 3 Aanbevelingen uit periodieke controles voor het optimaliseren van de behandeling van COPD-patiënten, en opvolging van die aanbevelingen aanbeveling aantal adviezen aantal geëvalueerd met huisarts* aanbeveling opgevolgd totaal POHer in dienst geen POHer in dienst adviseer de patiënt om te stoppen met roken /47 19/31 adviseer patiënt om de lichamelijke conditie te /5 4/15 verbeteren adviseer patiënt om prikkels te vermijden /1 2/3 controleer de inhalatietechniek /23 6/22 controleer de therapietrouw /25 11/21 verminder lichaamsgewicht /2 0/1 start inhalatieglucocorticoïden /7 3/7 verhoog dosering inhalatieglucocorticoïden /2 2/4 verlaag of stop inhalatieglucocorticoïden /10 0/0 start met kortwerkende luchtwegverwijders /1 0/0 start met langwerkende luchtwegverwijders /4 0/4 voer aanvullende diagnostische test uit /2 0/1 maak thoraxröntgenfoto /8 2/5 verwijs naar longarts /9 2/14 totaal /146 51/128 POHer = praktijkondersteuner huisarts. *11 aanbevelingen werden niet besproken met de huisarts en van 3 aanbevelingen was geen reactie van de huisarts bekend. Aantal opgevolgd/aantal geëvalueerd. Beschouwing Uit dit onderzoek bleek dat de periodieke controles door een huisartsenlaboratorium geen klinische voordelen hadden voor COPD-patiënten in vergelijking tot reguliere zorg. Ondanks de hoge opkomst voor de periodieke controles bleken veel patiënten nadien geen afspraak te maken met de huisarts om de uitslagen en aanbevelingen te bespreken. Verder volgden patiënten leefstijladviezen zelden op. COPD-patiënten werden gerekruteerd op basis van gegevens die bekend waren bij het huisartsenlaboratorium. Met andere woorden: alle deelnemers hadden minimaal 1 keer een longfunctieonderzoek ondergaan bij het diagnostisch centrum (voor diagnostiek of periodiek controlebezoek). Om die reden nemen we aan dat de kans om effecten te bereiken kleiner was dan wanneer voor de studie patiënten waren gerekruteerd die niet bekend waren bij het huisartsenlaboratorium. Echter, kenmerkend voor periodieke controles is het terugkerend patroon van bezoeken gedurende talrijke jaren. In deze studie werd dat patroon doorbroken bij de controlegroep, zonder negatieve consequenties. Het lijkt er daarom op dat het jarenlang in stand houden van een dergelijk zorgmodel voor alle COPD-patiënten geen toegevoegde waarde had. Dit is een belangrijke bevinding, mede omdat dit vaak wel de dagelijkse praktijk is. In ons onderzoek werd echter het initiële effect van periodieke controles niet geëvalueerd. Een beperking van onze studie was dat de oorspronkelijke opzet was om de zin van periodieke controles van COPD-patiënten en astmapatiënten met een chronische luchtwegobstructie te evalueren, ( gov/ct2/show/nct ). Echter, na de rekrutering bleek dat op een enkeling na, alle deelnemers voldeden aan het belangrijkste criterium van COPD, namelijk /FVC < 70% post-bronchodilatoir ( = geforceerd expiratoir 1-secondevolume; FVC = geforceerde vitale capaciteit). Om die reden beschreven wij de resultaten gefocust op COPD. Daarnaast was het niet mogelijk om de studie volledig geblindeerd uit te voeren. Huisartsen en COPD-patiënten konden weten dat ze ingedeeld waren in de interventiegroep en vervolgens de studieresultaten beïnvloeden door hun verwachtingenpatroon. Dit is met name van belang omdat de primaire uitkomstmaat (kwaliteit van leven) gevoelig is voor subjectiviteit. Niettemin leidde dit niet tot hogere kwaliteit-van-leven-scores in de interventiegroep dan in de controlegroep. Dit is de eerste keer dat het systeem van periodieke con- NED TIJDSCHR GENEESKD. 2010;154:A2123 5
6 Leerpunten Volgens richtlijnen nemen periodieke controles een belangrijke plaats in bij de behandeling van COPD-patiënten. Veel huisartsenlaboratoria in Nederland ondersteunen huisartsen bij het verrichten van deze periodieke controles. Het periodiek blijven vervolgen van eerstelijns-copd-patiënten door een huisartsenlaboratorium had op de lange termijn geen klinische voordelen voor de patiënt. troles van COPD-patiënten door een huisartsenlaboratorium, met aanbevelingen voor de huisarts, geëvalueerd werd in een gerandomiseerd wetenschappelijk experiment. Echter, zorgmodellen die elementen bevatten van het onderzochte zorgmodel zijn wel al eerder geëvalueerd, zoals een eerstelijnszorgmodel voor COPD-patiënten gebaseerd op het chronic care model, een systeem waarbij huisartsen feedback kregen op de geleverde zorg van astma- en COPD-patiënten en het monitoren van astma- en COPD-patiënten aan de hand van een kwaliteit-van-leven-vragenlijst Ook deze modellen bleken niet in staat om significante verbeteringen van klinische uitkomstmaten te bewerkstelligen, al werd soms een toename in de tevredenheid met de geleverde zorg gevonden of procesverbeteringen. Het uitblijven van klinisch relevante verschillen tussen patiënten die periodieke controles ondergingen en patiënten bij wie dat niet het geval was, kan veroorzaakt zijn door: (a) een gebrekkige implementatie van de periodieke controles en (b) gebrek aan effectiviteit van de controles. 11 We hebben aanwijzingen dat de implementatie van het zorgmodel verbeterd kan worden, bijvoorbeeld door het inschakelen van praktijkondersteuners in de huisartspraktijk en het actief oproepen van patiënten voor consulten in de huisartspraktijk na een periodieke controle. Echter, bij elke stap in dit complexe zorgmodel zal altijd iets van het effect verloren gaan. Er moet namelijk een groot aantal stappen worden genomen om het interventie-effect te bereiken; als één stap niet wordt genomen, blijft het effect uit (de patiënt vergeet een afspraak te maken bij het diagnostisch centrum, de longfunctielaborante vergeet bepaalde informatie na te vragen of te noteren, de longarts vergeet bepaalde adviezen te geven, enzovoort). Daarbij vormen leefstijladviezen een cruciale rol in de behandeling van COPD, naast beperkte medicamenteuze mogelijkheden. 1 Het bleek moeilijk om de noodzakelijke leefstijlveranderingen bij COPD-patiënten te bewerkstelligen zoals het stoppen met roken, net als bij andere studies. 12,13 Tot slot, is het belangrijk om te noemen dat deze eerstelijnspopulatie COPD-patiënten, in tegenstelling tot patiënten die onder behandeling van een longarts staan, overwegend een mild tot matige vorm van COPD hebben. De eerstelijnspopulatie COPD-patiënten is echter aan verandering onderhevig omdat er op steeds meer plaatsen in Nederland COPD-ketenzorg geïmplementeerd wordt waarbij de huisarts, door de samenwerking tussen de eerste- en de tweedelijn, steeds langer zorg kan blijven verlenen aan COPD-patiënten, ook als de ernst van de aandoening toeneemt. Door eerstelijns diagnostische centra worden niet alleen monitoringsdiensten voor COPD aangeboden, maar ook voor andere aandoeningen zoals astma, diabetes mellitus en hartfalen. Ook bij deze aandoeningen spelen leefstijlinterventies zoals stoppen met roken, voldoende bewegen en het nastreven van een gezond lichaamsgewicht een cruciale rol en ook bij deze chronische patiëntengroepen blijkt het lastig om leefstijlveranderingen te bewerkstellingen. Echter, in tegenstelling tot COPD bestaan er voor deze aandoeningen ook medicamenteuze behandelingen die de ziekte onder controle kunnen houden of de progressie kunnen vertragen. Vandaar dat periodieke controles van deze aandoeningen mogelijk wel zin hebben. Gezien de grote schaal waarop periodieke controles voor deze aandoeningen al aangeboden worden, zou het nuttig zijn om ook het periodiek vervolgen van deze patiënten wetenschappelijk te evalueren. Overigens, de mogelijkheid om spirometrie te laten verrichten bij astma- en COPD-patiënten door eerstelijns diagnostische centra heeft wel potentiële voordelen. Zo kunnen huisartspraktijken ontlast worden en ontstaat er een laagdrempelig communicatiekanaal tussen de eerste- en tweedelijn. Daarnaast kan daardoor de kwaliteit van spirometrische bepalingen mogelijk beter gegarandeerd worden, aangezien de longfunctie-medewerkers van deze diagnostische centra veel metingen verrichten, intercollegiale toetsmomenten hebben en goed getraind zijn. Echter, het routinematig jaarlijks of halfjaarlijks herhalen van zo n procedure voor COPD-patiënten lijkt op grond van onze bevindingen niet zinvol. Conclusie Wij concluderen dat het jarenlang in stand houden van periodieke controles door een huisartsenlaboratorium niet leidde tot klinische voordelen voor eerstelijns- COPD-patiënten. Deze uitkomst is het resultaat van de beperkte COPD-behandelmogelijkheden, het verdunnend effect van een dergelijk complex zorgmodel (hoe complexer het model, des te groter de kans dat door menselijke fouten en omissies het effect wordt verminderd) en problemen bij de implementatie van cruciale leefstijladviezen door COPD-patiënten, zoals het stoppen met roken. 6 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2010;154:A2123
7 Dit onderzoek was niet mogelijk geweest zonder de inzet van de medewerkers van de Stichting Huisartsen Laboratorium (SHL), de deelnemende patiënten en huisartsen. Reinier Akkermans hielp met de analyses. Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: het project werd financieel mogelijk gemaakt door PICASSO ( Partners in care solutions for COPD ). Aanvaard op 17 juni 2010 Citeer als: Ned Tijdschr Geneeskd. 2010;154:A2123 > Meer op Literatuur 1 Smeele IJM, van Weel C, van Schayck CP, et al. NHG-Standaard COPD. Huisarts Wet. 2007;50: Glasziou P, Irwig L, Mant D. Monitoring in chronic disease: a rational approach. BMJ. 2005;330: Bemt L van den, Schermer T, Smeele I, Boonman-de Winter L, van Boxem TJ, Denis J, et al. An expert-supported monitoring system for patients with chronic obstructive pulmonary disease in general practice: results of a cluster randomised controlled trial. Med J Aust. 2009;191: Redelmeier DA, Guyatt GH, Goldstein RS. Assessing the minimal important difference in symptoms: a comparison of two techniques. J Clin Epidemiol. 1996;49: Schermer TR, Smeele IJ, Thoonen BP, et al. Current clinical guideline definitions of airflow obstruction and COPD overdiagnosis in primary care. Eur Respir J. 2008;32: Geijer RMM, van Schayck CP, van Weel C, et al. NHG-Standaard COPD: behandeling. Huisarts Wet. 2001;44: Geijer RMM, Thiadens HA, Smeele IJM, et al. NHG-Standaard COPD en Astma bij volwassenen: diagnostiek. Huisarts Wet. 2001;44: Smeele IJM. Improving care for patients with asthma and COPD in general practice [proefschrift]. Nijmegen; Meulepas MA, Jacobs JE, Smeenk FW, et al. Effect of an integrated primary care model on the management of middle-aged and old patients with obstructive lung diseases. Scand J Prim Health Care. 2007;25: Jacobs JE. Patient-tailored monitoring of patients with asthma and COPD [proefschrift]. Nijmegen; Craig P, Dieppe P, Macintyre S, Michie S, Nazareth I, Petticrew M. Developing and evaluating complex interventions: the new Medical Research Council guidance. BMJ. 2008;337:a Kotz D, Wesseling G, Huibers MJ, van Schayck OC. Efficacy of confronting smokers with airflow limitation for smoking cessation. Eur Respir J. 2009;33: Anthonisen NR, Skeans MA, Wise RA, Manfreda J, Kanner RE, Connett JE. The effects of a smoking cessation intervention on 14.5-year mortality: a randomized clinical trial. Ann Intern Med. 2005;142: NED TIJDSCHR GENEESKD. 2010;154:A2123 7
NHG-standaarden Astma bij volwassenen en COPD
Richtlijnen NHG-standaarden Astma bij volwassenen en COPD Roeland M.M. Geijer, Mariska K. Tuut, Johannes C.C.M. in t Veen, Berna D.L. Broekhuizen, Niels H. Chavannes en Ivo J.M. Smeele* + Gerelateerd artikel
Nadere informatieZelfmanagementondersteuning of regelmatige controles bij COPD patiënten in de huisartspraktijk? Een gerandomiseerd gecontroleerd experiment
Zelfmanagementondersteuning of regelmatige controles bij COPD patiënten in de huisartspraktijk? Een gerandomiseerd gecontroleerd experiment British Medical Journal 2012; 345: e7642. Erik Bischoff, huisarts
Nadere informatieVijf gedragsthema s lopen als een rode draad door de begeleiding van de patiënt met astma/copd:
Praktijkondersteuning bij COPD en astma Doel van praktijkondersteuning is het ophogen en/of verdieping van kennis bij de patiënt en het daaraan verbonden zelfmanagement 1. De begeleiding richt zich in
Nadere informatieVersie augustus Zorgprotocol COPD
Versie augustus 2018 Zorgprotocol COPD Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Inclusiecriteria... 4 3. Uitvoering zorg... 5 3.1 Nieuwe COPD-patiënt (na stellen diagnose)... 5 3.2 Bekende COPD-patiënt (follow-up)...
Nadere informatieDe nieuwe standaarden astma en COPD. Wat is nieuw
De nieuwe standaarden astma en COPD Wat is nieuw De patiënt staat centraal Veranderingen Nieuwe definitie luchtwegobstructie Nieuwe indeling ernst astma en COPD Plaats reversibiliteitstest bij astma en
Nadere informatieIndeling presentatie
Gho-Go COPD terugkomdag COPD ketenzorg 7 oktober 2014 Norbert IJkelenstam Kaderhuisarts astma/copd 1 Indeling presentatie Aandachtspunten vanuit spiegelinformatie 2014 De nieuwe NHG COPD standaard 2015
Nadere informatieCover Page. Author: Kruis, Annemarije Title: The effectiveness of integrated disease management in COPD patients Issue Date:
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/29980 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Kruis, Annemarije Title: The effectiveness of integrated disease management in
Nadere informatieFactsheet Astma-/COPD-Monitor Oktober 2007
Factsheet Astma-/COPD-Monitor Oktober 27 Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding worden gebruikt (M. Heijmans, NIVEL, Oktober 27). LEVEN MET COPD VRAAGT OM LEF
Nadere informatieSamenwerking tussen de huisarts en tweedelijns zorg
1 Samenwerking tussen de huisarts en tweedelijns zorg Een beschrijving van de astma/copd dienst in Groningen, de patiënten populatie en crosssectionele verschillen 1 Metting EI, 1 Riemersma RA 1, Boetje
Nadere informatieHet voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis
Samenvatting Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Hoofdstuk 1 bevat de algemene inleiding van dit proefschrift. Dit hoofdstuk
Nadere informatieRegionaal ketenzorg protocol COPD
Bijlage 1. Regionaal Ketenzorgprotocol Titel Regionaal ketenzorg protocol Verwijzing naar formulier Verwijzing naar protocol Protocol case finding Kwaliteitsbeleid Zorggroep Privacyreglement Zorggroep
Nadere informatieSamenvatting COPD zorgprogramma 2019
Samenvatting COPD zorgprogramma 2019 Prestatie-indicatoren landelijke benchmark 1) % COPD patiënten in zorgprogramma met inhalatiemedicatie bij wie inhalatietechniek is gecontroleerd; 2) % COPD patiënten
Nadere informatieVersie maart Zorgprotocol COPD
Versie maart 2019 Zorgprotocol COPD Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Inclusiecriteria... 4 3. Uitvoering zorg... 5 3.1 Nieuwe COPD-patiënt (na stellen diagnose)... 5 3.2 Bekende COPD-patiënt (follow-up)...
Nadere informatieHet meten van ziektespecifieke kwaliteit van leven
Het meten van ziektespecifieke kwaliteit van leven Meetproblemen bij Tukkers Job van der Palen Universiteit Twente, Faculteit Gedragswetenschappen Vakgroep Onderzoeksmethodologie, meetmethoden en dataanalyse
Nadere informatieExterne validering van een chronic obstructive pulmonary disease (COPD) diagnostische vragenlijst
Externe validering van een chronic obstructive pulmonary disease (COPD) diagnostische vragenlijst Daniel Kotz Maastricht University Department of General Practice School for Public Health and Primary Care
Nadere informatieIndeling presentatie
Gho-Go COPD ketenzorg avond 10 september 2013 Norbert IJkelenstam Kaderhuisarts astma/copd 1 Indeling presentatie Aandachtspunten vanuit spiegelinformatie 2013 Het begrip ziektelast en de COPD ziektelastmeter
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Zowel beleidsmakers en zorgverleners als het algemene publiek zijn zich meer en meer bewust van de essentiële rol van kwaliteitsmeting en - verbetering in het verlenen van
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.
Nadere informatieChapter 11. Nederlandse samenvatting
Chapter 11 Nederlandse samenvatting Chapter 11 Reumatoïde artritis (RA) is een chronische aandoening die wordt gekenmerkt door ontstekingen van de gewrichten. Symptomen die optreden zijn onder andere pijn,
Nadere informatieZorgroep Kennemer lucht
Zorgroep Kennemer lucht Randvoorwaarden Knelpuntanalyse Epidemiologie Zorgstandaard Zorgprogramma Indicatoren Doelstellingen Huidige knelpunten toekomst Zorggroep Kennemer lucht HAPA HONK HZNK DM COPD-CVRM-GGZ
Nadere informatie17-1-2013. De ontwikkeling van de ziektelastmeter Behandelalgoritme / computer programma Het onderzoek
Patiënt-empowerment; het individueel zorgplan en de ziektelastmeter bij COPD Onno van Schayck CAHAG 7e conferentie Utrecht, 24 januari 2013 Inhoud De ontwikkeling van de ziektelastmeter Behandelalgoritme
Nadere informatieWerkwijze Interpretatie van spirometrie
Werkwijze Interpretatie van spirometrie Document ID NVLA 160620 ww IntSpir Document titel Interpretatie van spirometrie Publicatiedatum Juni 2016 Versie 1.0 Herzieningsdatum Juni 2021 Doel Het standaardiseren
Nadere informatiestatus meting in Ketenzorgproject COPD regio Dordrecht
http://www.torito.nl/agenda/http://www.torito.nl/agenda/health status meting in Ketenzorgproject COPD regio Dordrecht Artikel Caravisie / augustus N. de Graaf, verpleegkundig specialist longziekten; R.
Nadere informatieVRAGEN OVER GESTELDE VEEL COPD
VEEL GESTELDE VRAGEN OVER COPD VEEL GESTELDE VRAGEN OVER COPD Assoc. Prof. Dr. N.H. Chavannes Prof.dr. P.N.R. Dekhuijzen 2013 2013 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV, Houten Alle
Nadere informatieAstma & COPD Uitgangspunten LTA en locale werkafspraak: Controle-eis LTA: Diagnostiek astma/copd (door huisarts) Controle bij astma en COPD
Astma & COPD Uitgaande van de Landelijke Transmurale Afspraak (LTA) Astma & COPD van 2002 (coproductie NHG: Nederlands Huisartsen Genootschap en NVALT: Nederlandse Vereniging voor Artsen voor Longziekten
Nadere informatieSANDWICHSCHOLING COPD Goede COPD zorg: resultaat van goede samenwerking 28 juni Scharnierconsult. Uitgangspunt
SANDWICHSCHOLING COPD Goede COPD zorg: resultaat van goede samenwerking 28 juni 2012 Scharnierconsult, ziektelast en persoonlijk behandelplan Marion Teunissen en Rudy Bakker Werkgroep COPD Synchroon Scharnierconsult
Nadere informatieZiektelastmeter: adviezen eerstelijn
nee, nooit gerookt U rookt niet. Heel goed! Voor COPD- patiënten is het van groot belang om niet te roken. roken exacerbaties Voorheen ja en gemotiveerd om te stoppen Ja, niet gemotiveerd om te stoppen
Nadere informatieHandleiding Periodieke Controles
Handleiding Periodieke Controles Zorg voor de patiënt met COPD, geboden door de praktijkondersteuner ten behoeve van het onderzoeksproject Monitoring bij COPD Versie september 2005 1. Achtergrond Dit protocol
Nadere informatieWat is nieuw in longfunctie? Jan Willem van den Berg Longarts
Wat is nieuw in longfunctie? Jan Willem van den Berg Longarts Oude situatie Referenties dateren uit de jaren 50-60 Groep mijnwerkers en staalarbeiders (ECCS) Vrouwen niet als referentie geïncludeerd (globaal
Nadere informatieCover Page. Author: Smelt, Antonette Title: Treatment of migraine : from clinical trial to general practice Issue Date: 2014-05-14
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/25761 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Smelt, Antonette Title: Treatment of migraine : from clinical trial to general
Nadere informatieConflict van belangen
Steroïden en luchtwegverwijders: aparte inhalers of één langwerkend combinatiepreparaat? - een studieprotocol - Baretta H.J. 1, Metting E.I. 1, van Boven J.F. 1, Flokstra-de Blok B.M.J. 1, van der Molen
Nadere informatiehoofdstuk 1 hoofdstuk 2 hoofdstuk 3
SAMENVATTING Dit proefschrift is gewijd aan Bouwen aan Gezondheid : een onderzoek naar de effectiviteit van een leefstijlinterventie voor werknemers in de bouwnijverheid met een verhoogd risico op hart
Nadere informatieAstma / COPD-dienst Geldrop
Astma / COPD-dienst Geldrop Wat is astma en COPD Astma is een ontsteking aan de luchtwegen. De luchtwegen reageren overgevoelig op (allergische of niet-allergische) prikkels door het samentrekken van luchtwegspiertjes,
Nadere informatieSamenvatting. Belangrijkste bevindingen
Samenvatting Chronische nierschade (CNS) en de complicaties daarvan, veroorzaken, naast de grote persoonlijke impact, veel druk op gezondheidszorg voorzieningen. Door de vergrijzing en de toename van suikerziekte
Nadere informatieDe ziektelastmeter COPD: de betrouwbaarheid en de ervaringen van huisartsen tot nu toe. Onno van Schayck. Cahag Conferentie 15-1-2015.
De ziektelastmeter COPD: de betrouwbaarheid en de ervaringen van huisartsen tot nu toe Onno van Schayck Cahag Conferentie 15-1-2015 Disclosure belangen spreker (Potentiële) belangenverstrengeling Voor
Nadere informatieStichting Gezond Monnickendam Protocol COPD Diseasemanagement HA/POH/PA
Stichting Gezond Monnickendam Protocol COPD Diseasemanagement HA/POH/PA Casefinding door PA en HA Signalerende rol PA, bij: o langdurige of recidiverende luchtwegklachten ( 2 x per jaar), én o roken of
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur
Nadere informatieZiektelast hoe meet en bespreek ik dit? Annerika Slok, MSc
Ziektelast hoe meet en bespreek ik dit? Annerika Slok, MSc Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld
Nadere informatieVan ziektelast naar gezondheidswinst Ans Nicolasen, POH Robbert Behr, kaderhuisarts astma-copd
Van ziektelast naar gezondheidswinst Ans Nicolasen, POH Robbert Behr, kaderhuisarts astma-copd 15-04-2015 Wie staat er centraal? Pad van een nieuwe COPD-patiënt Diagnostiek Scharnierconsult Intensieve
Nadere informatieHet aanleren van inhaleren bij patiënten met astma en COPD: kan het beter?
Het aanleren van inhaleren bij patiënten met astma en COPD: kan het beter? een onderzoek naar verschillende manieren van inhalatie-instructie voor het aanleren van correct gebruik van inhalatiemedicatie
Nadere informatieMinutenschema zorgprogramma COPD (excl. Astma) 2015-2016
Minutenschema zorgprogramma COPD (excl. Astma) 2015-2016 Inleiding Het minutenschema voor ketenzorg COPD is gebaseerd op het zorgprofiel voor ketenzorg COPD van de Stichting Ketenkwaliteit COPD uit juni
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
amenvatting Het aantal mensen met dementie neemt toe. De huisarts speelt een sleutelrol in het (h)erkennen van signalen die op dementie kunnen wijzen en hiermee in het stellen van de diagnose dementie,
Nadere informatieSAMENVATTING. MVW_proefschrift_170x240_17042013.indd 172
SAMENVATTING MVW_proefschrift_170x240_17042013.indd 172 ALIFE@WORK DE EFFECTEN VAN EEN LEEFSTIJLPROGRAMMA MET BEGELEIDING OP AFSTAND VOOR GEWICHTSCONTROLE BIJ WERKNEMERS ACHTERGROND Overgewicht, waarvan
Nadere informatieHet belang van ondersteuning van mensen uit de naaste omgeving voor mensen met astma of COPD Geeke Waverijn & Monique Heijmans
Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Het belang van ondersteuning van mensen uit de naaste omgeving voor mensen met astma of, Geeke Waverijn & Monique Heijmans,
Nadere informatiehoofdstuk 2 hoofdstuk 3
Om de herkenning van patiënten met depressieve stoornis in de eerste lijn te verbeteren wordt wel screening aanbevolen. Voorts worden pakketinterventies aanbevolen om de kwaliteit van zorg en de resultaten
Nadere informatieCOPD- en Astmacontroleboekje van:
De Astma apotheken en COPD van Zorggroep Uw behandelplan Almere Inhoudsopgave Waarom dit boekje 1 Controleafspraak voor astma / COPD 4, 6, 8, 10 Doelen voor de controle de volgende keer 5, 7, 9, 11 Andere
Nadere informatieSummary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae
Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae 9 SAMENVATTING Hoofdstuk 1 bevat een korte inleiding over het diagnostische proces en er worden twee van de meest gebruikte diagnostische beeldvormende
Nadere informatieSummery. Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers
ummery amenvatting Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers 207 Algemene introductie Werkgerelateerde arm-, schouder- en nekklachten zijn al eeuwen
Nadere informatieDUODAGEN NWU 24-25 november. Roel Wennekes Jelmer Haanstra Jouke Hanje
DUODAGEN NWU 24-25 november Roel Wennekes Jelmer Haanstra Jouke Hanje Ketenzorg COPD Inleiding Protocol Voorbereiding op DBC Voorbeeld opzet Pauze Spirometrie blazen Spirometrie beoordelen Inleiding Overheid
Nadere informatiesamenvatting 127 Samenvatting
127 Samenvatting 128 129 De ziekte van Bechterew, in het Latijn: Spondylitis Ankylopoëtica (SA), is een chronische, inflammatoire reumatische aandoening die zich vooral manifesteert in de onderrug en wervelkolom.
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Kinderen met astma die daar regelmatig klachten van hebben, krijgen vaak het advies van een arts om dagelijks medicijnen te gebruiken. Die medicijnen zijn meestal corticosteroïden
Nadere informatieAanwezig zijn huisartsen en hun praktijkondersteuner, een longarts, longverpleegkundige van het ziekenhuis, kaderarts astma/copd van zorggroep ELZHA.
Notulen Transmuraal overleg Haga Ziekenhuis 8 oktober 2018 Inleiding: Het doel van dit overleg is het verder verhogen van de kwaliteit van astma/copd zorg door o.a. bespreken van actualiteiten, casuïstiek
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
voor niet-ingewijden Type 2 diabetes Diabetes is een ernstige chronische ziekte, die wordt gekenmerkt door te hoge glucosespiegels (de suikers ) in het bloed. Er zijn verschillende typen diabetes, waarvan
Nadere informatiewaardoor een beroerte kan worden gezien als een chronische aandoening.
amenvatting Elk jaar krijgen in Nederland zo n 45.000 mensen een beroerte, ook wel CVA (Cerebro Vasculair Accident) genoemd. Ongeveer 60% van hen keert na opname in het ziekenhuis of revalidatiecentrum
Nadere informatieSamenvatting R1 R2 R3 R4 R5 R6 R7 R8 R9
SAMENVATTING 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 134 Type 2 diabetes is een veel voorkomende ziekte die een grote impact heeft op zowel degene waarbij
Nadere informatieINTERACT-in-HF. Improving knowldege To Efficaciously RAise level of Contemporary Treatment in Heart Failure. A European Heart Failure Network
INTERACT-in-HF Improving knowldege To Efficaciously RAise level of Contemporary Treatment in Heart Failure A European Heart Failure Network RECAP - Regional Care Portals InterReg IVB, e-ucare, WP2 Inhoudsopgave
Nadere informatiehoofdstuk 1 doelstellingen hoofdstuk 2 diagnosen
Dit proefschrift gaat over moeheid bij mensen die dit als belangrijkste klacht presenteren tijdens een bezoek aan de huisarts. In hoofdstuk 1 wordt het onderwerp moeheid in de huisartspraktijk kort geïntroduceerd,
Nadere informatieIntroductie Boehringer Ingelheim
Introductie Boehringer Ingelheim Kenmerken Boehringer Ingelheim Familiebedrijf, sinds 1885, Ingelheim am Rhein, Duitsland Niet beursgenoteerd, lange termijn strategie 145 vestigingen in 45 landen Ruim
Nadere informatieBijsluiter gebruik astma-indicatoren in de huisartsenpraktijk. Fenna Schouten Versie 3
Bijsluiter gebruik astma-indicatoren in de huisartsenpraktijk Fenna Schouten f.schouten@nhg.org 09-02-2017 Versie 3 Inhoud Overzicht van de indicatoren... 3 Populatie... 3 Monitoring... 3 Behandeling...
Nadere informatieZorg op maat voor COPD & Astma Waarom ontvangt u deze folder?
Ketenzorg Zorg op maat voor COPD & Astma Waarom ontvangt u deze folder? Bij u is de chronische ziekte COPD of Astma vastgesteld. Om zo goed mogelijk met uw ziekte om te gaan, bent u onder behandeling van
Nadere informatieWorkshop voor apothekers en huisartsen Behandeling van COPD anno 2007
Workshop voor apothekers en huisartsen Behandeling van COPD anno 2007 Voorbeeld Programma Maken van de ingangstoets Bespreking leerdoelen l en inleiding idi Presentatie van regionale voorschrijfcijfers
Nadere informatieAstma / COPD-dienst Geldrop
Astma / COPD-dienst Geldrop Wat is astma en COPD Astma is een ontsteking aan de luchtwegen. De luchtwegen reageren overgevoelig op (allergische of niet-allergische) prikkels door het samentrekken van luchtwegspiertjes,
Nadere informatieBijsluiter gebruik astma (kinderen) indicatoren in de huisartsenpraktijk. Fenna Schouten Versie 3
Bijsluiter gebruik astma (kinderen) indicatoren in de huisartsenpraktijk Fenna Schouten f.schouten@nhg.org 09-02-2017 Versie 3 Inhoud Overzicht van de indicatoren... 2 Populatie... 2 Monitoring... 2 Beschrijving
Nadere informatiePraktijkvoorbeeld: Eerstelijns ketenzorg astma in Maastricht-Heuvelland CAHAG conferentie 15 jan 2015. Maud van Hoof en Geertjan Wesseling
Praktijkvoorbeeld: Eerstelijns ketenzorg astma in Maastricht-Heuvelland CAHAG conferentie 15 n 2015 Maud van Hoof en Geertn Wesseling Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor
Nadere informatieEen astma/copd-dienst voor de huisartsenpraktijk*
Een astma/copd-dienst voor de huisartsenpraktijk* Onderzoek naar haalbaarheid en effectiviteit Esther I. Metting, Roland A. Riemersma, Jan-Willem H. Kocks, Margriet G. Piersma-Wichers, Robbert Sanderman
Nadere informatieLAN zorgstandaarden en NHG standaarden astma 2013 implementeren? Inkopen?
LAN zorgstandaarden en NHG standaarden astma 2013 implementeren? Inkopen? 24-1-2013 Jean Muris, huisarts, Kaderarts astma/copd Hoofd Huisartsopleiding Maastricht jean.muris@maastrichtuniversity.nl Astma
Nadere informatieCHAPTER 8. Samenvatting
CHAPTER 8 Samenvatting Samenvatting 8. Samenvatting Hoofdstuk 1 is een algemene introductie. Doel van dit proefschrift is om de kosten en effectiviteit van magnetische resonantie (MR) te evalueren indien
Nadere informatieSamenvatting Zorgstandaard astma
Samenvatting Zorgstandaard astma Hierbij een samenvatting van de Zorgstandaard astma voor volwassenen namens de COPD-werkgroep van de huisartsenkring Amsterdam. Wij hebben voor u geprobeerd de belangrijkste
Nadere informatieBijlage 30: Bepalingenclusters COPD en roken
Bijlage 30: Bepalingenclusters COPD en roken Onderstaande clusters zijn afkomstig uit de HIS-tabel Bepalingenclusters en zijn in verschillende HIS en ingebouwd. De clusters zijn opgebouwd uit en uit de
Nadere informatie4. Wat zijn de effecten van de ehealth interventie met betrekking tot het postoperatieve herstel, gebruik en kosten?
SAMENVATTING De opnameduur in het ziekenhuis na abdominale chirurgie is de afgelopen jaren sterk afgenomen als gevolg van het toenemende gebruik van minimaal invasieve chirurgie. Dit betekent dat het grootste
Nadere informatieBijsluiter gebruik COPD-indicatoren in de huisartsenpraktijk. Fenna Schouten Versie 3
Bijsluiter gebruik COPD-indicatoren in de huisartsenpraktijk Fenna Schouten 09-02-2017 Versie 3 Inhoud Overzicht van de indicatoren... 2 Populatie... 2 Monitoring... 2 Behandeling... 2 Beschrijving per
Nadere informatieAstma. Chronos, 14 juni 2016. Regien Kievits, kaderarts astma/copd
Astma Chronos, 14 juni 2016 Regien Kievits, kaderarts astma/copd Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven
Nadere informatieU BENT AAN HET VINKEN
Vinken en/of vonken Prof. Dr. Dinny de Bakker RCH sandwich-nascholing, Tilburg 18/27 november 2013 Protocol aflopen Meetwaarden noteren Gedoe met KIS en ICT Gedoe met declaraties Mensen doorzagen over
Nadere informatieStichting Gezond Monnickendam. Protocol COPD Diseasemanagement HA/POH/PA
Stichting Gezond Monnickendam Protocol COPD Diseasemanagement HA/POH/PA Casefinding door HA (huisarts), PA (praktijkassistent) en apotheek Signalerende rol PA, bij: o langdurige of recidiverende luchtwegklachten
Nadere informatieBrief 1: Bevestiging geen deelname zorgprogramma
Brief 1: Bevestiging geen deelname zorgprogramma Datum Onderwerp: bevestiging afzien van ketenzorg voor Diabetes / COPD / Astma / CVRM Geachte heer/ mevrouw, Inleiding Voor patiënten met Diabetes / COPD
Nadere informatieAstma/COPD Dienst Geldrop
Astma/COPD Dienst Geldrop Wat is astma en COPD? Astma is een ontsteking aan de luchtwegen. Wanneer de luchtwegen overgevoelig op (allergische of niet-allergische) prikkels reageren door het samentrekken
Nadere informatieFactoren die kunnen en willen doorwerken tot 65 beïnvloeden
Het verhogen van duurzame inzetbaarheid van de beroepsbevolking is een van de grootste uitdagingen voor de geïndustrialiseerde landen in de komende decennia. Omdat de beroepsbevolking krimpt en vergrijst
Nadere informatieCOPD Een chronische ziekte, een gezamenlijke zorg
COPD Een chronische ziekte, een gezamenlijke zorg Heldere afspraken over de manier waarop zorgverleners u helpen en ondersteunen bij uw chronische ziekte. Inleiding Bij u is de diagnose COPD (Chronic
Nadere informatiePsychische klachten als co-morbiditeit bij COPD
Psychische klachten als co-morbiditeit bij COPD Pearson Plein is een initiatief van Pearson. Pearson heeft jarenlange ervaring als educatieve uitgever van wetenschappelijk onderbouwde psychologische meetinstrumenten
Nadere informatieDiagnostiek Regionale Transmurale Afspraken Utrecht Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD)
Diagnostiek Regionale Transmurale Afspraken Utrecht Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) Deelnemende Partijen De RTA wordt gedragen door: 1. Zorggroepen regio Utrecht die de samenwerkingsovereenkomst
Nadere informatieAlain Van Meerhaeghe, Service de Pneumologie et GERHPAC, Hôpital Vésale, CHU-Charleroi ; Laboratoire de médecine factuelle de l ULB
Ernstig COPD: wat is de meerwaarde van een triple therapie met een inhalatiecorticosteroïd, een langwerkend bèta-2-mimeticum en een langwerkend anticholinergicum? Singh D, Papi A, Corradi M, et al. Single
Nadere informatieAddendum. Nederlandse Samenvatting
Addendum A Nederlandse Samenvatting 164 Addendum Cardiovasculaire ziekten na hypertensieve aandoeningen in de zwangerschap Hypertensieve aandoeningen zijn een veelvoorkomende complicatie tijdens de zwangerschap.
Nadere informatieFactsheet Astma-/COPD-Monitor April 2007
Factsheet Astma-/COPD-Monitor April 7 Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding worden gebruikt (M. Heijmans, Meer dan helft astmapatiënten heeft ziekte niet onder
Nadere informatieResultaten onderzoek Nationale Diabetes Challenge 2017
Resultaten onderzoek Nationale Diabetes Challenge 2017 De Nationale Diabetes Challenge De Bas van de Goor Foundation organiseerde voor het derde jaar op rij de Nationale Diabetes Challenge (NDC). De NDC
Nadere informatiebenoemen en adequate behandeling instellen een exacerbatie-management-plan op maat de ernst van een exacerbatie COPD kunnen
de ernst van een exacerbatie COPD kunnen benoemen en adequate behandeling instellen een exacerbatie-management-plan op maat kunnen maken met de COPD-patiënt wat wordt er verstaan onder een (acute) exacerbatie
Nadere informatieFEV1/FVC onder 70% of Lower Limit of Normal (LLN)?
Maarssen, 7 oktober 2010 FEV1/FVC onder 70% of Lower Limit of Normal (LLN)? Tjard Schermer afd. Eerstelijnsgeneeskunde, UMC St Radboud Topics 1. 2. 3. 4. Longfysiologie bij veroudering Criteria voor luchtwegobstructie
Nadere informatiebehandeling volgens de KNGF-richtlijn bij mensen met artrose aan de heup en/of knie.
Samenvatting De primaire doelstelling van het onderzoek was het onderzoeken van de lange termijn effectiviteit van oefentherapie en de rol die therapietrouw hierbij speelt bij patiënten met artrose aan
Nadere informatieEigen spreekuur en chronische ziekten
M.C.A.P.J. van Abeelen Eigen spreekuur en chronische ziekten Tweede druk Houten 2013 V Voorwoord Het werk van de doktersassistent is de afgelopen jaren uitgebreid. In dit AG-katern komt een aantal chronische
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting De levensverwachting van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA) is gemiddeld 13-30 jaar korter dan die van de algemene bevolking. Onnatuurlijke doodsoorzaken zoals
Nadere informatieSamenvatting SAMENVATTING Hoofdstuk 1 is de algemene introductie over de inhoud van dit proefschrift. Depressie en angststoornissen zijn de meest voorkomende psychische stoornissen en brengen een grote
Nadere informatiebut no statistically significant differences
but no statistically significant differences Astma is een chronische aandoening, die niet te genezen is. Met de passende zorg kunnen symptomen tot een minimum worden gereduceerd en zou een astma patiënt
Nadere informatiePresentatie Onderzoek MijnCOPD Coach
Presentatie Onderzoek MijnCOPD Coach ONLINE WERKEN AAN VERBETERD ZELFMANAGEMENT VOOR COPD PATIENTEN Chantal Hillebregt Onderzoeker Jan van Es Instituut 1 Toename ziektelast van COPD 3 de plaats ranglijst
Nadere informatieAstma en COPD: kernpunten voor management.
Astma en COPD: kernpunten voor management. Dr.J.Buffels, Academisch Centrum voor Huisartsgeneeskunde, K.U.Leuven. Januari 2008 Inleiding Deze tekst is een zeer beknopte herhaling van kernpunten inzake
Nadere informatiehoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5
SAMENVATTING 117 Pas kortgeleden is aangetoond dat ADHD niet uitdooft, maar ook bij ouderen voorkomt en nadelige gevolgen kan hebben voor de patiënt en zijn omgeving. Er is echter weinig bekend over de
Nadere informatieKwetsbaarheid bij ouderen: een uitdaging Risicofactoren, meetinstrumenten en samenhangende zorg
Kwetsbaarheid bij ouderen: een uitdaging Risicofactoren, meetinstrumenten en samenhangende zorg In vergrijzende samenlevingen is de zorg voor het toenemende aantal kwetsbare ouderen een grote uitdaging
Nadere informatieKetenzorg astma en het opzetten van een astmaspreekuur
Ketenzorg astma en het opzetten van een astmaspreekuur CAHAG cursus 22 maart en 14 april 2016 Gijs van der Bijll Jacob van Dijke Programma Leerdoelen en opzet van de workshop In gesprek aan de hand van
Nadere informatieZorginkoopdocument 2013 Ketenzorg COPD
Zorginkoopdocument 2013 Ketenzorg COPD Zorginkoopdocument 2013 Ketenzorg COPD 1 INLEIDING Dit document bevat een omschrijving van het COPD ketenprogramma, de specifieke opleidingseisen en de daarbij behorende
Nadere informatieOnderzoek naar luchtwegklachten bij omwonenden van veehouderijen
Onderzoek naar luchtwegklachten bij omwonenden van veehouderijen Floor Borlée, Joris IJzermans, Christel van Dijk, Dick Heederik, Lidwien Smit Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS), Universiteit
Nadere informatieStudie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling
Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken
Nadere informatieSamenvatting (Dutch summary)
De SMOKE studie Achtergrond Chronisch obstructief longlijden, ook wel Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) genoemd, word gezien als een wereldwijd gezondheidsprobleem. Ten gevolge van onder andere
Nadere informatie