Vergoedbaarheid van pure economic loss in rechtsvergelijkend perspectief

Transcriptie

1 Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar Vergoedbaarheid van pure economic loss in rechtsvergelijkend perspectief Masterproef van de opleiding Master in de rechten Ingediend door Anouk De Witte (studentennr ) Promotor: Prof. Dr. Marc Kruithof Commissaris: Prof. Dr. Ingrid Boone

2 Woord vooraf Een dankwoord is traditioneel het moment waarop respect en dankbaarheid wordt geuit aan diegenen die hebben bijgedragen tot de verwezenlijking van dit werk. Deze traditie wens ik dan ook niet te doorbreken. In eerste lijn wens ik een speciale dank te betuigen aan mijn promotor, prof. Kruithof, voor het aanreiken van de onderzoeksvragen en tevens voor zijn academische ondersteuning bij het tot stand komen van deze masterproef. Daarnaast wens ik mijn ouders, vrienden en vriend te bedanken voor hun niet aflatende steun tijdens het schrijven van deze masterproef. Maar nog meer bedankt om mij, gedurende deze vijfjarige opleiding in de rechten, te hebben verstrooid en voor de mooie momenten samen. Samen met jullie kijk ik uit naar wat hierna komt. Echter wens ik in dit woord van dank ook even stil te staan bij mijn persoonlijke groei. Dit werk zie ik dan ook als een bekroning op vijf jaar van intellectuele verrijking die de voorbode is van een blijvende en continue ontwikkeling. Tijdens deze vijf jaar heb ik dan ook geleerd om mezelf en mijn werk in vraag te stellen met het oog op kwaliteitsvol werk. Anouk De Witte I

3 Inhoudstafel Algemene inleiding en onderzoeksvragen... 1 Deel 1. Inleiding Pure economic loss: wanneer de portemonnee schade ondervindt Situering van pure economic loss Definitie van pure economic loss Opzettelijk toegebrachte zuivere vermogensschade Consequential economic loss Conclusie Categorisering van standaardgevallen van pure economic loss Ricochet loss Transferred loss Closure of Public Markets, Transportation Corridors and Public Infrastructures Reliance upon Flawed Data, Advice or Professional Services Rechtsvergelijkend perspectief Voorwerp van de rechtsvergelijkende studie De te onderzoeken landen Verantwoording bij de gekozen landen Liberaal regime - België Conservatief regime - Duitsland Pragmatisch regime - Engeland De waarom -vraag omtrent de vergoedbaarheid Vanuit historisch oogpunt Vanuit filosofisch oogpunt Vanuit juridisch oogpunt Floodgates in de praktijk Liability in an indeterminate amount for an indeterminate time to an indeterminate class Opmerking Conclusie Deel 2. Oplossing van de onderzoeksvragen aan de hand van het begrip schade Schade naar Belgisch recht: de theorie van de belangenkrenking De theorie van Leclercq II

4 1.2 De theorie van de rechtskrenking De theorie van de belangenkrenking Het gekrenkte belang moet zeker en rechtmatig zijn Conclusie Schade in het buitenland Inleiding: de theorie van de relatieve onrechtmatigheid Schade naar Duits recht: de Duitse Schutznormtheorie Schade naar Engels recht: de Angelsaksische relativiteitsleer Wat met de Belgische situatie? Inleiding Hoe wordt de aansprakelijkheid onder controle gehouden? De heimelijke trucjes van de Belgische rechtspraak Conclusie Conclusie Deel 3. Toepassingsgevallen van pure economic loss De kabelbeschadigingszaken: een klassieke case Omschrijving De kabelbeschadigingszaken in Duitsland I BGB II BGB BGB De kabelbeschadigingszaken in Engeland Spartan Steel & Alloys Ltd. v. Martin & Co. (Contractors) Ltd Cattle v. Stockton Waterworks Co. en Electrochrome Ltd. v. Welsh Plastics Ltd De kabelbeschadigingszaken in België Principe Conclusie Pure economic loss als gevolg van het vertrouwen op incorrecte informatie: een uitzonderingscase Omschrijving De incorrecte informatie -zaken in Duitsland Op basis van het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht Op basis van het contractenrecht III

5 Stilzwijgende overeenkomst Vertrag mit Schutzwirkung zugunsten Dritten Bijkomende opmerking in verband met het Vertrag mit Schutzwirkung zugunsten Dritten De incorrecte informatie -zaken in Engeland Aansprakelijkheid van een bank: Hedley Byrne & Co Ltd. v. Heller and Partners Ltd Aansprakelijkheid van een auditor: Caparo Industries v. Dickman and others De incorrecte informatie -zaken in België Aansprakelijkheid van een bank Aansprakelijkheid van een auditor Conclusie Deel 4. Algemeen besluit Bibliografie IV

6 In some countries pure economic loss is associated with uncontrollable and unforeseeable floods of claims to which there may be no end. This has fuelled strong sentiments against the recovery of pure economic loss. In other countries, these concerns seem to be absent, and economic loss apparently is treated in the same way as any other loss. That contrast in itself might already justify a comparative paper on the protection of pure economic interests. 1 1 W.H. VAN BOOM, Pure Economic Loss: A Comparative Perspective in W.H. VAN BOOM, H. KOZIOL en C.A. WITTING (eds.), Pure Economic Loss. Tort and Insurance Law vol.9., Wien/New York, Springer, 2004, 1. V

7 Algemene inleiding en onderzoeksvragen 1. Belgische juristen kennen het begrip pure economic loss als zodanig niet en ons recht kent geen afgelijnd concept van dit soort schade. Echter, nu reeds kan worden gezegd dat pure economic loss in ons buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht niet a priori van vergoeding wordt uitgesloten. Belgische juristen zien hierin dus weinig problemen. Soms kan het echter nuttig zijn de landsgrenzen te overschrijden en eens naar andere delen van de wereld te gaan kijken. Wat dan opvalt is dat menig buitenlands jurist wel problemen onderkent in verband met pure economic loss en de vraag naar zijn vergoedbaarheid. Maar het onderscheid dat tussen de verschillende landen bestaat op het vlak van de principes laat niet toe reeds op voorhand te concluderen dat de oplossingen die worden gegeven aan problemen van pure economic loss altijd diametraal tegenover elkaar staan. Het is mogelijk dat de rechtspraak de principiële oplossingen een beetje corrigeert. Daarom is het interessant te onderzoeken in welke mate oplossingen in een concrete casus al dan niet verschillend zijn. Waar mogelijk zal in deze masterproef dan ook vertrokken worden van Belgische en buitenlandse rechtspraak. 2. Deze masterproef bestaat dan ook uit drie grote delen. In het eerste deel zal ik de titel van de masterproef ontleden. Hiertoe zal ik allereerst een omschrijving geven van wat pure economic loss nu juist is. Vervolgens zal ik verantwoorden waarom ik in het kader van deze rechtsvergelijkende studie gekozen heb om België, Duitsland en Engeland in deze masterproef op te nemen. Ten slotte geef ik reeds een aantal door de Duitse en Engelse juristen gehanteerde argumenten weer waarop zij hun negatieve houding ten aanzien van de vergoedbaarheid van pure economic loss steunen. Om de overgang naar het tweede deel van deze masterproef vlot te laten verlopen, zal ik in dit kader reeds een eigen argumentatie opbouwen omtrent de vraag naar het waarom van de principiële onvergoedbaarheid van pure economic loss in Duitsland en Engeland. In het tweede deel van deze masterproef komen de onderzoeksvragen aan bod. De eerste onderzoeksvraag betreft een waarom -vraag: waarom stelt de vergoedbaarheid van pure economic loss een probleem in Duitsland en Engeland en waarom is dat niet het geval in België? De eigen argumentatie die reeds aan het einde van het eerste deel van de masterproef werd aangestipt zal hier verder uitgewerkt worden. De tweede onderzoeksvraag bouwt voort op de eerste onderzoeksvraag: waarom zien de Belgische juristen die buitenlandse problemen gekoppeld aan de vergoeding van pure economic loss niet en zou het niet beter zijn dat ook wij die problemen erkennen? In deze masterproef zal met andere woorden nagegaan worden of wij, als Belgische juristen, er niet beter aan doen ook bedachtzaam om te gaan met het concept pure economic loss of net omgekeerd, het inderdaad verdedigbaar is dat wij geen beletsels erkennen omtrent de vraag naar de vergoedbaarheid van pure economic loss. Het derde deel van deze masterproef zal ten slotte een blik werpen op pure economic loss in de praktijk. In dit deel zullen een aantal vaak voorkomende toepassingsgevallen van pure economic loss beschreven worden. Aan de hand van een aantal cases zal onderzocht worden of de concrete oplossingen in een zaak omtrent de vergoeding van pure economic loss 1

8 overeenstemmen met de theorie. Op die manier kan nagegaan worden of de praktijk te rijmen valt met de theorie. 2

9 Deel 1. Inleiding 3. Wanneer vrienden of familieleden me naar de titel van mijn masterproef vroegen, moest ik deze meestal meer dan één keer herhalen. Frappant was echter dat dit ook het geval was wanneer medestudenten het onderwerp van mijn masterproef te horen kregen. Niemand was vertrouwd met het begrip pure economic loss. Slechts enig opzoekingswerk later, kreeg ik zelf enige voeling met deze nobele onbekende. Eigenlijk is dit helemaal niet zo verwonderlijk. Het begrip pure economic loss als zodanig is in onze vijfjarige opleiding nooit de revue gepasseerd. Belgische juristen zijn dus over het algemeen niet bekend met dit nochtans interessante begrip. De verklaring hiervoor ligt in het feit dat pure economic loss slechts in een minderheid van de rechtsstelsels wordt erkend en onderscheiden als een aparte vorm van schade. Dit is niet het geval in het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht: the term pure economic loss and the debatable issues surrounding it would remain generally unrecognized in the literature and jurisprudence of this country 2. Toch wil ik er hier reeds op wijzen dat we het begrip pure economic loss inderdaad niet als zodanig herkennen maar dat het achterliggende concept bij nader inzien toch niet zo onbekend is. 4. Het voorgaande is dan ook de voornaamste reden waarom ik in dit eerste deel de titel van mijn masterproef, de vergoedbaarheid van pure economic loss in rechtsvergelijkend perspectief, zal ontleden en verduidelijken. Deze ontleding zal dus essentieel in drie belangrijke delen uiteenvallen: ten eerste de vergoedbaarheid, vervolgens pure economic loss en tenslotte in rechtsvergelijkend perspectief. Omwille van de duidelijkheid zal ik echter beginnen met het begrip pure economic loss te situeren en te definiëren. Vervolgens zal ik het rechtsvergelijkend perspectief belichten, om ten slotte al een aantal redenen aan te geven waarom de vergoedbaarheid van pure economic loss in een aantal landen aanleiding geeft tot problemen. 2 V.V. PALMER en M. BUSSANI, Pure Economic Loss: The Ways to Recovery, Electronic Journal of Comparative Law 2007, 32 (hierna verkort V.V. PALMER en M. BUSSANI, Pure Economic Loss ) 3

10 1 Pure economic loss: wanneer de portemonnee schade ondervindt 1.1 Situering van pure economic loss 5. Zoals de term pure economic loss zelf al doet vermoeden, gaat het hier om een bepaald soort verlies of een bepaald soort schade dat door personen kan worden geleden. Waar moet deze schadecategorie dan worden gesitueerd in het Belgische buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht? Het Belgische schadevergoedingsrecht maakt primair een onderscheid tussen patrimoniale of materiële schade en extra-patrimoniale of morele schade. Men spreekt van patrimoniale of economische schade indien een bepaalde onrechtmatige daad het vermogen van de benadeelde aantast. Van extra-patrimoniale of niet-economische schade is sprake wanneer de benadeelde pijn of verdriet heeft of zijn psychisch welbehagen om andere redenen vermindert 3. Uit deze loutere definities valt al onmiddellijk af te leiden dat pure economic loss een vorm van patrimoniale schade is. Een persoon wordt getroffen in zijn vermogen. 1.2 Definitie van pure economic loss 6. Pure economic loss wordt in de rechtsleer als volgt omschreven: - BUSSANI en PALMER omschrijven pure economic loss als loss without antecedent harm to plaintiff s person or property 4. - VAN BOOM verwijst voor zijn omschrijving van pure economic loss naar VON BAR die twee mogelijke benaderingen onderscheidt: The first approach would be that pure economic loss is damage that occurs independent of death or personal injury or damage to a tangible object (the damage-oriented approach). The second approach would be that pure economic loss is suffered in absence of the infringement of a legally protected right or interest (the interest-oriented approach). However, in neither approach can the injured party point to his impaired health or his damaged property. What the two approaches have in common is that, even if physical damage to person or property has occurred, it was not suffered by the claiming party but by someone else 5. - KOZIOL definieert pure economic loss als a harm not causally consequent upon an injury to the person or to property 6. - HENDERSON omschrijft pure economic loss als loss that is only economic in nature and in no way connected to underlying property or physical damage 7. 3 H. BOCKEN en I. BOONE, Het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht en andere schadevergoedingsmechanismen, Brugge, Die Keure, 2010, V.V. PALMER en M. BUSSANI, Pure Economic Loss, 7. 5 W.H. VAN BOOM, Pure Economic Loss: A Comparative Perspective in W.H. VAN BOOM, H. KOZIOL en C.A. WITTING (eds.), Pure Economic Loss. Tort and Insurance Law vol.9., Wien/New York, Springer, 2004, 3. 6 H. KOZIOL, Compensation for Pure Economic Loss from a Continental Lawyer s Perspective in W.H. VAN BOOM, H. KOZIOL en C.A. WITTING (eds.), Pure Economic Loss. Tor tand Insurance Law vol.9., Wien/New York, Springer, 2004, L.M. HENDERSON, Conceptualizing Pure Economic Loss in the European Union: An observation of liability law in the Member States and the European Union, 4

11 7. Ook al kennen de Belgische juristen het begrip pure economic loss niet, toch hebben ook een aantal Belgische auteurs er een definitie van gegeven: - LAVEYT definieert het als verlies dat niet bestaat in of direct voortvloeit uit schade aan de persoon van de benadeelde of diens eigendom 8. - DE MOT omschrijft het op zijn beurt als foregone profits or earnings without antecedent harm to plaintiff s person or property 9. - HERBOTS omschrijft pure economic loss net iets spectaculairder: zuivere vermogensschade wordt geleden wanneer alleen de geldbeugel een aderlating ondergaat GERKENS definieert ons begrip dan weer als dommage qui est causé sans aucune lésion physique du demandeur ou d un des biens lui appartenant BOCKEN en BOONE schrijven dat economische schade ook kan optreden zonder dat er tevens sprake is van lichamelijk letsel of zaakschade en spreken in dat kader over zuivere economische schade Deze definities ten spijt zijn een aantal van de net aangehaalde auteurs van mening dat er geen algemeen aanvaarde definitie van pure economic loss bestaat 13. Hiervoor worden twee redenen opgegeven: - ten eerste stellen zij dat er een aantal rechtsstelsels zijn die deze schadecategorie niet erkennen; - de tweede reden die wordt opgegeven om te argumenteren dat er geen universeel aanvaarde definitie van pure economic loss bestaat is het feit dat er geen gemeenschappelijke benadering is met betrekking tot deze specifieke categorie van schade Deze redenen mogen er volgens mij, mede gelet op de bijna uniforme definities van pure economic loss, echter niet toe leiden dat er geen algemene werkdefinitie van pure economic loss zou kunnen worden opgesteld. Het zou dan kunnen gaan om een pragmatische definiëring van ons begrip waarop we ons kunnen baseren om pure economic loss in de praktijk herkenbaar te maken. Ik zou voor de volgende werkdefinitie willen opteren: pure economic loss is niet-opzettelijk toegebrachte economische schade die niet bestaat in of direct voortvloeit uit schade aan de persoon van de benadeelde of aan een goed in eigendom. Deze definitie van pure economic loss is volgens mij, naast het feit dat zij in grote mate overeenstemt met de in de rechtsleer voorkomende definities, ook te verdedigen vanuit het feit dat er op het vlak van de vergoedbaarheid van economic loss twee uitzonderingen zijn die 8 K. LAVEYT, Foutieve informatie en zuivere vermogensschade: een rechtsvergelijkend onderzoek, RW , J.P.B. DE MOT, Pure Economic Loss, 10 J.H. HERBOTS, De saga van de doorgekapte elekticiteitskabels: zuivere vermogensschade rechtsvergelijkend bekeken, Jura Falc , J.F. GERKENS, Pure economic loss en droit belge, Rapports belges au Congrès de l Académie Internationale de Droit comparé à Utrecht 2006, H. BOCKEN en I. BOONE, Het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht en andere schadevergoedingsmechanismen, Brugge, Die Keure, 2010, V.V. PALMER en M. BUSSANI, Pure Economic Loss, 6.; W.H. VAN BOOM, Pure Economic Loss: A Comparative Perspective in W.H. VAN BOOM, H. KOZIOL en C.A. WITTING (eds.), Pure Economic Loss. Tort and Insurance Law vol.9., Wien/New York, Springer, 2004, Infra 5

12 door alle Europese rechtsstelsels worden aanvaard en die in de volgende twee punten worden besproken. 10. Maar vooraleer deze twee punten te bespreken, verdient deze redenering nog enige omkadering. Er is een discrepantie tussen de stellingen die op het vlak van de vergoedbaarheid van pure economic loss door de verschillende Europese rechtsstelsels worden verdedigd. Enerzijds zijn een aantal rechtsstelsels van mening dat pure economic loss principieel niet vergoedbaar is, terwijl er anderzijds een aantal rechtsstelsels zijn die pure economic loss principieel wel zullen vergoeden. Maar niettegenstaande deze concurrerende stellingen, bestaan er twee uitzonderingen op het vlak van de vergoedbaarheid van economic loss waarover de rechtsstelsels wel dezelfde mening zijn toegedaan. Zoals hierboven reeds werd aangestipt, brengen deze twee uitzonderingen mij ertoe de hierboven opgestelde werkdefinitie van pure economic loss te rechtvaardigen. Welke zijn nu deze twee uitzonderingen? Opzettelijk toegebrachte zuivere vermogensschade 11. Alle rechtsstelsels zijn het erover eens dat opzettelijk toegebrachte zuivere vermogensschade vergoedbaar is in circumstances where the conduct in question is regarded as culpable, immoral or contrary to public policy 15. DE MOT geeft hiervoor een rechtseconomische verklaring: A rule of no recovery would enable an intentional tortfeasor to impose a pure economic loss on a victim, creating an economic benefit for a third party, without having to face any tortious liability 16. Deze eerste uitzondering rechtvaardigt het eerste deel van mijn werkdefinitie waarin wordt gesteld dat pure economic loss niet-opzettelijk toegebrachte economische schade is Consequential economic loss 12. Een tweede punt van overeenkomst op het vlak van de vergoedbaarheid van economic loss is consequential economic loss. Dit soort schade zal in alle Europese rechtsstelsels principieel wel vergoedbaar zijn. Er is sprake van consequential economic loss wanneer het economisch verlies gerelateerd is aan of direct voortvloeit uit schade aan de persoon van de benadeelde of aan een goed in diens eigendom 17. De persoon die economische schade lijdt, lijdt dus ook schade aan zijn persoon of aan een goed in eigendom. Wanneer dit het geval is, zal alle schade principieel vergoed worden. De economische schade fungeert hier als het ware als een soort parasiet, die zich in leven houdt ten koste van een andere soort schade waarmee hij samen optreedt 18. Daarom wordt consequential economic loss ook wel parasitic loss genoemd. 15 V.V. PALMER en M. BUSSANI, Pure Economic Loss, J.P.B. DE MOT, Pure Economic Loss, V.V. PALMER en M. BUSSANI, Pure Economic Loss, Volgens Wikipedia is een parasiet immers een levensvorm die zich ten koste van een ander organisme waarmee hij samenleeft in stand houdt. 6

13 13. BUSSANI en PALMER poneren hieromtrent echter twee belangrijke opmerkingen 19. Ten eerste stellen zij dat consequential economic loss only describes a relationship of cause and effect within the same patrimony. Dit is het best te verduidelijken aan de hand van een voorbeeld. Stel dat een samenwonende broer en zus een gemeenschappelijke huishouding voeren. De broer geniet daarbij een deel van het inkomen van de zus. De zus komt echter om het leven door de onrechtmatige daad van een derde. De dood van de zus kan een onmiddellijk en voorzienbaar economisch gevolg hebben ten aanzien van de broer. Het verlies van het voordeel dat de broer haalde uit het inkomen van zijn zus is geen consequential loss, ook al is het duidelijk dat zijn schade het gevolg is van de schade aan de persoon van de zus. De broer lijdt hier pure economic loss omdat consequential economic loss beoordeelt moet worden binnen eenzelfde patrimonium en niet tussen één of meer patrimonia. Ten tweede stellen BUSSANI en PALMER dat, ook al is het de jure zo dat consequential economic loss principieel vergoedbaar is, dit soort schade soms in concreto onvergoed zal blijven. Dit zal afhangen van het nationaal rechtsstelsel waarin men vergoeding tracht te verkrijgen. Sommige nationale rechtbanken hebben regels ontwikkeld die een meer strikte relatie vereisen tussen de voorafgaande schade aan de persoon of aan een goed in eigendom en de economische schade die daaruit voortvloeit. De toepassing van die regels kan de rechtbank ertoe brengen het verlies als pure economic loss te kwalificeren omdat er een onvoldoend sterke relatie was met de schade aan de persoon van de eiser of aan een goed in diens eigendom. Rechtsstelsels die een minder strenge relatie vereisen, zullen eenzelfde schade dan weer wel bestempelen als consequential economic loss en zodoende de vergoeding daarvan toestaan. Deze tweede uitzondering justifieert het tweede deel van mijn werkdefinitie waarin wordt gezegd dat pure economic loss economische schade is die niet bestaat in of direct voortvloeit uit schade aan de persoon van de benadeelde of aan een goed in diens eigendom Conclusie 14. Niettegenstaande een aantal auteurs van mening zijn dat er geen universeel aanvaarde definitie van pure economic loss voorhanden is, werd door mij beargumenteerd dat er wel een werkdefinitie kan worden opgesteld. Dit vloeit enerzijds voort uit het feit dat er twee uitzonderingen bestaan omtrent de vergoedbaarheid van economic loss en anderzijds uit het feit dat de in de rechtsleer gehanteerde definities quasi uniform blijken te zijn. 15. Enkel BENSON, daarvoor verwijzend naar the Restatement (Third) of Torts, is de mening toegedaan dat er een algemeen aanvaarde definitie van pure economic loss 20 bestaat 21. Maar het is mijn inziens niet helemaal duidelijk of hij daarmee verwijst naar een definitie zoals ze algemeen wordt aanvaard in de Verenigde Staten of in de hele wereld. 16. Zowel uit de hierboven aangehaalde definities uit de rechtsleer als uit de door mij opgestelde werkdefinitie van pure economic loss kan men opmerken dat de betekenis van ons begrip op een negatieve manier wordt uitgelegd. Betrachten we een positieve definitie van pure economic loss te geven dan kan het nuttig zijn een aantal synoniemen of vertalingen te 19 V.V. PALMER en M. BUSSANI, Pure Economic Loss, Pure economic loss is economic loss unrelated to injury to the person or the property of the plaintiff. 21 P. BENSON, The problem with pure economic loss, South Carolina Law Review, Vol. 60, No.4, 2009,

14 bekijken. In de rechtsleer wordt onder meer gesproken van zuivere vermogensschade 22, zuivere economische schade 23, dommage purement financier 24, reine Vermögensschaden 25, pure economic interests 26, loss of earnings 27, free-standing economic loss 28, stand-alone economic harm 29, pure financial loss, enz. Kort gezegd komt het erop neer dat pure economic loss het slachtoffer raakt in zijn portemonnee en nergens anders Categorisering van standaardgevallen van pure economic loss 17. Vooraleer over te gaan tot een bespreking van de verschillende categorieën van pure economic loss wens ik hier eerst nog het volgende op te merken. In de inleiding van dit eerste deel werd door mij reeds gezegd dat de Belgische juristen het begrip pure economic loss als zodanig niet herkennen maar dat het achterliggende concept bij nader inzien toch niet zo onbekend is. Dit blijkt mijn inziens voornamelijk uit de beschrijving van de verschillende constellaties waaruit pure economic loss kan voortvloeien. 18. Pure economic loss kan resulteren uit een brede waaier van constellaties en feitensituaties. Om een beschrijving te geven van deze feitengevallen vertrek ik van BUSSANI en PALMER die een onderscheid maken tussen vier categorieën van pure economic loss 31. Tevens zal ik steeds een voorbeeld geven van hoe pure economic loss uit deze standaardgevallen kan voortkomen Ricochet loss 19. Ricochet loss doet zich voor wanneer een direct slachtoffer schade, ofwel aan zijn persoon ofwel aan een goed in eigendom, ondergaat, terwijl de eiser een tweede, secundair slachtoffer is dat enkel economische schade (pure economic loss) oploopt. In deze situatie acteren drie partijen (three-dimensional): het eerste directe slachtoffer, het tweede slachtoffer bij weerkaatsing en de nalatige persoon. Daarom wordt dit verlies ook relational economic loss 32 genoemd. 22 J.H. HERBOTS, De saga van de doorgekapte elekticiteitskabels: zuivere vermogensschade rechtsvergelijkend bekeken, Jura Falc , 451.; K. LAVEYT, Foutieve informatie en zuivere vermogensschade: een rechtsvergelijkend onderzoek, RW , H. BOCKEN en I. BOONE, Het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht en andere schadevergoedingsmechanismen, Brugge, Die Keure, 2010, J.F. GERKENS, Pure economic loss en droit belge, Rapports belges au Congrès de l Académie Internationale de Droit comparé à Utrecht 2006, J.H. HERBOTS, De saga van de doorgekapte elekticiteitskabels: zuivere vermogensschade rechtsvergelijkend bekeken, Jura Falc , W.H. VAN BOOM, Pure Economic Loss: A Comparative Perspective in W.H. VAN BOOM, H. KOZIOL en C.A. WITTING (eds.), Pure Economic Loss. Tort and Insurance Law vol.9., Wien/New York, Springer, 2004, J.P.B. DE MOT, Pure Economic Loss, E. SILVERSTEIN, On Recovery in Tort for Pure Economic Loss, 32 U. Mich. J. L. Ref. 403, D.B. DOBBS, Country Report United States in J. SPIER (ed.), The Limits of Expanding Liability: Eight Fundamental Cases in a Comparative Perspective, Den Haag, Kluwer Law International, V.V. PALMER en M. BUSSANI, Pure Economic Loss, V.V. PALMER en M. BUSSANI, Pure Economic Loss, W.H. VAN BOOM, Pure Economic Loss: A Comparative Perspective in W.H. VAN BOOM, H. KOZIOL en C.A. WITTING (eds.), Pure Economic Loss. Tort and Insurance Law vol.9., Wien/New York, Springer, 2004, 4. 8

15 Er moet dus essentieel een onderscheid gemaakt worden tussen twee situaties. Enerzijds is er de situatie waarin het direct slachtoffer schade aan zijn persoon lijdt, anderzijds bestaat de situatie waarin dit slachtoffer schade aan een goed in eigendom ondergaat. De eerste situatie kan aan de hand van volgend voorbeeld worden geïllustreerd. Een reeds op leeftijd gekomen broer en zus vormen een gemeenschappelijk huishouden, waarbij de zus een deel van haar inkomen afstaat aan haar broer. De zus overlijdt echter als gevolg van een door een derde gepleegd misdrijf. De schade van de broer bestaat hier, naast morele schade, uit schade door het verlies van het inkomen van de zus. Aldus is de zus het direct slachtoffer dat schade ondervindt aan haar persoon, meer bepaald als gevolg van de door de derde gepleegde onrechtmatige daad. De broer is het tweede slachtoffer bij weerkaatsing dat enkel zuivere vermogensschade ondergaat. Het financieel verlies van de broer is het ricochet effect van de nalatigheid van de derde ten opzichte van de zus. Dit zijn de feiten uit het arrest van het Hof van Cassatie van 16 januari , dat verderop uitgebreid wordt besproken. De tweede situatie kan het best toegelicht worden aan de hand van de meest klassieke case in verband met pure economic loss. Door de nalatigheid van een aannemer wordt een elektriciteitskabel beschadigd waardoor een nabijgelegen fabriek enige tijd zonder elektriciteit valt en haar productie stilvalt. Wanneer geen schade wordt geleden aan een machine en niemand verwond werd, betekent dit voor de fabriek een zuiver economisch verlies. In deze zaak is het direct slachtoffer de eigenaar van de elektriciteitskabel, aangezien deze schade aan een goed in eigendom lijdt. Het tweede slachtoffer is de fabriek die enkel economische schade ondergaat. Het verlies aan inkomen of winst van de fabriek is het ricochet effect van de nalatigheid van de aannemer ten aanzien van de eigenaar van de kabel. Op deze zogenoemde cable cases wordt verder uitvoerig ingegaan Transferred loss 20. Ook bij transferred loss is er sprake van een driepartijenverhouding. Men spreekt van transferred loss wanneer de nalatige persoon schade toebrengt aan de persoon of aan een goed in eigendom van een eerste, direct slachtoffer, maar het verlies dat oorspronkelijk toebehoorde aan dit slachtoffer wordt door een contract of door de wet overgedragen naar een secundair slachtoffer. Aldus wordt een verlies dat oorspronkelijk ten laste zou komen van het eerste slachtoffer overgedragen naar een tweede slachtoffer. Ook hier dienen dus twee situaties onderscheiden te worden. Enerzijds de situatie waarbij het economisch verlies wordt overgedragen door middel van een contract tussen het direct slachtoffer en het tweede slachtoffer, anderzijds de situatie waarbij het verlies wordt overgedragen door de wet. Een voorbeeld van wat men een contractueel overgedragen economisch verlies zou kunnen noemen, is de situatie waarbij er een contract bestaat tussen de eigenaar van een zaak en de verzekeraar die instaat voor schade aan die zaak. Wanneer die zaak beschadigd wordt door de fout van een derde, wordt de eigenaar van de zaak vergoed door de verzekeraar op basis van hun contract. De verzekeraar lijdt aldus zuivere vermogensschade Cass. 16 januari 1939, Pas. 1939, I, W.H. VAN BOOM, Pure Economic Loss: A Comparative Perspective in W.H. VAN BOOM, H. KOZIOL en C.A. WITTING (eds.), Pure Economic Loss. Tort and Insurance Law vol.9., Wien/New York, Springer, 2004, 29. 9

16 Een voorbeeld van wat men dan een wettelijk overgedragen verlies zou kunnen noemen, is de situatie waarbij een werknemer gewond raakt als gevolg van een ongeval veroorzaakt door een derde en zich zodoende een aantal maanden in staat van arbeidsongeschiktheid bevindt. De Loondoorbetalingswet verplicht de werkgever er echter toe het loon van de gewonde werknemer door te betalen. Het verlies dat dus oorspronkelijk ten laste zou komen van de werknemer, het eerste slachtoffer, wordt overgedragen naar de werkgever, het secundair slachtoffer, als gevolg van een wettelijke bepaling Closure of Public Markets, Transportation Corridors and Public Infrastructures 21. In tegenstelling tot ricochet loss en transferred loss is het in deze typezaken zo dat pure economic loss ontstaat zonder voorafgaande schade aan iemands persoon of aan een goed in eigendom. Er kan wel sprake zijn van schade, maar het gaat om schade aan zaken die aan niemand toebehoren ( unowned resources ) en tot het openbaar domein behoren. De sluiting van markten, autowegen, vaargeulen, stranden, enz. als gevolg van de nalatigheid van een bepaalde persoon kan ertoe leiden dat andere personen, wiens levensonderhoud sterk afhankelijk is van het gebruik van deze openbare voorzieningen, zuivere vermogensschade ondergaan. Een voorbeeld van deze derde categorie is het geval waarbij een rivier vervuild wordt door een onzorgvuldige handeling van een nabijgelegen fabriek. De rivier wordt afgesloten tijdens de periode nodig voor het zuiveren ervan. Als gevolg daarvan is geen verkeer mogelijk op de rivier en moeten schippers andere, eventueel duurdere routes volgen om hun bestemming te bereiken. Het kan ook zijn dat een hoteluitbater klanten verliest, vissers en marines hun inkomen verliezen, enz. Vele mensen kunnen in dit geval zuivere vermogensschade lijden Reliance upon Flawed Data, Advice or Professional Services 22. Het laatste typegeval dat aanleiding kan geven tot zuivere vermogensschade is de gelegenheid waarbij bepaalde personen advies verstrekken, data voorbereiden of diensten ter beschikking stellen met betrekking tot financiële aangelegenheden. Deze informatie wordt niet alleen verstrekt aan hun contractuele klanten, maar de mogelijkheid bestaat ook dat derde partijen een beroep doen op deze informatie. Als het advies, de data of de diensten dan op onzorgvuldige wijze werden verstrekt, is het niet denkbeeldig dat de daarop vertrouwende derde personen zuivere vermogensschade ondergaan. Het gaat hier eigenlijk om situaties waarbij personen zuivere vermogensschade lijden als gevolg van het vertrouwen op incorrecte informatie. Op deze cases, die een schoolvoorbeeld van zuivere vermogensschade zijn 35, wordt in deel drie van deze masterproef teruggekomen. 35 K. LAVEYT, Foutieve informatie en zuivere vermogensschade: een rechtsvergelijkend onderzoek, RW ,

17 23. Deze categorie van pure economic loss wordt door VAN BOOM directly inflicted pure economic loss of non-relational economic loss genoemd. Daartegenover plaatst hij de categorie relational economic loss 36. Volgens mij wordt de benaming directly inflicted pure economic loss door VAN BOOM gehanteerd omdat het verlies van de derde partij zuiver economisch is, niet omdat het een ricochet effect is van de nalatigheid van de informatieverstrekker ten aanzien van zijn contractant of omdat het is overgedragen van iemands schade aan zijn persoon of aan een goed in eigendom, maar omdat het direct voortvloeit uit het vertrouwen van de derde partij. Het economisch verlies is met andere woorden directly inflicted aan de op de onzorgvuldig verstrekte informatie vertrouwende partij. Toch ben ik het niet helemaal eens met de term non-relational economic loss. Ook al is het zo dat de zuivere vermogensschade linea recta voortkomt uit het vertrouwen van de derde partij op de informatieverstrekker, toch kan er mijn inziens niet aan voorbijgegaan worden dat we hier toch ook te maken hebben met een driepartijenverhouding. Enerzijds is er namelijk het contract tussen de informatievertrekker en zijn contractant, en anderzijds is er de vertrouwende derde partij, in de zin van derde bij het contract. Als voorbeeld van deze categorie van pure economic loss kan het volgende geval worden aangehaald. Een bank verstrekt aan een derde informatie over de kredietwaardigheid van één van haar klanten. Het onderzoek daarnaar was echter onzorgvuldig gevoerd waardoor een gunstig beeld van de klant naar voren werd gebracht. Enkele maanden later wordt de klant failliet verklaard. De op de incorrecte informatie vertrouwende derde lijdt daardoor zuivere vermogensschade 37. Op deze zaak wordt verder uitvoerig teruggekomen. 36 W.H. VAN BOOM, Pure Economic Loss: A Comparative Perspective in W.H. VAN BOOM, H. KOZIOL en C.A. WITTING (eds.), Pure Economic Loss. Tort and Insurance Law vol.9., Wien/New York, Springer, 2004, Dit zijn de feiten uit de zaak Hedley Byrne & Co Ltd. v. Heller and Partners Ltd., All England Law Reports 1963, 2,

18 2 Rechtsvergelijkend perspectief 24. In dit hoofdstuk zal ik het laatste deel van de titel van mijn masterproef, in rechtsvergelijkend perspectief, ontleden en verduidelijken. 2.1 Voorwerp van de rechtsvergelijkende studie Comparative law encompasses: (a.) the comparing of different legal systems with the purpose of ascertaining their similarities and differences; (b.) working with similarities and differences that have been ascertained, for instance explaining their origin, evaluating of the solutions utilized in the different legal systems, grouping of legal systems into families of law, or searching the common core of the legal systems; (c.) and the treatment of the methodological problems which arrive in connection with these tasks, including methodological problems connected to the study of foreign law Aangezien mijn onderzoek zich richt op een rechtsvergelijkende studie is het nogal logisch dat er ook daadwerkelijk iets vergeleken wordt. Maar zoals uit de door mij aangestipte zinsnede uit de bovenstaande definitie blijkt, zal ik dit niet doen door de verschillen en gelijkenissen tussen de verschillende rechtsstelsels aan te duiden. Uit de door mij reeds geformuleerde onderzoeksvragen kan worden afgeleid dat de verschillen tussen de rechtsstelsels al geïdentificeerd zijn. Ik zal dus werken met reeds vastgestelde verschilpunten met de bedoeling de oorsprong, de verklaring van deze verschilpunten nader toe te lichten. Mijn onderzoek richt zich dus op een waarom -vraag. Bij een rechtsvergelijkende studie wordt meestal vertrokken van een concept waarmee de onderzoeker wel bekend is vanuit zijn eigen rechtsstelsel, onderzoekt hij hoe dit concept benaderd wordt in één of meerdere andere rechtsstelsels en maakt hij daarvan een vergelijking. Het is net hier dat voor een deel de moeilijkheid zal liggen. Zoals hierboven reeds werd gezegd kent het Belgische recht het begrip pure economic loss als zodanig niet. Het voorwerp van mijn rechtsvergelijkende studie behelst hoofdzakelijk de volgende vraag: waarom vormt de vergoeding van pure economic loss principieel geen probleem in een aantal rechtsstelsels en waarom is dat in andere rechtsstelsels wel het geval? 2.2 De te onderzoeken landen 26. Na het voorwerp van de rechtsvergelijkende studie te hebben afgebakend, komt het er vervolgens op aan te bepalen welke landen in de studie zullen worden betrokken. Ik heb in het kader van deze rechtsvergelijkende studie geopteerd voor een onderzoek van de volgende landen: België, Duitsland en Engeland. 38 M. BOGDAN, Comparative Law, Deventer, Kluwer Law and Taxation Publishers, 1994,

19 2.2.1 Verantwoording bij de gekozen landen 27. Aangezien het belangrijk is van bij het begin mee te delen waarom nu precies deze landen zijn gekozen 39, zal ik in dit deel hieromtrent een verantwoording geven. Er zijn twee grote redenen waarom ik gekozen heb voor België, Duitsland en Engeland. 28. De eerste reden bestaat erin dat deze landen voorbeelden zijn van zogeheten liberale, conservatieve of pragmatische regimes 40. Tot welk regime een bepaald land behoort, bepaalt mede het standpunt dat dat land inneemt ten aanzien van pure economic loss in het algemeen en de vergoedbaarheid daarvan in het bijzonder. Aangezien het niet interessant is landen te onderzoeken die een zelfde opvatting omtrent de vergoedbaarheid van pure economic loss voorstaan, heb ik voor drie landen gekozen die corresponderen met één van de regimes en dus voor landen die een verschillend standpunt innemen ten aanzien van de vergoedbaarheid van pure economic loss. Maar moest ik met betrekking tot de geografische keuze van mijn onderzoek enkel uitgaan van deze eerste reden, dan had ik ook kunnen opteren voor de volgende landen: Kroatië, Frankrijk, Griekenland, Japan, Québec en Spanje (liberale regimes), Canada, Israël en de USA (pragmatische regimes) of Polen, Portugal en Roemenië (conservatieve regimes). Vandaar dat het geven van een tweede reden noodzakelijk is. 29. De tweede, voor de hand liggende, reden waarom ik voor België, Duitsland en Engeland heb gekozen is de beschikbaarheid van de bronnen en daarmee samenhangend, de verstaanbaarheid van die bronnen. Ik zal nu eerst, uitgaande van de beschrijving gegeven door BUSSANI en PALMER 41, een omschrijving geven van de kenmerken van elk regime, om vervolgens elk gekozen corresponderend land op het regime toe te passen Liberaal regime - België 30. Een eerste kenmerk van een liberaal regime is de tegenwoordigheid van één algemene bepaling in het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht die pure economic loss niet a priori uitsluit van vergoeding. Deze algemene bepaling stelt immers geen numerus clausus van beschermde belangen voorop, zodat deze regimes er principieel geen erg in zien vergoeding voor pure economic loss toe te staan. Deze algemene bepaling vinden we in het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht in artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek (hierna: BW): Elke daad van de mens, waardoor aan een ander schade wordt veroorzaakt, verplicht degene door wiens schuld de schade is ontstaan, deze te vergoeden. Drie elementen moeten aanwezig zijn om tot aansprakelijkheid te kunnen besluiten nl. fout, schade en een causaal verband tussen deze beide elementen. Wanneer deze drie elementen aanwezig zijn, komt in principe elke schade voor vergoeding in aanmerking. Aangezien de beschermde belangen niet limitatief worden opgesomd in artikel 1382 BW, komt pure economic loss principieel in aanmerking voor vergoeding. Pure economic loss kan met andere woorden slechts uitgesloten worden van vergoeding wanneer er niet is voldaan aan één van de drie elementen. 39 F. GORLE, G. BOURGEOIS, H. BOCKEN, F. REYNTJENS, W. DE BONDT en K. LEMMENS, Rechtsvergelijking, Mechelen, Kluwer, 2007, V.V. PALMER en M. BUSSANI, Pure Economic Loss, V.V. PALMER en M. BUSSANI, Pure Economic Loss,

20 31. Een tweede kenmerk van een liberaal regime is dat deze regimes vragen van pure economic loss uitsluitend oplossen op basis van het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht. Zij gaan voor het oplossen van dit probleem hun toevlucht niet nemen tot het gemeen verbintenissenrecht. Zoals we verder zullen zien wordt er in België geen beroep gedaan op principes uit het contractenrecht om pure economic loss al dan niet te vergoeden. 32. Een derde en laatste kenmerk van een liberaal regime is het mogelijk gebruik van heimelijke technieken om dit aansprakelijkheidsprobleem onder controle te houden. Er vanuit gaande dat rechters in een liberaal regime een bepaald beleid ontwikkeld hebben om de vergoedbaarheid van pure economic loss onder controle te houden, dan geven ze dat vaak niet expliciet toe. Ze doen dit als het ware onder een soort dekmantel en maken geen uitdrukkelijk gebruik van beleidsargumenten om de vergoedbaarheid van pure economic loss binnen de perken te houden. Op basis van artikel 1382 BW zal pure economic loss principieel altijd, tenminste als aan de drie elementen is voldaan, voor vergoeding in aanmerking komen. Omdat het toestaan van vergoeding voor pure economic loss in een aantal gevallen echter tot problemen kan leiden 42, is het noodzakelijk deze vergoedbaarheid te beperken. De Belgische rechters doen dit echter niet door zich uitdrukkelijk op bepaalde beleidsargumenten te beroepen, maar doen dit via een omweg. Later zullen we zien dat de Belgische rechters de vergoedbaarheid van pure economic loss beperken door de drie elementen van artikel 1382 BW te manipuleren. In een concrete zaak zal pure economic loss soms dus niet vergoed worden Conservatief regime - Duitsland 33. Een eerste kenmerk van een conservatief regime is dat de wetgever een numerus clausus van beschermde belangen heeft opgesteld. Pure economic loss komt niet voor op deze lijst van zogenoemde absolute rechten die in het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht beschermd worden. De buitencontractuele aansprakelijkheid in het Bürgerliches Gesetzbuch (hierna: BGB) is niet op een zelfde algemene wijze gedefinieerd als ons Belgisch artikel 1382 BW. Het BGB bevat drie bepalingen waaruit de buitencontractuele aansprakelijkheid kan voortvloeien. In de eerste bepaling, 823 I BGB, vinden we de lijst van absolute rechten terug: Wer vorsätzlich oder fahrlässig das Leben, den Körper, die Gesundheit, die Freiheit, das Eigentum oder ein sonstiges Recht eines anderen widerrechtlich verletzt, ist dem anderen zum Ersatz des daraus entstehenden Schadens verpflichtet. Wie aldus op opzettelijke of nalatige wijze één van de opgelijste rechten schendt, in casu het leven, het lichaam, de gezondheid, de vrijheid, de eigendom of een ander recht, is verplicht de daaruit voortvloeiende schade te vergoeden. Expliciet uitgesloten uit deze lijst van absolute rechten is elke referentie naar schade op puur financieel gebied. Pure economic loss is niet terug te vinden op de lijst van door het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht beschermde rechten. Later zullen we o.a. onderzoeken of pure economic loss voor vergoeding in aanmerking kan komen door een beroep te doen op ein sonstiges Recht. 42 Infra 14

21 34. Uit het eerste kenmerk volgt een tweede kenmerk van een conservatief regime. Omdat pure economic loss niet voorkomt op de lijst van absolute rechten is de vergoedbaarheid daarvan een uitzondering. Wil men toch vergoed worden dan moet men zich beroepen op meer specifieke buitencontractuele aansprakelijkheidsbepalingen of door toepassing te maken van contractuele principes. Deze laatste benadering wordt door HENDERSON the pseudocontractual liability approach genoemd 43. Ten eerste kan pure economic loss dus slechts op basis van het Duitse buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht voor vergoeding in aanmerking komen door een beroep te doen op een andere bepaling dan 823 I BGB. Later zullen we bekijken of pure economic loss vergoed kan worden door enerzijds een beroep te doen op de twee andere bepalingen van het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, 823 II BGB respectievelijk 826 BGB, anderzijds door een beroep te doen op andere buitencontractuele aansprakelijkheidsbepalingen. Ten tweede, en dit is een belangrijk kenmerk van het Duitse systeem, kan pure economic loss in bepaalde gevallen wel vergoed worden door een beroep te doen op het contractenrecht. Volgens BUSSANI en PALMER zijn er twee redenen waarom het contractenrecht in Duitsland een grotere rol speelt dan in andere landen. Enerzijds wordt het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht als te zwak en te strikt beschouwd om alle financiële belangen die rechtsbescherming verdienen veilig te stellen. Anderzijds zijn zij van mening dat het gevaar dat de grenzen van het aansprakelijkheidsrecht te ver afgebakend zouden worden, voorkomen kan worden door een beroep te doen op contractuele principes. Deze contractuele benadering omtrent de vraag naar de vergoedbaarheid van pure economic loss wordt verder uitgebreid besproken bij de zogenaamde incorrecte informatie -zaken. In het kader daarvan zullen we zien dat pure economic loss in aanmerking kan komen voor vergoeding door een beroep te doen op twee contractuele instrumenten. Het gaat om constructies uitgewerkt door de rechtspraak namelijk de stilzwijgende overeenkomst ( impliciete overeenkomst of Bloβe Auskunftvertrag ) en het contract met beschermende werking ten aanzien van derden ( Vertrag mit Schutzwirkung zugunsten Dritten ). 35. Uit het tweede kenmerk volgt dan ook een derde kenmerk van een conservatief regime. Wanneer men in zo n regime vergoeding voor pure economic loss tracht te verkrijgen op basis van het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht zijn de resultaten conservatief, in die zin dat men slechts zelden vergoed zal worden. De resultaten worden echter geliberaliseerd, in die zin dat er meer kans op succes bestaat om een vergoeding voor pure economic loss te verkrijgen, wanneer er een beroep wordt gedaan op het contractenrecht Pragmatisch regime - Engeland 36. Een eerste kenmerk van een pragmatisch regime is dat de vraag naar de vergoedbaarheid van pure economic loss niet bepaald wordt aan de hand van een ruim, algemeen buitencontractueel aansprakelijkheidsartikel, noch aan de hand van een lijst van absolute rechten. In die zin verschilt een pragmatisch regime duidelijk van de beide voorgaande regimes. Een pragmatisch regime wordt daarentegen gekenmerkt door een case-by-case benadering die de concrete socio-economische implicaties van het toekennen van vergoeding 43 L.M. HENDERSON, Conceptualizing Pure Economic Loss in the European Union: An observation of liability law in the Member States and the European Union, 15

22 voor pure economic loss bestudeerd. Men gebruikt daarvoor het duty of care -concept. In elke case zal door de rechter nagegaan worden of er in hoofde van de nalatige persoon een duty bestond om iemand te behoeden tegen pure economic loss. In het Engelse rechtsstelsel wordt gewerkt met specifieke torts die enkel schadevergoeding mogelijk maken bij de aantasting van specifieke belangen. Er bestaan een aantal economische torts op basis waarvan pure economic loss vergoed kan worden. Het gaat echter om intentional economic torts, wat betekent dat de verweerder de schade opzettelijk moet hebben veroorzaakt. Deze torts zijn dus niet voorhanden wanneer pure economic loss door nalatigheid wordt veroorzaakt. Zoals hierboven reeds werd verduidelijkt gaat het bij pure economic loss, zoals gebruikt in deze masterproef, om niet-opzettelijk toegebrachte economische schade. De eiser kan zich dus enkel op de meer algemene tort of negligence beroepen om een vergoeding voor pure economic loss te verkrijgen. Bij deze tort of negligence is vereist dat er een duty of care bestaat in hoofde van de verweerder ten opzichte van de benadeelde en voor wat betreft de beschermde belangen. Het Common Law systeem begint echter met voorop te stellen dat er geen duty of care is om te vermijden dat pure economic loss wordt veroorzaakt. De Engelse rechters zullen enkel beslissen dat er een duty of care aanwezig is wanneer dat sociaal en economisch binnen hun kraam past. Dit wordt later verder besproken aan de hand van Engelse cases. 37. Een tweede kenmerk bestaat erin dat een pragmatisch regime, in tegenstelling tot een conservatief regime, geen beroep zal doen op het contractenrecht. Wanneer aldus een rechter weigert een vergoeding toe te kennen voor pure economic loss op basis van het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, zal er geen toevlucht genomen worden tot het contractenrecht om alsnog een vergoeding toe te staan. 38. Een derde en laatste kenmerk van een pragmatisch regime, en dit kenmerk is dan weer concurrerend met een liberaal regime, is dat de Engelse rechters wel openlijk de beleidsredenen aangeven waarom ze wel of niet een vergoeding voor pure economic loss toekennen. 16