Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Transcriptie

1 Cover Page The handle holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kazemi, Hamid Title: Carrier s liability in air transport with particular reference to Iran Issue Date:

2 DE AANSPRAKELIJKHEID VAN DE LUCHTVAARTMAATSCHAPPIJ, IN HET BIJZONDER ONDER IRAANS RECHT Samenvatting Het Verdrag van Warschau is opgesteld op basis van de twee voornaamste juridische systemen, namelijk Common Law en Civil Law. Aangezien de luchtvaart destijds vooral werd uitgevoerd en groeide in Europese landen was het gerechtvaardigd de aansprakelijkheid volgens hun juridische systemen te regelen. Echter, in de periode na de Tweede Wereldoorlog kwamen nieuwe landen en regio s op, waarvan enkele systemen hebben die verschillen van de heersende Westerse systemen. Een groot deel van deze nieuwe landen waren Islamitisch, vooral gelegen in het Midden-Oosten, Noord-Afrika en een paar in Zuid-Oost Azië. Aan de ene kant is er een trend in Islamitische landen om het Islamitisch recht toe te passen. Aan de andere kant groeit het internationale luchtvervoer snel in deze landen. Wanneer derhalve Islamitische landen erop staan bepaalde voorschriften, zoals voorschriften over vergoeding voor dood of lichamelijk letsel volgens de Shariah toe te passen, zou er een conflict kunnen ontstaan tussen deze voorschriften en die van het internationale systeem van aansprakelijkheid van de luchtvervoerder, met als gevolg dat dit conflict de uniformiteit van de internationale regeling aantast. Daarom is het noodzakelijk de voorschriften voor aansprakelijkheid in de Islamitische regelgeving te bestuderen om hun overeenkomsten en verschillen met het internationale systeem duidelijk te maken en om de uniformiteit van internationale regels te handhaven. 278

3 De meerderheid van Islamitische landen past Civil Law of Common Law, in combinatie met Islamitische regelgeving toe. Het wettelijk systeem van bijvoorbeeld Iran wordt beïnvloed door civiel recht en Islamitisch recht. Het Iraanse juridische systeem is derhalve een mengsel van deze twee regimes die op verschillende wijze invloed uitoefenen op het luchtvervoer. Terwijl bijvoorbeeld aansprakelijkheid voor dood of lichamelijk letsel de Shariah volgt, vallen verplichtingen en handelsrecht onder invloed van het civiele recht. De basis van juridische aansprakelijkheid en vergoeding in het Islamitisch recht zijn deels verschillend van de voorschriften van Civil Law en Common Law, met als gevolg dat het Islamitisch recht zich op die punten onderscheidt van de internationale verdragen betreffende de aansprakelijkheid van de luchtvervoerder. Iran heeft het Verdrag van Warschau (1929), het Haagse Protocol (1955) en het Guadalajara Protocol (1961) voor internationale vluchten vanaf 1975 toegepast. Overeenkomstig de Iraanse Wet van 1985, getiteld Determining the Scope of Liability of Iranian Carriers on Domestic Flights past Iran bij luchtvaartongelukken op binnenlandse vluchten de voorschriften toe betreffende de beperkte aansprakelijkheid van het Verdrag van Warschau zoals gewijzigd in Den Haag in Dit verschil tussen de Shariah en het internationale regime wordt duidelijk als de voorschriften van de Verdrag van Warschau en zijn opvolger, het Verdrag van Montreal (1999) en die van het Islamitische recht gelijktijdig worden toegepast op de uitvoering van binnenlandse vluchten in Iran. Bedoeld verschil is des te opvallender waar er een hiaat is tussen de Diyah in de Shariah regels en aansprakelijkheidsbeperkingen in het internationale systeem. Ten einde de internationale aansprakelijkheidsregels gelijk te schakelen met de 279

4 lokale regelgeving is het nodig om intensief aandacht te schenken aan het Islamitisch systeem, waarin het belangrijkste concept de Diyah is. Kan de Shariah haar regels aanpassen aan Common Law en Civil Law beginselen om een harmonieus samenspel met het internationale regime te realiseren? Het voornaamste doel van deze studie is de vraag te onderzoeken of, hoewel het Islamitische recht zijn onafhankelijke voorschriften voor aansprakelijkheid heeft, Islamitische landen aansprakelijkheid voor schade ontstaan bij internationale vluchten kunnen aanvaarden, en de twee systemen op coherente wijze kunnen toepassen op schade ontstaan tijdens binnenlandse vluchten, ondanks het feit dat deze landen niet actief zijn geweest bij het opstellen van het merendeel van deze regels. Hiervan uitgaande richt deze studie zich hoofdzakelijk op het juridisch systeem van Iran. De bovenstaande vragen worden behandeld aan de hand van vijf hoofdstukken. Na een inleiding over mogelijkheden en vragen betreffende de uniformiteit van internationale regels voor de aansprakelijkheid van de luchtvervoerder, en over het doel en de methodologie van de studie in Hoofdstuk 1, bespreekt Hoofdstuk 2 de heersende juridische systemen, te weten het Common Law -systeem en Civil Law -systeem, die beide het Warschau Systeem hebben beïnvloed. Een nauwkeurige studie van de voorschriften die ten grondslag liggen aan de wettelijke aansprakelijkheid volgens deze twee traditionele systemen leidt tot een onderkenning van hun overeenkomsten en verschillen. Dit onderzoek is ook nuttig om de aansprakelijkheid in luchtvervoer onder het internationale privaatrecht te analyseren, vooral omdat internationale commentatoren de aansprakelijkheidsbeginselen van twee systemen wilden gebruiken om een hoger niveau van uniformiteit in het Verdrag van Montreal (1999) te bereiken. Verder verschaft deze analyse een belangrijk inzicht in de redenen voor de tekortkomingen van het Warschau systeem, terwijl die ook duidelijk maakt dat, ter wille van 280

5 de uniformiteit, landen voorschriften aannemen zoals beperking van aansprakelijkheid, ongeldige contractuele voorwaarden, of het vermoeden van schuld voor dood of lichamelijk letsel, welke voorschriften geen prioriteit hebben in hun eigen juridische kaders. Hoofdstuk 3 onderzoekt de juridische aansprakelijkheid onder de Shariah en de Iraanse wetgeving. De Shariah voorziet in een opzichzelfstaand en onafhankelijk systeem van beginselen. Het belangrijkste onderwerp in verband met deze studie is de Diyah als een juridisch beginsel ter vergoeding van schade in geval van dood of lichamelijk letsel. Hoofdstuk 3 gaat ook over regels voor luchtvervoer in Iran. Om het aansprakelijkheidssysteem in Iran te begrijpen moet het juridisch systeem inclusief de wetgeving van het land worden uitgelegd. Shariah voorschriften die worden gecodificeerd door de Islamitische wetgevende macht worden aangepast aan de eisen van technologische ontwikkelingen en de voorwaarden van de Iraanse gemeenschap. Het Iraanse Parlement is niet het enige wetgevende lichaam. Instanties zoals de Raad van Toezicht op de Grondwet spelen een belangrijke rol in het codificeren van wetten en regels, en hun aanpassing aan de Shariah. De wetten en regels voor de aansprakelijkheid in het luchtvervoer in Iran zijn ingewikkeld. Bij de bestudering van aansprakelijkheid bij luchtvervoer in Iran moet aandacht worden besteed aan de voorschriften voor aansprakelijkheid in het Burgerlijk Wetboek, het Wetboek van Handelsrecht en het Islamitisch Wetboek van Strafrecht, alsmede relevante verdragen die zijn opgenomen in het binnenlandse recht en in specifieke wetten. Voor dood of lichamelijk letsel van een passagier moet, in aanvulling op de algemene regels van het Burgerlijk Wetboek, het Wetboek van Handelsrecht en de Speciale Wet van 1985, die de bepalingen van beperkte aansprakelijkheid van het Verdrag van Warschau zoals gewijzigd in Den Haag in de Iraanse wet heeft ingevoerd, ook rekening worden gehouden met het Islamitisch 281

6 Wetboek van Strafrecht. Dit Wetboek, dat de Shariah volgt, voorziet in speciale bepalingen voor zowel civiele als strafrechtelijke aansprakelijkheid. Het belangrijkste punt in het laatstgenoemde Wetboek is de bepaling van aansprakelijkheidsbeperkingen voor dood en lichamelijk letsel die niet stroken met de beperkte aansprakelijkheid, en in bepaalde gevallen ongelimiteerde aansprakelijkheid voor dood en lichamelijk letsel zoals neergelegd in het Warschau - Den Haag regime. Immers, de voorschriften betreffende aansprakelijkheid voor dood en lichamelijk letsel in het Warschau - Den Haag regime en in de Shariah conflicteren met bepalingen van de Iraanse wet. Dat grote verschil tussen de aansprakelijkheidsbeperkingen van de Diyah enerzijds en die van het internationale systeem anderzijds veroorzaakt een enorm verschil in de niveaus van vergoedingen bij binnenlandse en internationale vluchten. Bekendheid met deze voorschriften is noodzakelijk om de voorschriften betreffende aansprakelijkheid in de Shariah te kunnen vergelijken met aansprakelijkheid van de luchtvervoerder onder internationale verdragen. Hoofdstuk 4 behandelt de algemene beginselen aangaande de aansprakelijkheid van de luchtvervoerder onder internationale regelgeving. Daarin analyseert de auteur deze beginselen en vergelijkt ze met de Shariah beginselen. Dit hoofdstuk toont aan dat de beginselen over de aansprakelijkheid van de luchtvervoerder in internationale verdragen noch statisch, noch geheel afhankelijk zijn van Common Law en Civil Law systemen. Het is een dynamisch systeem dat zich steeds verder ontwikkelt. Daarom kunnen landen met verscheidene juridische systemen zoals Common Law, Civil Law en Islamic Law zich aanpassen aan de beginselen van het internationale regime. Hoofdstuk 4 legt ook uit dat er punten zijn in het internationale systeem van aansprakelijkheid van de luchtvervoerder, die flexibel zijn ontworpen, zodat landen met verschillende juridische systemen juridische vragen kunnen aanpassen aan hun respectievelijke wettelijke systemen. Dit hoofdstuk gaat ook over de 282

7 aansprakelijkheid van de luchtvervoerder voor dood of lichamelijk letsel bij binnenlandse vluchten die worden geregeld door de Shariah en het Warschau Systeem. Naast de Wet van 1985 wordt de aansprakelijkheid van de luchtvervoerder voor dood of lichamelijk letsel van een passagier bepaald door de Diyah in het Islamitische Wetboek van Strafrecht, die een speciale beperking voor aansprakelijkheid oplegt, met als gevolg dat er een conflict bestaat tussen de Diyah en het vergoedingsschema volgens het Warschau Systeem voor dood of lichamelijk letsel van een passagier, in welk systeem beperking van aansprakelijkheid is neergelegd in Artikel 22 en ongelimiteerde aansprakelijkheid in Artikel 25. Er is geen gerechtelijke consensus met betrekking tot de aansprakelijkheid voor dood of lichamelijk letsel bij binnenlandse vluchten. De Raad van Toezicht op de Grondwet verklaarde dat de Diyah regels moeten worden toegepast op alle Iraanse burgers, als gevolg waarvan vergoeding moet worden toegekend volgens de Diyah regels in geval van dood of lichamelijk letsel van een Iraanse passagier bij binnenlandse vluchten. Rechtbanken hebben verschillende beslissingen genomen die zijn gebaseerd op deze interpretatie door de Raad van Toezicht. Sommige rechtbanken hebben die geaccepteerd en vergoeding toegekend in overeenstemming met de Diyah, terwijl andere hun oordeel hebben gebaseerd op de Wet van 1985, die het Warschau - Den Haag regime als richtinggevend beschouwt en hebben derhalve gehandeld overeenkomstig Artikel 22 van deze verdragen. De auteur poneert dat de regels van het Warschau - Den Haag regime en de Diyah gelijktijdig kunnen worden toegepast bij binnenlandse vluchten. Tegenstrijdige zaken kunnen worden opgelost door gebruik te maken van contractuele voorwaarden, het la zarar beginsel of door de bekrachtiging van een bijzondere wet. 283

8 Hoofdstuk 5 geeft een algemene conclusie. Het onderzoekt de vraag of Islamitische landen waarvan beginselen voor aansprakelijkheid voor dood of lichamelijk letsel verschillen van Common Law en Civil Law, in staat zijn het internationale systeem van aansprakelijkheid van de luchtvervoerder aan te nemen. Voortbordurend op de discussie in de voorafgaande hoofdstukken concludeert dit hoofdstuk met nadruk dat de Shariah inderdaad consistent is met de aansprakelijkheidsvoorschriften van het Warschau - Montreal regime, en dat Iran het Verdrag van Montreal zou kunnen ratificeren. Een mogelijk conflict tussen de voorschriften van het Verdrag van Montreal en de Shariah kan worden opgelost door gebruik te maken van een bijzondere wet die door het Parlement moet worden aanvaard. 284