Construction Management & Engineering

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Construction Management & Engineering"

Transcriptie

1

2 PIANOo Lunch 24 februari 2009 Het aanbestedingsbeleid bij decentrale overheden: betere marktwerking door regievoeren? Hans Boes Vakgroep BouwInfra Telefoon:

3 Presentatie Tour d horizon Onderzoeken stand van zaken aanbestedingsbeleid in Noord, Zuid en Oost- Nederland PSiB professioneel opdrachtgeverschap Handreiking bestuurders Afstudeerverslagen Overige rapporten, verslagen etc.

4 Stand van zaken (1) Decentraal overheden: Traditioneel, tenzij.. Observaties Grote organisaties vooral in-house voorbereiding; kleinere organisaties meer uitbesteden/inhuur Beleid met drempelbedragen (veel afwijken dus weinig actueel) Bescherming lokale werkgelegenheid bij kleinere organisaties Laagste prijs domineert Politiek/bestuurlijke betrokkenheid alleen bij risicovolle projecten (draagvlak)

5 Stand van zaken (2) Ontwikkelingen Aanbesteden o.b.v. EmvI c.q. gebruik geintegreerde contractvormen in opkomst Meer openbaar aanbesteden Centraal (en duurzaam) inkopen in opkomst Focus op (homogene) clustering Toename van raamcontracten Uitsluiten van alternatieven neemt toe Maar ook toename juridische geschillen

6 Stand van zaken (3) Problemen (bij openbaar) Prijsconcurrentie versterkt opportunistisch gedrag Meerwerk is standaard Administratieve last t.g.v. rechtmatigheid Inschakelen ir.bureaus voor voorbereiding storende factor (voor zowel opdrachtgever als marktpartijen) Transparantie aanbestedingsproces Proportionaliteit selectie eisen Informatie uitwisseling

7 Bij EmvI/GC gaat het meer om E&C dan D&C contractvormen blijft prijs toch nog vaak het belangrijkste gunningcriterium is kwaliteit vooral gericht op proces en prestatie (plan van aanpak, communicatie, bereikbaarheid, hinder) gaat het meer om creatieve/slimme oplossingen dan om nieuwe producten

8 Angst voor EmvI..? Gewoonte en scepsis Vrees voor weerstand in de eigen organisatie Vrees te veel te betalen Vrees bij gebruik van andere criteria Vrees voor onkunde/onervarenheid aanbieders Motieven

9 Hoe past de puzzel? Vraagstukken Passende uit/aanbestedingsvorm en risicoverdeling Wel of geen vergoeding Mate van marktafbakening (wie mogen meedoen) Uitwerkingsniveau uitvraag en aanbieding Relatie opdrachtgever, opdrachtnemer: formeel/zakelijk of relationeel?!

10 Bij regievoeren (1) is vertrouwen een voorwaarde ( anders laat de opdrachtgever niet los ) randvoorwaarden... draait het om het kader en niet om alle details ( detailbemoeienis leidt tot detaildiscussies )... moeten marktpartijen zich kunnen onderscheiden o.b.v. oplossingen... staat geen verantwoordelijkheid niet voor geen betrokkenheid... is een goede voorbereiding het halve werk

11 Bij regievoeren (2) is de vraagspecificatie (te) gedetailleerd... leiden referentie-ontwerpen af valkuilen... gaan risico s over zonder goede marktconsultatie (en komen dan ook per kerende post weer terug)... ontbreekt vaak een helder beeld van rollen, verwachtingen en verantwoordelijkheden... wordt onvoldoende tijd genomen voor de voorbereiding (en daarmee voor het opbouwen van vertrouwen)

12 Wat heeft het opgeleverd... de lekkende kering het zelfvouwende doek minder stormseizoen eco beach de bruggen van ballast meer geluidscherm overdekte tunnel (Sijtwende) trektunnels onder spoor de nieuwe spooroverweg brug van kunststof nieuwe kribben (Out of the box) Het visvriendelijk gemaal No-dig technologie Progressie in de bagger Road energy systems Een pijler minder Slimme toegang middenberm Dubbele afvoer Nieuwe deklagen Zelfhelende afdichting Hybride (kunst)grasvelden

13 En op decentraal niveau? Verduurzamen zandwegen Hof van Twente Waterberging Coevorden Aanleg ontsluitingsweg Epe Reconstructie provinciale weg N 348 in 9 dagen Reconstructie N302 Harderwijk Reconstructie provinciale weg N851 Meppel Reconstructie rondweg Tilburg

14 vervolg Aanleg tunnel Ferwerderadiel Bouw Wijnbergsebrug Doetinchem Baggeren stedelijke watergangen Assen Aanleg transportleiding Groningen Bouw bergbezinkbassins Bouw van parkeergarages Prijsvragen inrichting openbare ruimte Uitvraag geschikte contractvorm voor een werk

15 Wat opvalt.. beleid/bewuste keus om meer moderne contractvormen te gaan gebruiken politiek/bestuurlijke druk om te experimenteren met moderne contractvormen opdrachtgever weet geen oplossing aanbesteden op kwaliteit/prijs is ook eerst beoordelen op kwaliteit en dan pas op prijs meenemen verrekenprijzen grootste kostenpost in de beoordeling transparant proces geeft tevreden marktpartijen

16 Sturen op kwaliteit/prestatie Effecten.. stimuleert het nadenken over een creatieve/slimme aanpak/oplossingen.. geeft verantwoordelijkheid aan en creëert druk bij marktpartijen: Het voelt als eigen werk Prestige onderneming staat op het spel.. verhoogt investeringen in voorbereiding voor aanbestedingsfase (voor opdrachtgevers en marktpartijen).. maar leidt ook tot gebruik van standaard aanbiedingsonderdelen door marktpartijen

17 leidt tot betere marktwerking? Mechanismen Meer investeren in voorbereiding/ conceptontwikkeling verhoogt de kans op een opdracht?! leidt tot lagere prijzen?! leidt tot lagere transactiekosten?!

18 Bij regievoeren (3)......gaat het om vertrouwen en gebruiken marktpartijen hun creativiteit om slimme oplossingen te zoeken en niet de gaten in het contract!!

19 Dank voor uw aandacht!

Specificeren en Gunnen Ervaringen uit de praktijk. Innovatie Kopen? Er kan meer! 9 september 2010

Specificeren en Gunnen Ervaringen uit de praktijk. Innovatie Kopen? Er kan meer! 9 september 2010 Specificeren en Gunnen Ervaringen uit de praktijk Innovatie Kopen? Er kan meer! 9 september 2010 Henk Wijnen 2 Wat is PIANOo? Ingesteld in 2005: Parlementaire enquête + slechte naleving Gelieerd aan ministerie

Nadere informatie

Innovatief aanbesteden is niet eng

Innovatief aanbesteden is niet eng Nationaal Sportvelden Congres 22 november 2012 Innovatief aanbesteden is niet eng Raymond Schuurkes i.s.m. Annette Biesboer en Thidder Fimerius Onderwerpen vandaag Een stukje historie en ontwikkelingen

Nadere informatie

Pioneering kennissessie : Aanbesteden van Bouwteams. 10 juli 2017 Universiteit Twente

Pioneering kennissessie : Aanbesteden van Bouwteams. 10 juli 2017 Universiteit Twente Pioneering kennissessie : Aanbesteden van Bouwteams 10 juli 2017 Universiteit Twente Programma 15.00 uur Opening door Léon olde Scholtenhuis (Pioneering) 15.05 uur Hans Boes (Universiteit Twente): Ontwikkelingen

Nadere informatie

Aanbesteding Boekelosebrug Hengelo

Aanbesteding Boekelosebrug Hengelo Aanbesteding Boekelosebrug Hengelo Aanbesteden op innovatie de ervaringen van de Boekelosbrug vanuit aanbesteder als inschrijvers perspectief Drs. Ing. J. (Hans) Boes ir. R. (Rick) Lormans Wie staan er

Nadere informatie

Ondernemersvriendelijk Aanbesteden Noord Nederland

Ondernemersvriendelijk Aanbesteden Noord Nederland Ondernemersvriendelijk Aanbesteden Noord Nederland Actieplan Ondernemersvriendelijk Aanbesteden Noord Nederland Dit actieplan is een initiatief van VNO-NCW Noord, Bouwend Nederland Noord en MKB-Nederland

Nadere informatie

Aanbesteden voor dummies. 24 november 2011 Seth van der Wielen Adviesburo De Meent b.v

Aanbesteden voor dummies. 24 november 2011 Seth van der Wielen Adviesburo De Meent b.v Aanbesteden voor dummies 24 november 2011 Seth van der Wielen Adviesburo De Meent b.v 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Aanbestedingsvormen 3. Contractvormen 4. Zorg voor een goede opdrachtnemer 5. Vraag

Nadere informatie

Broodje Politiek Lokaal en Sociaal aanbesteden wat kan - wat mag. Gaby Hoof Senior adviseur TenderCoach

Broodje Politiek Lokaal en Sociaal aanbesteden wat kan - wat mag. Gaby Hoof Senior adviseur TenderCoach Broodje Politiek Lokaal en Sociaal aanbesteden wat kan - wat mag Gaby Hoof Senior adviseur TenderCoach Introductie TenderCoach Adviseren, coachen en trainen ondernemers: Begeleiding van ondernemers bij

Nadere informatie

AANBESTEDINGSBELEID. Vastgesteld 28 juni ID Pagina 1 van 7

AANBESTEDINGSBELEID. Vastgesteld 28 juni ID Pagina 1 van 7 AANBESTEDINGSBELEID Vastgesteld 28 juni 2018 ID-26045 Pagina 1 van 7 Inhoud 1. INLEIDING...3 2. REIKWIJDTE...3 2.1. REIKWIJDTE...3 3. UITGANGSPUNTEN...4 3.1. UITGANGSPUNTEN...4 3.2. ONDERNEMERSLIJST(EN)...4

Nadere informatie

Historie veranderende markt. vanuit de klant door Martijn Vos vanuit de opdrachtnemer door Willem Mak

Historie veranderende markt. vanuit de klant door Martijn Vos vanuit de opdrachtnemer door Willem Mak Historie veranderende markt vanuit de klant door Martijn Vos vanuit de opdrachtnemer door Willem Mak 1. Vroeger Rijke geschiedenis aanbesteden van (openbare) werken In 1815 eerste Nederlandse aanbestedingsregels:

Nadere informatie

De meest geschikte contractvorm voor een duurzame natuurvriendelijke oever

De meest geschikte contractvorm voor een duurzame natuurvriendelijke oever De meest geschikte contractvorm voor een duurzame natuurvriendelijke oever Moderne Contract Vormen ing. Maureen de Munck ir. David Wattjes Amsterdam, 6 juni 2013 Natuurvriendelijke oevers Doelen : het

Nadere informatie

Masterclass KIVI: Beter scoren op openbare aanbestedingen

Masterclass KIVI: Beter scoren op openbare aanbestedingen Masterclass KIVI: Beter scoren op openbare aanbestedingen 9 februari 2017 Wat is de toegevoegde waarde van een b-to-b marketeer? www.vanemdenmc.nl Programma 9.00 uur Inleiding Bart v Emden 9.15 uur Ontwikkelingen

Nadere informatie

Innovatief aanbesteden

Innovatief aanbesteden Innovatief aanbesteden Negen kansen om de markt beter te benutten Als inkoper of inkoopverantwoordelijke bent u altijd op zoek naar het beste wat de markt kan bieden. Deze factsheet biedt u negen vormen

Nadere informatie

Samen naar een beter resultaat! Marktconsultatie Hondsrugwegtunnel 23 april 2010

Samen naar een beter resultaat! Marktconsultatie Hondsrugwegtunnel 23 april 2010 Samen naar een beter resultaat! Marktconsultatie Hondsrugwegtunnel 23 april 2010 Programma 9.00 9.15 Plenaire opening, Wethouder J. Kuper 9.15 10.00 Plenaire presentatie project HRW-tunnel en beoogde marktbenadering,

Nadere informatie

Burgemeester en Wethouders

Burgemeester en Wethouders Burgemeester en Wethouders de raad der gemeente EDE Behandelend ambtenaar Smit, N. Tel.nr. (0318) 680 449 Verzameling Raadsstukken registratienummer afdeling datum: 2012/96 724010 V&R 11-12-2012 Cie. AZ&M

Nadere informatie

Partners in Public Business

Partners in Public Business Partners in Public Business Richard van Breukelen CFO Rijkswaterstaat 12 juni 2008 Wat doet Rijkswaterstaat? Rijkswaterstaat is de uitvoeringsorganisatie van Verkeer en Waterstaat en werkt aan: - Vlot

Nadere informatie

Onderwerp: Voorstel tot vaststelling Inkoop- en Aanbestedingsbeleid 2013 gemeenten Boxmeer en Sint Anthonis.

Onderwerp: Voorstel tot vaststelling Inkoop- en Aanbestedingsbeleid 2013 gemeenten Boxmeer en Sint Anthonis. Gemeente Boxmeer Onderwerp: Voorstel tot vaststelling Inkoop- en Aanbestedingsbeleid 2013 gemeenten Boxmeer en Sint Anthonis. Nummer: 9d. AAN de Raad van de gemeente Boxmeer Boxmeer, 10 december 2013 Aanleiding

Nadere informatie

Rapport Tussen de regels. Michel Geertse 28 juni 2016

Rapport Tussen de regels. Michel Geertse 28 juni 2016 Rapport Tussen de regels Michel Geertse 28 juni 2016 Achtergrond rapport opdracht van rijksadviseur Koen van Velsen aan Architectuur Lokaal gericht op traditionele architectenselecties focus op opdrachtgeverschap

Nadere informatie

Workshop Marktconsultatie. Pauline Bos

Workshop Marktconsultatie. Pauline Bos Workshop Marktconsultatie Pauline Bos 2014 Wat doen wij? Onderzoek en advies naar de inkooporganisatie, audits, NTA 8058 Professionaliseren; 100% doeltreffend, doelmatig, rechtmatig, duurzaam. Uitvoeren

Nadere informatie

VORMGEVINGSPROTOCOL KWALITEITSBORGING VORMGEVING INFRASTRUCTUUR. P.W. van den Heuvel versie 23 november 2007 pagina 1 van 7

VORMGEVINGSPROTOCOL KWALITEITSBORGING VORMGEVING INFRASTRUCTUUR. P.W. van den Heuvel versie 23 november 2007 pagina 1 van 7 VORMGEVINGSPROTOCOL KWALITEITSBORGING VORMGEVING INFRASTRUCTUUR P.W. van den Heuvel versie 23 november 2007 pagina 1 van 7 Kwaliteitsborging Vormgeving Infrastructuur Inleiding De infrastructuur heeft

Nadere informatie

Bouwlokaal: Bouwen is vooruitzien Jan-Willem Ponjé

Bouwlokaal: Bouwen is vooruitzien Jan-Willem Ponjé Bouwlokaal: Bouwen is vooruitzien Jan-Willem Ponjé directeur Bouwbedrijf Ponjé Vestigingsplaats: Handel (gemeente Gemert-Bakel) Opgericht in: 1932 Omzet: 8,5 mln euro Medewerkers: 46 personen Activiteiten:

Nadere informatie

INKOOPBELEID. Datum: 1 december /5

INKOOPBELEID. Datum: 1 december /5 INKOOPBELEID Datum: 1 december 2017 1/5 1. INLEIDING Jaarlijks koopt Laurentius voor enkele miljoenen euro s aan diensten, werken en leveringen in. Laurentius is zich hierbij van bewust dat deze uitgaven

Nadere informatie

INNOVATIEVE AANBESTEDING BOEKELOSEBRUG HENGELO. Drs.ing J. Boes

INNOVATIEVE AANBESTEDING BOEKELOSEBRUG HENGELO. Drs.ing J. Boes INNOVATIEVE AANBESTEDING BOEKELOSEBRUG HENGELO Drs.ing J. Boes j.boes@utwente.nl 2 Context Selectie Gunning Resultaat Aandachtspunten Vervangen van de brug Nieuwe toe-afritten, aansluiten op bestaand

Nadere informatie

Graafschap College Welkom!

Graafschap College Welkom! Welkom! Even voorstellen: Lianne te Winkel, inkoopadviseur bij het Graafschap College Jean-Paul Roegies, inkoopadviseur bij InkoopMeesters in het kort Verzorgt jaarlijks (beroeps)opleidingen voor circa

Nadere informatie

DUURZAAM AANBESTEDEN BOEKELOSEBRUG & LAAN HVZ ENSCHEDE, 28 FEBRUARI 2019

DUURZAAM AANBESTEDEN BOEKELOSEBRUG & LAAN HVZ ENSCHEDE, 28 FEBRUARI 2019 DUURZAAM AANBESTEDEN BOEKELOSEBRUG & LAAN HVZ ENSCHEDE, 28 FEBRUARI 2019 Programma Introductie OG-perspectief: totstandkoming uitvraag aanbesteding Aanbesteden op innovatie ON-perspectief: de leidraad

Nadere informatie

Amsterdamse Inkoop op de schop!

Amsterdamse Inkoop op de schop! Amsterdamse Inkoop op de schop! Hans Dussel, Hoofd Inkoop Gemeente Amsterdam PIANOo-congres 6 juni 2013 Resultaat: Een professionele inkooporganisatie die bijdraagt aan de (beleids)doelen en de (bezuinigings)opgave

Nadere informatie

REGIE OF TOTALE CONTROLE? WAAR LEGT U DE RISICO S EN VERANTWOORDELIJKHEDEN?

REGIE OF TOTALE CONTROLE? WAAR LEGT U DE RISICO S EN VERANTWOORDELIJKHEDEN? REGIE OF TOTALE CONTROLE? WAAR LEGT U DE RISICO S EN VERANTWOORDELIJKHEDEN? 16 november 2017 Ing. R.S. (Robbert) Dijkema Traditioneel Geïntegreerd Contract Best Value Procurement Strategische contractvormen

Nadere informatie

Inkopen bij de gemeente Winterswijk

Inkopen bij de gemeente Winterswijk Inkopen bij de gemeente Winterswijk door Erny Hogenkamp, inkoopcoördinator auteur: Erny Hogenkamp 1 Inkopen bij de gemeente Winterswijk Wat zijn de regels? Wat is het beleid van de Achterhoekse gemeenten?

Nadere informatie

Innovatiegericht inkopen + EMVI

Innovatiegericht inkopen + EMVI Innovatiegericht inkopen + EMVI Bermgras Beter Benutten Henk Wijnen INNOVATIEGERICHT INKOPEN + EMVI Handreikingen Tips Inkoopproces Webinars BERMGRAS BETER BENUTTEN 2 WAAROM INNOVATIE? Bijdragen aan oplossingen

Nadere informatie

ERVARING MET BEST VALUE PROCUREMENT ALS OPDRACHTGEVER BIJ GEMEENTE SCHIEDAM

ERVARING MET BEST VALUE PROCUREMENT ALS OPDRACHTGEVER BIJ GEMEENTE SCHIEDAM ERVARING MET BEST VALUE PROCUREMENT ALS OPDRACHTGEVER BIJ GEMEENTE SCHIEDAM Even voorstellen 1. Jan Hendrik Bouman 2. Werkzaam bij Inter Project Management 3. Gedetacheerd als Algemeen projectleider bij

Nadere informatie

Inkoopbeleid Gemeente Montfoort

Inkoopbeleid Gemeente Montfoort Inkoopbeleid Gemeente Montfoort 3 december 2013 Martien Vromans 1 Agenda Voorstellen Werkwijze Gemeente Montfoort Inkoopbeleid Gemeente Montfoort Inkoopproces Vragen? 2 WIE BEN IK? Martien Vromans Directeur

Nadere informatie

PRESTATIEINKOOP nog even de filosofie. Hilversum, 13 mei 2013

PRESTATIEINKOOP nog even de filosofie. Hilversum, 13 mei 2013 PRESTATIEINKOOP nog even de filosofie Hilversum, 13 mei 2013 N O O T DEZE PRESENTATIE IS UITSLUITEND BEDOELD ALS INFORMATIEF EN ILLUSTRATIEF DOCUMENT NAAST DE INSCHRIJVINGSLEIDRAAD. ALLEEN DE INSCHRIJVINGSLEIDRAAD

Nadere informatie

Bouwcontractenrecht Juridische ondersteuning en adviezen Opleiding en informatie (ABC bouwrecht)

Bouwcontractenrecht Juridische ondersteuning en adviezen Opleiding en informatie (ABC bouwrecht) Aanbestedingen Aanspreken opdrachtgevers en adviseurs Beïnvloeden beleidsmakers; RWS; RVB; PIANOo; adviesbureaus Bestrijden onevenwichtige voorwaarden Bouwcontractenrecht Juridische ondersteuning en adviezen

Nadere informatie

Ondanks Aanbesteden toch een mooi project? 29 januari 2018 Workshop Regiovergadering BNL Zuid Marcel Stuijts (Bizob) / Joost Fijneman (Stabi / BNL)

Ondanks Aanbesteden toch een mooi project? 29 januari 2018 Workshop Regiovergadering BNL Zuid Marcel Stuijts (Bizob) / Joost Fijneman (Stabi / BNL) Ondanks Aanbesteden toch een mooi project? 29 januari 2018 Workshop Regiovergadering BNL Zuid Marcel Stuijts (Bizob) / Joost Fijneman (Stabi / BNL) Enkele trends in cijfers (I) Aantal aanbestedingen Enkele

Nadere informatie

Juryrapport MKB INFRA AanbestedingsAward Inleiding

Juryrapport MKB INFRA AanbestedingsAward Inleiding Juryrapport MKB INFRA AanbestedingsAward Inleiding De maatschappelijke relevantie van het MKB als motor van de economie is onomstreden en staat niet ter discussie. Dit betekent echter niet dat het MKB

Nadere informatie

Aanbesteding anno 2014

Aanbesteding anno 2014 Aanbesteding anno 2014 Facts & figures over ontwikkelingen in de aanbestedingsmarkt Aanbesteding 2014 Zoetermeer, 26 november 2014 1 Inleiding Inleiding Welke veranderingen heeft de aanbestedingswet teweeggebracht?

Nadere informatie

De waterschappen als publieke opdrachtgever

De waterschappen als publieke opdrachtgever De waterschappen als publieke opdrachtgever (periode 2014-2016) Voor iedereen die met de waterschappen te maken krijgt als opdrachtgever voor de realisatie van, of het beheer en onderhoud aan, (waterschaps)werken,

Nadere informatie

Bouwrecht Academie. Meer informatie

Bouwrecht Academie. Meer informatie Bouwrecht Academie Bouwrecht Academie Het bouwrecht regelt en waarborgt de bouwprocessen. Belangrijk daarbij zijn de afspraken tussen opdrachtgever, architect en aannemer. Goede kennis van bouwrecht is

Nadere informatie

Apeldoorn, de meest vernieuwende opdrachtgever

Apeldoorn, de meest vernieuwende opdrachtgever Apeldoorn, de meest vernieuwende opdrachtgever Sander Lubberhuizen Jos van Nuenen Teamleiders afdeling Ingenieursbureau Keuze voor nieuwe contractvormen Projectspecifieke omstandigheden Geen systematische

Nadere informatie

Aanbesteden door de lokale overheid (gemeente).

Aanbesteden door de lokale overheid (gemeente). Aanbesteden door de lokale overheid (gemeente). presentatie 30 mei 2016 regionale marktdag Stedendriehoek Jan Teunis Hartgers inkoopadviseur, team inkoop gemeente Apeldoorn Inkoopplatform Stedendriehoek

Nadere informatie

Werken met EMVI in de Bouwsector

Werken met EMVI in de Bouwsector Werken met EMVI in de Bouwsector Datum: 27 maart 2017 Sprekers: Cor Luijten (Adviseur, Gemeente Rotterdam) Hans Wamelink (Head, Management in the Built Environment, TU Delft) Inhoudsopgave BPKV; de context

Nadere informatie

Het Grote Aanbestedingswet Congres Utrecht / 14 maart 2013 / Cilly Jansen / Architectuur Lokaal

Het Grote Aanbestedingswet Congres Utrecht / 14 maart 2013 / Cilly Jansen / Architectuur Lokaal Het Grote Aanbestedingswet Congres Utrecht / 14 maart 2013 / Cilly Jansen / Architectuur Lokaal kenniscentrum bouwcultuur verbinding cultuur-/architectuur-/bouwbeleid verbeteren (publiek) opdrachtgeverschap

Nadere informatie

Inkopen en contracteren baggerwerken Rijkswaterstaat. Baggernet 2 april 2014

Inkopen en contracteren baggerwerken Rijkswaterstaat. Baggernet 2 april 2014 Inkopen en contracteren baggerwerken Baggernet 2 april 2014 Inkoopbeleid Samen met de markt Eén gezicht naar de markt Minimale transactiekosten duurzaam effectieve concurrentie een efficiënt aanbestedingsproces

Nadere informatie

Bouwend Nederland 12 april EMVI Bijeenkomst Infrastructuur Bouwend Nederland. Ontwikkelingsrichting Ruimtelijke Uitvoering gemeente Tilburg

Bouwend Nederland 12 april EMVI Bijeenkomst Infrastructuur Bouwend Nederland. Ontwikkelingsrichting Ruimtelijke Uitvoering gemeente Tilburg EMVI EMVI Bijeenkomst Infrastructuur Bouwend Nederland Ontwikkelingsrichting Ruimtelijke Uitvoering gemeente Tilburg Kwartiermaker contractadviseur Frank van Kruijsdijk Presentatie 12 april 2016 Voorstellen

Nadere informatie

GEDRAGSCODE PUBLIEK OPDRACHTGEVER- SCHAP

GEDRAGSCODE PUBLIEK OPDRACHTGEVER- SCHAP GEDRAGSCODE PUBLIEK OPDRACHTGEVER- SCHAP Het Opdrachtgeversforum in de bouw is een netwerkorganisatie van (semi-)publieke opdrachtgevers in de bouw en infrastructuur. Deelnemers zijn: de Alliantie, Dienst

Nadere informatie

Inkoop flexibele arbeid. Inkoop in control

Inkoop flexibele arbeid. Inkoop in control Inkoop flexibele arbeid 1 Agenda Introductie Inkoop door overheid Selectie en gunning Besparing door aanbesteding!? Praktijk raamcontracten Marktontwikkelingen Juridische risico s Vragen 2 Inkoop door

Nadere informatie

Bouwen op ervaringen uit het verleden. PIANOo congres Wim Holleman Bert Kappe

Bouwen op ervaringen uit het verleden. PIANOo congres Wim Holleman Bert Kappe Bouwen op ervaringen uit het verleden PIANOo congres 2010 Wim Holleman Bert Kappe 26-5-2010 Aftrap van de sessie Waarom prestatiemeten? De praktijk! 2 26-5-2010 Inleiding Opdrachtgeversforum in de Bouw:

Nadere informatie

Bodemsanering: doet de contractvorm er wel toe?

Bodemsanering: doet de contractvorm er wel toe? Bodemsanering: doet de contractvorm er wel toe? Lessons learned vanuit de opdrachtnemer Marco van den Brand HMVT De Plussen en Minnen van contractvormen Vanuit de opdrachtnemer bezien Welke contractvormen

Nadere informatie

Bermgras beter benutten. Lelystad 21 mei Marieke van Putten

Bermgras beter benutten. Lelystad 21 mei Marieke van Putten Bermgras beter benutten Lelystad 21 mei 2015 Marieke van Putten Waarom innovatie? Bijdragen aan oplossingen van maatschappelijke vraagstukken Versterking van ons verdienvermogen en concurrentiekracht Creëren

Nadere informatie

PIANOo INKOOP- EN AANBESTEDINGSKENNIS DELEN BIJ DE OVERHEID

PIANOo INKOOP- EN AANBESTEDINGSKENNIS DELEN BIJ DE OVERHEID PIANOo INKOOP- EN AANBESTEDINGSKENNIS DELEN BIJ DE OVERHEID PIANOo, Expertisecentrum Aanbesteden heeft als taak het inkopen en aanbesteden bij alle overheden te professionaliseren. Met oog voor rechtmatigheid

Nadere informatie

Motivering bij inkoopbeslissingen

Motivering bij inkoopbeslissingen Motivering bij inkoopbeslissingen Amsterdam, 17 november 2011 Congres NVvA Annelies Soede, hoofd Concern Inkoop Agenda 1. Amsterdamse inkoop 2. Het inkoopproces 3. Een case uit de praktijk 4. Proportionaliteit

Nadere informatie

Weten waar je kansen liggen. José van der Loop Balance & Result Organisatie Adviseurs voor de bouw

Weten waar je kansen liggen. José van der Loop Balance & Result Organisatie Adviseurs voor de bouw Weten waar je kansen liggen José van der Loop Balance & Result Organisatie Adviseurs voor de bouw José van der Loop - Balance & Result Strategie en markt Organisatie adviseurs voor de bouw Organisatie

Nadere informatie

Verankeren van professioneel opdrachtgeverschap

Verankeren van professioneel opdrachtgeverschap Verankeren van professioneel opdrachtgeverschap Visie van NEVI op de hoofdlijnen voor een nieuwe Aanbestedingswet Februari 2009 NEVI voorstel Aanbestedingswet 1 Opzet visiedocument De uitgangspunten De

Nadere informatie

Innovatie. Inkopen. Risico s. Niels van Ommen Projectmanager CROW Programmamanager RISNET 2010 CROW

Innovatie. Inkopen. Risico s. Niels van Ommen Projectmanager CROW Programmamanager RISNET 2010 CROW Innovatie Risico s 2010 CROW Inkopen Niels van Ommen Projectmanager CROW Programmamanager RISNET 1 Stellingen 1. Innovatie inkopen gaat prima met een reguliere, relatief eenvoudige aanbestedingsprocedure

Nadere informatie

BEST VALUE PROCUREMENT

BEST VALUE PROCUREMENT BEST VALUE PROCUREMENT Nederlandse Vereniging voor Aanbestedingsrecht Utrecht, 9 juni 2016 Jeroen van de Rijt WIE BEN IK? Met Best Value bezig sinds 2006 > 60 projecten * 2/3 publieke sector * 1/3 private

Nadere informatie

Innovatie binnen de grenzen van de wet. PIANOo-congres als het om vertrouwbaarheid gaat!

Innovatie binnen de grenzen van de wet. PIANOo-congres als het om vertrouwbaarheid gaat! Innovatie binnen de grenzen van de wet PIANOo-congres 2010 als het om vertrouwbaarheid gaat! Inhoud presentatie Inleiding en kennismaking Kader: waar hebben we het over? Juridisch kader, tips en trucs

Nadere informatie

Specificeren en gunnen Specificeren en gunnen Over hoe de verboden vraag aan moet sluiten bij het ongevraagde aanbod dr.drs.ir. Christoph Maria Ravesloot, Lector Innovatie Bouwproces & Duurzaamheid Kader

Nadere informatie

Open Convenant 12 november 2015

Open Convenant 12 november 2015 12 november 2015 Cees Buijs Albert Martinus Geert Jan Verkade René de Kwaadsteniet 1 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 13-11-15 Duurzaam GWW begint bij ambitie en focus Winst in integrale gebiedsontwikkeling; Focus

Nadere informatie

Handreiking D&C Contracten. 26 September 2005

Handreiking D&C Contracten. 26 September 2005 Handreiking D&C Contracten 26 September 2005 Ministerie van Verkeer en Waterstaat Rijkswaterstaat BIBLIOTHEEK RIJKSWATERSTAAT UTRECHT NR Z4Z).5...qo& RWS bibliotheek locatie Utrecht Postbus 20.000 3502

Nadere informatie

Overheden als moderne opdrachtgever

Overheden als moderne opdrachtgever Overheden als moderne opdrachtgever Organisatorische randvoorwaarden voor professioneel opdrachtgeverschap bij nieuwe samenwerkingsvormen bij Waterschappen Prof.dr.ir. Marleen Hermans, TU Delft, Bouwkunde,

Nadere informatie

Aanbesteden is niet moeilijk, krijgen wat je beoogt wel

Aanbesteden is niet moeilijk, krijgen wat je beoogt wel Aanbesteden is niet moeilijk, krijgen wat je beoogt wel Introductie In 2016 werden er alleen al op TenderNed 15.000 aankondigen van aanbestedingen gepubliceerd door 1.360 verschillende aanbestedende diensten.

Nadere informatie

Innovatieve onderhoudscontracten in Haarlem, Noord-Holland

Innovatieve onderhoudscontracten in Haarlem, Noord-Holland Innovatieve onderhoudscontracten in Haarlem, Noord-Holland Aanleiding Floris Vosse Hoe bij de gemeente Haarlem? Floris Vosse Hoe bij de provincie Noord Holland? Guus van den Bosch Hoe voor een marktpartij?

Nadere informatie

trekken Betrekken van arbeidsgehandicapten en werklozen bij overheidsopdrachten

trekken Betrekken van arbeidsgehandicapten en werklozen bij overheidsopdrachten 3. Visie PIANOo-vakgroep aanbestedingsrecht met betrekking tot Betrekken van arbeidsgehandicapten en werklozen bij overheidsopdrachten Dit document biedt een overzicht van de mogelijke vormen voor de inzet

Nadere informatie

SLIMMER AANBESTEDEN EN CONTRACTEREN PARKEREN. 12 mei 2016

SLIMMER AANBESTEDEN EN CONTRACTEREN PARKEREN. 12 mei 2016 SLIMMER AANBESTEDEN EN CONTRACTEREN PARKEREN 12 mei 2016 AANLEIDING Parkeren én de rol van de overheid is veranderd: Professioneler; van dozenschuiver naar partner Meer IT-gerelateerde spelers op parkeermarkt

Nadere informatie

Bijlage 2 Indicatieve doorlooptijden (open) aanbesteding(svarianten)

Bijlage 2 Indicatieve doorlooptijden (open) aanbesteding(svarianten) Bijlage 2 Indicatieve doorlooptijden (open) aanbesteding(svarianten) Wanneer duidelijkheid burger* Aanbestedings dossier gereed Opties 0 en 1 Optie 2 Optie 3 Optie 4 DT Noord (verlegd en verdiept**) met

Nadere informatie

Bouwend Nederland en duurzaam Mag het een onsje meer zijn? Jos van Alphen

Bouwend Nederland en duurzaam Mag het een onsje meer zijn? Jos van Alphen Jos van Alphen Even voorstellen: Wat meten wij zoal? Kwaliteit van aankondigingen (transparantie, kosten) Termijnen (haastwerk is ongezond) Eisen aan inschrijvers (proportioneel?) Gunningscriteria (prijsbederf)

Nadere informatie

Aanbesteding parkeerbeheer Tilburg. Best Value Procurement: uniek, spannend en succesvol?

Aanbesteding parkeerbeheer Tilburg. Best Value Procurement: uniek, spannend en succesvol? Aanbesteding parkeerbeheer Tilburg Best Value Procurement: uniek, spannend en succesvol? 1 Even voorstellen Stan van de Hulsbeek Senior adviseur bij Spark Projectleider bij gemeente Tilburg aanbesteding

Nadere informatie

Beantwoording vragen van de raad

Beantwoording vragen van de raad Beantwoording vragen van de raad Datum collegevergadering 21-8-2012 Raadsvragen nr R12.50 Naam raadslid Marianne Vos Fractie Velsen Lokaal Registratienummer Rs12.00644 Portefeuillehouder(s) W. Westerman

Nadere informatie

Aanpak Duurzaam GWW- Aan de slag!

Aanpak Duurzaam GWW- Aan de slag! Aanpak Duurzaam GWW- Aan de slag! Johan van Dalen, ProRail, Cindy de Groot, Provincie Zuid-Holland Esther Veendendaal, RVO 5 juni 2014 Ontstaan van Duurzaam GWW Het begon met Duurzaam Inkopen Nu verder

Nadere informatie

Inkoop- & Aanbestedingsbeleid. Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting

Inkoop- & Aanbestedingsbeleid. Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting Inkoop- & Aanbestedingsbeleid Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting 1 INLEIDING De SEV stimuleert de ontwikkeling van praktische, innovatieve oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken op het gebied

Nadere informatie

EUROPESE SUBSIDIE EN AANBESTEDEN. Diederik Heij

EUROPESE SUBSIDIE EN AANBESTEDEN. Diederik Heij EUROPESE SUBSIDIE EN AANBESTEDEN Diederik Heij INHOUD PRESENTATIE 1. Wat is PIANOo? 2. Wat is aanbesteden? 3. Waar moet u als subsidieaanvrager op letten bij het aanbesteden? PIANOo (opgericht n.a.v. bouwfraude)

Nadere informatie

Verbetering IJsseldijk Gouda. 2 mei 2015 Advies TFDT Hoogheemraadschap van Rijnland Taskforce Deltatechnologie

Verbetering IJsseldijk Gouda. 2 mei 2015 Advies TFDT Hoogheemraadschap van Rijnland Taskforce Deltatechnologie Verbetering IJsseldijk Gouda Advies TFDT Hoogheemraadschap van Rijnland Taskforce Deltatechnologie 1 Aanleiding Het Hoogheemraadschap van Rijnland (verder HHvR) heeft de Taskforce Deltatechnologie (verder:

Nadere informatie

Trends in de aanbestedingspraktijk Juridisch vragenuurtje. Voorlichting Infra Regio Zuid Jos van Alphen, 26 oktober 2017

Trends in de aanbestedingspraktijk Juridisch vragenuurtje. Voorlichting Infra Regio Zuid Jos van Alphen, 26 oktober 2017 Trends in de aanbestedingspraktijk Juridisch vragenuurtje Voorlichting Infra Regio Zuid Jos van Alphen, 26 oktober 2017 Nu we hier toch zijn Hup Willem II stoere kerels, Trots van het voetballand. Denk

Nadere informatie

Inkoopbeleid Gemeente Uden 2013

Inkoopbeleid Gemeente Uden 2013 Inkoopbeleid Gemeente Uden 2013 28-08-2013 INKOOPBELEID GEMEENTE UDEN 2013 PAGINA 1 28-08-2013 INKOOPBELEID GEMEENTE UDEN 2013 PAGINA 2 Inhoudsopgave Inhoud Inhoudsopgave... 3 Inleiding... 4 1. Doelstellingen

Nadere informatie

Innovatiegericht Inkopen

Innovatiegericht Inkopen WORKSHOP 7 Innovatiegericht Inkopen Marieke van Putten, PIANOo Andrea Wijnants, Ministerie I&M 21 juni 2011 Workshop 1 Het Nieuwe Werken Inhoud Wat is innovatiegericht inkopen bij de overheid? Wat doet

Nadere informatie

Aanbestedingen zo zit dat!

Aanbestedingen zo zit dat! D A T U M 17-2-2009 P A G I N A 0 White paper Serie Acquisitie in Re-integratie deel 3 Aanbestedingen zo zit dat! Versie december 2008 D A T U M 17-2-2009 P A G I N A 1 Wat kunt u er wel en niet van verwachten?

Nadere informatie

Memo. Gemeenteraad. College. Overweging

Memo. Gemeenteraad. College. Overweging Memo Datum: 15-5-2015 Onderwerp: Ter attentie van: Betrokkenheid van lokale en regionale bedrijven bij gemeentelijke aanbestedingen al dan niet in combinatie met alternatieve aanbestedingsmethoden (afdoening

Nadere informatie

EEN BIM ALS AANBESTEDINGSDOCUMENT

EEN BIM ALS AANBESTEDINGSDOCUMENT EEN ALS AANBESTEDINGSDOCUMENT met 1/ 38 P5 presentatie EEN ALS AANBESTEDINGSDOCUMENT met van kosten en kwaliteit met 2/ 38 EEN ALS AANBESTEDINGSDOCUMENT Aanleiding met 3/38 EEN ALS AANBESTEDINGSDOCUMENT

Nadere informatie

INFRASUCCES. LCC Tender. Het bureau voor het duurzame aanbestedingen in de bouw

INFRASUCCES. LCC Tender. Het bureau voor het duurzame aanbestedingen in de bouw INFRASUCCES LCC Tender Het bureau voor het duurzame aanbestedingen in de bouw Inhoud Duurzaam aanbesteden EMVI Rekenmodellen ikalm LCC Tender Innovatieve contracten Duurzaam aanbesteden Doel van de aanbesteding

Nadere informatie

Aanbesteden: Hans Bakker Gunnen en benutten!

Aanbesteden: Hans Bakker Gunnen en benutten! Aanbesteden: Hans Bakker Gunnen en benutten! Regiomanager MKB- Nederland/ coördinator regio Hans Bakker, regiomanager MKB- Nederland/regionaal aanbestedingsbeleid coördinator aanbesteden Informeert Ontmoet

Nadere informatie

Code Verantwoordelijk Marktgedrag. Schakelt u mee? Kees Blokland Hanze Inkoopseminar On Moral Sentiment 31 januari -2013

Code Verantwoordelijk Marktgedrag. Schakelt u mee? Kees Blokland Hanze Inkoopseminar On Moral Sentiment 31 januari -2013 Code Verantwoordelijk Marktgedrag Schakelt u mee? Kees Blokland Hanze Inkoopseminar On Moral Sentiment 31 januari -2013 Aanleiding Code: staking in 2010 grote maatschappelijke impact van disfunctionerende

Nadere informatie

Vernieuwend aanbesteden of niet

Vernieuwend aanbesteden of niet Vernieuwend aanbesteden of niet Een Kwestie van Willen, Durven en Weten Wat en Hoe Alex De Maesschalck : Geïntegreerde & risicodragende contractvormen Simon Kolkman : Barrières voor het MKB ADM Management

Nadere informatie

Proces. Inhoud. Innovatief aanbesteden. Afvalconferentie Limburg, 3-6-2010. Henk Mogezomp. KAR-011/hmg/dme

Proces. Inhoud. Innovatief aanbesteden. Afvalconferentie Limburg, 3-6-2010. Henk Mogezomp. KAR-011/hmg/dme Inhoud Afvalconferentie Limburg, 3-6-2010 Proces Innovatief aanbesteden Henk Mogezomp KAR-011/hmg/dme Structuur 1. Wat is innovatief aanbesteden? 2. Aanbestedingspraktijk: Recente aanbestedingen Innovatieve

Nadere informatie

Monitor Nieuwe Aanbestedingswet. Oktober 2015 (4 e meting) Presentatie

Monitor Nieuwe Aanbestedingswet. Oktober 2015 (4 e meting) Presentatie Monitor Nieuwe Aanbestedingswet ober (4 e meting) Presentatie Drs. Henri Busker 28 oktober Achtergrond ober : 0-meting April/mei : 1-meting ober : 2-meting ober : 3-meting 149 Opdrachtgevers: Gemeenten

Nadere informatie

om de markt beter te benutten

om de markt beter te benutten 9 kansen om de markt beter te benutten Als inkoper of inkoopverantwoordelijke bent u altijd op zoek naar het beste wat de markt kan bieden. Deze handreiking biedt u negen vormen van innovatief aanbesteden

Nadere informatie

Mag creatief inschrijven beloond worden? Uitblinker of uitglijer bij aanbesteding en uitvoering

Mag creatief inschrijven beloond worden? Uitblinker of uitglijer bij aanbesteding en uitvoering Mag creatief inschrijven beloond worden? Uitblinker of uitglijer bij aanbesteding en uitvoering 26 november 2015 Inspyrium te Cuijk Mr. W.M.J.M. (Wim) Heijltjes bij EMVI heeft de beoordelingscommissie

Nadere informatie

Innovatieve uitvraag Nul-op-de-Meter woningen Pioneering Eric Kouters

Innovatieve uitvraag Nul-op-de-Meter woningen Pioneering Eric Kouters Innovatieve uitvraag Nul-op-de-Meter woningen Pioneering Eric Kouters Workshop Bronnen: Interviews Pioneering en corporaties Techniek: kennissessie 12 februari jl. Proces Introductie: Innovatieve uitvraag

Nadere informatie

Resultaten Aanbestedingsanalyse 2010

Resultaten Aanbestedingsanalyse 2010 Resultaten Aanbestedingsanalyse 2010 Ten geleide Jaarlijks publiceert de Stichting Aanbestedingsinstituut Bouw en Infra, kortweg Aanbestedingsinstituut, de resultaten van haar analyse van alle openbaar

Nadere informatie

Raadsvoorstel (gewijzigd)

Raadsvoorstel (gewijzigd) Raadsvoorstel (gewijzigd) BARCODE STICKER Nr. 2009-049 Houten, 16 november 2009 Onderwerp: Actualisering Inkoop- en aanbestedingsbeleid Beslispunten: Onderstaande kaderstellende aspecten rondom het aangepaste

Nadere informatie

Anders Verlegd. kabels en leidingen en proactieve regie. Pieter van Leeuwen d.d

Anders Verlegd. kabels en leidingen en proactieve regie. Pieter van Leeuwen d.d Anders Verlegd kabels en leidingen en proactieve regie Pieter van Leeuwen d.d. 5-4-2018 Programma: 13.15 uur Introductie project OBSP 13.20 uur Inventarisatie 13.25 uur Wijze van verleggen 13.30 uur Samenwerking

Nadere informatie

Op naar de UAV-GC 2019 Ad van Leest

Op naar de UAV-GC 2019 Ad van Leest Op naar de UAV-GC 2019 Ad van Leest 15 januari 2019 Vragen aan het publiek Wie heeft er nog géén geintegreerd contract (UAV-GC) opgesteld, aanbesteed of uitgevoerd? Wie denkt dat met UAV-GC alle problemen

Nadere informatie

Wie beheert de weg in 2015? André Kruithof (Manager Integraal Verkeersmanagement) Vialis (VolkerWessels)

Wie beheert de weg in 2015? André Kruithof (Manager Integraal Verkeersmanagement) Vialis (VolkerWessels) Wie beheert de weg in 2015? André Kruithof (Manager Integraal Verkeersmanagement) Vialis (VolkerWessels) Inleiding mobiliteit Hoge nieuwe Minder bevolkingsdichtheid middelen mensen rollen, graadmeter nieuwe

Nadere informatie

Alleen doen is geen optie

Alleen doen is geen optie Evaluatie aanbesteding Zuidasdok Alleen doen is geen optie Over samenwerken met marktpartijen Prof.dr.ir. Marcel Hertogh Ir. Mirjam Cauvern Amsterdam, 26 juni 2017 1 Vraagstelling Vraagstelling: Evalueer

Nadere informatie

Ervaringen met Best Value Procurement. Renovatie 7 poldergemalen

Ervaringen met Best Value Procurement. Renovatie 7 poldergemalen Ervaringen met Best Value Procurement Renovatie 7 poldergemalen Ervaringen met Best Value Procurement Deze presentatie Toelichting op het project Verwachtingen ten aanzien van BVP Ervaringen met BVP in

Nadere informatie

Kwaliteitsborging in Contractbeheersing 3 juli 2014

Kwaliteitsborging in Contractbeheersing 3 juli 2014 Kwaliteitsborging in Contractbeheersing 3 juli 2014 Jakko de Jong Improving performance, reducing risk Aanleiding Geïntegreerde Contracten BNP Nederland voor 80% overheid gestuurd Economie moet meer door

Nadere informatie

Duurzaam Inkopen RWS. PIANOo congres Den Haag, 7 juni 2012. Leendert van Geldermalsen Projectmanager Duurzaam Inkopen RWS

Duurzaam Inkopen RWS. PIANOo congres Den Haag, 7 juni 2012. Leendert van Geldermalsen Projectmanager Duurzaam Inkopen RWS Duurzaam Inkopen RWS PIANOo congres Den Haag, 7 juni 2012 Leendert van Geldermalsen Projectmanager Duurzaam Inkopen RWS Wat vooraf ging Rijkswaterstaat wil in 2012 dé toonaangevende, publieksgerichte en

Nadere informatie

VEEL GESTELDE VRAGEN -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Met betrekking tot: Inkopen en aanbesteden bij

Nadere informatie

Projectleiderschap: raketwetenschap of mensenwerk?

Projectleiderschap: raketwetenschap of mensenwerk? Projectleiderschap: raketwetenschap of mensenwerk? Een bescheiden handreiking 9 februari 2017 Denise Baecklant Agenda Basis van mijn presentatie Wat is een project? Basale structuur van een project De

Nadere informatie

RUIMTE IN AANBESTEDEN

RUIMTE IN AANBESTEDEN RUIMTE IN AANBESTEDEN Noordelijk Congres Democratic Challenge 26 januari 2017 Hans Schoonbeek - gemeente Noordenveld Jan van der Bij - CMO STAMM Hans Schoonbeek - inkoopadviseur Inkoop 2017 Inkoop 2017

Nadere informatie

Kies voor de kansen!'

Kies voor de kansen!' Workshop aanbesteden Kies voor de kansen!' Het inkopersperspectief belicht Drs. Joep Steffes Purmerend 25 september 2009 Ter introductie Drs. Joep Steffes Ondernemende MKB-er, medeoprichter en voorheen

Nadere informatie

De economische betekenis van waterschappen. mr.drs. Peter C.G. Glas Voorzitter Unie van Waterschappen 5 september 2013

De economische betekenis van waterschappen. mr.drs. Peter C.G. Glas Voorzitter Unie van Waterschappen 5 september 2013 De economische betekenis van waterschappen mr.drs. Peter C.G. Glas Voorzitter Unie van Waterschappen 5 september 2013 1 Gefeliciteerd! 2 opzet Waterschappen en ons land Strijd tegen het water Deltaplan

Nadere informatie