GROENBOEK VAN DE MILIEURAAD INLEIDING

Transcriptie

1 LOKAAL MILIEU-, NATUUR- EN ENERGIEBELEID IN DE GEMEENTE BEVEREN: IDEEËN, BELEIDSVOORSTELLEN EN -PRIORITEITEN VANWEGE DE GEMEENTELIJKE ADVIESRAAD VOOR LEEFMILIEU EN NATUUR VOOR DE PERIODE GROENBOEK VAN DE MILIEURAAD Advies nr. 2012/1 INLEIDING Op 14 oktober 2012 duidt de kiezer weer nieuwe lokale bestuurders aan. De aanloop naar deze verkiezingsperiode is het aangewezen moment om de nieuwe bestuursperiode én de werking van de milieuraad vanaf 2013 voor te bereiden. Dan trekken de nieuwe besturen immers de krijtlijnen voor zes jaar lokaal beleid. De milieuraad van Beveren wil een sterke medespeler zijn in het gemeentelijke milieu- en natuurbeleid. Daarom heeft zij een ganse reeks ideeën ingezameld, met betrekking tot heel wat thema's. De lijst met beleidsideeën, voorstellen en prioriteiten zal de politieke fracties in de gemeenteraad kunnen inspireren bij de opmaak van hun verkiezingsprogramma s, het gemeentebestuur bij de opmaak van haar beleidsplan en, na 2013, het gemeentebestuur en de milieuraad bij de uitvoering en ondersteuning van het gemeentelijk milieuen natuurbeleid. In dit GROENBOEK zijn de ideeën verzameld die werden aangebracht door in eerste instantie de milieuraadsleden in het najaar van 2011, en in tweede instantie, via een oproep half december 2011 in editie januarifebruari van Onze Gemeente, door diverse inwoners van Beveren. Het kan in de toekomst verder aangevuld worden met bijkomende ideeën, voor zover die nog niet in de lijst zijn opgenomen. Dit GROENBOEK is dus bedoeld om een levend document te zijn en te blijven. In de loop van ieder werkjaar wordt de realisatie van prioriteiten opgevolgd en in ieder najaar wordt een brainstormsessie georganiseerd met als doel de bestaande ideeën en prioriteiten te evalueren en nieuwe ideeën op te nemen. Bij het opstellen van onze ideeënbundel is rekening gehouden met welke punten uit bestaande beleidsplannen al dan niet zijn gerealiseerd, welke

2 vragen we hebben voor het nieuwe bestuur, en welke behoeftes er zijn in Beveren. In dit GROENBOEK heeft de milieuraad aangeduid welke ideeën zij in het voorjaar van 2012 prioritair vindt. Dit wil niet zeggen dat ze gerealiseerd zullen worden. Het is immers weinig waarschijnlijk dat het gemeentebestuur, binnen de afbakening van de volgende bestuursperiode, al deze ideeën ook werkelijk zal kunnen en willen uitvoeren. Prioriteiten stellen, zeker ook in het licht van de onvermijdelijke besparingen in tijden van crisis, is noodzakelijk. De keuze van de prioriteiten door de milieuraad is uiteraard niet absoluut, maar eerder richtinggevend. Om de prioriteiten te bepalen, werd met volgende overwegingen rekening gehouden: De door de milieuraadsleden toegekende scores aan de verschillende ideeën; Niet enkel focussen op quick wins (projecten) maar ook op lange termijn ideeën (processen); we beogen een gezonde mix van beide; Het gemeentebestuur is het meest geschikte bestuursniveau om lokale problematieken aan te pakken; Het gemeentebestuur heeft niet steeds de bevoegdheden die nodig zijn om effectief en efficiënt een idee te kunnen uitwerken; De uitwerking van de voorstellen moet haalbaar zijn en wordt daarom steeds afgetoetst met de betrokken gemeentelijke diensten en in onderlinge samenwerking met hen uitgewerkt. Dit alles moet uiteindelijk leiden tot goed onderbouwde voorstellen voor de komende beleidsperiode Na de verkiezingen is het de bedoeling dat de milieuraad zijn prioriteiten presenteert aan de nieuwe bestuursmeerderheid. Op die manier kan de milieuraad een extra inbreng doen bij het uittekenen van de hoofdlijnen van het toekomstige beleid. De prioriteitenlijst vormt ook voor de nieuw-samengestelde milieuraad een goede start voor het advieswerk vanaf De milieuraad hoopt dat zij, dank zij dit groenboek een opbouwende, positieve en proactieve bijdrage kan leveren aan het gemeentebestuur om zo samen van Beveren een duurzame gemeente te maken waar het goed is om wonen. KRACHTLIJNEN EN PRIORITEITEN In zo goed als alle thema s komen telkens ongeveer dezelfde krachtlijnen naar boven: communicatie met en informeren van de burgers, planmatig werken, een degelijk handhavingsbeleid, samenwerking en beeldvorming. In het volgende hoofdstuk wordt meer in detail ingegaan op elk van de betrokken thema's. Voor het thema afval worden volgende ideeën als prioritair aangeduid:

3 Inventariseren van ingezamelde en hergebruikte afvalstromen als hefboom voor een duurzaam afvalbeleid Ludieke acties met jeugdbewegingen om de mensen meer bewust te maken van wat wij allemaal weggooien Informeren over cradle-to-cradle met aandacht voor wat er aan gevaarlijke stoffen zit in wat na gebruik afval wordt Enkele andere eenmalige acties/projecten zoals energie uit afval, verdelen van gratis restafvalzakken aan bepaalde doelgroepen, voldoende vuilnisbakken voorzien op rustplaatsen en wandelroutes Voor het thema afval werkt het gemeentebestuur samen met intercommunale Ibogem en de ophaaldiensten. Inventariseren en informeren dient als hefboom voor meer duurzaamheid. De kennis is voor de meeste ideeën aanwezig bij de betrokken diensten (milieudienst, duurzaamheidsambtenaar, Ibogem) om het voortouw te nemen bij de realisatie van de ideeën of om faciliterend te werken. De rol van de milieuraad bij het thema afval bestaat in het opvolgen van de problematiek, het stimuleren van milieubewust handelen, initiatieven suggereren en meehelpen uitvoeren en nieuwe voorstellen doen. Het aantal ideeën binnen het thema bodem is beperkt, allicht omdat de bevoegdheden van de gemeente eerder beperkt zijn. Volgende ideeën springen eruit: Ontwikkelen van een kaart met de resultaten van de bodemonderzoeken (oriënterende, beschrijvende en saneringsprojecten) Sluikstorten identificeren, analyseren en de veroorzakers sanctioneren Beide punten geven aan dat er een nood bestaat om te weten waar er knelpunten zijn. Het thema bodem vereist samenwerking met de hogere overheid (OVAM), alleszins wat de bodemverontreiniging betreft. De ideeën hebben te maken met het inventariseren en informeren naar de burger en stakeholders toe. Dit gebeurt momenteel voornamelijk reactief (bij klachten, bij overdracht van gronden). De milieudienst kan het voortouw nemen om dit ook proactief te doen. De kennis is alleszins aanwezig op de milieudienst. De prioriteit voor de milieuraad is het samenbrengen van alle bestaande informatie over (mogelijke) hot spots. In 2 e fase zal de communicatie erover naar de bevolking en informeren van bepaalde stakeholders in het bijzonder de aandacht vragen. De rol van de milieuraad beperkt zich tot het informeren over deze problematiek op open milieuraden of via de webstek. Het thema duurzaamheid is een overkoepelend thema (met voornamelijk linken met thema s afval, energie en water), en bevat dan ook een allegaartje van ideeën, waarvan als belangrijke worden aangestipt: Het bezoek aan het containerpark en de kringloopwinkel promoten

4 Duurzaam bouwen promoten (informeren over alternatieven voor de traditionele materialen) Ervoor zorgen dat alle woningen op het rioolstelsel worden aangesloten, of als alternatief stimuleren (en financieel ondersteunen) van kleinschalige waterzuiveringsprojecten Duurzaamheid werkt zowel horizontaal als verticaal binnen de overheidshiërarchie en kan al dan niet centraal worden gecoördineerd worden. Aangezien de gemeente Beveren beschikt over een duurzaamheidsambtenaar en bijgevolg een trekker heef, kan zij alleszins een voortrekkersrol vervullen. Die rol mag nog meer in de verf gezet worden. De voorbeeldfunctie van de gemeente naar de inwoners toe is alleszins een continu aandachtspunt. De milieuraad kan erover informeren tijdens open milieuraden of via de webstek, kan adviseren en meewerken aan pilootprojecten. Binnen het thema energie springen eruit: Groene stroom opwekken Het kenbaar maken van het energiegebruik als stimulans om het beter te doen Opzetten van een kleine waterkrachtinstallatie bij de nieuwe sluis in de Waaslandhaven Energie uit snoeihout/afvalhout halen in een gemeentelijke installatie Het thema energie vereist samenwerking met het havenbedrijf, met bouwpromotoren, Niet alleen valt het op dat er dient gesensibiliseerd te worden, maar ook actief stappen kunnen gezet worden om energie te vergroenen. De gemeente heeft al enkele stappen gezet (o.a. via de aankoop van hybride auto s, de levering van groene stroom aan de gemeentelijke gebouwen en het plaatsen van LED-verlichting aan fietspaden met zonnepanelen als bron). Inventariseren en informeren dienen als hefbomen voor een duurzaam energiebeleid. De kennis bij de gemeentelijke diensten is eerder beperkt aanwezig om de ideeën te kunnen realiseren. Er moet m.a.w. gezocht worden naar bijkomende partners. De rol van de milieuraad is ook voor dit thema voornamelijk informerend van aard, via een open milieuraad of via de webstek. In bepaalde domeinen beschikt de milieuraad bij haar leden over expertise die zijn kan aanreiken. Bij het thema gezondheid zijn de kernideeën: Een duidelijk vergunningenbeleid voeren waarin het aspect gezondheid de nodige aandacht krijgt Informeren en sensibiliseren van de jeugd over geluidsoverlast en gehoorschade

5 Monitoren van de gezondheidstoestand in Beveren Het beleid m.b.t. het thema gezondheid bevindt zich op diverse niveaus, de bevoegdheden zijn verspreid, wat het moeilijk maakt een uniform beleid te voeren. Het thema is sterk verbonden met de thema s lucht, hinder, mobiliteit en instrumentarium. De rol van de gemeentelijke diensten is vnl. informerend van aard. De milieudienst kan daarnaast sensibiliserende acties opzetten in samenwerking met de medisch milieukundige van de regio. Dit is ook het geval voor de milieuraad, die de problematiek onder de aandacht kan brengen op open milieuraden (zoals eind 2011 nog over GSM straling) en via de webstek. Binnen het thema hinder werden volgende prioriteiten aangeduid: Milieuhinder in kaart brengen Een consequent milieuvergunningenbeleid en regelmatige controles op het in regel zijn met de verkregen vergunning Een efficiënte en open klachtenopvolging Krachtdadig optreden tegen kleine vormen van overlast. Hinder is voornamelijk een lokale problematiek en een gemeentelijke bevoegdheid. De rol van de gemeentelijke diensten bestaat er o.i. in de beeldvorming te verhogen, en zowel planmatig als reactief én efficiënt op te treden, wat in sommige gevallen een bemiddeling kan inhouden, in andere gevallen zal handhaving nodig zijn. Via het meldpunt en de gemeentelijke milieuvergunningendatabank kan de milieudienst de vinger aan de pols houden. Het gemeentegrensoverschrijdende karakter van het havengebied wordt wel als een moeilijkheid ervaren bij klachtenbehandeling. De milieuraad biedt haar hulp aan bij het in kaart brengen van de problematiek, zal ook kunnen adviseren en informeren tijdens open milieuraden of via de webstek. Het thema instrumentarium gaat in op de instrumenten die onderdeel uitmaken van een goed milieubeleid. Volgende elementen springen eruit: Handhaving! Goed en duidelijk communiceren over het gevoerde milieubeleid en de staat van het milieu De inwoners meer betrekken bij het milieubeleid De noodzaak voor een goed uitgebouwde milieudienst en aparte handhavingscel die hier onafhankelijk van kan opereren Er wordt gesteld dat samenwerking via een intergemeentelijke vereniging voor handhaving heel wat mogelijkheden biedt. Een belangrijk aandachtspunt voor het gemeentebestuur is communicatie. De milieuraad is eigenlijk zelf een instrument in het milieubeleid. De goede werking ervan is bijgevolg een belangrijk aandachtspunt voor

6 onszelf. Diverse initiatieven behoren op dit vlak tot de mogelijkheden. De milieuraad van Beveren kan bv. het voortouw nemen om de samenwerking met andere adviesraden te verbeteren, en zo de informatie-, kennis- en ervaringsuitwisseling met naburige milieuraden te stimuleren. Binnen het thema lucht springen volgende ideeën eruit: De opmaak van een actieplan fijn stof (of luchtkwaliteit in het algemeen): hiervan zijn voorbeelden in andere gemeenten Aandacht voor communicatie naar de burgers over de luchtkwaliteit in Beveren In kaart brengen van de luchtvervuilende bedrijven en de milieugebruiksruimte De problematiek van de luchtverontreiniging wordt in belangrijke mate bovenlokaal geregeld. De rol van het gemeentebestuur moet dan ook vooral faciliterend en informerend van aard zijn. De samenwerking met VMM en het gemeentelijk havenbedrijf kan nog verder geoptimaliseerd worden. De milieuraad heeft een informerende rol naar de Beverse bevolking toe en naar de gemeente toe een adviserende rol. Binnen het thema mobiliteit worden volgende ideeën als prioritair beschouwd: Inrichten van veilige fiets- en wandelverbindingen Trage wegen: beleid activeren, terug openstellen, uitbouwen Voorzien van een fietsbrug om werknemers in de haven toe te laten met de fiets naar het werk te gaan / brug Melseledijk veiliger maken Diverse overheidsinstanties spelen een rol binnen dit thema. De milieudienst kan een trekkersrol vervullen in het uniformiseren van het lokale beleid en kan ook faciliterend werken. Dat projecten niet steeds of maar gedeeltelijk kunnen uitgevoerd worden hangt uiteraard samen met de verspreide beslissingsbevoegdheden, waarbij steeds in consensus naar een oplossing moet worden gezocht. Het gemeentebestuur moet, om de huidige mobiliteitsdruk het hoofd te bieden, inzetten op alternatieve vervoersmiddelen. Dit houdt in dat het beleid dient te streven naar het promoten van alternatieven voor de auto, waarbij het openbaar vervoer en de fiets als alternatief naar voren worden geschoven. De auto dient zoveel mogelijk te worden ontmoedigd. Een actief informatiebeleid kan hierin helpen om een groter draagvlak te verkrijgen bij de te bereiken doelgroepen. De milieuraad heeft een informerende en adviserende rol, en kan knelpunten aankaarten. Bij het thema natuur springen volgende elementen eruit: Trage wegen: inventarisatie en natuurvriendelijke inrichting Stimuleren kleine landschapselementen Aanplanten van geboortebos

7 biodiversiteitscharter Aan de twee eerste punten wordt gewerkt, de 2 overige punten houden een beleidskeuze. Een samenwerking tussen de verschillende bevoegde instanties wordt als belangrijk aangeduid. Dit kan eventueel gestimuleerd worden binnen een (nog op te richten) regionaal landschap. De gemeentelijke diensten hebben de kennis voor de meeste ideeën om het voortouw te nemen en/of om faciliterend te werken. De milieuraad kan naast haar informerende taak ook het voortouw nemen om bepaalde acties uit te werken (nestkastenactie, ken je gemeente, de mooiste tuin, geboortebos, enz.). Het beleidsthema ruimtelijke ordening heeft heel wat raakvlakken met milieu- en natuurthema s. Aandachtspunten die er momenteel uitspringen zijn: Een groen ruimtelijk beleid Een uniform beleid bij verschillende instanties (voldoende overleg tussen de diensten binnen de gemeente, zodat milieu- en natuuroverwegingen in vroeg genoeg stadium bij ruimtelijke ontwikkelingsprojecten worden ingebracht) De kennis is voor de meeste ideeën aanwezig binnen het gemeentebestuur om hierin het voortouw te nemen. De milieuraad wordt geacht de dossiers op te volgen, bepaalde beleidskeuzes of voorstellen te suggereren en te stimuleren. De vertegenwoordiging van de milieuraad in de GECORO en de interactie tussen beide raden is hierbij zeer belangrijk. Binnen het thema water tenslotte worden volgende ideeën momenteel als prioritair aanzien: Terugdringen van het pesticidengebruik Aanmoedigen van het gebruik van regenwater voor diverse toepassingen: wasmachine, poetsen, besproeien tuinen en grasvelden, Hemelwater infiltratie bevorderende maatregelen stimuleren Nieuwe wijken: eerst aansluiten op waterzuiveringsinstallatie voor men er mag wonen Momenteel is er al een subsidieregeling uitgewerkt voor een aantal aspecten of worden acties ondernomen. Een strakke opvolging is ook nodig. Voor het thema water is ook samenwerking met de hogere overheid en/of gespecialiseerde firma s vereist. De rol van gemeentelijke diensten én milieuraad bestaat in het informeren over en stimuleren van duurzaam watergebruik. De milieudienst kan hierbij het voortouw nemen of faciliterend werken. UITWERKINGS- EN UITVOERINGSTRAJECT

8 In onderstaande flowchart zijn het traject, de fasering, en de betrokken organen vermeld.

9 IDEEËNBUNDEL In een vorig hoofdstuk werden de krachtlijnen en prioriteiten samengevat. In dit hoofdstuk wordt dieper ingegaan op elk van de thema s. De punten in de laatste kolom geven het belang aan dat de milieuraadsleden aan het idee hebben gegeven. De verschillende ideeën werden afgetoetst bij de betrokken (inter)gemeentelijke diensten. De gesprekken met deze diensten zijn verwerkt in de onderstaande tabellen. THEMA AFVAL Besproken bij Ibogem op 29/3/2012 met Claire Gillis, Tony Bresseleers, Peter Quintelier, Irene Hoppe, William Balliauw (Ibogem) en Wim Van Steelandt, Paul Lemmens (Milieuraad) 1 Maak regelmatig (minstens jaarlijks) de inventaris hoeveel afval ingezameld wordt per afvalproduct en hoeveel afval terug gevaloriseerd wordt. Gebruik de ladder van Lansink om de evaluatie te maken. Jaarlijks opvragen hoeveel afval vanuit gemeente opgehaald wordt en aangeboden wordt bij de containerparken en hoeveel hiervan hergebruikt wordt, verbrand, gerecycleerd... Jaarlijks de resultaten kenbaar maken bv. via Onze Gemeente. Statistieken uitgedrukt in kg per jaar en per inwoner laten vergelijking mogelijk met andere gemeenten. Ook nagaan welke de haalbare objectieven kunnen zijn (bv percentage composteerbaar, recycleerbaar ) en de reeds bereikte resultaten. 24 Het jaarverslag van Ibogem bevat veel nuttige info en data over de aangevoerde afvalstromen en over de valorisatie. 2 Afval beperken is opvoeding en dus moeten er acties met jongeren 7 georganiseerd worden, bv. Laat jeugdbewegingen een opruimactie ondernemen in een park of wegberm. Jaarlijks worden door Ibogem acties ondernomen voor het sensibiliseren van de jeugd. 3 Sociaal aspect van sluikstorten: mensen op asociaal gedrag aanspreken en 10 verzurende maatschappij vermijden. Dit is de verantwoordelijkheid van de gemeente 4 Bezoekmogelijkheden IBOGEM, containerpark, kringloopwinkel attractiever 3 maken en externe communicatie hierover voeren. Zie website Ibogem die trouwens veel nuttige info bevat 5 Wedstrijd voor de jeugd creatief met afval organiseren. 6 6 Ludieke wake up acties naar de burgers rond afval: bv muur met blikjes in de 21 Vrasenestraat. Betrek de jeugdbewegingen, de scholen die op een afgesproken dag het ingezamelde zwerfvuil meebrengen naar bv Cortewalle?

10 of terrein voor de bibliotheek? en alles netjes gesorteerd op hoopjes leggen. Een korte ceremonie, met prijsuitreiking voor het meeste, het origineelste en daarna alles afvoeren naar containerpark. Afspraken maken voor afvoer. Vragen: hoeveel m³ kan er verwacht worden. Hoe de actie lanceren en kenbaar maken 7 Adopteer een berm : geef verenigingen een subsidie om bepaalde sluikstortgevoelige plaatsen proper te houden. 8 Communicatie over afval is grondstof en mensen ook informeren over gevaarlijke stoffen in afval = aankoopbeleid beïnvloeden. Zie ook idee nr. 1: luik preventie. Cradle to cradle acties In de Afvalkrant van Ibogem wordt hierover ook regelmatig geïnformeerd 9 Inventariseer pijnpunten plus acties (sensibilisatie, zowel passief via artikels in Onze Gemeente als actief: hou je wijk proper en financiële stimulans voor verenigingen die zwerfvuil in bepaalde hotspots inzamelen. 10 Leer composteren en begin bij de scholen Op dit moment is er al een compostmeesterwerking. Dit moet misschien nog bekender worden gemaakt. 11 Energiewinning uit afvalwater/rioolwater: start een project Voorzie voldoende afvalcontainers, vuilnisbakken op plaatsen waar truckers 2 rust- en eetpauzes nemen. Begin met een opruimactie en begeleid met een informatiecampagne. 13 Vuilbakjes voor broodjestoeristen zijn te klein en er zijn er te weinig, met 8 verloedering tot gevolg. 14 Gratis bedeling van restafvalzakken en PMD zakken. Zoek ook inspiratie over 13 de grens in Nederland. Hier is het betalend. Dat in Nl gratis PMD zakken ter beschikking worden gesteld heeft te maken met het feit dat Nl nog geen PMD inzamelt en dat daarom promotie ervoor nodig is. 15 Evalueer ophaalronde grof huisvuil en bepaal verbeteracties. 4 Dit wordt regelmatig bij Ibogem geevalueerd THEMA BODEM Besproken op 06/02 (Eddie Joosen) en op 02/04 (Eddie Joosen / Nele De Maeyer) op de milieudienst met Paul Lemmens, Gunther Van Broeck en Wim Van Steelandt (milieuraad) 1 Storten identificeren, analyseren en sanctioneren 38 2 Communiceren van aanpak van bodemhotspots. Preventieve aanpak ter 25 bescherming van mens & milieu. 3 Ontwikkelen van een kaart met de resultaten van de bodemonderzoeken (m.n. 38 oriënterend bodemonderzoek, beschrijvend bodemonderzoek en bodemsaneringsproject). 4 Bodemstaal gratis laten analyseren op de milieudienst voor derden (particulieren, tuinders,...) om na te kunnen gaan welke planten optimaal gedijen in hun tuin. 24

11 THEMA DUURZAME ONTWIKKELING Besproken op 06/02 (Eddie Joosen) en op 02/04 (Eddie Joosen / Nele De Maeyer) op de milieudienst met Paul Lemmens, Gunther Van Broeck en Wim Van Steelandt (milieuraad) 1 Algemene afstemming gemeentelijk beleid tov Vlaams beleid 0 2 Duurzaam aankoopbeleid van de gemeente en dit ook stimuleren bij de 5 inwoners 3 Duurzaam bouwen (materialenkeuze) 9 4 Voeding (voor zover gemeentelijk beleidspunt) 0 5 Cradle to Cradle projecten aanmoedigen (bvb Gyproc) 6 6 Relatie met waterbeleid (onvoldoende duurzame voorzieningen, groendaken). 0 Relatie met mobiliteitsbeleid (Hybride auto s, LNG, CNG, ) 7 Elke woning dient zijn afvalwater te zuiveren Stimuleren van kleinschalige 7 wzi s 8 Groene evenementen stimuleren 2 9 Diverse overheidsbesturen op elkaar afstemmen & eenduidig beleid 5 ontwikkelen (binnen de gemeente) 10 Energetische valorisatie bermmaaisel 2 11 Beurs voor designverlichting met lage energieverbuikslampen 0 12 Duidelijke visie ontwikkelen betreffende kernenergie 0 13 Verpakkingen verminderen 0 14 Beleid FSC-hout verderzetten en nog beter informeren 0 15 Bezoek aan containerpark en kringloopwinkel promoten Fair-Tradeproducten op gemeentelijke recepties promoten 0 THEMA ENERGIE Besproken op 06/02 (Eddie Joosen) en op 02/04 (Eddie Joosen / Nele De Maeyer) op de milieudienst met Paul Lemmens, Gunther Van Broeck en Wim Van Steelandt (milieuraad) 1 Maak een inventaris van alle productiemiddelen op het grondgebied van de 13 gemeente en houd deze up to date. 2 Stimuleer iedereen (bevolking, industrie, publieke gebouwen,...) om 12 energiezuinig te zijn. 3 Zorg voor 20% hernieuwbare energie in Maak alle sociale woningen energiezuinig. 9 5 Maak kenbaar: energieverbruik per inwoner en vergelijk met andere 16 gemeenten. 6 Energiescans nog meer promoten Op de website van de gemeente verwijzen naar de website van de VREG. 2 8 Valoriseer energie uit snoeihout/afvalhout in een gemeentelijke installatie. 11

12 9 Bouw een grote windmolen (die het energieverbruik van de 7 gemeentegebouwen covert). 10 Promotie van passiefwoningen/nulenergiewoningen Energiebesparende maatregelen nemen in de eigen gebouwen, bv LED 7 verlichting. 12 Het huidige beleid is goed, vooral de subsidieregeling particulieren voor 6 duurzame investeringen 13 Blijvend aanmoedigen van energie-audits voor half-jonge gebouwen Maak een lange termijn verlichtingsplan openbare verlichting: roadmap in plaats van enkele kleinere prulletjes/ad hoc projectjes 15 Groene stroom op te wekken d.m.v. hoogteverschil tussen haven dok Schelde bij aanleg nieuwe sluis in de Waaslandhaven. 17 THEMA GEZONDHEID Besproken op 06/02 (Eddie Joosen) en op 02/04 (Eddie Joosen / Nele De Maeyer) op de milieudienst met Paul Lemmens, Gunther Van Broeck en Wim Van Steelandt (milieuraad) 1 Risicobeoordelingen met betrekking tot de blootstelling aan schadelijke 6 stoffen. Het thema gezondheid moet gezien worden als referentiekader bij risicobeoordeling in verband met de schadelijkheid voor de gezondheid van de mens bij een ernstig voorval. 2 Er moeten geen wetenschappelijke adviescommissies opgericht worden: dit is 3 de taak en verantwoordelijkheid van hogere instanties. 3 De communicatie naar de bevolking bij ernstige accidenten moet transparant, 0 niet alarmerend en praktisch zijn. Het voorval van het industriegebied Genkzuid (De Standaard van 27/09/2011) is een goed voorbeeld van slechte communicatie in verband met zogenaamde kankerverwekkende stoffen en beschadigd DNA. 4 Informatie brengen in Onze Gemeente over telkens een specifiek 20 gezondheidsthema. 5 Opvolgen van mogelijkheden van monitoring van de gezondheidstoestand van 24 de Beverse populatie. 6 Informatieverstrekking over gezondheidsrisico s verbonden aan eigen 14 activiteiten (bv gebruik van toxische producten) 7 Duidelijk vergunningenbeleid van de gemeente omtrent risicobeheer voor 26 GSM-masten, hoogspanningsleidingen, windmolens, fijnstof problematiek,... 8 Bevragen van huisartsen omtrent specifieke klachten en bepaalde 11 ziektepatronen. Deze gegevens toetsen aan de Vlaamse bevindingen. 9 Informatieverstrekking aan de jeugd m.b.t. geluidsoverlast en de nadelige effecten ervan Bevolking inlichten over gezondheidsrisico s verbonden aan wonen nabij Antwerpse haven. Duidelijke communicatie omtrent resultaten van Vlaamse biomonitoringonderzoek voor Beveren en omstreken Niet beoordeeld

13 THEMA HINDER Besproken op 06/02 (Eddie Joosen) en op 02/04 (Eddie Joosen / Nele De Maeyer) op de milieudienst met Paul Lemmens, Gunther Van Broeck en Wim Van Steelandt (milieuraad) 1 Milieuhinder in kaart brengen als eerste stap naar een onderbouwd lokaal 24 milieuhinderbeleid: internetenquête voeren onder de Beverse bevolking waarin gepeild wordt naar het hindergevoel (kan ook ruimer opgevat worden; bv. Als een milieugezondheidsenquête). Deze actie hoeft niet exclusief uit te gaan van het gemeentebestuur, maar kan tevens een initiatief zijn van de milieuraad zelf (als onderdeel van een heus Bevers milieu- en natuurrapport). 2 Consequent milieuvergunningenbeleid voeren + regelmatige controles, 21 waaronder minstens 20% proactief (dus niet enkel naar aanleiding van klachten). Een verhoogde inzet van personele middelen zal allicht nodig zijn om de lokale milieuhandhaving op een voldoende hoog niveau te brengen. Dit vraagt een aanpassing aan het personeelsbehoeftenplan. 3 Maximaal inspelen op de subsidies van de hogere overheden. De 8 subsidieregeling via de samenwerkingsovereenkomst wordt herzien. De stopzetting van de samenwerkingsovereenkomst mag niet de aanleiding vormen voor een matig ambitieniveau van het gemeentelijk hinderbeleid. De gemeente Beveren is, als gevolg van de vele industrie en voortschrijdende bevolkingsaangroei bij uitstek een gemeente die erg vatbaar is voor milieuhinderproblemen. 4 Door de aanwezigheid van het gemeentegrensoverschrijdende havengebied is 17 een gecoördineerde en efficiënte klachtenopvolging cruciaal. Samenwerkingsprotocols tussen milieudienst en politie, met andere gemeenten en andere overheden, geautomatiseerde informatie-uitwisseling tussen instanties, centraal meldpunt voor meldingen van milieuhinder van het havengebied zijn hierbij mogelijke initiatieven. 5 De drempel om kleinere hinderlijke situaties (nachtlawaai, verstoring 15 zondagsrust,...) te melden moet verlaagd worden. Een actievere bemiddelende tussenkomst van het gemeentelijk apparaat. Men moet afstappen van het idee we treden enkel op als er klachten zijn. Effectief optreden is ook belangrijk om verzuring te vermijden. 6 Lichtverontreiniging aanpakken via sensibiliserende acties, opname van 0 artikelen in het politiereglement (en evt. In een gemeentelijke stedenbouwverordening), effectief toezicht, noodzakelijke maatregelen (laten) opnemen in de milieu- of stedenbouwkundige vergunning én handhavend optreden bij overtredingen. Op te volgen: mogelijke lichthinder van glastuinbouw, sporttereinen, industrie (fakkels) en gevangenis. 7 Geurhinder van de veehouderijen: doorlichting/evaluatie van de toestand m.b.t. de varkenshouderijen: is er een groei in Beveren? Zijn er klachten i.v.m. mesttransporten, uitspreidingen? Is het waar dat de toename van het aantal 3

14 maisvelden ten nadele van andere teelten verband houdt met de noodzaak aan terreinen voor mestlozing? 8 Geluidsoverlast van vogelschrikkanonnen aanpakken. Het werkt niet en is 11 stresserend voor mens en dier. 9 Bufferzone voorzien tussen de industrie boven de Expressweg en de 9 dorpskernen ten zuiden van de expressweg. De gemeente Beveren wil hier vooralsnog niet van weten omdat hiervoor heel wat landbouwgrond zou moeten verdwijnen. 10 Sociale controle stimuleren: bemiddelende rol van de gemeente, 0 informatiecampagnes voeren 11 Meer openheid over milieuklachten en de opvolging errond: type, aantal, 14 genomen maatregelen. 12 Verhoogde aandacht voor de problematiek van de industriële fakkels Voorkomen van nieuwe hinder: bij inrichting nieuwe bedrijventerreinen extra aandacht voor preventieve maatregelen, buffering, enz. 8 THEMA INSTRUMENTARIUM Besproken op 06/02 (Eddie Joosen) en op 02/04 (Eddie Joosen / Nele De Maeyer) op de milieudienst met Paul Lemmens, Gunther Van Broeck en Wim Van Steelandt (milieuraad) 1 Bestaande instrumenten (klachtendatabank, milieuvergunningendatabank, ) 21 actief communiceren naar de burger toe. 2 Duurzaamheidsbarometer opstellen/communiceren. Stakeholders betrekken 0 bij het bepalen van de indicatoren. 3 Wijk-/buurtraden installeren voor specifieke knelpunten (die niet opgelost zijn 11 op korte termijn). Deze raden kunnen afgebakend zijn in de tijd totdat het probleem opgelost is (bv. wederkerend hinderprobleem). 4 Stimuleren van adviesraden: onderlinge samenwerking organiseren door bv 5 jaarlijkse gezamenlijke bijeenkomst, onderlinge communicatiemogelijkheden, Toekomstbeleid van de adviesraden ontwikkelen (wat verlangt de gemeente van de milieuraad na de stopzetting van de samenwerkingsovereenkomst (voorzien eind 2013)? 5 Uitbouw van de milieudienst: is het huidige beleid voldoende afgestemd op het 5 huidig personeelskader? (cfr de studie op 6 Communicatie m.b.t. resultaten handhaving (aantal bedrijven bezocht, aantal 19 PV s en aanmaningen uitgeschreven, ) Is het personeelsbehoeftenplan toereikend voor de handhavingscel? Kan deze cel onafhankelijk werken? 7 Vernieuwen van de gemeentelijke webstek met het oog op een duidelijke 6 communicatie rond openbare onderzoeken en beslissingen van MER s en milieuvergunningen. 8 Uitbouw e-government bij het afstemmen van bouw- en milieuvergunning en 2

15 bij de verdere ontwikkeling van het uniek loket. 9 Uitbouw van de milieudienst met een milieuambtenaar niveau A en 7 duurzaamheidsambtenaar niveau A. 10 Nagaan van de consequenties van de permanente omgevingsvergunning voor 2 de gemeentelijke administratie (=duidelijke handhavingsprocedure vastleggen voor bedrijven met permanente vergunningen). 11 De mens centraal stellen in de interactie met milieu Na afschaffen van de samenwerkingsovereenkomst moeten bepaalde 12 subsidies (bv groendaken, hemelwaterput) behouden worden ter bevordering van een duurzaam leefmilieu. 13 Duidelijk handhavingsbeleid, waaraan de nodige sancties gekoppeld worden Vermijden dat ambtenaren zowel het vergunningsbeleid als het 13 handhavingsbeleid als taak hebben. Het ontkoppelen van beide taakstellingen is nodig om onafhankelijkheid te verzekeren. 15 Staat van het leefmilieu opstellen. 15 THEMA LUCHT Besproken op 06/02 (Eddie Joosen) en op 02/04 (Eddie Joosen / Nele De Maeyer) op de milieudienst met Paul Lemmens, Gunther Van Broeck en Wim Van Steelandt (milieuraad) 1 Opmaak van een actieplan fijn stof (of maximaal aansluiten bij het recente 26 actieplan voor de stad Antwerpen en havengebied); een planmatig beleid voeren inzake luchtverontreiniging. 2 Communicatie naar/informeren van de bevolking over de luchtkwaliteit in 24 Beveren. Tot nog toe gebeurt dit niet of te weinig. 3 In kaart brengen van de potentieel luchtvervuilende bedrijven en vraag naar 18 drempels m.b.t. nieuwe vestigingen. Milieugebruiksruimte vastleggen en als criterium mee in rekening brengen bij vergunningverlening. 4 Onderzoeken van de impact op de luchtkwaliteit in residentiegemeente 15 Beveren als gevolg van verschillende ontwikkelscenario s van het grootstedelijk gebied Antwerpen, het havengebied en de mobiliteit errond. 5 Samenwerken met de omliggende gemeenten, zeker ingeval van incidenten Een inventaris opmaken van de emissies van de industrie. 9 7 Verscherpt toezicht en effectief optreden bij plastiekverbranding (bv. 9 landbouwplastiek). 8 Streng optreden tegen verbranding in open lucht in het algemeen (vuurtje 15 stoken door particulieren binnen 100 m van woningen). Eventueel hierrond bepalingen opnemen in het politiereglement, zodat aanpak via de GAS (gemeentelijke administratieve sancties) mogelijk wordt. 9 Rekeningrijden introduceren Cambio (autodelen), eventueel in samenwerking met andere gemeenten Alternatieve voertuigen stimuleren. 4

16 THEMA MOBILITEIT Besproken op 02/03 met Kirsten Schreyens en Raf Van Roeyen en met Paul Lemmens en Wim Van Steelandt (milieuraad) 1 Nadenken over alternatieven voor de organisatie van de mobiliteit in Beveren 11 en inspiratie zoeken in andere gemeenten. De gemeente weegt continu alternatieven af door o.a. pilootprojecten in andere gemeenten af te toetsen met de mogelijkheden in Beveren. 2 Trage wegen: beleid activeren, terug openstellen, uitbouwen, o.m. door 23 missing links aan te vullen (een deels onveilige weg ontmoedigt het gebruik voor het hele traject), de wegen bekendmaken en het gebruik actief promoten. Er is een kaart met Trage wegen recentelijk uitgekomen, welke via de toerisctische dienst wordt verspreid. 3 Veilige fiets- en wandelverbindingen inrichten. 30 De gemeente werkt hier continu aan door gefaseerd (i.e. minimaal telkens bij nieuwe wegenwerken) fiets- en wandelverbindingen te voorzien volgens de huidige normering. 4 Gebruik fiets stimuleren (in het algemeen maar ook specifiek voor 0 gemeentepersoneel of binnen (deel)gemeenten). De gemeente geeft reeds de maximale fietspremie aan het gemeentepersoneel om het gebruik te stimuleren. 5 Fietsstallingen voorzien en de veiligheid (diefstal, vandalisme) garanderen. 9 6 Fietsbrug om werknemers in de haven toe te laten met de fiets naar het werk 18 te gaan / brug Melseledijk veiliger maken. Dit wordt meegenomen in het volgende mobiliteitsplan. Dit overstijgt het gemeentelijk beleidsniveau, daar dit moet gebeuren in samenspraak met de Vlaamse overheid (E34 is gewestelijke materie) 7 Fiets- en wandelroutes met recreatief potentieel zoals polderwegen zoveel 8 mogelijk autoluw houden en toeristische paden promoten. Er is al een princiepsbeslissing om borden te zetten met enkel landbouwvoertuigen. Cfr punt Promotie trein als snelle verbinding naar Antwerpen, Sint-Niklaas en verder. 6 Dit wordt in principe met NMBS besproken. Er wordt aangegeven dat de NMBS een te logge structuur heeft om snelle resultaten te boeken. 9 Station beter bereikbaar maken door verbetering openbaar vervoer naar en 5 van station. Het stationsplein wordt opgewaardeerd naar een IC-treinstation. Op termijn wordt de tram naar Beveren doorgetrokken, waarbij tevens de mogelijkheden voor de bussen op de stationsplein wordt bestudeerd. 10 Communiceren over gratis openbaar vervoer op dinsdag en zaterdag / hoe praktisch indien men verder dan Beveren gaat? De gemeente neemt dit verder op voor verdere communicatie. 0

17 11 Busverbinding met containerpark en kringloopwinkel voor wie geen auto heeft. 0 Dit hangt af van besprekingen met de Lijn, alhoewel de komst van de gevangenis hierin een doorslaggevende factor in kan spelen. 12 Steun voor jongerenabonnementen openbaar vervoer blijven verlenen Milieuvriendelijke voertuigen (hybride/elektrisch) aankopen, promoten en de 8 nodige infrastructuur (o.a. laadpalen) hiervoor voorzien. Er zijn al milieuvriendelijke voertuigen aangekocht. Aan het vervolgtraject wordt nog gewerkt. 14 Autogebruik in de kern ontmoedigen. 10 Dit hangt samen met punt 1 & 3 15 Nog meer borden plaatsen met aanduiding snelheid en waarschuwing voor te 0 snel rijden. Er zijn momenteel 21 permanente borden aanwezig. De gemeente wil vermijden dat een overdaad aan borden het effect ervan verwaarloosbaar wordt. 16 Gebruiksbeperkingen invoeren voor wegen in landbouwgebied (landbouw + fiets + voetganger). De gemeente is momenteel de alternatieven in overweging aan het nemen. Er is al een princiepsbeslissing om borden te zetten met enkel landbouwvoertuigen Cfr punt Vele straten in Beveren zijn potentiële trage wegen. Bij aanleg nieuwe wijken worden dikwijls doodlopende straten ingepland. Vele bestaande straten kunnen eenvoudig doodlopend worden gemaakt door de straat aan één zijde af te sluiten met wegneembare paaltjes (voor werken, feesten, vluchtroute, brandweer, ) Dit hangt samen met punt 2 18 meer flitspalen, verkeersremmers, snelheidscontroles in de dorpskernen en bebouwde kom Dit is een politionele bevoegdheid. Er wordt getracht om straten zo in te richten dat er geen verkeersremmers nodig zijn. Niet beoordeeld* Niet beoordeeld* *De 2 ideeën die niet zijn beoordeeld sluiten aan bij de algemene boodschap, hoewel ze wel als apart punt verder kunnen worden uitgewerkt. THEMA NATUUR Besproken op 21/03 met Gabriël Van Bortel en met Jonas Van Meirvenne en Wim Van Steelandt (milieuraad) 1 Opstellen bermbeheerplan 3 De gemeente heeft de eerste stap gezet (inventarisatie) om te komen tot een beheerplan. Aan het eigenlijke bermbeheerplan wordt gewerkt. 2 Opstellen bomenbeheerplan: waar komen best welke straatbomen en duidelijk onderhoudsplan opstellen. Cfr punt 16 Dit bestaat momenteel niet. Dit kan 0

18 een op te volgen punt zijn. 3 Nog meer stimuleren aanplanting + onderhoud kleine landschapselementen. Er is een stijgende lijn waarneembaar in de subsidies die hiervoor wordt gegeven. Spijtig genoeg wordt de doelgroep landbouwers momenteel niet bereikt. 4 Verstrengen kapreglement + invoeren waarborg voor het heraanplanten van boom op eigen terrein Controle is hierin een cruciaal element, maar wegens omstandigheden kan er niet altijd een controle gebeuren. 5 Actieplan rond bijen. Hier wordt aan gewerkt i.s.m. de plaatselijke imkersbond. 4 6 Paddenoverzet: structureel maken door te investeren in de nodige infrastructuur. Hierbij zijn andere instanties (ANB) betrokken voor verdere actie. 7 Trage wegen: inventarisatie + meer natuurvriendelijke inrichting. Er is een trage wegen kaart opgesteld, waarbij de inventarisatie & onderhoud door de gemeente verder wordt opgevolgd. 8 Ondertekenen van biodiversiteitscharter. Gemeenten die dit document ondertekenen, engageren zich om extra aandacht te schenken aan biodiversiteit en in het bijzonder aan maatregelen gericht op de soorten en gebieden in de buurt. Het baseert zich op 4 punten: kennis (samenbrengen van gegevens), communicatie (tussen de partners onderling en naar het grote publiek toe), betrokkenheid (stimuleren van doelgroepen en middenveld) en concrete actie (behoud en herstel van leefgebieden en soorten). De gemeente is hier momenteel nog niet op ingeschreven. Dit charter kan dienen als kapstok om diverse zaken / acties te realiseren. 9 Jaarlijks aanplanten van geboortebos. Dit vormt een beleidskeuze. Grootste bepalende factor is of er benodigde ruimte beschikbaar is. 10 Zijn er zonevreemde bossen in de gemeente? Zo ja, bestemmingswijziging doorvoeren. Dit is een beleidskeuze en is afhankelijk van wie dit in eigendom heeft of er al dan niet een conflict rond optreden.. 11 Opkuisen stort aan de Grote Geule. Dit project is stilgevallen, daar dit kaderde in een project met een Nederlandse partner, waarbij deze is weggevallen. Dit wordt hopelijk later terug opgenomen Actie ken je gemeente : fietsen, wandelen, natuur <-> milieuraad 2012? 5 13 Verstrengen vereisten natuur(aanplantingen) in de bouwvergunning. De groendienst kan enkel advies geven wanneer de vergunning in ambachtelijk gebied valt en niet in landelijk gebied. Er ligt een voorstel op tafel betreffende groenschermen rond landbouwgebieden. Dit is echter een beleidskeuze. 14 Toetreden van Beveren tot een regionaal landschap. Een regionaal landschap is een duurzaam samenwerkingsverband tussen drie of meer aaneengesloten 7 9

19 gemeenten gericht op overleg en samenwerking met de betrokken doelgroepen ter bevordering van het streekeigen karakter, van natuurrecreatie, van recreatief medegebruik, van het natuurbehoud en van het beheer, herstel, aanleg en de ontwikkeling van kleine landschapselementen. Beveren maakt deel uit van een Scheldeparklandschap dat zich echter vooral richt naar het cultureel aspect. Dit kan een op te volgen punt zijn. 15 Elke deelgemeente een bos. Cfr punt Gebruik van streekeigen planten. Cfr ook punt 2 Er wordt zoveel mogelijk gestreefd om streekeigen planten bij nieuwe (wegen)werken en onderhoudswerken aan de suprastructuur van Beveren in te planten. 17 Betrek verschillende instanties bij bermbeheer. Elke instantie heeft zijn eigen gebied om te onderhouden. Afstemming gebeurt niet altijd consistent. 18 Wedstrijd De mooiste tuin. De milieuraad kan / wil hierin helpen voor verdere uitwerking van de wedstrijd met eventueel nadruk op ecologische tuin 9 Niet beoordeeld 5 19 Behoud premies zwaluwennest. De premies worden behouden 3 20 Herzien al te soepel kapreglement. De milieuraad wenst hier te vragen om bomen aan te planten in de gemeente zelf, ipv buiten de gemeente te compenseren. Dit kan een op te volgen punt zijn. 21 Sensibilisatie en informatieverstrekking voor meer streekeigen of biologisch waardevolle planten. Cfr punt 8 momenteel wordt niet opgevolgd in hoeverre de verkoop van exoten aan banden kan worden gelegd. 22 Hier en daar een bloemenweide. Op Cortewalle wordt een bloemenweide aangelegd. 23 Promoten biologsiche landbouw in Beveren; Dit valt niet rechtstreeks onder de groendienst. 24 Strenger reglementeren van verhardingen in voortuinen. Dit is een beleidskeuze en wordt verder opgevolgd vanuit de dienst Ruimtelijke Ordening, welke een voorstel aan het uitwerken zijn. De controle is echter momenteel miniem. 25 Sensibilisatie van handelaars/inwoners omtrent exoten (zowel planten als dieren) Cfr punt 21 THEMA RUIMTELIJKE ORDENING 1 Groener ruimtelijk beleid: uitbreiden zone Cortewalle als wandelzone met de 13 weiden langs de oostkant. 2 Verbinding Beveren-centrum Hof ter Saksen, uitbreiding cultuur-natuurzone 13

20 Hof ter Saksen. 3 Bescherming van de Beverse polders als landschap zonder glastuinbouw. 7 4 Inrichten van ecologische bedrijventerreinen en duurzame woonwijken In verkaveling maximaal behoud van bestaande natuur (bv bosje Viergemeet, 10 bosje Middenheide). 6 Maak Roadmap Beveren Verkrottingsbeleid. 6 8 Intergemeentelijk beleid inzake ruimtelijke ordening. 0 9 Bestaande fietspaden duidelijker afbakenen (fungeren momenteel doorgaans 14 als parking voor koning auto). 10 Uniform beleid bij verschillende instanties (gemeente, polderbestuur, 14 havenbestuur, MOW, provincie, ): waar geen centraal coördinatiepunt met periodiek overleg tussen bevoegde instanties, cfr. Beheerscommissie natuur maar dan voor onderhoud van wegen- en rioleringsinfrastructuur en aanverwanten. 11 nadenken over de rol van de milieuraad in lokale ruimtelijke 5 ordeningsdossiers. Hoe doorwerking standpunten vanuit milieuraad naar Gecoro optimaliseren. 12 Ruimtelijke ordeningsbeleid en milieubeleid maximaal op elkaar afstemmen, 5 bv. uniek loket + regelmatig overleg tussen diensten. 13 Transparantie omtrent aantal RUP s en hun procedurele status (via website, 13 gemeentelijk infoblad, ). 14 De milieuraad kan nadenken over de inplantingsplaats voor bossen Vermijden verdere versnippering van winkelclusters. 5 THEMA WATER Besproken op 06/02 (Eddie Joosen) en op 02/04 (Eddie Joosen / Nele De Maeyer) op de milieudienst met Paul Lemmens, Gunther Van Broeck en Wim Van Steelandt (milieuraad) 1 Nieuwe wijken: eerst aansluiten op waterzuiveringsinstallatie voor men er mag 15 wonen. 2 Pesticidenreductie tegen 2015: nul-gebruik en meer sensibilisatie naar 25 inwoners. 3 Aanmoedigen van het gebruik van regenwater Onderzoek naar watertafel. Extra belasting op boringen naar putwater bij 2 particulieren. 5 Promoot gebruik van leidingwater als zuiver drinkwater. 4 6 Zorg voor goede doorstroming en zuiver houden van de polderbeken. Waar 6 zijn de kikkers, visjes, salamanders? 7 Grachtkanten: vrijwaren van pesticidengebruik. 9 8 Polder Land van Waas uitnodigen voor toelichting beleid en bespreking van 10 (vooraf geïnventariseerde) pijnpunten: de Polder beheert een groot gebied en er waren al wat aanvaringen. 9 Verrijken biodiversiteit in de beken Sensibilisatie voor vermijden van toxische producten die in het oppervlaktewater kunnen terechtkomen. 2