De positie van de bedrijfsarts

Transcriptie

1 ONDERZOEK De positie van de bedrijfsarts Deel 1. Visie van werkgevers en werknemers Joost van der Gulden, Bart de Zwart, Rienk Prins In opdracht van de ministeries van SZW en VWS is onderzoek uitgevoerd naar de positie van de bedrijfsarts in Nederland binnen de vigerende wetgeving. Doel van dit onderzoek is om de actuele situatie te objectiveren en zo nodig oplossingsrichtingen te benoemen voor gesignaleerde knelpunten. Vier onderzoeksthema s staan hierbij centraal: de toegankelijkheid en onafhankelijkheid van de bedrijfsarts, de uitvoering van preventieve taken door de bedrijfsarts en de samenwerking met andere professionals. Het onderzoek omvat literatuuronderzoek, interviews met stakeholders, enquêtes onder bedrijfsartsen, werkgevers en werknemers en een afsluitende workshop. Het onderzoek vond plaats tussen september 2010 en mei 2011 en de resultaten zijn gepubliceerd in het rapport Onderzoek naar de positie van de bedrijfsarts. 1 In een tweeluik presenteren wij de enquêteresultaten van dit onderzoek. In dit eerste artikel worden de belangrijkste bevindingen gepresenteerd uit de enquête onder werkgevers en werknemers. In een tweede artikel zullen de gegevens uit de enquête onder bedrijfsartsen worden gerapporteerd. 2 METHODE VAN ONDERZOEK Voor beide doelgroepen is een vragenlijst ontwikkeld rond de vier onderzoeksthema s met als doel een beeld te krijgen van hoe zowel werkgevers als werknemers aankijken tegen de positie van de bedrijfsarts. Waar mogelijk zijn de vragen Dr. J.W.J. van der Gulden is senior onderzoeker binnen de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde van het UMC St Radboud en hoofd van de Nijmeegse bedrijfsartsenopleiding SGBO. Dr. B.C.H. de Zwart is adjunct-directeur en senior beleidsonderzoeker/ adviseur en dr. R. Prins is directeur en senior adviseur bij AStri Beleidsonderzoek en -advies in Leiden. CORRESPONDENTIEADRES j.vandergulden@elg.umcn.nl. SAMENVATTING Dit artikel betreft een onderzoek naar de positie van de bedrijfsarts in Nederland, in het bijzonder ten aanzien van diens toegankelijkheid en onafhankelijkheid, preventieve taken en samenwerking met andere professionals. In dit artikel worden de resultaten uit een enquête onder 213 werkgevers en 220 werknemers gepresenteerd. De resultaten laten zien dat veel werknemers niet goed zijn geïnformeerd over de bedrijfsarts. Slechts een minderheid van de werkgevers en werknemers heeft de bedrijfsarts ooit ontmoet op de werkvloer. Aan de onafhankelijkheid van de bedrijfsarts wordt door de meeste werkgevers en werknemers niet getwijfeld. Wel hecht slechts een beperkt deel van de werknemers bij arbeidsgerelateerde klachten meer belang aan het advies van de bedrijfsarts dan van de huisarts. De ondersteuning die werkgevers vragen en ontvangen ten aanzien van preventief advies door de bedrijfsarts, is gering. De bedrijfsarts wordt door zowel werkgevers als werknemers beoordeeld met een ruim voldoende rapportcijfer (7). voor werkgevers en werknemers identiek geformuleerd om antwoorden te kunnen vergelijken. In mei 2011 is voor de enquête een steekproeftrekking gestart onder het online-panel van PanelClix. Via selectievragen werd bepaald of men tot de doelgroep van werkgevers of werknemers behoorde. Alleen werkgevers met een contract met een arbodienst of een zelfstandig werkende bedrijfsarts kwamen in aanmerking voor deelname. Daarnaast konden alleen werknemers die de afgelopen 12 maanden zelf contact hadden met een bedrijfsarts, de enquête invullen. De steekproeftrekking werd gestopt nadat het gewenste aantal respondenten was bereikt: 213 werkgevers en 220 werknemers. Aangezien de verdeling van werknemers naar bedrijfsgrootte onder de respondenten afwijkt van de verdeling van de landelijke werknemerspopulatie, is een weging toegepast en worden in dit artikel de gewogen cijfers weergegeven. De verdeling van werkgevers naar bedrijfsgrootte is onder de respondenten gelijk verdeeld, maar wijkt af van de verdeling van de landelijke werkgeverpopulatie (oververtegenwoordiging van grote bedrijven). Weging zou hier extreme wegingsfactoren vragen. Voor de werkgevers worden dus ongewogen cijfers gepresenteerd. De demografische kenmerken van de respondenten zijn te vinden in het onderzoeksrapport. 1 POSITIE VAN DE BEDRIJFSARTS, TOEGANKELIJKHEID, ONAFHANKELIJK- HEID, PREVENTIE, SAMENWERKING 299

2 SUMMARY The position of the occupational physician Part. 1 Employer and employee viewpoints A study has been carried out on the position of the occupational physician in the Netherlands, focusing especially on accessibility, independence, preventive tasks and collaboration with other professionals. This article presents the results of a questionnaire survey among 213 employers and 220 employees sampled from a representative panel of the Dutch working population. The results show that many workers and a few employers are insufficiently aware of the occupational physician s accessibility, tasks, competence and name. More information from the social health sector to employers and employees is needed. Only a minority of employers and employees report that they have (ever) met the occupational physician on the work floor. Most employers and workers do not doubt the independence of the occupational physician. Only a minority of the employees suffering from work-related complaints attaches more importance to the opinion of the occupational physician than to the general practitioner s advice. The percentage of employers who ask and receive preventive advice from the occupational physician is low. A point of concern is that only 31% of employers report that the occupational physician has contacted them over the last 5 years concerning an occupational disorder identified in an employee. Nevertheless, both employers and employees rate the occupational physicians performance as more than sufficient. Daarin worden ook uitsplitsingen gemaakt naar bedrijfsgrootte. In dit artikel worden deze resultaten op subgroepniveau omwille van de overzichtelijkheid achterwege gelaten. Veel werknemers zijn niet goed bekend met de toegankelijkheid, taken, bevoegdheden en naam van de bedrijfsarts. Een meerderheid van de werkgevers en werknemers twijfelt niet aan de onafhankelijkheid van de bedrijfsarts. Werknemers hechten bij arbeidsgerelateerde gezondheidsklachten over het algemeen niet meer belang aan het advies van de bedrijfsarts dan aan dat van de huisarts. De rol van de bedrijfsarts bij preventieve activiteiten ten aanzien van arbeidsrisico's en gezonde leefstijl is in de praktijk beperkt. Werkgevers en werknemers beoordelen hun bedrijfsarts gemiddeld met een ruime voldoende. RESULTATEN Toegankelijkheid Tabel 1 bevat de voornaamste resultaten met betrekking tot de vragen over de toegankelijkheid van de bedrijfsarts. Bij de wijziging van de Arbeidsomstandighedenwet in 2007 is de verplichting aan werkgevers vervallen om een vrij toegankelijk arbeidsomstandighedenspreekuur door een bedrijfsarts in te stellen. Een belangrijke onderzoeksvraag was daarom in hoeverre werknemers nog vrije toegang hebben tot het spreekuur van de bedrijfsarts. Volgens ruim driekwart van de geënquêteerde werkgevers en werknemers kunnen werknemers in hun organisatie zonder toestemming naar de bedrijfsarts voor advies over gezondheidsklachten zonder dat er sprake is van verzuim. Volgens de werkgevers bepalen zij, eventueel samen met hun interne professionals, vooral zelf of een werknemer bij verzuim contact heeft met de bedrijfsarts. Minder vaak ligt dit besluit naar hun idee bij de zieke werknemer of bij de arbodienst of bedrijfsarts. Van de werknemers die de afgelopen 12 maanden contact hadden met de bedrijfsarts, zegt de helft dat dit contact tot stand is gekomen op verzoek van de arbodienst of bedrijfsarts. In mindere mate ging dit verzoek uit van de werkgever, P&O er of de casemanager of bezocht men het spreekuur op eigen initiatief. Voor een goede toegankelijkheid is van belang dat werknemers geïnformeerd worden over hoe zij in contact kunnen komen met de bedrijfsarts en de naam van de bedrijfsarts. Van de werkgevers zegt 85% dat hun werknemers schriftelijk of mondeling zijn geïnformeerd over de contactprocedure en 71% over de naam, meestal door de eigen organisatie en minder vaak door de bedrijfsarts of arbodienst. Van de werknemers geeft echter maar een krappe meerderheid (53%) aan te zijn geïnformeerd over de mogelijkheid van contact met de bedrijfsarts en 45% over diens naam. Ook kennis over het takenpakket en bevoegdheden van de bedrijfsarts en een persoonlijke kennismaking kunnen de toegankelijkheid bevorderen. In dit verband is relevant dat slechts de helft van de werkgevers en een derde van de werknemers aangeeft goed op de hoogte te zijn van de taken en bevoegdheden van de bedrijfsarts. Van de werkgevers heeft ruim de helft de bedrijfsarts nog nooit op de werkvloer gezien en onder werknemers is dit ruim driekwart. Twee derde van de geënquêteerde werknemers zag de bedrijfsarts voor het eerst bij een spreekuurcontact in de afgelopen 12 maanden. Slechts 4% kende de bedrijfsarts al van een bezoek aan de organisatie. Onafhankelijkheid In tabel 2 worden de voornaamste resultaten samengevat voor vragen over onafhankelijkheid. 300

3 Tabel 1 Oordeel over de toegankelijkheid van de bedrijfsarts (percentages) (n=220) Werknemer kan zonder toestemming werkgever naar bedrijfsarts voor andere zaken dan verzuim 79% 76% Of werknemer bij verzuim contact heeft met bedrijfsarts wordt uiteindelijk beslist door (meerdere antwoorden mogelijk): werkgever/leidinggevende/p&o/case- of verzuimmanager 73% werknemer zelf 36% arbodienst/bedrijfsarts 35% Spreekuurcontact in afgelopen 12 maanden met bedrijfsarts is tot stand gekomen op initiatief van (meerdere antwoorden mogelijk): werkgever/leidinggevende/p&o/case- of verzuimmanager 33% werknemer zelf (zonder overleg werkgever) 9% werknemer zelf (na overleg werkgever) 8% arbodienst/bedrijfsarts 54% Werknemers zijn geïnformeerd hoe in contact te komen met de bedrijfsarts 85% 53% Werknemers zijn geïnformeerd over naam bedrijfsarts 71% 45% Is goed op de hoogte van taken en bevoegdheden bedrijfsarts 51% 32% Heeft bedrijfsarts wel eens op de werkvloer gezien 45% 20% Heeft bedrijfsarts voor contact in afgelopen 12 maanden al eens eerder gezien 35% In de enquête is aandacht besteed aan verschillende aspecten van de onafhankelijkheid van de bedrijfsarts. Van de werkgevers blijkt de helft het (zeer) eens met de stelling dat de bedrijfsarts net als de huisarts onafhankelijk werkt; bij de werknemers is dat slechts een derde. Met de stelling dat de bedrijfsarts net als de huisarts vertrouwelijk omgaat met medische gegevens is 68% van de werkgevers en 57% van de werknemers het (zeer) eens. De waardering voor de bedrijfsarts is getoetst via twee stellingen over de rol van de bedrijfsarts en de huisarts in geval van gezondheidsklachten, waarvan men sterk zou vermoeden dat ze door het werk komen. Uit de resultaten blijkt dat maar een kwart van de werknemers in deze situatie eerder zou kiezen voor een bezoek aan de bedrijfsarts dan aan de huisarts. Een nog kleiner deel (16%) hecht in deze situatie meer waarde aan het advies van de bedrijfsarts dan aan dat van de huisarts. Aan zowel werkgevers als werknemers is gevraagd wiens belangen de bedrijfsarts vooral dient. Naar het oordeel van drie vijfde van zowel de werkgevers als de werknemers dient de bedrijfsarts de belangen van werknemers en werkgevers in gelijke mate. Een derde van de werkgevers meent dat vooral het werkgeversbelang wordt gediend en de rest vooral dat van de werknemers. Bij de werknemers liggen deze percentages vrijwel gelijk. De werknemers is gevraagd naar hun spreekuurcontacten met de bedrijfsarts in de afgelopen 12 Tabel 2 Oordeel over de onafhankelijkheid van de bedrijfsarts (percentages) n=220) Bedrijfsartsen doen net als huisartsen onafhankelijk hun werk 51% 31% Bedrijfsartsen gaan net als huisartsen vertrouwelijk om met medische gegevens 68% 57% Bij werkgerelateerde gezondheidsklachten: kiest werknemer er eerder voor om naar de bedrijfsarts te gaan dan naar de huisarts 25% hecht de werknemer meer belang aan het advies van de bedrijfsarts dan van de huisarts 16% Wiens belangen dient de bedrijfsarts: vooral werkgever 18% 31% vooral werknemer 20% 8% beiden gelijk 62% 60% Heeft tijdens contact in de afgelopen 12 maanden met bedrijfsarts: idee gehad dat deze meer het belang van werkgever verdedigde 29% bewust informatie achtergehouden uit angst voor negatieve invloed op baan of relatie met werkgever 10% gevoel gehad onder druk te zijn gezet om weer aan het werk te gaan 22% Heeft in de afgelopen 12 maanden onenigheid gehad met werknemer/werkgever over advies/oordeel van de bedrijfsarts 22% 7% Invloed van OR/PVT/individuele werknemers op keuze van arbodienst of zelfstandig bedrijfsarts 51% 30% 301

4 maanden. Tijdens deze contacten had bijna een derde van hen wel eens het idee dat de bedrijfsarts vooral het belang van de werkgever verdedigde. Tien procent zegt tijdens het spreekuur bewust informatie te hebben achtergehouden uit vrees voor negatieve gevolgen in de relatie met de werkgever. Ook zegt 22% van de groep die contact had wegens verzuim, wel eens het gevoel te hebben gehad door de bedrijfsarts onder druk te zijn gezet om weer te gaan werken. De beoordeling van de bedrijfsarts wordt gekleurd door de acceptatiegraad van diens adviezen. In dit licht is van belang dat 22% van de werkgevers in de afgelopen 12 maanden wel eens onenigheid had met een werknemer over een advies van de bedrijfsarts. Van de werknemers geeft 7% aan in de afgelopen 12 maanden onenigheid te hebben gehad met hun werkgever of leidinggevende over het advies van de bedrijfsarts. Voor voldoende draagvlak kan ook de instemming van de werknemers met de keuze van de arbodienst of zelfstandig bedrijfsarts belangrijk zijn. Volgens de helft van de werkgevers hebben de werknemers(vertegenwoordigers) in hun organisatie inspraak gehad in deze keuze. Van de werknemers zegt echter slechts 30% dat zij binnen hun organisatie inspraak hebben gehad in deze keuze. Preventie De belangrijkste resultaten ten aanzien van de preventieve taken van de bedrijfsarts worden weergegeven in tabel 3. De enquête was zowel gericht op preventief advies ten aanzien van gezond en veilig werken als ten aanzien van een gezondere leefstijl. Een minderheid van de werkgevers heeft in de afgelopen 5 jaar aan de bedrijfsarts of arbodienst advies gevraagd over werkgebonden risico s. Bij ruim een derde van de werkgevers heeft de bedrijfsarts in de afgelopen 5 jaar hierover ongevraagd preventief advies gegeven. De helft van de werkgevers kreeg noch gevraagd noch ongevraagd advies. Van de werkgevers is een derde het (zeer) eens met de stelling dat de bedrijfsarts in hun organisatie aandacht besteedt aan preventie van arbeidsrisico s op de werkvloer. Met de stelling dat de bedrijfsarts activiteiten ontwikkelt ter bevordering van een gezondere leefstijl, is een even grote groep het (zeer) eens. Bij de werknemers zijn de bevindingen vergelijkbaar. Van hen is een kwart het (zeer) eens met de stelling dat de bedrijfsarts bijdraagt aan preventie van arbeidsrisico s. Over de rol van bedrijfsarts ten aanzien van leefstijlbevordering oordeelt iets meer dan een kwart van de werknemers positief. Op de vraag naar de mogelijkheid tot deelname aan preventief medisch onderzoek zegt de helft van de werkgevers dat de werknemers in hun organisatie in de afgelopen 5 jaar aan een PMO konden meedoen. Van de werknemers geeft een kwart aan dat zij hiertoe de mogelijkheid kregen. Ruim de helft van de werkgevers is het (zeer) eens met de stelling dat hun organisatie in gezonde arbeidsomstandigheden investeert. Onder de werknemers is een derde het (zeer) eens met deze stelling. Ook de beroepsziektemelding behoort tot de preventieve taken van de bedrijfsarts. Van de werkgevers geeft 31% aan dat de bedrijfsarts de afgelopen 5 jaar binnen hun organisatie beroepsziekten heeft gesignaleerd, besproken en/of gemeld aan het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten. Samenwerking met andere professionals In tabel 4 worden de resultaten ten aanzien van de samenwerking van bedrijfsartsen met andere professionals samengevat. Het onderdeel arbocuratieve samenwerking kwam in de enquête voor werkgevers en werknemers beperkt aan bod. Uit de resultaten blijkt dat twee derde van de werknemers die in de afgelopen 12 maanden contact had met de bedrijfsarts, voor of na dit contact ook de huisarts bezocht voor dezelfde klachten en de helft (ook) de specialist. Volgens meer dan driekwart van de werk- Tabel 3 Oordeel over preventieve taken van de bedrijfsarts (percentages) (n=220) Heeft bedrijfsarts in afgelopen 5 jaar advies gevraagd over risico's in het werk 41% Bedrijfsarts gaf in afgelopen 5 jaar ongevraagd advies over risico's in het werk 36% Bedrijfsarts doet aan: preventie van arbeidsrisico's op de werkvloer 34% 25% bevorderen van gezonde leefstijl 31% 27% Werknemers konden in afgelopen 5 jaar deel nemen aan PMO/PAGO 51% 25% Organisatie investeert in gezonde arbeidsomstandigheden 58% 31% Bedrijfsarts heeft in afgelopen 5 jaar beroepsziekten gesignaleerd, besproken en/of gemeld 31% 302

5 Tabel 4 Oordeel over samenwerking van de bedrijfsarts met andere professionals (percentages) (n=220) Heeft voor of na bezoek bedrijfsarts in afgelopen 12 maanden in verband met zelfde klachten ook bezoek gebracht aan: huisarts 64% specialist 50% Er werd een vergelijkbaar advies/oordeel gegeven als de bedrijfsarts door: huisarts 78% specialist 68% Financiering van verwijzing van werknemers in kader van verzuimbegeleiding naar andere professionals (meerdere antwoorden mogelijk): valt binnen contract 37% via ziektekostenverzekering werknemer 56% aanvullend door werkgever 32% Inzet van professionals in de afgelopen 12 maanden op advies van bedrijfsarts (meerdere antwoorden mogelijk): arbeidshygiënist 12% A&O-psycholoog 18% veiligheidskundige 21% ergonoom 22% arboadviseur 28% nemers die ook de huisarts bezochten, kwam deze tot een vergelijkbaar advies of oordeel als de bedrijfsarts. Bij de groep die ook de specialist bezocht, was er in twee derde van de gevallen sprake van een vergelijkbaar advies of oordeel. De verwijzing van een werknemer door de bedrijfsarts naar een andere professional in het kader van verzuimbegeleiding wordt volgens een meerderheid van de werkgevers doorgaans betaald door de ziektekostenverzekering van de werknemer. Rond een derde van de werkgevers geeft echter aan dat zij dit ook aanvullend financieren of dat de financiering binnen het contract valt. Als het gaat om werkgebonden risico s, kan de inzet van arbospecialisten gewenst zijn. Volgens de werkgevers is in de afgelopen 12 maanden op advies van de bedrijfsarts in 28% van de bedrijven een arboadviseur ingezet, in ongeveer 20% van de bedrijven een ergonoom, veiligheidskundige of A&O-psycholoog en bij 12% van de werkgevers een arbeidshygiënist. Waardering De werkgevers geven als gemiddeld rapportcijfer een 7,1 voor hun tevredenheid met het contract over de arbodienstverlening. Slechts 6% van hen geeft een onvoldoende (cijfer < 6), meestal vanwege communicatieproblemen, klachten over de bedrijfsarts of ongunstige kosten-batenverhouding van de dienstverlening. Het gemiddelde rapportcijfer van de werkgevers voor de tevredenheid over hun bedrijfsarts is een 7,0. Hier geeft 8% een onvoldoende met als voornaamste redenen: geen betrokkenheid tonen en onvoldoende bewezen effectiviteit. Werknemers geven de bedrijfsarts met wie zij in de afgelopen 12 maanden contact hebben gehad gemiddeld een 7,2. Van hen geeft 11% een onvoldoende, voornamelijk vanwege een gebrek aan persoonlijke aandacht, het gevoel dat de bedrijfsarts vooral werkgeversbelangen dient of het slechts geven van standaardoplossingen. DISCUSSIE Voor het onderzoek is een enquête uitgevoerd onder werkgevers en werknemers. Hiervoor is een steekproef getrokken uit een representatief panel van de Nederlandse beroepsbevolking. De demografische gegevens van beide steekproeven laten een representatief beeld zien ten aanzien van leeftijd, opleidingsniveau en sector. De resultaten van de werknemers zijn gewogen voor bedrijfsgrootte om te corrigeren voor een scheve verdeling. Bij de resultaten van de werkgevers was weging niet mogelijk, waardoor werkgevers van grotere organisaties relatief oververtegenwoordigd zijn. Aangezien bekend is dat het niveau van arbodienstverlening binnen grotere organisaties doorgaans hoger ligt dan binnen MKB-organisaties, kan dit mogelijk tot een gunstiger beeld hebben geresulteerd. Daarnaast heeft de enquête betrekking op werkgevers die een contract hebben voor arbodienstverlening en op werknemers die de afgelopen 12 maanden contact hebben gehad met de bedrijfsarts. Met beide gegevens dient rekening te worden gehouden bij de interpretatie van de gegevens. Hoewel het niet meer verplicht is om werknemers vrije toegang te bieden tot het arbeidsgeneeskundig spreekuur, bestaat die mogelijkheid volgens driekwart van de geënquêteerde werk- 303

6 gevers en werknemers toch voor de werknemers binnen hun organisatie. Het contact met de bedrijfsarts lijkt echter vooral tot stand te komen op initiatief van de werkgever, de arbodienst of zelfstandige bedrijfsarts. Slechts 17% van de geënquêteerde werknemers die de afgelopen 12 maanden de bedrijfsarts bezochten, deden dit op eigen initiatief. Een mogelijke verklaring is dat een ruim deel van de werknemers onvoldoende geïnformeerd wordt over de toegankelijkheid, de rol en de naam van de bedrijfsarts. Informatie hierover komt vooral van de werkgever en maar in 20% van de gevallen van de arbodienst of bedrijfsarts. Steenbergen et al. 3 constateerden eerder dat een ruim deel van de werknemers onvoldoende op de hoogte is van de rol en de taken. In deze studie, gebaseerd op vragenlijstgegevens uit 2004 (dus voor de herziening van de Arbowet), kende 25% van de verzuimende werknemers de naam van hun bedrijfsarts niet, wist 39% niet dat ze zelf de bedrijfsarts mochten bellen zonder toestemming van het bedrijf en wist 47% niet dat een bezoek aan het arbeidsomstandighedenspreekuur mogelijk was. Kennelijk is er wat dit betreft nog niets verbeterd. Opvallend is dat ook een deel van de werkgevers onvoldoende op de hoogte is van de taken en bevoegdheden van de bedrijfsarts. Voorlichting hierover vanuit de arbosector aan werknemers en werkgevers is dus zeker aan te bevelen. Dit geldt temeer omdat slechts een minderheid van de werkgevers (45%) en van de werknemers (20%) de bedrijfsarts ooit heeft ontmoet op de werkvloer. Dat veel werknemers de bedrijfsarts niet kennen en vaak niet weten waarvoor zij het spreekuur zouden kunnen bezoeken zonder dat sprake is van verzuim, bemoeilijkt vermoedelijk het maken van een afspraak en vermindert dus de toegankelijkheid van de bedrijfsarts zonder dat er een formele drempel ligt. Hierbij zou ook een rol kunnen spelen dat ongeveer een derde van de werknemers twijfelt aan de onafhankelijkheid van de bedrijfsarts en dat slechts een klein deel meer vertrouwen lijkt te hebben in het oordeel en advies van de bedrijfsarts dan dat van de huisarts als het gaat om arbeidsgerelateerde problemen. Dit laatste is overigens opmerkelijk omdat uit het onderzoek ook blijkt dat het advies van huisarts en bedrijfsarts in de meeste gevallen (78%) eensluidend is. Dit geldt in iets mindere mate ook voor dat van de medisch specialist en bedrijfsarts (68%). In het onderzoek valt verder op dat slechts een minderheid van de werkgevers preventief advies vraagt en krijgt van de bedrijfsarts. Dit geldt nog meer voor leefstijladvies dan voor advisering met betrekking tot werkgebonden risico s. Ander onderzoek doet vermoeden dat de belangstelling bij werkgevers voor preventief gezondheidsadvies gering is. De Bedrijfsgezondheidsmonitor 2010 laat bijvoorbeeld zien dat 13% van de bedrijven een PMO laat uitvoeren door een arbodienst. Daarnaast zou 2% dit in eigen beheer doen en 2% via een andere aanbieder. 4 Dit betreft samen minder dan een vijfde van de bedrijven. Beslist zorgelijk is dat slechts 31% van de werkgevers meldt dat de bedrijfsarts in de afgelopen 5 jaar contact heeft gezocht met betrekking tot een beroepsziekte die bij een van de medewerkers werd gesignaleerd. Er is eerder al geregeld geconstateerd dat de signalering en melding van beroepsziekten verbetering behoeft. 5 Hoewel bovenstaande bevindingen anders zouden kunnen doen vermoeden, waarderen zowel werkgevers als werknemers de bedrijfsarts toch met respectievelijk een 7,0 en 7,2. Een vergelijkbare waardering (7,2) van werknemers komt naar voren uit de Bedrijfsgezondheidsmonitor Van de deelnemers aan het Nationaal Panel Chronisch Zieken en Gehandicapten oordeelt de overgrote meerderheid eveneens positief over het contact met de bedrijfsarts. 6 Dit geldt ook voor een studie naar de ervaringen van werknemers met verzuimbegeleiding. 7 De ruim voldoende die de bedrijfsarts in dit onderzoek krijgt, is dus geen uitschieter. Na publicatie van het onderzoekrapport 1 is in de media veel aandacht besteed aan de twijfel bij een deel van de werknemers en werkgevers ten aanzien van de onafhankelijkheid van de bedrijfsarts. Er moet voor worden gewaakt deze twijfel al te gemakkelijk toe te schrijven aan kenmerken van de huidige arbozorg zoals het commerciële karakter of de krappe contracten voor arbodienstverlening. Uit een studie van Plomp 8 uit 1984 onder ruim 300 werknemers die nog te maken hadden met de bedrijfsarts van een bedrijfsgezondheidsdienst, komt namelijk een vergelijkbaar patroon naar voren: de werknemers zeggen in veel gevallen liever naar hun huisarts te gaan, onder meer omdat een derde van hen verwacht dat de chef wanneer hij daarom vraagt vertrouwelijke gegevens van de bedrijfsarts zal krijgen. Het volgende citaat vat dit aardig samen: t zijn goeie kerels die dokters. ( ) Als persoon doen ze hun best. Maar ze zitten er natuurlijk niet alleen voor ons, ze zitten er ook voor het bedrijf. Dat is het verschil met de huisarts. ( ) Als het even kan, ga ik daar naar toe. 8 De positie van de bedrijfsarts, als een arts die zowel met 304

7 werknemers als met hun baas te maken heeft, bepaalt door de jaren heen in belangrijke mate de beeldvorming. LITERATUUR 1. Zwart BCH, Prins R, Gulden JWJ van der. Onderzoek naar de positie van de bedrijfsarts. Eindrapport. Leiden: AStri Beleidsonderzoek en -advies, Gulden JWJ van der, Zwart BCH de, Prins R. De positie van de bedrijfsarts: Deel 2. Visie van de beroepsgroep. Tijdschr Bedrijfs Verzekeringsgeneeskd 2012; 20: volgend nummer. 3. Steenbeek R, Heuvel FMM van den, Buijs PC. Werknemers weten te weinig over hun rechten en handelingsmogelijkheden in relatie tot de bedrijfsarts. Tijdschr Bedrijfs Verzekeringsgeneeskd 2006; 14: MarketConcern Van Spaendonck. Bedrijfsgezondheidszorg- en zorg en inkomensverzekeringsmonitor Waardenburg: MarketConcern Van Spaendonck, Spreeuwers D. Registries of occupational diseases and their use for preventive policy (proefschrift). Amsterdam: Universiteit van Amsterdam, Brink-Muinen A van den. Hoe communiceren bedrijfsartsen en verzekeringsartsen met chronisch zieken en gehandicapten? Tijdschr Bedrijfs Verzekeringsgeneeskd 2008; 16: Post M, Krol B, Groothoff JW. Determinanten van het werknemersoordeel over de inzet van de bedrijfsarts bij re-integratie. Tijdschr Gezondheidswet 2006; 84: Plomp HN. Werknemers en hun bedrijfsgezondheidsdiensten. Amsterdam: VU Uitgeverij, Dit onderzoek werd betaald door het ministerie van SZW en dat van VWS. Er is geen sprake van belangenverstrengeling. NIEUWS Online module bedrijfsgeneeskunde voor Europese medische studenten Op de final conference: Class and e-learning in occupational medicine for undergraduate students op maandag 24 september 2012 in Timisoara, Roemenië, zal de EMUTOM-module over werk en gezondheid voor medische studenten worden gepresenteerd. Onderwijs over werk en gezondheid aan medische studenten is erg belangrijk. Om instroom van nieuwe collega-bedrijfsartsen en verzekeringsartsen te bevorderen, maar ook om alle studenten kennis en vaardigheden over werk en gezondheid te leren die van pas komen in hun toekomstige praktijken. De ontwikkelde module, die Engelstalig is en online staat, komt het best tot zijn recht in een blended opzet, waarbij online leren wordt gecombineerd met contactonderwijs. Deze onlinemodule voor Europese medische studenten is een uniek experiment. Het (voorlopige) resultaat is nu al te vinden op U wordt van harte uitgenodigd de website te bezoeken én te gebruiken. Bron: EASOM. DIAlooggestuurde re-integratie Whiplash Stichting Nederland, Steungroep ME en Arbeidsongeschiktheid, en Prikkelbare Darm Syndroom Belangenvereniging zijn gedrieën van start gegaan met het project DIAlooggestuurde reintegratie. In dit project worden werknemers met whiplash, ME/CVS en/of prikkelbaredarmsyndroom, die (gedeeltelijk) zijn ziek gemeld, voorbereid op de dialoog met de bedrijfsarts. Deze voorbereiding gebeurt door middel van een werkwijzer, een zelfmanagementtraining en coaching. Bent u als bedrijfsarts toe aan een goed voorbereide patiënt op uw spreekuur? Een patiënt die inzicht heeft in zijn eigen belemmerende en bevorderende factoren voor werk? En een patiënt die meedenkt over (knelpunten in) de werksituatie en mogelijke oplossingen? Voor de zelfmanagementtraining in september/ oktober worden nog deelnemers gezocht. Heeft u in uw praktijk patiënten met whiplash, ME/CVS of PDS? Wij zouden het op prijs stellen als u ons onderzoek bij deze patiënten onder de aandacht brengt en hen stimuleert zich aan te melden. U als bedrijfsarts krijgt dan een goed voorbereide patiënt op het spreekuur. Zelf krijgt u per patiënt eenmalig een vragenlijst. Meer informatie en aanmelding: gestuurde-re-integratie.html. Astrid van Waart, projectleider, a.vanwaart@ whiplashstichting.nl. 305