Het stakingsbevel in de ruimtelijke ordening

Transcriptie

1 Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar Het stakingsbevel in de ruimtelijke ordening Masterproef van de opleiding Master na master in het Notariaat Ingediend door Vermeire Alexander Studentennummer Promotor: Prof. Dr. Geert Van Hoorick Commissaris: Dra. Lise Vandenhende I

2 II

3 Voorwoord Na vorig jaar reeds een onderwerp voor mijn masterproef in de rechten in de richting van de ruimtelijke ordening gekozen te hebben, leek de keuze dit jaar weer snel gemaakt om mezelf opnieuw in een onderwerp in deze rechtstak te verdiepen. Vorig jaar nam ik de Vlaamse voorkooprechten op mijn bord, dit jaar het stakingsbevel in de ruimtelijke ordening. Hoewel de voorkooprechten meer aan bod komen in de notariële praktijk, zal het stakingsbevel toch belangrijk zijn voor de informatieplichten van de notaris met betrekking tot de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening. Voor het tweede jaar op rij heb ik de eer om samen te werken met prof. dr. Geert Van Hoorick en dra. Lise Vandenhende. Bij deze wens ik beiden opnieuw te bedanken voor hun begeleiding. Tevens een speciaal woord van dank voor prof. Van Hoorick voor het Zakboekje Handhaving Ruimtelijke Ordening 2016 dat ik van hem gekregen heb, het heeft in zeer grote mate bijgedragen aan deze masterproef en het was zeer handig dat ik het ten allen tijde kon raadplegen. Ook nog een woord van dank aan alle vrienden en familie die mij dit jaar hebben bijgestaan. In het bijzonder kan ik de steun van mijn ouders, broer en vriendin vermelden bij het tot stand brengen van deze thesis. Bedankt aan mama voor het nalezen van mijn masterproef en het corrigeren van de schrijffouten. Bedankt aan mijn vriendin voor haar steun en liefde. Dank aan notaris Roel Mondelaers (en mijn vader voor het eerste contact met hem) en notariskantoor NOTAS (in het bijzonder Bruno Cruyt) en al hun medewerkers, dankzij wie ik de notariële praktijk van binnenuit heb kunnen ervaren. Alexander Vermeire 17 mei 2016 III

4 IV

5 INHOUDSTAFEL Voorwoord... III 1.Inleiding De informatieverplichtingen voor de notaris in het kader van de VCRO Situering van het stakingsbevel a) Materieel toepassingsgebied: Voorwerp van het stakingsbevel b) Temporeel toepassingsgebied: preventief karakter c) Temporeel toepassingsgebied: geldingsduur d) Personeel toepassingsgebied: de bevoegde ambtenaren e) Personeel toepassingsgebied: ten aanzien van wie kan een stakingsbevel bevolen worden? Het stakingsbevel in andere materies a) Bescherming van het leefmilieu b) De derde benadeelde c) Onroerend Erfgoed d) DABM Procedure a) Het stakingsbevel a) 1. Het proces-verbaal a) 2. Het mondeling bevel tot staken a) 3. Het schriftelijk bevel tot staken a) 4. Kennisgeving van het stakingsbevel aan de betrokkenen a) 5. Kennisgeving van het stakingsbevel aan de burgemeester en de stedenbouwkundig inspecteur a) 6. Bijkomende maatregelen b) Bekrachtiging van het stakingsbevel b) 1. Bekrachtiging door de stedenbouwkundige inspecteur b) 2. Verplichte vermeldingen bekrachtigingsbeslissing b) 3. Kennisgeving bekrachtigingsbeslissing c) Opheffing van het stakingsbevel c) 1. Algemeen c) 2. Vordering gericht tegen het Vlaamse Gewest c) 3. Materieel bevoegde rechter c) 4. Territoriaal bevoegde rechter c) 5. Zoals in kort geding c) 6. Toetsing door de rechter c) 7. Andere mogelijke reacties op het stakingsbevel V

6 5. c) 8. De rechtsplegingsvergoeding Doorbreking van een stakingsbevel a) Penale implicaties b) Administratieve implicaties b) 1. De administratieve geldboete b) 2. Aan wie kan een administratieve geldboete opgelegd worden b) 3. Kennisgeving van de administratieve geldboete b) 4. Verzoek tot kwijtschelding, vermindering of uitstel van betaling van de administratieve geldboete b) 5. Invordering van de administratieve geldboete b) 6. Het dwangbevel b) 7. Rechtsbescherming tegen het dwangbevel b) 8. Rechtsbescherming naast de specifieke procedure tegen het dwangbevel b) 9. De Raad van State c) Non bis in idem c) 1. Algemeen c) 2. De strafsancties c) 3. De administratieve sanctie c) 4. Het non bis in idem beginsel De omzendbrieven Ruimtelijke Ordening De verschillende soorten misdrijven a) Het gewoontemisdrijf b) Het voortdurend misdrijf c) Het voortzettingsmisdrijf en het gebruiksmisdrijf De omgevingsvergunning en haar handhaving a) Algemeen b) Toepassingsvoorwaarden c) Procedure voor het opleggen van een stakingsbevel d) Personeel toepassingsgebied e) Rechtsbescherming: vordering tot opheffing en verzoek tot intrekking of beperking van de omvang f) Doorbreking van een bekrachtigd stakingsbevel Conclusie Bibliografie a) Wetgeving Internationaal VI

7 Federaal Deelstaten b) Rechtspraak Grondwettelijk Hof Hof van Cassatie Raad van State Hoven van beroep Rechtbank van eerste aanleg Voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg c) Rechtsleer Boeken Bijdragen in boeken Tijdschriften VII

8

9 1.Inleiding 1. Deze masterproef in het notariaat zal het onderwerp het stakingsbevel in de ruimtelijke ordening behandelen. Gezien deze masterproef geschreven wordt in het kader van het behalen van de master na master notariaat, zal eerst de band met deze richting moeten aangehaald worden aangezien het notariaat niet vaak of slechts zijdelings met het stakingsbevel in de ruimtelijke ordening in aanraking zal komen. Nadat de link met het notariaat gelegd is, zal overgegaan worden tot een situering van het stakingsbevel. Hier zullen het materiële en de verschillende personele en temporele toepassingsvoorwaarden voor het stakingsbevel uit de doeken worden gedaan. Het is immers van zeer groot belang te weten wanneer en in welk kader het stakingsbevel kan opgelegd worden. Hierbij zal ook vaak cassatierechtspraak aangehaald worden die het stakingsbevel mee heeft helpen vormen tot wat het nu is. De titel van deze masterproef zegt zelf reeds dat het stakingsbevel in de ruimtelijke ordening zal behandeld worden. Dit impliceert dat er ook stakingsbevelen in andere rechtsmateries bestaan. In het belang van de afbakening van deze masterproef is het dan ook nuttig om kort de stakingsbevelen in deze andere rechtsmateries aan te halen om een beter onderscheid te kunnen maken. 2. Het gros van de behandeling voor deze masterproef omtrent de huidige regeling zal zich kaderen rond de procedure voor het opleggen van een stakingsbevel, de doorbreking ervan en de rechtsbescherming. Bij de procedure zullen de verschillende mogelijkheden tot staken en de kennisgevingsverplichtingen aangehaald worden. Daarna gaat het verder met de bekrachtiging die nodig is opdat het stakingsbevel niet van rechtswege zou vervallen. Hier zullen eveneens de kennisgevingsverplichtingen en de verplichte vermeldingen uiteengezet worden. Ten slotte zal bij het onderdeel procedure ook de mogelijkheid tot het instellen van een vordering tot opheffing behandeld worden. De doorbreking van een bekrachtigd stakingsbevel zal in de praktijk heel belangrijk zijn, aangezien hierbij een administratieve geldboete kan opgelegd worden. Dit zal een instrument zijn ter afdwinging van het stakingsbevel zelf en zal dan ook het vaakst tot discussie leiden gezien de betrokkenen ook nog eens in hun portemonnee geraakt worden. Heel belangrijk hier zijn de verschillende soorten van rechtsbescherming die hier naast en door elkaar lopen. De discussie omtrent de Raad van State die al dan niet bevoegd is, wordt ook overlopen. De administratieve geldboete is een sanctie die naast de stedenbouwkundige misdrijven staat, zodat ook de vraag naar de toepassing van het non bis in idem beginsel zich opdringt. 1

10 3. De omzendbrieven Ruimtelijke Ordening omtrent het stakingsbevel zullen kort aangehaald worden. Zij vormen een beleidskader voor de toepassing van het stakingsbevel inzake de gebruikshandelingen omdat deze in de praktijk tot discussie leiden. 4. De verschillende soorten misdrijven die zich kunnen voordoen in de ruimtelijke ordening zullen behandeld worden aan de hand van het onderscheid dat in de rechtsleer gemaakt wordt tussen de gewoontemisdrijven en de gebruiksmisdrijven. Omwille van het afschaffen van de instandhoudingsmisdrijven in de ruimtelijke ordening werd het bestuur ertoe genoopt creatief om te springen met andere bepalingen. Dit heeft op zijn beurt dan weer tot heel wat cassatierechtspraak omtrent de gebruiksmisdrijven geleid. 5. Last but not least, zal het Decreet Handhaving Omgevingsvergunning 1 behandeld worden. Er zal eerst een algemene inleiding in combinatie met het Decreet Omgevingsvergunning 2 uiteengezet worden om de nieuwe wetgeving te kaderen in het onderwerp van deze masterproef. Daarna zullen de voornaamste vernieuwingen en wijzigingen die van belang zijn voor het stakingsbevel in de ruimtelijke ordening aangetoond worden. Hierbij zal opnieuw enigszins de volgorde aangenomen worden van de uiteenzetting van de huidige regeling. 1 Decreet van 25 april 2014 betreffende de handhaving van de omgevingsvergunning, BS 27 augustus Verder: Decreet Handhaving Omgevingsvergunning. 2 Decreet van 25 april 2014 betreffende de omgevingsvergunning, BS 23 oktober Verder: Decreet Omgevingsvergunning. 2

11 2. De informatieverplichtingen voor de notaris in het kader van de VCRO 6. Als eerste wordt voor deze masterproef de link met het notariaat gelegd door de verplichtingen van de notaris aan te stippen die op hem rusten op grond van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening 3. Op grond van artikel VCRO moet de notaris bepaalde informatie opnemen: -in zowel een onderhandse als authentieke akte die een onroerend goed verkoopt, verhuurt voor meer dan negen jaar of inbrengt in een vennootschap, -in alle akten van vestiging van erfpacht of opstal, -en in elke andere akte van een eigendomsoverdracht ten bezwarende titel. 7. In deze akten zal de notaris dan volgens het huidige recht volgende vermeldingen moeten opnemen op grond van artikel VCRO: 1 of er voor het onroerend goed een stedenbouwkundige vergunning is uitgereikt; 2 de meest recente stedenbouwkundige bestemming van dit onroerend goed met de benamingen gebruikt in het plannenregister; 3 of er voor het onroerend goed een dagvaarding werd uitgebracht overeenkomstig artikel of tot en met en iedere in de zaak gewezen beslissing; 4 of er op het onroerend goed een voorkooprecht rust, vermeld in artikel of artikel 34 van het decreet van 25 april 2014 betreffende complexe projecten; 5 of er voor het onroerend goed een verkavelingsvergunning van toepassing is; 6 of het krachtens artikel , 2, 2, voor de overdracht verplichte as-builtattest is uitgereikt en gevalideerd; 7 of het onroerend goed het voorwerp uitmaakt van een voorkeursbesluit of een projectbesluit. 8. Naar aanleiding van het decreet omgevingsvergunning en het decreet handhaving omgevingsvergunning zullen deze vermeldingen evenwel enkele wijzigingen ondergaan. 4 Indien beide in werking zijn getreden, zullen deze gecombineerde wijzigingen als volgt zijn: 3 Verder: VCRO. 4 X, Informatieplicht notaris en makelaar, NJW 2014, afl. 308, (687)

12 1 of er voor het onroerend goed een omgevingsvergunning voor stedenbouwkundige handelingen is uitgereikt 5 ; 2 de meest recente stedenbouwkundige bestemming van dit onroerend goed met de benamingen gebruikt in het plannenregister; 3 of het onroerend goed het voorwerp uitmaakt van een maatregel als vermeld in titel VI, hoofdstuk III en IV, dan wel of een procedure voor het opleggen van een dergelijke maatregel hangende is 6 ; 4 of er op het onroerend goed een voorkooprecht rust, vermeld in artikel of artikel 34 van het decreet van 25 april 2014 betreffende complexe projecten; 5 of er voor het onroerend goed een omgevingsvergunning voor het verkavelen van gronden van toepassing is 7 ; 6 of het krachtens artikel , 2, 2, voor de overdracht verplichte as-builtattest is uitgereikt en gevalideerd; 7 of het onroerend goed het voorwerp uitmaakt van een voorkeursbesluit of een projectbesluit. 9. Wat punt 1 en 5 betreft, zullen er dus geen al te grote veranderingen optreden gezien de omgevingsvergunning zal voorzien in een eengemaakte procedure voor vergunningen en meldingen inzake ruimtelijke ordening en milieu. 8 Wat punt 3 betreft, zijn de wijzigingen een stuk ingrijpender. Daar waar de notaris nu nog naar de specifieke dagvaardingen moet verwijzen, zal hij in de toekomst moeten vermelden of het goed het voorwerp uitmaakt van een rechterlijke of bestuurlijke maatregel, en of er een procedure hieromtrent lopende is waardoor het goed het voorwerp van zo n maatregel zou kunnen uitmaken Deze verwijzing naar de rechterlijke en bestuurlijke maatregelen wordt eveneens overgenomen in de informatieplicht voor overeenkomsten in artikel VCRO en zal dus voor eenieder die een onderhandse akte van verkoop, van verhuring voor meer dan negen jaar van een onroerend goed, of van vestiging van erfpacht of opstal opmaakt, gelden. 5 Artikel 5.2.1, 1 wordt gewijzigd bij art. 341, 1 en 2 Decr.Vl. 25 april 2014 (BS 23 oktober 2014), met ingang van 23 februari 2017 (art. 797 B.Vl.Reg. 27 november 2015 (BS 23 februari 2016 (ed. 1)). 6 Artikel 5.2.1, 1 wordt gewijzigd bij art. 7, 1 tot 3 Decr.Vl. 25 april 2014 (BS 27 augustus 2014), in werking op een door de Vlaamse Regering te bepalen datum (art. 145). 7 Artikel 5.2.1, 1 wordt gewijzigd bij art. 341, 1 en 2 Decr.Vl. 25 april 2014 (BS 23 oktober 2014), met ingang van 23 februari 2017 (art. 797 B.Vl.Reg. 27 november 2015 (BS 23 februari 2016 (ed. 1)). 8 G. DEBERSAQUES, K. KEMPE en S. VERBEYST, Rechtsbescherming in een hertekend handhavend kader na het decreet betreffende de handhaving van de omgevingsvergunning, RW 2015, afl. 29, (1123) X, Informatieplicht notaris en makelaar, NJW 2014, afl. 308, (687)

13 11. Eveneens dient op grond van artikel VCRO deze verplichting tot het vermelden van de bestuurlijke en rechterlijke maatregelen ook opgenomen te worden in iedere publiciteit door iedereen die voor eigen rekening of als tussenpersoon een goed verkoopt, verhuurt voor meer dan negen jaar, inbrengt in een vennootschap, een erfpacht of een opstalrecht overdraagt, of op andere wijze de eigendomsoverdracht met een vergeldend karakter van het goed bewerkstelligt Tot slot kan de link nu volledig gelegd worden, als vermeld wordt dat een stakingsbevel een bestuurlijke maatregel is die onder artikel 5.2.1, 3 van de VCRO valt. Indien er dus een stakingsbevel bevolen is, zal de notaris dit op grond van voormeld artikel in zijn akte moeten opnemen. 3. Situering van het stakingsbevel 13. Het stakingsbevel kadert in de problematiek om onwettig uitgevoerde werken preventief stil te kunnen leggen en te vermijden dat men aldus voor een voldongen feit zou komen te staan. Deze preventieve handhaving verdient dus de voorkeur op de repressieve handhaving, om zo goed mogelijk een verdere aantasting van de ruimtelijke ordening te kunnen voorkomen Voor de dader zullen de gevolgen van een preventief stakingsbevel dan ook geringer zijn dan wanneer er achteraf een ingrijpende maatregel tot herstel bevolen wordt. Zowel het algemeen belang als het privaat belang zullen er dus wel bij varen dat er van in het begin zo snel mogelijk wordt opgetreden en dat moeilijk herstelbare situaties worden vermeden Deze snelheid waarmee men kan optreden volgt immers uit het feit dat de overheid geen voorafgaande machtiging van de rechter nodig heeft om een stakingsbevel uit te vaardigen. 13 Deze administratieve sanctie kan men dus preventief opleggen in afwachting van een beslissing ten gronde over de regelmatigheid van de werken, handelingen of gebruik en de herstelmaatregel die opgelegd moet worden. 14 In een goed handhavingsbeleid van de 10 X, Informatieplicht notaris en makelaar, NJW 2014, afl. 308, (687) G. DEBERSAQUES en H. VAN LANDEGHEM, Handhaving [Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening], in B. HUBEAU, W. VANDEVYVERE en G. DEBERSAQUES (eds.), Handboek ruimtelijke ordening en stedenbouw, I, Brugge, die Keure, 2010, (857) F. BRULOOT, Vastgoedpubliciteit en staking in stedenbouw: onmogelijk huwelijk van onbetrouwbare partners?, TROS 2011, afl. 63, (121) F. BRULOOT, Vastgoedpubliciteit en staking in stedenbouw: onmogelijk huwelijk van onbetrouwbare partners?, TROS 2011, afl. 63, (121) Concl. R. MORTIER bij Cass. 1 maart 2010, TROS 2011, afl. 61, (47) 47. 5

14 ruimtelijke ordening is dit dus een onmisbaar instrument. 15 Hierna zal uiteengezet worden wat het toepassingsgebied van het stakingsbevel is en wanneer en door wie het kan opgelegd worden. 3. a) Materieel toepassingsgebied: Voorwerp van het stakingsbevel 16. De VCRO voorziet in de mogelijkheid om een stakingsbevel uit te vaardigen als het werk, de handelingen of de wijzigingen een inbreuk vormen, zoals vermeld in artikel 6.1.1, of wanneer niet voldaan is aan de verplichting van artikel , Volgens artikel VCRO beperkt het voorwerp van een stakingsbevel zich tot de onmiddellijke staking van een werk, een handeling of een gebruik dat een inbreuk vormt op artikel 6.1.1, lid 1 VCRO of indien er geen naleving is van de voorschriften van artikel , 4 VCRO Artikel 6.1.1, lid 1 VCRO stelt volgende inbreuken strafbaar: Met een gevangenisstraf van acht dagen tot vijf jaar en met een geldboete van 26 euro tot euro of met één van deze straffen alleen, wordt de persoon gestraft die: 1 de bij de artikelen en bepaalde handelingen hetzij zonder voorafgaande vergunning, hetzij in strijd met de vergunning, hetzij na verval, vernietiging of het verstrijken van de termijn van de vergunning, hetzij in geval van schorsing van de vergunning, uitvoert, voortzet of in stand houdt; 2 handelingen uitvoert, voortzet of in stand houdt in strijd met een ruimtelijk uitvoeringsplan, vermeld in de artikelen tot en met , met een ontwerp van ruimtelijk uitvoeringsplan waarvoor toepassing werd gemaakt van artikel of 4.4.7, 1, of met de stedenbouwkundige en verkavelingsverordeningen, vermeld in de artikelen tot en met 2.2.3, tenzij de uitgevoerde handelingen vergund zijn 1[...] ; 15 G. VAN HOORICK, Staking van de werken en administratieve geldboete, in G. VAN HOORICK en P. VANSANT (eds.), Zakboekje Handhaving Ruimtelijke Ordening 2016, Mechelen, Wolters Kluwer, 2015, (103) Artikel , lid 1 VCRO; J. VAN LOMMEL, Het stakingsbevel, beter voorkomen dan genezen, Brussel, Uitgeverij Politeia, 2009, G. VAN HOORICK, Staking van de werken en administratieve geldboete, in G. VAN HOORICK en P. VANSANT (eds.), Zakboekje Handhaving Ruimtelijke Ordening 2016, Mechelen, Wolters Kluwer, 2015, (103) 103; G. DEBERSAQUES en H. VAN LANDEGHEM, Handhaving [Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening], in B. HUBEAU, W. VANDEVYVERE en G. DEBERSAQUES (eds.), Handboek ruimtelijke ordening en stedenbouw, I, Brugge, die Keure, 2010, (857) 915; F. BRULOOT, Vastgoedpubliciteit en staking in stedenbouw: onmogelijk huwelijk van onbetrouwbare partners?, TROS 2011, afl. 63, (121)

15 3 als eigenaar toestaat of aanvaardt dat één van de onder 1 en 2 vermelde strafbare feiten worden gepleegd, voortgezet of in stand gehouden; 4 een inbreuk pleegt op de informatieplicht, vermeld in de artikelen tot en met 5.2.6; 5 de handelingen voortzet in strijd met het bevel tot staking, de bekrachtigingsbeslissing of, in voorkomend geval, de beschikking in kortgeding; 6 een inbreuk op de plannen van aanleg en verordeningen die tot stand zijn gekomen volgens de bepalingen van het decreet betreffende de ruimtelijke ordening, gecoördineerd op 22 oktober 1996 en die van kracht blijven zolang en in de mate dat ze niet vervangen worden door nieuwe voorschriften uitgevaardigd krachtens onderhavige codex, pleegt na 1 mei 2000, of dit voortzet of in stand houdt, op welke wijze ook, tenzij de uitgevoerde werken, handelingen of wijzigingen vergund zijn 1[...] ; 7 handelingen die een inbreuk zijn op de bouw- en verkavelingsvergunningen die zijn verleend krachtens het decreet betreffende de ruimtelijke ordening, gecoördineerd op 22 oktober 1996, uitvoert, voortzet of in stand houdt. 18. Luidens artikel , 4 VCRO moet een door de gemeente gewaarmerkt afschrift van de vergunning en het bijhorende dossier ter beschikking liggen op de plaats die het voorwerp uitmaakt van de vergunning. Als de vergunning en het dossier niet ter plaatse voorhanden zijn, kan er in principe een stakingsbevel bevolen worden. 18 Dit heeft tot gevolg dat gedurende de gehele duur van de werken aan deze voorwaarde moet voldaan worden. DEBERSAQUES en VAN LANDEGHEM vragen zich af of de enkele verantwoording voor een stakingsbevel dat men ter plekke de vergunning en/of het bijhorende dossier niet kan voorleggen, niet kennelijk onredelijk is. Zij stellen dat deze stukken immers makkelijk te consulteren zijn op het gemeentehuis Indien men een van de bovenstaande inbreuken vaststelt, kan men de staking bevelen van het strijdig gebruik of van de in overtreding uitgevoerde handelingen of werken. 20 Daarbij dient opgemerkt te worden dat een inbreuk op artikel voldoende is. Deze notie is dus ruimer dan het begrip misdrijf waardoor het niet vereist is dat een stedenbouwkundig misdrijf 18 J. VAN LOMMEL, Het stakingsbevel, beter voorkomen dan genezen, Brussel, Uitgeverij Politeia, 2009, G. DEBERSAQUES en H. VAN LANDEGHEM, Handhaving [Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening], in B. HUBEAU, W. VANDEVYVERE en G. DEBERSAQUES (eds.), Handboek ruimtelijke ordening en stedenbouw, I, Brugge, die Keure, 2010, (857) J. VAN LOMMEL, Het stakingsbevel, beter voorkomen dan genezen, Brussel, Uitgeverij Politeia, 2009, 14. 7

16 strafrechtelijk gesanctioneerd wordt alvorens men tot een stakingsbevel zou kunnen overgaan. 21 Er moet dus sprake zijn van een bouwinbreuk zonder dat het vereist is dat deze strafrechtelijk sanctioneerbaar is. 22 In het stakingsbevel zelf wordt best informatie opgenomen over de inbreuk, zodat de rechter bij een eventuele betwisting kan nagaan of de bevoegde persoon terecht tot een stakingsbevel is overgegaan. Er kan immers enkel een stakingsbevel bevolen worden als het werk, de handelingen of de wijzigingen een inbreuk vormen, vermeld in artikel VCRO, of wanneer niet voldaan is aan de verplichting van artikel , 4 VCRO. 23 Een stakingsbevel kan dus niet aangewend worden om te vermijden dat men bijvoorbeeld bijkomende onvergunde constructies zou oprichten, gezien er hier nog geen sprake is van een inbreuk b) Temporeel toepassingsgebied: preventief karakter 20. Essentieel aan het stakingsbevel is dat dit een preventieve maatregel is. 25 Zij moet trachten te voorkomen dat er een (volledige) realisatie is van inbreuken. Het oneigenlijk gebruiken van een stakingsbevel om voltooide inbreuken te sanctioneren is dan ook onwettig. 26 Gaat men aan dit preventief karakter voorbij, dan is er sprake van machtsoverschrijding en is zij bijgevolg niet wettig toegepast. 27 BRULOOT heeft dit mooi verwoord door te stellen dat de stakingsbevoegdheid vervalt indien voorkomen niet langer mogelijk is en men enkel nog kan genezen, namelijk repressief optreden via een strafvordering en/of herstelvordering. 28 Het stakingsbevel als preventieve maatregel werd reeds meermaals door het Hof van Cassatie benadrukt Gent 10 september 2010, TROS-Nieuwsbrief 2010, afl. 11, (11) 11 (samenvatting R. VEKEMAN); G. DEBERSAQUES en H. VAN LANDEGHEM, Handhaving [Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening], in B. HUBEAU, W. VANDEVYVERE en G. DEBERSAQUES (eds.), Handboek ruimtelijke ordening en stedenbouw, I, Brugge, die Keure, 2010, (857) P. VANSANT, Handhaven van ruimtelijk gebruik, TMR 2010, afl. 6, (682) 698; G. VAN HOORICK, Staking van de werken en administratieve geldboete, in G. VAN HOORICK en P. VANSANT (eds.), Zakboekje Handhaving Ruimtelijke Ordening 2016, Mechelen, Wolters Kluwer, 2015, (103) X, De inspecteur zit in de hoek waar de klappen vallen, TOO 2013, afl. 3, (414) 414; X, Hof van Cassatie inspecteert bouwinspectie, TOO 2013, afl. 2, (211) Gent 20 februari 2015, RABG 2015, afl. 20, G. VERHELST, Staken of herstellen? Een kwestie van timing, TOO 2013, afl. 2, (237) F. BRULOOT, Vastgoedpubliciteit en staking in stedenbouw: onmogelijk huwelijk van onbetrouwbare partners?, TROS 2011, afl. 63, (121) G. DEBERSAQUES en H. VAN LANDEGHEM, Handhaving [Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening], in B. HUBEAU, W. VANDEVYVERE en G. DEBERSAQUES (eds.), Handboek ruimtelijke ordening en stedenbouw, I, Brugge, die Keure, 2010, (857) F. BRULOOT, Vastgoedpubliciteit en staking in stedenbouw: onmogelijk huwelijk van onbetrouwbare partners?, TROS 2011, afl. 63, (121) Cass. 18 mei 2007, TROS 2007, afl. 47, 300 (samenvatting D. LINDEMANS), noot D. LINDEMANS; Cass. 16 januari 2009, TROS-Nieuwsbrief 2009, afl. 2, 2 (samenvatting), noot D. LINDEMANS; Cass. 1 maart 2010, TROS-Nieuwsbrief 2010, afl. 5, 3 (samenvatting), noot D. LINDEMANS. 8

17 21. In haar arrest van 1 maart 2010 heeft het Hof van Cassatie bij de behandeling van het tweede onderdeel het preventieve karakter inhoudelijk verduidelijkt. Het Hof stelt daar immers dat het stakingsbevel niet louter de macht van de bodemrechter beoogt veilig te stellen, in die zin dat vermeden moet worden dat werken of handelingen voortgezet worden die later door de rechter moeilijk ongedaan kunnen worden gemaakt. Zij benadrukt dat het in de eerste plaats tot doel heeft om een verdere aantasting van de goede ruimtelijke ordening tegen te gaan door tijdig in te grijpen in een misdrijf in uitvoering. 30 Met andere woorden is het stakingsbevel een preventieve maatregel die er niet alleen toe strekt de macht van de rechter veilig te stellen om herstel te bevelen, maar ook bedoeld is om inbreuken op de wettelijke regels inzake ruimtelijke ordening te voorkomen. 31 Deze dubbele finaliteit van het bevel tot stopzetting werd zelfs door de advocaat-generaal benadrukt in zijn conclusie Aldus dienen er twee voorwaarden in acht genomen te worden opdat een stakingsbevel opgelegd kan worden. Enerzijds moet er sprake zijn van een werk, handeling of gebruik waarbij de vergunningsplicht niet werd nageleefd en anderzijds moet de specifieke finaliteit van het stakingsbevel, namelijk het preventief karakter, gerespecteerd worden De inhoudelijke verduidelijking van het Hof van Cassatie kwam er naar aanleiding van de beperkende interpretatie van de rechtspraak omtrent de draagwijdte van dit preventief karakter. In de rechtspraak 34 ging men er van uit dat een stakingsbevel niet meer kon opgelegd worden eenmaal een bouwmisdrijf zich had voltrokken, nu het niet langer een preventief oogmerk had. Het Hof van Cassatie trad deze beperkende interpretatie niet bij en heeft in haar arrest van 1 maart 2010 op eenduidige wijze de (dubbele) finaliteit van het stakingsbevel omschreven Cass. 1 maart 2010, TROS 2011, afl. 61, (41) 44-45; G. VAN HOORICK, Staking van de werken en administratieve geldboete, in G. VAN HOORICK en P. VANSANT (eds.), Zakboekje Handhaving Ruimtelijke Ordening 2016, Mechelen, Wolters Kluwer, 2015, (103) Cass. 1 maart 2010, TROS 2011, afl. 61, (41) 46 (samenvatting). 32 Concl. R. MORTIER bij Cass. 1 maart 2010, TROS 2011, afl. 61, (47) G. DEBERSAQUES en H. VAN LANDEGHEM, Het staken van een gewoonlijk gebruik van een grond, TROS 2011, afl. 61, (49) Zie bijvoorbeeld Gent 20 maart 2009, TROS-Nieuwsbrief juni 2009, 12 en Brussel 10 december 2008 zoals vermeld in het arrest van het Hof van Cassatie van 1 maart 2010, TROS 2011, afl. 61, (41) G. DEBERSAQUES en H. VAN LANDEGHEM, Het staken van een gewoonlijk gebruik van een grond, TROS 2011, afl. 61, (49) 51. 9

18 Voorheen had het Hof van Cassatie 36 zelf vooral benadrukt dat een stakingsbevel niet langer kon opgelegd worden eenmaal voor voltooide overtredingen door de strafrechter herstelmaatregelen werden uitgesproken. 37 De nieuwe rechtspraak van het Hof, namelijk het arrest van 1 maart 2010, laat dus ook toe dat er nog een stakingsbevel wordt opgelegd zolang de door de rechter opgelegde herstelmaatregelen nog niet werden uitgevoerd Indien de rechter dient te beslissen over de opheffing van een stakingsbevel, rust voortaan een dubbele plicht op hem inzake zijn wettigheidsonderzoek. Ten eerste dient hij na te gaan of het stakingsbevel bijdraagt tot het vrijwaren van de mogelijkheid van de rechter om het herstel te bevelen. 39 Met andere woorden moet hij dus controleren of het opleggen van een herstelvordering nog mogelijk is. 40 Daarnaast zal hij moeten controleren of het stakingsbevel wel strekt tot stopzetting van de inbreuk en derhalve tot het voorkomen van verdere aantasting van de ruimtelijke ordening door stedenbouwinbreuken. 41 Dit wil zeggen dat het stakingsbevel enkel kan opgelegd worden voor motieven die verband houden met de ruimtelijke ordening. De rechter zal dus moeten nagaan of hieromtrent voldoende werd gemotiveerd in het stakingsbevel. 42 Het kan niet opgelegd worden indien de maatregel vreemd is aan de ruimtelijke ordening of steunt op een opvatting van de ruimtelijke ordening die kennelijk onredelijk is Een stakingsbevel kan dus enkel opgelegd worden door de overheid voor een misdrijf in wording. Is het misdrijf daarentegen voltrokken, zijn de wederrechtelijke werken uitgevoerd, dan kan de overheid enkel nog een beroep doen op de herstelvordering. 44 Past men toch een stakingsbevel toe voor voltooide inbreuken, dan is zij onwettig. 45 Volgens het Hof van Cassatie 36 Cass. 18 mei 2007, TROS 2007, afl. 47, 300 (samenvatting D. LINDEMANS), noot D. LINDEMANS. 37 G. VAN HOORICK, Staking van de werken en administratieve geldboete, in G. VAN HOORICK en P. VANSANT (eds.), Zakboekje Handhaving Ruimtelijke Ordening 2016, Mechelen, Wolters Kluwer, 2015, (103) G. VAN HOORICK, Staking van de werken en administratieve geldboete, in G. VAN HOORICK en P. VANSANT (eds.), Zakboekje Handhaving Ruimtelijke Ordening 2016, Mechelen, Wolters Kluwer, 2015, (103) G. DEBERSAQUES en H. VAN LANDEGHEM, Het staken van een gewoonlijk gebruik van een grond, TROS 2011, afl. 61, (49) J. TOURY, Stakingsbevel en preventief karakter: staking van gebruik, NJW 2014, afl. 307, (653) G. DEBERSAQUES en H. VAN LANDEGHEM, Het staken van een gewoonlijk gebruik van een grond, TROS 2011, afl. 61, (49) X, De inspecteur zit in de hoek waar de klappen vallen, TOO 2013, afl. 3, (414) Voorz. Rb. Gent 12 mei 2012, RABG 2012, afl. 16, (1104) 1107; J. TOURY, Stakingsbevel en preventief karakter: staking van gebruik, NJW 2014, afl. 307, (653) J. TOURY, Stakingsbevel en preventief karakter: staking van gebruik, NJW 2014, afl. 307, (653) F. BRULOOT, Vastgoedpubliciteit en staking in stedenbouw: onmogelijk huwelijk van onbetrouwbare partners?, TROS 2011, afl. 63, (121)

19 kan er geen sprake zijn van een preventief karakter van een stakingsbevel indien het aangewend wordt voor een gebruik dat op zich niet-vergunningsplichtig is 46 en evenmin voor het louter uitvoeren van inrichtingswerken aan een onvergund gebouw nu dit geen bouwinbreuk uitmaakt Verder kan het stakingsbevel ook niet als een repressief middel aangewend worden om een reeds lang bestaande toestand te sanctioneren c) Temporeel toepassingsgebied: geldingsduur 26. Een ander temporeel gerelateerd element is de geldingsduur van het stakingsbevel. Het stakingsbevel heeft in principe een onbeperkte geldingsduur, in de hypothese dat zij bekrachtigd werd. Het blijft geldig tot aan haar opheffing. Enerzijds kan zij opgeheven worden indien de bevoegde ambtenaar vaststelt dat de wederrechtelijk toestand vrijwillig werd ongedaan gemaakt of indien de ambtenaar vaststelt dat de werken overeenkomstig de regularisatievergunning heeft uitgevoerd. Anderzijds blijft zij ook gelden totdat de rechter de opheffing ervan uitspreekt. In de hypothese dat zij niet bekrachtigd wordt, zal zij slechts voor 8 dagen gelden, wat de uiterlijke termijn is om het stakingsbevel te bekrachtigen d) Personeel toepassingsgebied: de bevoegde ambtenaren 27. De bevoegdheid tot het opleggen van een stakingsbevel komt toe aan alle personen die over de vereiste hoedanigheid beschikken om een bouwmisdrijf vast te stellen. 51 Artikel , lid 1 VCRO bepaalt dat: -de in artikel VCRO vermelde ambtenaren, -agenten -of officieren van gerechtelijke politie, kunnen overgaan tot het bevelen van een stakingsbevel Cass. 8 februari 2013, TROS 2013, afl. 72, 216, concl. C. VANDEWAL, noot R. SLABBINCK. 47 Cass. 8 februari 2013, TROS-Nieuwsbrief 2013, afl. 4, 3 (samenvatting). 48 G. VAN HOORICK, Staking van de werken en administratieve geldboete, in G. VAN HOORICK en P. VANSANT (eds.), Zakboekje Handhaving Ruimtelijke Ordening 2016, Mechelen, Wolters Kluwer, 2015, (103) Antwerpen 25 september 2013, TROS-Nieuwsbrief 2013, afl. 11, (15) 15 (samenvatting J. VAN LOMMEL). 50 X. BUIJS en A. GLABEKE, Handhaving door lokale besturen: De preventieve aanpak, TROS 2008, afl. 49, (52) G. VAN HOORICK, Staking van de werken en administratieve geldboete, in G. VAN HOORICK en P. VANSANT (eds.), Zakboekje Handhaving Ruimtelijke Ordening 2016, Mechelen, Wolters Kluwer, 2015, (103) J. VAN LOMMEL, Het stakingsbevel, beter voorkomen dan genezen, Brussel, Uitgeverij Politeia, 2009,

20 28. Op grond van artikel VCRO gaat het om de volgende ambtenaren: -de stedenbouwkundige inspecteurs (zij krijgen daartoe de hoedanigheid van officier van de gerechtelijke politie) 53, -de andere door de Vlaamse Regering aangewezen ambtenaren, -de door de gouverneur aangewezen ambtenaren van de provincie -de door de gouverneur aangewezen ambtenaren van de gemeenten of intergemeentelijke samenwerkingsverbanden in zijn provincie In geval het gaat om een aangewezen ambtenaar, zal men in ieder specifiek geval moeten nagaan of hij/zij over de vereiste bevoegdheid beschikte. Het behoort dus niet automatisch tot zijn of haar bevoegdheden. 55 Op grond van de VCRO kunnen deze aangewezen ambtenaren, agenten en officieren van de gerechtelijke politie zich toegang verschaffen tot de bouwplaats en de gebouwen om alle nodige vaststellingen te doen. 56 Indien dit evenwel de kenmerken van een huiszoeking zou krijgen, kan dit enkel uitgevoerd worden dan met een machtiging van de politierechter. 57 VAN LOMMEL en VANSANT stellen dat het raadzaam is om de eigenaar/gebruiker/overtreder een schriftelijke toestemming te laten ondertekenen voor het betreden van zijn eigendom teneinde discussie te vermijden Wat inzake artikel VCRO opvalt, is dat de bevoegde personen een stakingsbevel kunnen opleggen voor de in overtreding zijnde werken of handelingen. Dit houdt in dat men niet verplicht is om de staking te bevelen. Door de gebruikte bewoordingen heeft de 53 G. VAN HOORICK, Staking van de werken en administratieve geldboete, in G. VAN HOORICK en P. VANSANT (eds.), Zakboekje Handhaving Ruimtelijke Ordening 2016, Mechelen, Wolters Kluwer, 2015, (103) J. VAN LOMMEL, Het stakingsbevel, beter voorkomen dan genezen, Brussel, Uitgeverij Politeia, 2009, 11. Voor een meer uitgebreide bespreking van deze bevoegde personen zie P. VANSANT, Vaststelling van een bouwmisdrijf, in G. VAN HOORICK en P. VANSANT (eds.), Zakboekje Handhaving Ruimtelijke Ordening 2016, Mechelen, Wolters Kluwer, 2015, (93) J. VAN LOMMEL, Het stakingsbevel, beter voorkomen dan genezen, Brussel, Uitgeverij Politeia, 2009, Artikel 6.1.5, lid 2 VCRO; P. VANSANT, Vaststelling van een bouwmisdrijf, in G. VAN HOORICK en P. VANSANT (eds.), Zakboekje Handhaving Ruimtelijke Ordening 2016, Mechelen, Wolters Kluwer, 2015, (93) J. VAN LOMMEL, Het stakingsbevel, beter voorkomen dan genezen, Brussel, Uitgeverij Politeia, 2009, 11; B. MEGANCK, Ruimtelijke ordening: de misdrijven en de vaststelling ervan, in X. (ed.), Postal Memorialis. Lexicon strafrecht, strafvordering en bijzondere wetten, Mechelen, Wolters Kluwer, losbl., (355) J. VAN LOMMEL, Het stakingsbevel, beter voorkomen dan genezen, Brussel, Uitgeverij Politeia, 2009, 12 en 16; P. VANSANT, Vaststelling van een bouwmisdrijf, in G. VAN HOORICK en P. VANSANT (eds.), Zakboekje Handhaving Ruimtelijke Ordening 2016, Mechelen, Wolters Kluwer, 2015, (93)

21 decreetgever aan deze personen een zekere vorm van beleidsvrijheid gegeven om al dan niet op te treden. In plaats van onmiddellijk over te gaan tot een bevel tot staken als een stedenbouwkundige inbreuk wordt vastgesteld, kan men zich ook beperken tot het opstellen van een proces-verbaal van vaststelling (waarbij men dan niet moet voldoen aan de formaliteiten van een proces-verbaal van staking). Zo geeft men de overtreder de mogelijkheid om zich gedurende een bepaalde, korte periode in regel te stellen. 59 Gezien de onmiddellijke staking dus geen decretale verplichting is, kan men op grond van deze vrijheid een redelijk en menselijk beleid voeren door eerst een proces-verbaal van vaststelling op te stellen in plaats van meteen tot staking over te gaan. Geeft de overtreder geen gevolg aan dit proces-verbaal van vaststelling, gaat men best meteen over tot de onmiddellijke staking Daarnaast zijn deze ambtenaren gerechtigd tot het nemen van alle maatregelen, met inbegrip van verzegeling, inbeslagname van materiaal en materieel, om het bevel tot staking, de bekrachtigingsbeslissing of, in voorkomend geval, de beschikking in kortgeding onmiddellijk te kunnen toepassen. 61 Bij de toepassing van deze dwangmaatregelen zal men wel het proportionaliteitsbeginsel moeten naleven e) Personeel toepassingsgebied: ten aanzien van wie kan een stakingsbevel bevolen worden? 32. Uit artikel , lid 3 VCRO kan afgeleid worden dat het stakingsbevel aan volgende personen kan opgelegd worden: -de opdrachtgever(s) -de architect(en) -de perso(o)n(en) of aannemer(s) die de werken of handelingen uitvoeren -de persoon die het goed wederrechtelijk gebruikt (indien er sprake is van een wederrechtelijk gebruik) G. DEBERSAQUES, B. HUBEAU en P. LEFRANC, De sanctionering van stedenbouwmisdrijven Handhavingsmaatregelen, die Keure, Brugge, 2001, J. VAN LOMMEL, Het stakingsbevel, beter voorkomen dan genezen, Brussel, Uitgeverij Politeia, 2009, Artikel VCRO; G. VAN HOORICK, Staking van de werken en administratieve geldboete, in G. VAN HOORICK en P. VANSANT (eds.), Zakboekje Handhaving Ruimtelijke Ordening 2016, Mechelen, Wolters Kluwer, 2015, (103) G. DEBERSAQUES en H. VAN LANDEGHEM, Handhaving [Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening], in B. HUBEAU, W. VANDEVYVERE en G. DEBERSAQUES (eds.), Handboek ruimtelijke ordening en stedenbouw, I, Brugge, die Keure, 2010, (857) J. VAN LOMMEL, Het stakingsbevel, beter voorkomen dan genezen, Brussel, Uitgeverij Politeia, 2009, 12; G. VAN HOORICK, Staking van de werken en administratieve geldboete, in G. VAN HOORICK en P. 13

22 33. VAN HOORICK stelt dat het van zeer groot belang is om in de mate van het mogelijke de identiteit vast te stellen en dat de identiteit van al deze voorgenoemde personen vermeld wordt in het proces-verbaal waarin de vaststelling van het bouwmisdrijf en de staking van de werken wordt opgenomen. Indien het om rechtspersonen zou gaan, moet het proces-verbaal zowel ten laste van de rechtspersonen als van de fysieke persoon/personen die voor haar optreedt/optreden, opgesteld worden VAN LOMMEL vermeldt ook nog dat het opnemen van verschillende personen als overtreder in het proces-verbaal van staking grote gevolgen met zich kan meebrengen. Bij een doorbreking van het bekrachtigd stakingsbevel zal immers aan eenieder die op het procesverbaal van staking aangeduid is als overtreder, een administratieve geldboete opgelegd kunnen worden. Met andere woorden kan er een administratieve geldboete opgelegd worden aan eenieder die in het oorspronkelijke proces-verbaal als overtreder werd aangeduid. Maar in het proces-verbaal van doorbreking zal wel de identiteit moeten vastgesteld worden van de persoon of personen die handelingen, werken of wijzigingen heeft of hebben voortgezet in strijd met het stakingsbevel Het stakingsbevel in andere materies 35. In het kort zullen vier stakingsbevelen vermeld worden die hun ontstaan vinden in andere rechtsmateries, dewelke soms een nauwe band met de ruimtelijke ordening hebben. Een goede afbakening van dezelfde figuur in een andere rechtstak is van groot belang om een goed onderscheid te kunnen maken. 4. a) Bescherming van het leefmilieu 36. Op grond van de Wet van 12 januari 1993 betreffende een vorderingsrecht inzake bescherming van het leefmilieu 66 kan de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg (zoals in kort geding 67 ) staking bevelen van handelingen waarvan de uitvoering reeds is begonnen of maatregelen opleggen ter preventie van de uitvoering ervan of ter voorkoming van schade aan VANSANT (eds.), Zakboekje Handhaving Ruimtelijke Ordening 2016, Mechelen, Wolters Kluwer, 2015, (103) G. VAN HOORICK, Staking van de werken en administratieve geldboete, in G. VAN HOORICK en P. VANSANT (eds.), Zakboekje Handhaving Ruimtelijke Ordening 2016, Mechelen, Wolters Kluwer, 2015, (103) J. VAN LOMMEL, Het stakingsbevel, beter voorkomen dan genezen, Brussel, Uitgeverij Politeia, 2009, 12 en BS 19 februari Verder: Milieustakingswet. 67 Artikel 3, lid 1 Milieustakingswet. 14

23 het leefmilieu. 68 Deze mogelijkheden kunnen ook in stedenbouwaangelegenheden toegepast worden. 69 Opdat de rechter gevat kan worden, moet er sprake zijn van een eventueel zelfs onder het strafrecht vallende handeling, die een kennelijke inbreuk is of een ernstige dreiging vormt voor een inbreuk op één of meer bepalingen van wetten, decreten, ordonnanties, verordeningen of besluiten betreffende de bescherming van het leefmilieu b) De derde benadeelde 37. De mogelijkheid om een stakingsbevel te laten opleggen op grond van artikel VCRO staat evenwel niet open voor de derde benadeelde die wenst bepaalde werken die strijdig zijn met zijn privatief belang, te doen staken. Op grond van artikel 584 Gerechtelijk Wetboek aangaande de gemeenrechtelijke kortgedingprocedure kan hij wel aan de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg, zitting houdend in kort geding, de stillegging van de werken of handelingen of het stopzetten van het strijdig gebruik vragen. 71 Dit kan een nuttig alternatief zijn voor de betrokken derde indien de stedenbouwkundige inspecteur inactief is en weigert of verzuimt het bevel tot staking tijdig te bekrachtigen. 72 Gelijktijdig zou hij ook om de schorsing van de stedenbouwkundige vergunning kunnen verzoeken voor de Raad voor Vergunningsbetwistingen, voor zover er een vergunning werd verleend. 73 Voorts kan hij ook nog een beroep doen op het eerder vermelde vorderingsrecht inzake leefmilieu door dit recht in naam van de gemeente uit te oefenen op grond van artikel 194 van het Gemeentedecreet Artikel 1, lid 2 Milieustakingswet. 69 G. DEBERSAQUES en H. VAN LANDEGHEM, Handhaving [Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening], in B. HUBEAU, W. VANDEVYVERE en G. DEBERSAQUES (eds.), Handboek ruimtelijke ordening en stedenbouw, I, Brugge, die Keure, 2010, (857) Artikel 1, lid 1 Milieustakingswet; G. DEBERSAQUES en H. VAN LANDEGHEM, Handhaving [Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening], in B. HUBEAU, W. VANDEVYVERE en G. DEBERSAQUES (eds.), Handboek ruimtelijke ordening en stedenbouw, I, Brugge, die Keure, 2010, (857) G. DEBERSAQUES en H. VAN LANDEGHEM, Handhaving [Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening], in B. HUBEAU, W. VANDEVYVERE en G. DEBERSAQUES (eds.), Handboek ruimtelijke ordening en stedenbouw, I, Brugge, die Keure, 2010, (857) G. DEBERSAQUES, B. HUBEAU en P. LEFRANC, De sanctionering van stedenbouwmisdrijven Handhavingsmaatregelen, die Keure, Brugge, 2001, G. DEBERSAQUES en H. VAN LANDEGHEM, Handhaving [Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening], in B. HUBEAU, W. VANDEVYVERE en G. DEBERSAQUES (eds.), Handboek ruimtelijke ordening en stedenbouw, I, Brugge, die Keure, 2010, (857) G. DEBERSAQUES, K. KEMPE en S. VERBEYST, Rechtsbescherming in een hertekend handhavend kader na het decreet betreffende de handhaving van de omgevingsvergunning, RW , afl. 29, (1123) 1124 (zie voetnoot 11). 15

24 4. c) Onroerend Erfgoed 38. Met het nieuwe decreet Onroerend Erfgoed 75 werd een meer preventief beleid beoogd. Dit kwam onder meer tot uiting doordat men nu ook in bestuurlijke handhaving voorzag door middel van een stakingsbevel. Dit bevel kan aangewend worden tot voorkoming van schade aan erfgoedwaarden en is een preventieve maatregel. 76 Het stakingsbevel inzake onroerend erfgoed toont zeer sterke gelijkenissen met dat van de VCRO, daar de tekst van artikel en VCRO bijna letterlijk zijn overgenomen in artikel en Onroerenderfgoeddecreet d) DABM 39. Op grond van het decreet houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid 78 kunnen bestuurlijke maatregelen worden opgelegd nadat een toezichthouder een milieu inbreuk of milieumisdrijf heeft vastgesteld. 79 Op grond van artikel , 1 DABM kunnen deze bestuurlijke maatregelen de vorm aannemen van een bevel tot staking. Dit zal inhouden dat de vermoedelijke overtreder bepaalde activiteiten, werkzaamheden of het gebruik van zaken zal moeten staken. 80 Het DABM bepaalt ook dat er een uiterlijke datum bepaald dient te worden tegen wanneer men hier gevolg moet aangegeven hebben. 81 Hierdoor dringt er zich een grotere opvolging op het terrein zelf op. Men zal immers niet alleen moeten nagaan of aan het stakingsbevel gehoor werd gegeven, maar ook of dit binnen de vooropgestelde termijn is gebeurd Procedure 40. In wat volgt zullen de procedure voor het opleggen, de bekrachtiging en de opheffing van een stakingsbevel besproken worden. Er zal ook dieper ingegaan worden op de verschillende kennisgevingsverplichtingen en de rechtsbescherming. 75 Decreet van 12 juli 2013 betreffende het onroerend erfgoed, BS 17 oktober Verder: Onroerenderfgoeddecreet. 76 Artikel , 1, lid Onroerenderfgoeddecreet. 77 L. VANDENHENDE en G. VAN HOORICK, Onroerend erfgoed: een nieuw decreet, een nieuwe wind?, TMR 2014, afl. 6, (520) ; P. DE SMEDT, Probleemverhelpend handhaven in een versnipperd handhavingslandschap, in C. BILLIET en L. LAVRYSEN (eds.), In de roos: doeltreffende sanctionering van omgevingsrecht, Brugge, die Keure, 2016, (181) Decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid, BS 3 juni Verder: DABM. 79 J. CEENAEME, Milieuhandhaving, OGP 2012, afl. 248, (13) P. DE SMEDT, Probleemverhelpend handhaven in een versnipperd handhavingslandschap, in C. BILLIET en L. LAVRYSEN (eds.), In de roos: doeltreffende sanctionering van omgevingsrecht, Brugge, die Keure, 2016, (181) Artikel DABM. 82 J. CEENAEME, Milieuhandhaving, OGP 2012, afl. 248, (13)

25 5. a) Het stakingsbevel 5. a) 1. Het proces-verbaal 41. Indien er een inbreuk wordt vastgesteld, mag de ambtenaar ter plaatse onmiddellijk overgaan tot stillegging. 83 Artikel VCRO bepaalt welke procedure de verbalisant die tot de staking wenst over te gaan, moet volgen. 84 Hier wordt een onderscheid gemaakt tussen de gevallen waarin de ambtenaar ter plaatse bepaalde personen aantreft of niet. 85 Hoewel dit niet verplicht wordt opgelegd door de VCRO, zal een zorgvuldig handelend bestuur de betrokken overtreder best ook verhoren en dit opnemen in een apart proces-verbaal van verhoor Men zal echter ook een proces-verbaal dienen op te stellen naar aanleiding van de staking. Hierin zal men gegevens opnemen omtrent de identiteit van de betrokkenen, de aard en de omvang van de inbreuk en een omstandige omschrijving van de stand van de werken op het moment dat de staking wordt bevolen. 87 Verder kan men ook de naam en titel van de verbalisant, de datum van vaststelling, de kwalificatie van het perceel etc. opnemen. Het kan ook nuttig zijn om reeds in het proces-verbaal de gevolgen van de doorbreking te vermelden, namelijk de strafbaarstelling als afzonderlijk misdrijf 88, dat de meerwaarde als herstelmaatregel niet meer kan gevorderd worden 89 of de administratieve geldboete bij doorbreking van een bekrachtigd stakingsbevel Aangezien het proces-verbaal van staking ook als een bestuurlijke beslissing wordt gekwalificeerd, zal ook zij onderworpen zijn aan de Wet van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motivering van de bestuurshandelingen 92. Dit komt er dus op neer dat het proces- 83 F. BRULOOT, Vastgoedpubliciteit en staking in stedenbouw: onmogelijk huwelijk van onbetrouwbare partners?, TROS 2011, afl. 63, (121) J. VAN LOMMEL, Het stakingsbevel, beter voorkomen dan genezen, Brussel, Uitgeverij Politeia, 2009, G. DEBERSAQUES en H. VAN LANDEGHEM, Handhaving [Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening], in B. HUBEAU, W. VANDEVYVERE en G. DEBERSAQUES (eds.), Handboek ruimtelijke ordening en stedenbouw, I, Brugge, die Keure, 2010, (857) 918; G. VAN HOORICK, Staking van de werken en administratieve geldboete, in G. VAN HOORICK en P. VANSANT (eds.), Zakboekje Handhaving Ruimtelijke Ordening 2016, Mechelen, Wolters Kluwer, 2015, (103) J. VAN LOMMEL, Het stakingsbevel, beter voorkomen dan genezen, Brussel, Uitgeverij Politeia, 2009, G. VAN HOORICK, Staking van de werken en administratieve geldboete, in G. VAN HOORICK en P. VANSANT (eds.), Zakboekje Handhaving Ruimtelijke Ordening 2016, Mechelen, Wolters Kluwer, 2015, (103) Artikel 6.1.1, lid 1, 5 VCRO. 89 Artikel , 1, lid 1, 1 VCRO; G. VAN HOORICK, Staking van de werken en administratieve geldboete, in G. VAN HOORICK en P. VANSANT (eds.), Zakboekje Handhaving Ruimtelijke Ordening 2016, Mechelen, Wolters Kluwer, 2015, (103) Artikel VCRO. 91 J. VAN LOMMEL, Het stakingsbevel, beter voorkomen dan genezen, Brussel, Uitgeverij Politeia, 2009, Wet van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motivering van de bestuurshandelingen, BS 12 september Verder: Wet Motivering Bestuurshandelingen. 17