VVSG Energiedag Lokale Besturen Antwerpen, 26 oktober Klimaat & Energie: lokale aanpak van een mondiaal probleem

Transcriptie

1 VVSG Energiedag Lokale Besturen Antwerpen, 26 oktober 2011 Klimaat & Energie: lokale aanpak van een mondiaal probleem Aviel Verbruggen Gewoon hoogleraar, auteur IPCC Aviel Verbruggen 1

2 Overzicht Lezing 1. Uitdagingen klimaatverandering 2. Energie en Beschaving 3. Welke energie is duurzaam? 4. Stuwkracht van energiefacturen 5. Wie zet de energieprijzen Monopolies Politiek (publiek belang) Internationaal Nationaal, lokaal (budgetombouw) 6. Accent op nationaal/lokaal klimaatbeleid 7. Vermijd lock-in neem de laatste kans 2

3 Uitdaging #1: Onze Planeet krijgt KOORTS +1 C vandaag: sinds industriële revolutie +1.6 C zeker: gassen al in de lucht +2 C hopelijk: Copenhagen Accord (2009) C: bij Gewoon Voortdoen" 3

4 Uitdaging #2: STOP stijgende Concentraties 280 ppm: voor ppm CO 2 / 432 ppm CO 2 e: in ppm: ieder jaar zonder verandering Wil je een ¾ kans op koorts lager dan +2 C, dan moet CO 2 e onder 400 ppm 4

5 Gt CO2 per jaar Uitdaging #3: Emissie-trends omkeren 0 TAAK Gedumpt Jaar

6 Energiegebruik: het probleem Gasvormig zwerfvuil 1. Mensen 7 miljard 2. Welvaart 3. Fossiele Energie 10 miljard Ton olie eq. /jaar BKG 50 miljard ton /jaar 60-70,000 miljard $US /jaar Beschaving 6

7 Een nieuwe beschaving: Verleden Toekomst OECD Type Mondiale Duurzame Ontwikkeling Economische Groei Fossiele energie & Atoomenergie Energie efficiëntie Herniewbare Energie 7

8 WELKE energie is Duurzaam? DOMPER: ONDUURZAME, FRAUDULEUS GEPRIJSDE, FOSSIELE & ATOOM WARMTE & KRACHT Menselijke Warmte & Kracht Vrije Energie in de omgeving Warmte & Kracht Licht & Lucht Oogsten van Energiestromen in de omgeving Warmte & Kracht 8

9 Breek de domper met 3-traps raketten 3. Hernieuwbare Energie, BETAALBAAR voor ALLEN 2. Lage Energie Intensiteiten De enige duurzame optie Slank systeem is betaalbaar 1. Budget OMBOUW: herverdelend & stimulerend Verandering vraagt stuwkracht 9

10 Vaststellingen: Geen blijvende en veralgemeende efficiëntie zonder hoge eindprijzen van energie Via onduurzame monopolie-winsten? Of via herverdelende budget-ombouw? Energieheffingen nodig voor efficiëntie die facturen beperkt, wat rebound meebrengt Regeling factuur-druk door dosering heffingen Fine-tuning houdt rekening met diversiteit Lage energie-intensiteiten = andere levenswijze Via de onzichtbare hand van de prijs! Geen (niet te veel) geboden & verboden! 10

11 Energiemonopolies Overheden / publiek TWEE KEER BETALEN Meer en vuilere brandstoffen Uitdagingen Acties Atmosferische koolstof overlast $$$$$ Minder brandstoffen Meer Efficiëntie & Hernieuwbare E. Hogere eindprijzen voor brandstoffen $$$ Hogere markt /monopolie prijzen WIE zet de hogere prijzen? WIE ontvangt de inkomsten? BUDGET OMBOUW 11

12 Wat werkt? Budget ombouw: 4 factoren van gemeten klimaat heffingen/subsidies Klimaat-goede dingen Klimaat-slechte dingen Heffingen, toeslagen, taksen B1- B2+ Subsidies, steun, groene stroom feed-in Duitsland B3+ B4- Internationaal jaarlijks meetbaar = (B2+B3) (B1+B4) 12

13 Internationaal klimaatbeleid vastgelopen Kyoto-Bali-Durban: Bouwt op intenties, beloftes van emissie reducties, aangekondigde miljarden $ steun, belangen, zero-som spel, wantrouwen, Modiale eenheidsprijs koolstof via emissiehandel, CDM: weinig effect, massa s red tape, fraude, Realiteit is uiterst divers Rijke landen wentelen eigen verantwoordelijkheid af: geen radicale innovaties, kopen offsets (aflaten) Media aandacht trekt andere agenda s aan: vervaagt en verdringt de essentie van klimaatbeleid 13

14 Zwaartepunt klimaatopdracht is lokaal Nieuwe energiebeschaving Lokale natuurlijke energiestromen vormen de kern van duurzame hernieuwbare energie Uiterst lage energieintensiteit vertimmert de activiteiten Herwaardeer mens als bewegend & agerend wezen De ideale klimaatmens bestaat niet Eigenbelang is de zwaartekracht van de samenleving Zwaartekracht overwinnen met politiek & bestuur: Afwegen individueel gezamenlijk belang Afbakenen privé publieke eigendomsrechten Identificeren, realiseren, bewaken van het publieke belang Oude energiebelangen irrelevant maken Verwikkeling (lock-in) in voorbijgestreefde systemen vermijden 14

15 Gt CO2 per jaar Vermijd Lock-in 0 Gemiste kans in 1980: de zachte weg Gestort Jaar

16 Lock-in jaren 1980 e.v. Mio TOE Groei scenarios Energie gebruik Overcapaciteit Efficiëntie scenario Jaar 16

17 Onderken sturende belangen Energiebelangen Internationaal: olie, gas, kolen Europees: elektriciteit Concentreren bezit, macht, kennis, invloed Bepalen (mee) energiepolitiek & bestuur Media aan de leiband (vb. Nucleair Forum) Uitgekiende machtsuitoefening via bv. ALLE energieopties nodig [Pantheon] Gedoogcoalities, bv. groene stroom geld in Vl. Hetze tegen asociale energieheffingen Selecteer vrienden én tegenstanders 17

18 Gt CO2 per jaar Vandaag: de laatste kans 0 Gemiste kans in 1980 Gestort 25 Laatste Kans Rampen Paniek 1850 Jaar

19 Meer weten? Boek (Nl.) Website (English) 6,

20 Politiek Atoomraadsel PERCEPTIE E = mc 2 goedkoop nodig 20

21 Omzetting van KOSTEN in PRIJZEN Rentes Publiek geïnd Privé geïnd Financiering Taksen Royalties, Monopoliewinsten Totale factor kosten Publieke factor kosten (externaliteiten, risico s,...) Privé factor kosten ONBETAALDE Publieke kosten HEFFINGEN publieke kosten SUBSIDIES BETAALDE privé kosten V O L L E K O S T P R I J S D E E L S M A R K T D U M P Kosten & Rentes Omzetter Prijzen 21

22 Macht van energieconcerns breekbaar? Rampenscenario: klimaat- & atoomcatastrofes Machthebbers van de groei-economie hebben geen visie / geen oplossingen voor de toekomst Strategie van de tegenmacht: Overtuigen? Verleiden? Dwingen? Elimineren: Maak centrale energiemachten irrelevant Efficiëntie en decentrale hernieuwbare energie Geen energie Pantheon Distributed Power (energie & politiek) Referentie is duurzaamheid, niet probleem-veroorzakende huidige situatie Vernieuwde denkkaders, concepten, taal, technieken, systemen, ondernemers, POLITIEK 22

23 Een nieuwe beschaving: Verleden Toekomst OECD Type Economische Groei Mondiale Duurzame Ontwikkeling Fossiele energie & Atoomenergie Energie efficiëntie Herniewbare Energie Uniformiteit Top-down kaders Zeis van mondiale koolstofmarkt UNFCCC-COP reizend circus Diversiteit Bottom-up initiatieven Gerichte Budget Ombouw Nationale, lokale regels 23

24 Essentie Klimaatbeleid 1. Atmosfeer is uniek: al het andere moet wijken 2. Het ultieme gemeenschapsgoed: wederzijds overeengekomen wederzijdse dwang nodig, dus publiek bestuur, politiek 3. Ondoordacht, mateloos gebruik fossiele brandstoffen en atoomenergie: finale oorzaak + centrale knoop tot verandering 4. Ombouw energiesystemen: verantwoordelijkheid rijke landen + andere volgen 5. Juiste prijs voor gebruik van gemeenschapsgoederen: aanpassen allerhande heffingen & subsidies: 24

25 Geloof in dé uniforme koolstofprijs 1) DPSI zandloper structuur van klimaatverandering Driving forces Pressures State Impacts Driving forces: diverse actoren en activiteiten Pressures vanuit verscheiden bronnen State: CO 2-eq Concentratie mondiale effecten Impacts op de mens, ecosystemen, economie 2) De wereld moet plat zijn wat in de weg staat, hoeft opgeruimd: geen lokale rommel 25

26 Intensiteit x Prijs = constant % van BBP 0,180 Gemiddelde Elektriciteitsprijs [US$/kWh] ,160 0,140 Italië Denemarken Japan 0,120 0,100 Ierland Zw itserland Duitsland 0,080 0,060 0,040 VK Spanje Frankrijk VSA Korea Nieuw Zeeland Finland Noorw egen Canada 0, Elektricitei Intensiteit [Wh/ 2000 US$BBP] 26

27 Nucleair Forum Saatchi&Saatchi 1. Schep verwarring Niemand weet het goed, wij niet, jij niet, wie wel? Niets aan de hand dus onafhankelijke experts overbodig Tegen is dom: hoe kan je tegen iets zijn dat je niet weet Voor of Tegen is persoonlijke smaak zoiets als voetbal supporters of Pepsi/Coca; wees tolerant! 2. Flirt met hernieuwbare energie 3. Kies nederige slogan Kernenergie is niet dé oplossing, maar er is geen oplossing zonder kernenergie 4. Lijm virtuele aanhang: Voor atoom is al wie niet expliciet Tegen is, de zwijgende meerderheid dus 5. Elimineer tegenstanders Geen debat, geen publiek forum Controleer de media 6. Zwijg over de feiten 7. Vlucht als Fukushima brandt 27

28 Mensen zoals wij Mensen zoals wij zijn van nature Goed-gelovig (gebakken lucht is van alle tijden) Gemoed-rustig Alert Gemak-zuchtig Aktief Onweerstaanbaar als het tij keert Niemand kan de situatie alleen veranderen Samenwerken; Sociale dilemma s overwinnen Politiek & bestuur zijn cruciaal, veel politici banaal Mensen veranderen niet Ze veranderen de manier van samenwerken, politiek & bestuur 28

29 Besluit 1. Kyoto-Kopenhagen-Cancun is een miskleum 2. Een werkbare aanpak is mogelijk 3. Prijzen sturen mensen (activiteiten, investeringen) Niet de éénhoorn van de vacuumeconomen Wel: Factuurdruk geregeld per geval, rekening houdend met draagkracht 29