PERSOONLIJKHEID. betekenis en gebruik. Jolet Plomp

Transcriptie

1 PERSOONLIJKHEID betekenis en gebruik Jolet Plomp

2 Van betekenis naar gebruik 1. Kennis - eigenschappen vaststellen 2. Respect onder ogen zien, accepteren 3. Gebruik nadelen omzeilen en voordelen gebruiken

3 Persoonlijkheid Persoonlijk: waarin je verschilt van anderen Vast: verandert weinig door de jaren heen Temperament: meer fysiek, beperkter dan persoonlijkheid Karakter: ongeveer hetzelfde, heeft een waardeoordeel

4 Wat kenmerkt jou? We hebben het over het beschrijven van mensen Oefening: Schrijf drie woorden op die zeggen wie jij bent

5 De context Vijf invloeden op wat je voelt en doet: 1. Vrije keus al kies je maar een andere opstelling 2. Vaardigheid wat valt te leren 3. Persoonlijkheid 4. Omgeving - situaties, gebeurtenissen, anderen 5. Drijfveren - prestatie, autonomie, sociale verbondenheid

6 Persoonlijkheidsontwikkeling De baby is al iemand 40 à 50% ligt vast in de genen Koestering en respect tijdens het opgroeien Toeval heeft grote invloed in je jeugd: ontmoetingen, gebeurtenissen, woonplaatsen, ongelukken, ziekte Op je 30e ligt je persoonlijkheid vast, maar op je 60e ben je iets extraverter en stabieler geworden en wat minder meegaand

7 Gebruik liever eigenschappen dan types We houden ervan: MBTI, enneagram, LIFO, horoscoop Even lijkt het fijn: duidelijk type, heldere gebruiksaanwijzing Maar op den duur blijken types nooit te passen.* Het is realistischer om te werken met losse eigenschappen De best onderbouwde persoonlijkheidstests gebruiken vijf persoonlijkheidseigenschappen de Big 5 *Bron: De HR-ballon, Patrick Vermeren, zie leeslijst.

8 Big 5 de eigenschappen 1. Emotionele stabiliteit 2. Introversie/extraversie 3. Gewetensvolheid, zorgvuldigheid 4. Meegaandheid, vriendelijkheid 5. Open staan, oorspronkelijkheid, autonomie Deze Big 5 zijn gehaald uit de meest gebruikte woorden

9 Emotionele stabiliteit Hoe ben jij? dit? allebei? dat? Gevoelig, sensitief ontvlambaar, onbeheerst, romantisch, onzeker, depressief, onevenwichtig, teder, teergevoelig, aanhankelijk, wisselvallig, lichtgeraakt, onrustig, zorgelijk, overbezorgd, onstabiel, labiel, irrationeel, paniekerig, bang, huilerig, veranderlijk, bewogen, schrikachtig, bangelijk, vreesachtig Kalm, stabiel zelfverzekerd, zeker, besluitvaardig, doodkalm, nuchter, beheerst, kalm, gelijkmoedig, keihard, despotisch, ongevoelig, evenwichtig, vastberaden, standvastig, laconiek, onverstoorbaar, koelbloedig, doortastend, onafhankelijk, onbevreesd, emotieloos, gevoelloos

10 Introversie/extraversie Hoe ben jij? dit? allebei? dat? Introvert gesloten, zwijgzaam, rustig, bedaard, ontoegankelijk, stug, ondoorgrondelijk, gereserveerd, ernstig, nadenkend, apathisch, passief, onpeilbaar, somber, tam, teruggetrokken, mensenschuw, individualistisch, timide, saai, stille kracht Spontaan, uitbundig mededeelzaam, opgewekt, gezellig, joviaal, fel, lawaaierig, druk, bedrijvig, energiek, vief, ongeremd, onbesuisd, rumoerig, optimistisch, levenslustig, levenskrachtig, impulsief, babbelziek, kletserig, temperamentvol, onstuimig, welbespraakt, praatziek, gangmaker

11 Gewetensvolheid Hoe ben jij? dit? allebei? dat? Flexibel roekeloos, losbandig, onbezonnen, laks, arbeidsschuw, verstrooid, nonchalant, argeloos, hardleers, asociaal, getikt, ordeloos, gemakzuchtig, lichtzinnig, zorgeloos, onbezorgd, crimineel, chaotisch, inaccuraat, onbedachtzaam, leugenachtig, ongedisciplineerd, jongensachtig, extravagant, onnozel, onverschillig Doelgericht, zorgvuldig vlijtig, arbeidzaam, werkwillig, voorzichtig, serieus, perfectionistisch, oppassend, correct, welgemanierd, streng, kieskeurig, nauwgezet, stipt, accuraat, exact, systematisch, oplettend, leerzuchtig, principieel, plichtsgetrouw, gedisciplineerd, keurig

12 Meegaandheid Hoe ben jij? dit? allebei? dat? Taakgericht, zakelijk bazig, schreeuwerig, dominant, nors, kortaangebonden, zelfzuchtig, oninschikkelijk, stijfhoofdig, ontoegeeflijk, eerzuchtig, streberisch, prekerig, egocentrisch, tegendraads, ontactisch, autoritair, hardvochtig, heerszuchtig, opvliegend, mokkerig, snauwerig, opstandig, dwars, veeleisend, onverdraagzaam, kwaadwillig, hebberig Mensgericht, attent hartelijk, prettig, warmvoelend, bescheiden, zachtmoedig, geduldig, mild, vreedzaam, goedhartig, zorgzaam, goed, beleefd, buigzaam, plooibaar, tolerant, tevreden, ingoed, zachtaardig, zacht, gevoelvol, flexibel, verdraagzaam, humaan, goedig, goedmoedig, gemoedelijk

13 Open staan Hoe ben jij? dit? allebei? dat? Praktisch, beleefd chauvinistisch, reactionair, behoudend, slaafs, bekrompen, volgzaam, gehoorzaam, gedwee, stompzinnig, krenterig, bekakt, gezagsgetrouw, conventioneel, burgerlijk, onkritisch, oppervlakkig, karakterloos, oerdegelijk, aartsgierig, aanmatigend, kleingeestig, aanstellerig, overbeleefd Oorspronkelijk boeiend, geestkrachtig, origineel, filosofisch, complex, diepzinnig, vrijheidlievend, subtiel, ruimdenkend, rebels, onaangepast, ironisch, karaktervol, constructief, geïnteresseerd, vrijgevochten, ondogmatisch, revolutionair, kritisch, scherpzinnig, poëtisch, gepassioneerd, idealistisch, fantasierijk, creatief, reflectief

14 Weet je nog? Vrije keus Vaardigheid Persoonlijkheid Omgeving: situaties, gebeurtenissen, anderen Drijfveren: prestatie, autonomie, sociale verbondenheid

15 Aspecten van de 5 eigenschappen Elke eigenschap bevat diverse aspecten: een gemiddelde score kan ontstaan uit extreme aspecten Misschien ben je in de ene situatie uitgesproken extravert en in de ander juist uitgesproken introvert

16 Introversie-extraversie Meer aandacht voor eigen gedachten dan voor het gezelschap Is graag alleen, of in een klein gezelschap Is teruggetrokken, geen leidersfiguur, iemand die zich laat inschakelen Moet regelmatig even rustig aan doen Doet liefst één ding tegelijk; neemt niet graag risico s Is rustig en afwachtend toegankelijk sociabel assertief, dominant energie spanningsbehoefte vrolijk Staat altijd open voor anderen Is een echt groepsmens, houdt van feesten Kan anderen meeslepen in enthousiasme, krijgt makkelijk haar zin Houdt van drukte, van mensen en activiteiten, en kan er goed tegen Houdt van Groots en Heftig leven, hard rijden, risicovolle sporten Is monter, druk, opgewekt

17 Hoe aspecten verschillen Mensen die zich thuis voelen in hun beroep, twee groepen: Servicegericht werk Werk waar betrouwbaarheid en integriteit zwaar tellen In beide groepen is de extraversie gemiddeld Echter, bij integriteitsmensen zijn twee aspecten van extraversie extra hoog: toegankelijkheid en dominantie *Bron: 123test.nl

18 Emotionele stabiliteit Ziet vaak beren op de weg, is snel angstig Raakt snel geïrriteerd door anderen Raakt makkelijk gedeprimeerd bij tegenslag Is niet zo zelfverzekerd Schaamt zich snel Kan door emoties ongeremd reageren Kan minder goed tegen problemen en stress zorgelijkheid ergernis neerslachtigheid onzekerheid impulsiviteit kwetsbaarheid Is heel rustig en vol vertrouwen Is lankmoedig, kan veel hebben van mensen Raakt niet snel uit haar evenwicht bij tegenslag Beschikt over een stevig zelfvertrouwen Handelt bedachtzaam en beheerst Is goed bestand tegen problemen en stress

19 Gewetensvolheid Doet maar wat, we zien wel waar we uitkomen Maakt rommel, heeft zelf weinig orde nodig Doet niet altijd wat zij belooft, leeft losjes Is weinig ambitieus, het is al gauw goed genoeg Laat het makkelijk sloffen, en trekt zich dat niet aan Handelt zonder stil te staan bij de gevolgen doelmatig ordelijk plichtsgetrouw prestatiegericht zelfstarter behoedzaam Is doelmatig: streeft heel effectief doelen na Heeft orde nodig en zorgt daar zelf voor Komt alle afspraken altijd na, is super betrouwbaar Streeft actief naar goede prestaties en verbetering Heeft veel zelfdiscipline, zet zichzelf stevig aan het werk Denkt van tevoren altijd goed na over de gevolgen

20 Meegaandheid Stelt zich voorzichtig, soms argwanend op Verhult haar motieven, laat zich niet kennen Laat zich meestal niet veel aan anderen gelegen liggen Kan iemand moeilijk een fout of belediging vergeven Laat duidelijk weten wat zij kan of in huis heeft Is weinig sensitief voor andermans gevoelens vertrouwen integer, oprecht bekommeren mild, vergevingsgezind bescheidenheid medelijden Treedt iedereen met vertrouwen tegemoet Mensen weten waar ze aan toe zijn bij haar Is heel zorgzaam, laat het belang van de ander zwaar wegen Is heel inschikkelijk, blijft niet mokken, stapt er overheen Stelt zich bescheiden op Leeft intens mee met de gevoelens van de ander

21 Open staan Gebruikt weinig haar fantasie, gaat uit van de feiten Heeft weinig esthetische gevoelens, geeft niet veel om schoonheid Heeft weinig inzicht in emoties van zichzelf en anderen Is goed in vaste routines, volgt de bekende paden Heeft weinig interesse in nieuwe invalshoeken, haat brainstorming Hecht aan wat bekend is en wil behouden wat al bestaat fantasie kunst en natuur minnend open voor emoties variatiebehoefte open voor ideeën niet conservatief Heeft een rijke verbeelding, houdt van fantaseren Heeft veel gevoel voor kunst, cultuur en de natuur Heeft aandacht voor emoties en ziet er veel nuances in Houdt van vernieuwing en verandering Speelt vaak met ideeën, stelt graag iets ter discussie Hecht er weinig aan dat iets beproefd/bekend is, nieuw is altijd beter

22 Research - succes in de loopbaan Mensen die succes hebben in hun loopbaan scoren vaak hoger op extraversie en gewetensvolheid Gewetensvolheid is ook een goede voorspeller voor studieprestaties en het volhouden van de studie

23 Over jezelf zijn Vraag je een extravert om zich introverter te gedragen, dan voelt zij zich minder goed en presteert slechter op een cognitieve taak. Vraag je een introvert om zich extraverter te gedragen, dan voelt zij zich beter en presteert beter op een cognitieve taak. *Bron: Journal of Personality and Social Psychology

24 Een introvert counselen Ze voelen zich minder (snel) op hun gemak Ze vinden een sessie vaker ongemakkelijk, vervelend, spannend of moeilijk Ze voelen zich na afloop vaker onvriendelijk, onzeker, boos of bang *Bron: Journal of Counseling Psychology Het helpt als de coach een beetje introvert is, want het is ook een kwestie van de juiste match >>>

25 Samenwerken Een goede samenwerking berust op twee eigenschappen: extraversie en vriendelijkheid, en op hun combinatie: Twee extraverten Twee introverten Extravert + introvert gaat goed gaat goed gaat minder goed Vriendelijk + vriendelijk gaat goed Vriendelijk + onvriendelijk kán Onvriendelijk + onvriendelijk gaat minder goed Gelukkig zitten de meeste mensen rond het gemiddelde.

26 Geluk en tevredenheid Extraversie en emotionele stabiliteit gaan samen met het beleven van meer geluk en tevredenheid in het leven Dat effect treedt vooral op bij een positieve levenshouding, je opstelling dus Oefening: Is het vervelend om introvert te zijn?

27 Is het vervelend om introvert te zijn? Nee, op kunnen gaan in je eigen gedachten is altijd fijn Nee, het is heel handig om goed alleen te kunnen zijn Nee, een introvert geniet zelf van die introverte dingen Ja, het kost moeite om wat extravert gedrag erbij te leren Ja, je moet jezelf vaker uitleggen aan anderen, je bent een minderheid Ja, het zal in een extraverte familie wat langer duren voordat je je eigen gebruiksaanwijzing kent

28 Terzijde: kind en persoonlijkheid Kinderen met eigenschappen buiten het gemiddelde: Kind kan niet stil zijn en rustig zitten (extravert) Of wil het liefst veel alleen spelen (introvert) Stelt vaak lastige vragen: ja, maar wat als... (hoge openheid) Kan slecht tegen drukte, is gevoelig voor sfeer (emotionaliteit) Gevaar: je leert dat je niet helemaal oké bent Het is beter als ouders en onderwijzers het snappen, er de lol van inzien, en je helpen om te gaan met de nadelen Daarom is het goed om kinderen niet gelijk te behandelen Door met de sterkte/zwakte analyse introversie/extraversie >>>

29 Introversie Gereserveerd Niet praatziek Nadenkend Rustig Teruggetrokken Zwijgzaam Kruipt in z n schulp Gereserveerde omgeving waar men de kat uit de boom kijkt Uitbundige omgeving, waar mensen veel aandacht opeisen sterkte zwakte kans bedreiging Extraversie Levenslustig Mensgericht Populair Uitbundig Kan ongeremd, dominant of te aanwezig zijn Opgewekte omgeving waar mensen zich makkelijk uiten Afstandelijke, gesloten omgeving

30 Het maatschappelijk nut van introversie Onze cultuur is extravert, door de nadruk op spontaan zijn, veel communiceren, veel doen, carrière maken Oefening: Voor welke rollen, beroepen, en taken zijn introverten belangrijker dan extraverten?

31 Leve de introvert Lang alleen bezig zijn: programmeren, software testen, uitvinden, laboratoriumwerk, minutieus controleren, statististiek, boekhouders, schrijvers, kunstenaars Je mond houden, tactvol opereren: hulpverlening, zorg, onderhandelen, recht spreken, adviseren, bemiddelen Eerst goed denken, dan pas doen: nauwgezet aansturen van machines, diamanten slijpen, elektriciteit aanleggen, kleren maken

32 Tot zover de Big 5. Nu de gebruiksaanwijzing Vrije keus Vaardigheid Persoonlijkheid Omgeving Drijfveren Drijfveren staan vast, maar het helpt als je zorgt dat ze alle drie aan bod komen: prestatie, sociale binding, autonomie

33 Gebruiksaanwijzing Profiteer van de voordelen, vermijd de nadelen, of repareer ze door leefstijl/omgeving aan te passen agenda, buurt, werk, relaties Dit zag ik vaak mis gaan: Een extravert die de hele dag stil moet zitten (bureau) Iemand met variatiebehoefte in baan vol vaste procedures Vriendelijk mens moet te vaak nee zeggen (zorg, bank)

34 Stap 1: Benoem cruciale eigenschappen Bron 1 een test Het testrapport is een 3 e stem; de coach kan zich ervan distantiëren, er samen met de cliënt naar kijken Bron 2 de cliënt, en de mensen daar omheen Bron 3 de coach Formuleer samen cruciale persoonlijkheidseigenschappen in termen die voor de cliënt betekenis hebben

35 Mensen typeren Is het makkelijkst bij veel distantie: tv, feest, camping, buren Ook hier in het publiek zie ik heel verschillende gedragingen:

36 Mensen typeren In het publiek lachen knikken denken rand-zitten opschrijven wiebelen En mensen die even wegzakken aan andere dingen denken hun gedachten willen delen iets anders erbij doen

37 Zelfkennis Is moeilijker dan typeren van anderen, want: Intentie verschilt van gedrag Gedrag heeft ander effect dan je bedoelt/denkt Wat moeite kost, waar je veel aan denkt, is niet wat je bént Onbewust maak je er een kloppend verhaal van

38 Verhalenvertellers Ieder is een bundel verhalen, die steeds worden herschreven, door jezelf en door anderen Als coach schrijf je mee

39 Een mens heeft vele kanten 1. Zelfbeeld - hoe jij jezelf beleeft 2. Je effect op anderen - hoe anderen jou beleven Beide beelden horen bij je, beide beelden zijn waar Er zijn altijd tegenstrijdigheden, ook al willen we dat niet Iedereen heeft donkere, kleinzielige kanten

40 Leonard Cohen: There s a crack in everything - that s how the light gets in

41 Zo leer je jezelf kennen Zelfreflectie Wanneer voelde ik me fijn, wanneer sloeg de stress toe Wat doe ik het liefst op vakantie, waar droom ik van Levenslijn tekenen welke eigenschap redde mij, welke bracht me in moeilijkheden Feedback Compliment dat steeds terugkomt Kritiek die steeds terugkomt Waarover ik me onbegrepen voel Hoe anderen mij typeren

42 Coach, pas op We projecteren, generaliseren en hebben vooroordelen. Wat was jouw behoefte op dat moment: een gelijke, troost, bewondering, afhankelijkheid? Of juist niet? Vraag je af: wanneer raakte deze cliënt mij, positief of negatief? Ging dat misschien over mijzelf?

43 Zijn eigenschappen goed of slecht? Elke eigenschap heeft voor- en nadelen. Maar sommige maken het leven zwaarder, als je ze in sterke mate hebt: Als je emotioneel heel instabiel ben Als je zo weinig zorgvuldig bent dat het relaties verpest Als je zo oorspronkelijk bent dat je je niet kunt voegen Realisme brengt iemand verder dan Ik ben fantastisch!

44 Stap 2: benoem voor- en nadelen Kijk naar de ervaringen om voor- en nadelen te vinden Oefening: Iemand staat altijd klaar voor anderen. Wat kunnen de voor- en nadelen daarvan zijn?

45 Klaar staan voor anderen Voordelen: wordt gewaardeerd, is het cement van elke gemeenschap, is fijn voor mensen die hulp nodig hebben Nadelen: Kan worden beleefd als heerszucht, betutteling, klein houden, arrogantie, slaafsheid, onzekerheid Je put jezelf uit als je je eigen behoeften negeert Je bent minder goed in tactvol voor jezelf opkomen Risico: boosheid als je vindt dat je te weinig terugkrijgt

46 Stap 3: De gebruiksaanwijzing van altijd klaar staan voor anderen Zoek (vrijwilligers)werk waar je je kunt uitleven met deze eigenschap, waar dit extra gewaardeerd wordt Kijk eerst goed wat mensen echt willen of nodig hebben Vraag ook eens zelf om hulp; leer dat Haal je aandacht steeds terug naar jezelf mindfulness Onderzoek je ergernis: als de balans van geven en nemen scheef is, stop dan even met geven, of neem meer

47 Vrije keus Vaardigheid Persoonlijkheid Omgeving Drijfveren

48 Meer Goede persoonlijkheidstests, met uitgebreid en praktisch rapport: 123test.nl; de Persoonlijke SWOT of Kerntyperingtest werd voor deze workshop gebruikt. De HR-ballon; 10 populaire praktijken doorprikt, Patrick Vermeren, uitg. Academia Press De kracht van imperfectie; laat gaan wie je denkt te moeten zijn - en alle andere boeken van Brené Brown, en haar video s op youtube. Mindfulness- en compassietrainingen helpen om naar jezelf te kijken zonder te oordelen. Een kwestie van persoonlijkheid, Jolet Plomp, 2007, uitg. Het Spectrum Meer van Jolet Plomp: joletplomp.nl en psychologiemagazine.nl

49 Ik wens je een fijne gebruiksaanwijzing