Lesvoorbereidingsformulier

Transcriptie

1 Lerarenopleiding Thomas More Kempen Campus Turnhout Campus Blairon Turnhout Tel: Fax: Campus Vorselaar Lepelstraat Vorselaar Tel: Fax: Lesvoorbereidingsformulier Naam student(e): Charlotte Frans + Elise Dieltjens Opleiding: Bachelor Lager Onderwijs Niveau: Stageschool: Klavertje 3 - Bouwel Datum lesuitvoering: 24 maart 2016 Mentor: Tinne Buts Leerjaar: 3 e leerjaar Uur: 13u Leergebied + leereenheid: Lesonderwerp: Wereldoriëntatie De postduif Pagina 1

2 Gebruikte documentatie: Werkbundel de post - Klavertje 3 Filmpje duif: Informatie magnetisch veld: Informatie proefje + magnetisch veld: Filmpje Rob: Informatie magnetisch veld: Informatie proefje + magnetisch veld: Duif Danny: Poollicht : (vanuit de ruimte), (uitleg ontstaan poollicht) Didactisch materiaal (media): Werkbundel de post - Klavertje 3 à Vragen leerkracht kopiëren op school. Beamer à Leerkracht. Kaarten Bouwel à Leerkracht. Boek postduif. à Charlotte. Duif à Charlotte Laptop Charlotte Filmpje duif en duivensport waar-hijheen-moet/#q=postduif Filmpje duif oriëntatie vermogen: Duif Danny: Filmpje poollicht: Filmpje poollicht kijken: Filmpje Rob: Prenten postduif en bosduif (1) à Afdrukken (Elise) Kompas (2) à Elise en Charlotte Kaart (meerdere: 5) à Elise Prent sterren (1) à Afdrukken. Prenten poollicht (1) à Afdrukken. Filmpjes poollicht (vanaf minuut 4) PowerPoint. Magneten ijzervijlsel Beginsituatie: (inhoudelijke beginsituatie, Omschrijving beginsituatie (relevant voor deze les): Inhoudelijke beginsituatie: a. De leerlingen hebben in het begin van het 3 de leerjaar geleerd over oriënteren. Pagina 2

3 leefwereld lln., verschillen tussen lln., organisatorische beginsituatie) b. De leerkracht vertelde ons dat we de leerlingen mogen uitdagen en dus uitleg mogen geven over het magnetisch veld. Organisatorische beginsituatie: a. We moeten een duif voorzien. b. We moeten ijzervijlsel en een magneet voorzien voor het proefje. Leefwereld leerlingen: a. Het is voor leerlingen altijd fijn om een dier te kunnen bekijken in het echt in plaats van enkel op foto. Hoe ga je er concreet rekening mee houden: Inhoudelijke beginsituatie: a. Dit wordt aan het begin van de les even opgefrist. b. We proberen deze informatie op een toegankelijke manier over te brengen. Organisatorische beginsituatie: a. Hier zorgt Charlotte voor. b. Hier zorgt Elise voor. Leefwereld leerlingen: a. We nemen een duif mee. Doelen: Leerplan: VVKBaO Leerplandoelen: WO ruimte WO 9.8 Kinderen kunnen zich vlot in de ruimte oriënteren. WO 9.11 Kinderen kunnen op de wereldkaart en/of de globe, de grote klimaatgordels, de natuurlijke plantengroei, specifieke natuurverschijnselen en vindplaatsen van grondstoffen situeren WO natuur WO 7.23 Kinderen hebben een voorstelling van de planeet waarop ze leven. WO 7.24 Kinderen ervaren en zien in dat het weer kan verschillen naar plaats en tijd. WO 7.8 Kinderen ontdekken dat planten, dieren en mensen zich op een of andere manier voortplanten. WO 7.11 Kinderen ontdekken en zien in dat de mens afhankelijk is van planten en dieren voor voeding, kleding, gezondheid, constructiematerialen... WO 7.4 Kinderen zien in dat mensen, dieren en planten een grote verscheidenheid in kenmerken vertonen. Lesdoelen (nummeren!): 1. De leerlingen kunnen vertellen hoe we ons kunnen oriënteren. 2. De leerlingen kunnen de delen van de duif benoemen. 3. De leerlingen kunnen vertellen over de duif. 4. De leerlingen kunnen kort iets zeggen over het oriëntatie vermogen van de duif. 5. De leerlingen kunnen opsommen waarom een duif zo goed haar weg terug kan vinden. 6. De leerlingen kunnen bij een proefje (ijzervijlsel en magneet) aandachtig waarnemen en hierove vragen beantwoorden. 7. De leerlingen kunnen interesse tonen, aandachtig luisteren, verwonderd zijn naar/ in informatie die hen wordt aangeboden. Pagina 3

4 Evaluatie doelen (in te vullen na de lesuitvoering): (resultaten van de leerlingen, meest voorkomende fout(en), mogelijke oorzaken van de fout(en), consequenties voor een vervolgles) Feedback van mentor op lesvoorbereiding: Pagina 4

5 De postduif Oriëntatiefase Oriënteren van jezelf: Charlotte Wat betekent oriënteren? Bepalen op welke plaats je bent. De windrichtingen worden even herhaald. Noorden, noordoosten, oosten, zuidoosten, zuiden, zuidwesten, westen, noordwesten. Hoe kunnen we vinden waar het noorden is? Kompas. We bepalen in de klas de windrichtingen. Hoe kunnen we onszelf nog oriënteren? Met een kaart, via de sterren, kompas, kerk, windrichtingen En hoe oriënteer je jezelf hier dan mee? De leerlingen krijgen per twee een kaart. We bespreken hoe we ons kunnen oriënteren door middel van een kaart. De leerlingen oriënteren de kaart per twee juist. De leerkrachten gaan rond en kijken na. Windrichtingen: Noorden, noordoosten, oosten, zuidoosten, zuiden, zuidwesten, westen, noordwesten. Kaart: Je zoekt eerst de plek waar je jezelf bevindt. Dit kan je doen door bijvoorbeeld herkenningspunten te zoeken. Bijvoorbeeld een kapel. Sterren: Bij een heldere nacht kan je de poolster zien, deze ster duidt het noorden aan. Je zoekt eerst het sterrenbeeld de grote beer. Wanneer je de afstand tussen de sterren A en B vijfmaal verlengt in de aangegeven richting, ontdek je de poolster. Kompas: De kompasnaald geeft bij ons niet precies de richting van de noordpool aan, maar wijst naar het magnetische noorden, dat ongeveer 3 graden ten westen van de noordpool ligt. Blijf met je kompas ook steeds uit de buurt van stalen voorwerpen, motoren enzovoort. want ijzer en elektriciteit beïnvloeden de kompasnaald. Als je met kompas en kaart werkt, leg je de bovenkant naar het noorden. Kerk: Het koor van een kerk is meestal gericht naar het zuiden. (Het licht kon dan goed binnen schijnen.) Pagina 5

6 Leerfase De duif: inleiding: Elise De leerkracht laat een filmpje zien: Nadien wordt het filmpje klassikaal besproken en wordt de voorkennis van de leerlingen achterhaald: Wat hebben we gezien in het filmpje? De jongens gingen 2 duiven tegelijkertijd loslaten aan de andere kant van de stad. De duiven vlogen zo snel mogelijk terug naar hun eigen duiventil. Rode pijl was net iets sneller dan Jenny. Wat voor duiven zijn het? Zijn het gewone duiven die wij in de natuur zien? Nee, het zijn postduiven of duiven waarmee ze wedstrijden doen. Het zijn geen bosduiven. (Verschillende prenten laten zien Hoe weten de kinderen welke duif Rode pijl of Jenny is? De duiven hebben hun naam om hun poot (dit omdat het postduiven zijn). Kennen jullie iemand die de duivensport beoefent? De duif: delen van de duif en wat informatie over de duif: Elise De leerkracht laat een foto zien van een duif en we bekijken ook een echte duif. Hoe ziet een duif er uit? Wat zien we allemaal op deze foto? De leerkrachten geven uitleg over de duif. De leerlingen vullen dit nadien in hun werkbundel aan aan de hand van een PowerPoint. Kop De bek Vleugels De staart Poten met ring het mannetje = doffer of duiver het vrouwtje= duivin broedtijd: 16 tot 18 dagen aantal eitjes: twee De jongen worden helemaal blind en naakt geboren. Na 3 tot 6 dagen gaan de oogjes open. Na 11 dagen veertjes. Na 16 dagen jong eet zelf. Na 25 dagen het jong vliegt. Leefomgeving duif De tamme duiven komen in zoverre overeen met de wilde houtduif, dat ze niet in bomen, maar in donkere hoekjes van gebouwen en muren nestelen. Pagina 6

7 De postduif Een geoefende postduif kan over grote afstand, zelfs na jaren, zijn hok terugvinden. Zo werd vroeger post verstuurd. Nu is er nog de duivensport waarbij de duif die het snelst thuis is, wint. Oriëntatievermogen van de duif: Charlotte en Elise We hebben in het filmpje gezien dat de duiven terug vlogen naar hun duiventil. Hoe weten de duiven waar de duiventil zich bevindt? Hoe hebben wij ons in het begin van de les georiënteerd? Een duif heeft toch geen kaart of kompas? Hoe zou een duif dit dan toch telkens opnieuw terugvinden? We bekijken een filmpje waarin het oriëntatie vermogen van een duif wordt uitgelegd. Er zit magnetiet (soort magneet) in het bekje van de duif. Dit is een ijzerachtige, magnetische stof die zegt waar het noorden ligt. (De duif kan het magnetisch veld op de aarde waarnemen.) Je zou kunnen stellen dat een duif een kompas als bek heeft. Een duif onthoudt alles, vooral herkenningspunten op de grond. Zo geraken ze steeds snel terug tot bij hun duivenhok. Ze kunnen hun vrouwtje en kindjes dan ook niet missen. Belangrijke dingen die de oriëntatie van de duif bevorderen: interne kompas, geheugen, graag bij vrouwtje en kindjes zijn. Er worden enkele vragen gesteld bij het filmpje. Wat zit er in het bekje van de duif? Magnetiet (soort magneet). Wat is er zo speciaal aan het bekje van de duif? Het wijst het noorden aan (zoals kompas). Wat kan een duif nog goed? Ze onthoudt alles (vooral herkenningspunten op de grond). Waarom willen de duiven steeds terug naar hun duivenhok? Ze kunnen hun vrouwtje en kindjes niet missen. Welke drie dingen spelen en belangrijke rol bij het oriëntatie van een duif? Interne kompas, geheugen, graag bij vrouwtje en kindjes zijn. De leerkracht legt uit. Het bekje van de duif wijst het noorden aan. Hij maakt hierbij gebruik van het magnetisch veld. Weet iemand wat dit is? Dit is niet zichtbaar voor ons maar aan de hand van een proefje kunnen we dit toch zichtbaar maken. Proefjes magnetisch veld: Charlotte en Elise Om te weten te komen wat een magnetisch veld is, en zodat wij het ook eens een keer kunnen waarnemen, gaan we een proefje doen. De leerkracht laat een magneet zien. Deze heeft een Noordpool en een Zuidpool. Kan iemand op de wereldbol (aarde) ook eens de Noordpool en de Zuidpool aanduiden? Ze laat ook ijzervijlsel zien aan de leerlingen. Dit zijn kleine stukjes ijzer. Wat zou er gebeuren als we deze voorwerpen bij elkaar in de buurt leggen? (hypothese) Het ijzervijlsel wordt aangetrokken door de magneet. Zou het overal even hard aangetrokken worden? Gaat al het ijzervijlsel tegen de magneet plakken? (hypothese) Het ijzervijlsel wordt harder aangetrokken aan de polen van de magneet. Nadien wordt het proefje uitgevoerd. Er zijn meerdere zakjes met ijzervijlsel en meerdere magneten, zodat iedere leerling dit goed kan bekijken. Er worden groepen van 2 gemaakt en 2 groepen van 3 gemaakt. De leerlingen testen dit zelf uit. Daarna volgt een klassikale bespreking. Wat zien jullie? Wat gebeurt er? Het ijzervijlsel wordt harder aangetrokken aan de polen van de magneet. Waar zie je het meeste ijzervijlsel? Wat kan je dan besluiten (waar is de aantrekkingskracht het grootste)? Het ijzervijlsel wordt harder aangetrokken aan de polen van de magneet dus aan de polen is de aantrekkingskracht het grootste. De leerkracht legt kort uit. Pagina 7

8 Bij de magneten wordt aan de polen het meeste ijzervijlsel aangetrokken. Dit is ook zo bij de aarde. Hier is bij de polen ook de meeste aantrekkingskracht. Het ijzervijlsel geeft dus een bepaalde richting aan, namelijk richting de polen. Duiven hebben ook een richting nodig om naar de juiste plek te kunnen vliegen. Doordat zij het magnetische veld kunnen waarnemen/zien, kunnen zij de weg terug vinden. Een magnetisch veld heeft een onzichtbare kracht die de magneet aantrekt maar ook andere dingen zoals een paperclip of een spijker maar bijvoorbeeld geen hout of plastic. Alleen maar dingen van metaal. De aarde is in feite een grote magneet. Net als een staafmagneet heeft de aarde twee magnetische polen. Rond de aarde ligt een heel groot magnetisch veld dat tot ver de ruimte in gaat. Het beschermt ons tegen schadelijke stralingen van de zon en het is de basis van de werking van het kompas. ( Poollicht: Charlotte Wie weet wat het poollicht is? Het poollicht is een lichtverschijnsel in de aardatmosfeer (hoog in de lucht) dat als het donker is kan worden waargenomen. Waar nemen we dit waar? We nemen dit waar aan de polen van de aarde (Noordpool en Zuidpool) Waar was ook al weer de aantrekkingskracht het grootste bij ons experiment? Bij de polen, en hier vindt ook het poollicht plaats. Er wordt een filmpje bekeken hierin wordt de link tussen het poollicht en het magnetisch veld duidelijk. We bekijken ook nog een filmpje over het poollicht waarin ze het fenomeen kunnen bekijken. Doordat de aantrekkingskracht op de polen zo groot is kunnen we enkel hier het poollicht waarnemen. Verdere uitleg is te moeilijk voor de leerlingen. (Extra informatie: Het poollicht wordt veroorzaakt door de zonnewind. Deze zonnewind is vooral sterk bij uitbarstingen (van plasmawolken) op de zon, waarbij grote hoeveelheden geladen deeltjes het heelal ingeslingerd worden. Dan wordt het poollicht ook beter zichtbaar tot extreem veel sterker. Soms kan het dan ook in Nederland en Vlaanderen goed zichtbaar zijn. Het aardmagnetisch veld zorgt ervoor dat de deeltjesstroom in de omgeving van de aarde wordt afgebogen en in de buurt van de Noord- en Zuidpool met verhoogde snelheid de atmosfeer binnendringt.) Besluit: Elise We kunnen dus besluiten dat duiven een extra zintuig bezitten waardoor zij het magnetische veld kunnen waarnemen en wij niet. Er zijn ook mensen die sommige zintuigen beter ontwikkelen dan anderen. Bijvoorbeeld als een bepaald zintuig wegvalt (bv. zicht), kan een ander zintuig zich beter ontwikkelen. Dit is ook het geval bij Rob. Rob is 13 jaar en blind. Toch vindt hij op een heel bijzondere manier zijn weg en kan hij met een gocart rijden. We gaan hier een filmpje van bekijken. Let er maar goed op hoe hij zijn weg dan juist vindt. Nadien wordt het filmpje besproken: Wat is er zo speciaal aan Rob? Rob is blind, maar hij kan toch met een gocart rijden. Hoe komt het dat Rob toch kan rijden met een gocart zonder ergens tegen te rijden? Dankzij de echo van die klik die hij maakt met zijn tong, hoort Rob waar hij ongeveer is. Zo kan hij met zijn gocart op de boerderij rondrijden. Slot: Charlotte Filmpje over duif die weg vindt van op zee. Er wordt een duif geboren, dit is duif Danny. Duif Danny wordt voor een moeilijke opdracht geplaatst. Hij moet zijn weg terugvinden van op zee. Waarom zou dit moeilijk zijn voor een duif? Op zee zijn er geen herkenningspunten. De duif moet dus op dat moment gebruikmaken van haar extra zintuig (magnetiet in bek en Pagina 8

9 magnetisch veld kunnen waarnemen, soort kompasje in bek). Ze moet met de coördinaten (waar de personen zich op zee bevinden) aan haar poot van op zee terug naar haar kooi vliegen zodat de coördinaten kunnen worden doorgegeven en de presentator en de anderen gered kunnen worden van op zee. Zal het duif Danny lukken? Zal hij de anderen kunnen redden? Hij staat voor een hele zware en moeilijke opdracht. BORDGEBRUIK (ook apart bordgebruik toevoegen bij digibord) Pagina 9