Het steunsysteem betrekken bij suïcidaliteit

Transcriptie

1 Het steunsysteem betrekken bij suïcidaliteit Mobiel Team Acute zorg regio Ieper-Diksmuide Rita Cottyn- psychiatrisch verpleegkundige Bregwin Vantieghem- psycholoog gedragstherapeut i.o. STUDIEDAG CHRONISCHE SUÏCIDALITEIT

2 Wie is wie?

3 MTA? Even situeren

4 Schakel binnen netwerk van functies Functie 1 Preventie vroegdetectie - vroeginterventie CGG Largo VDIP PZT 1 e lijnspsycholoog CAW - Suïcidepreventie Functie 2 Behandelingsteams in thuisomgeving voor psychiatrische problemen Mobiel team acute zorg Mobiel team langdurige zorg Functie 3 Rehabilitatie sociale inclusie Arbeidszorgcentra (SOWEPO Stuurkracht Groene Kans) Lokale dienstencentra Activiteitencentra - Arbeidsrehabilitatie Functie 5 Specifieke woonvormen met zorg Psychiatrisch Verzorgingstehuis (Het Tempelhof) Beschut Wonen Functie 4 Intensieve residentiële behandeling Crisiseenheid Psychiatrisch Ziekenhuis H.Hart Ieper

5 AANMELDEN Wie? Huisarts, AZ Jan Yperman, Crisiséénheid PZ HHart, Psychiaters PAAZ CGG Largo, Kompas, Ambulante psychiaters, Acute zorg Langdurige zorg P.Z. CGG Largo 1e lijnspsycholoog Mobiele teams Andere ggz-partners Aanbod geestelijke gezondheidszorg

6 Diksmuide Diksmuide Kortemark Werkingsgebied MTA Ieper- Lo- Reninge Vleteren Houthulst Langemark- Poelkapelle Poperinge Ieper Zonnebeke Heuvelland Mesen

7 Doelgroep Volwassenen - vanaf 18 jaar met acute psychische nood, in crisis o Cliënten in thuissituatie, of eventueel na korte opname o Het kan hierbij gaan om o.a.: -Rouw of verlies van steunfiguren -Sterke emotionele reacties op relatiebreuk -Verminderd realiteitsbesef -Verlies van zelfcontrole of suïcidale gedachten -Middelenmisbruik -Residentiële behandeling is moeilijk

8 Doelgroep Aanmeldingsklacht (alle aangemelde cliënten) n=353 n=417 n=409 % % % Suïcidale problematiek 26 % 26% 30 % Depressieve stemming 26 % 19% 20 % Angst & paniekproblemen 4 % 3% 4 % Bizar gedrag (psychotische problemen) 6 % 6% 2 % Middelengerelateerd 19 % 18% 17 % Psychische decompensatie 9 % 12% 18 % Sociale problematiek (werk, woonst, administr.) 2 % 1% 1 % Conflict met anderen (verbaal of fysieke agressie) 5 % 10% 6 % Onbekend 3 % 5% 2 %

9 WERKING?

10 Werking- Aanmelding Aanmeldingsformulier (zie bijlage) Aanmeldingscriteria: Leeftijd: vanaf 18 jaar Regio: woonachtig of verblijven in ons werkingsgebied Aanmelder: Huisarts, JYZH, CE PZ HHart,CGG Largo, Kompas, ambulante psychiaters, Psychiaters PAAZ Geen medische urgentie -> spoeddienst Agressie CTRS (crisis triage rating scale)

11

12 Werking - Praktisch Eerste interventie op zo kort mogelijke termijn = binnen 24 uur Meerdere huisbezoeken per dag zijn mogelijk Begeleiding is aanklampend Begeleiding en behandeling maximaal 30 dagen Maximaal 30 dossiers 7 dagen op 7 bereikbaar Buiten de werkuren- telefonische permanentie in samenwerking met Crisiseenheid P.Z. H. Hart

13 CTRS = Crisis Triage Rating Scale Werking- CTRS? o Bengelsdorf et al. (1984): Inschatting noodzaak psychiatrische opname: goede betrouwbaarheid & validiteit o Recent genormeerd in Vlaanderen voor spoed: Prof. Dr. R. Bruffaerts o Wat? Inschatting psychiatrische crisisgehalte o Hoe? Som van 3 criteria Gevaarscriterium: is persoon gevaar voor zichzelf en/of anderen? Sociaal steunsysteem: aanwezigheid & kwaliteit Medewerking patiënt: bereidheid tot noodzakelijk zorg/behandeling? o Taxatie crisis & Flowchart Score 8: Urgente Emotionele Crisis o Overleg psychiater: Indicatie Opname CE of MTA? Score 9-10: Emurgente Emotionele Crisis o Indicatie MTA: Mandaat cliënt/steunsysteem/aanmelder? Score > 10: Routine Emotionele Crisis o Mogelijke indicatie MTA of doorverwijzing ambulant?

14 CTRS? o A. Gevaarscriterium 1. Patiënt drukt zijn suïcidale ideeën duidelijk uit of heeft een gemeende suïcidepoging gedaan in de huidige periode van zijn mentale stoornis. Patiënt is onvoorspelbaar, impulsief en gewelddadig. 2. Patiënt drukt zijn suïcidale ideeën duidelijk uit zonder overtuigend te zijn. Patiënt heeft gewelddadige of impulsieve antecedenten maar hier is geen sprake van in huidige periode. 3. Patiënt drukt zijn suïcidale ideeën duidelijk uit met ambivalente gevoelens en maakt een inefficiënte indruk. Betwijfelbare impulscontrole. 4. Patiënt heeft suïcidale neiging of vertoont suïcidaal gedrag (of heeft analoge antecedenten), maar drukt duidelijk uit dit onder controle wenst te hebben. 5. Patiënt vertoont geen suïcidaal gedrag of heeft geen suïcidale ideeën, in het heden, noch in het verleden. o B. Sociaal steunsysteem 1. Patiënt heeft geen familie, vrienden of instanties waar hij op kan terugvallen. 2. Patiënt heeft weinig sociale steun zonder veel effectiviteit of draagkracht. 3. Patiënt heeft een bestaand steunsysteem dat echter zeer moeilijk gemobiliseerd kan worden. 4. Patiënt heeft geïnteresseerde familie en vrienden als steunsysteem, maar er is onzekerheid omtrent hun mogelijkheden en openheid om deze rol op te pakken. 5. Patiënt heeft geïnteresseerde familie en vrienden als steunsysteem, die deze rol wil opnemen o C. Medewerking van patiënt aan de behandeling 1. Patiënt is niet in staat mee te werken aan zijn behandeling of weigert dit. 2. Patiënt vertoont weinig interesse of is niet in staat inzicht te hebben in zijn behandeling. 3. Patiënt accepteert slechts op passieve wijze zijn behandeling. 4. Patiënt wil hulp maar blijft ambivalent tegenover of is weinig gemotiveerd in zijn behandeling. 5. Patiënt zoekt hulp op een actieve wijze en is bereid mee te werken aan zijn behandeling.

15 Werking - Doelstelling Doel? Opnamevoorkomend of opnameverkortend maar veilige zorg Behandelen van crisis waar ambulante zorg ontoereikend en residentiele zorg niet mogelijk of niet aangewezen Hoe? Kortdurende doch intensieve crisisbegeleiding aan huis Crisis behandelen door Criterium A: risicotaxatie & crisismanagement/ crisisuitlokkende situaties detecteren en verminderen Criterium B: verhogen sociale steun (natuurlijk & professioneel) Criterium C: versterken commitment/ Draagkracht & veerkracht verhogen en indien nodig brug slaan naar verdere ambulante of residentiele zorg indien nodig

16 Werking - Fasering 1 maand begeleidingstijd verloopt in 3 fasen Rode fase: aanmelding & crisisinterventies Oranje fase: Handelfase Opstellen en uitvoeren van een behandelplan hoe in de crisis geraakt & wat nodig om dit te voorkomen = pretherapeutisch werk MTA Inzichtverhogend en motiverend Groene fase: afronding & gerichte doorverwijzing Werkingsmodel: Integratie van cognitieve gedragstherapie (CBT) & Kort oplossingsgerichte therapie (KOT, Brugs model) binnen de context (familiale & situationele omstandigheden + steun)

17 Operationalisering CRISIS door Praktijkboek Crisisinterventie (van Oenen, Bernardt & van der Post, 2012) Een crisis speelt zich af op een 3sprong: kruising tussen de weg waar je af wilt, de weg die je niet wilt gaan en de weg die er niet is. -> Iedere crisis is maw mogelijkheid tot verandering. En als dit niet lukt Blikvernauwing Druk Er is geen andere manier Er moet NU iets veranderen Veranderhuiver

18 Werking integratie CBT & KOT Geïntegreerd model voor probleemidentificatie (De Raedt & Schacht, 2003)

19 Werking integratie CBT & KOT CBT: Betekenisanalyse: Wat is de betekenis van de crisissituatie waarin cliënt suïcide als enige uitweg ziet? Functie-analyse: Wat is de functie van het spreken over suïcidaliteit? Wat wil cliënt bereiken met suïcidaal gedrag?

20 Werking integratie CBT & KOT Flowchart Brugs model voor Kort Oplossingsgerichte Therapie Korzybski Instituut (Isebaert, Lefevre de Ten Hove, De Bisschop, 2007)

21 Werking integratie CBT & KOT CBT: VPS: Waar raak je samen met de cliënt eens over? Basis voor interventies KOT: Een gesprek is een interactie tussen cliënt en hulpverlener Flowchart: Welke interventie kunnen we doen afhankelijk van de type relatie die we met elkaar hebben?

22 Niv 0 Geen Suicideprotocol MTA (ism suicidepreventie CGG) Niv 1 Lichte Mate Niv 2 Ambivalentie Niv 3 Ernstig Niv 4 Zeer Ernstig Toesta ndsbeeld Geen signalen -Vluchtige gedachten -Geen suïcidaal plan -Controle aanwezig -Wil liever leven -Realiseert mogelijke consequenties -Ambivalentie -Overweging methodes, zonder planning -Zelfcontrole, -kans op uitstellen -Kans op impulsiviteit -Wanhoop, vernauwing -Planning & voorbereiding -Wil liever sterven -Angst voor impulsiviteit -Wanhoop -Denkt enkel aan SC - Geen aandacht voor consequenties -Plan & voorbereiding Doel MTA Uitsluiten aanwezigheid suïcidaliteit -Blijvend inschatten SC -Zicht op risicofactoren & beschermende factoren -Coping verhogen -Blijvend inschatten SC -Controle herwinnen via crisisplan & educatie -Client in veiligheid brengen -Client in veiligheid brengen Acties MTA Bevragen huidige SC & SC voorgesch Klinische opvolging -Wekelijks SC bevraging - BDI-II-NL/ SCL-90 op indicatie -Zicht op stressbronnen & beschermende factoren -Crisisplan opmaken samen met steunsysteem -Overleg HA -Consult psychiater -Dagelijkse SC bevraging -Crisisplan & opname CE bespreekbaar stellen -Dagplanning opmaken -Event wegnemen middel -PE blikvernauwing -Coaching netwerk (natuurlijk+prof) & nabijheid verhogen -Overleg HA & psychiater -Voorstel opname als beste & veilige zorg -Belangrijke derden contacteren -Eventueel wegnemen middelen -Weigering opname -> afweging garantie van: Sociale controle (beschikbaarheid & kwaliteit steunsysteem) Commitment tussen begeleider & cliënt Beschikbaarheid dienst -Overleg HA & psychiater - Dwingend voorstel vrijwillige opname - Indien weigering -> Overleg HA & psychiater ikv opstart Gedwongen Opname

23 Voorbeeld werkplan Doelstelling 1: Julie ziet alternatieve oplossingen uit huidige situatie (Verbreden blikvernauwing) Probleemgebied: aanmelding spoed AZ na medicatie-intoxicatie na relatiebreuk + weigering opname PZ (moeder akkoord) Hypothese: SC enige uitweg uit angst alleen zijn na relatiebreuk Flow-chart : Zoekende relatie ( mij overkomen, hulpvraag vaag: wil geholpen worden maar ongeloof, zie geen oplossingen ) Actiepunten: dagelijkse bevraging SCgedachten, opvolgen eet- en slaappatroon, thuisverpleegkundige medicatie-toediening installeren, PE blikvernauwing, consult psychiater regelen, afname BDI & SCL-90, betrekken moeder ikv sociale steun, samen SOS-plan opstellen Doelstelling 2: Julie krijgt zicht op haar angst (Zicht krijgen op persoonlijke stijl) Probleemgebied: sinds 18j van ene in andere relatie, hierbij over grenzen gaan, laatste relatie fysieke agressie doch samen zaak Hypothese: Cognitie ik kan het niet alleen veroorzaakt paniek Flowchart: Zoekende relatie ( besef van afhankelijke opstelling maar ziet als gevolg van gedrag van de andere ) Actiepunten: koppelgesprekken met moeder, ontwikkelingsgeschiedenis bevragen, ventilerende gesprekken ivm relatie, G-schema s bij momenten van paniek, bespreking resultaat SCL-90, betekenisanalyse alleen zijn, functieanalyse over grenzen gaan, financiële situatie bekijken

24 Voorbeeld werkplan Doelstelling 3: Julie krijgt meer zelfvertrouwen Probleemgebied: heeft patroon van zichzelf afhankelijk opstellen tov anderen uit angst het niet te kunnen & te zullen falen Hypothese: sinds suïcide van vader is moeder enerzijds erg verstikkend geweest, doch heeft anderzijds hoge verwachtingen gesteld, Weinig autonomie gekend Flowchart: vrijblijvende relatie (ongeloof dat ze ooit zelfstandig zal zijn) Actiepunten: doorverwijzing ambulante psycholoog, bekrachtigen bij zelfstandige stappen ikv financiële situatie, oplijsten eigen sterktes, oplijsting sterktes door moeder, individueel gesprek met moeder ikv loslaten & bekrachtiging.

25 Mobiel = contextueel

26 Binnen natuurlijk netwerk MTA slechts kort & supplementair tov natuurlijk & professioneel netwerk Overleg nodig voor snelle manier van informatieverzameling Toeleiden naar vervolgzorg of verderzetten van bestaande zorg Netwerk is belangrijke partner tijdens crisis: Sociale steun & sociale controle (cf. CTRS) Bij aanwezigheid thuis -> mogelijkheid tot betrekken Diversiteit van betrokken personen: Partner, ouders, kinderen, vrienden Diverse partijen worden betrokken mits mandaat en afhankelijk van aanwezige hypothese Werkvormen: individueel gesprek, koppelgesprek, familiegesprek, KOPP-gesprek, telefonisch overleg Veel telefonisch overleg!

27 Beleving hulpverlener- gast Snelle afweging maken naar haalbaarheid betrekken context gezien korte begeleidingsperiode! Weinig vat op onvoorspelbare situaties Inspelen op acute situaties met weinig mogelijkheid tot overleg tussen collega s Evolutie gast -> hulpverlener (mandaat verwerven) Meerzijdige partijdigheid! Soms eigen grenzen verleggen

28 CLB VEERKRACHT VAN DE KINDEREN NAGAAN - voldoende INFORMATIE over de psychische problemen van de ouder? - genoeg ruimte om EIGEN GEVOELENS te uiten? - steun van volwassen VERTROUWENSPERSOON? - voldoende kansen om KIND te KUNNEN zijn Opvoedingsondersteuning CAW Mobiele begeleiding Moeder-kind begeleiding WINGG VDIP Consultfunctie OCJ West-Vlaanderen Vertrouwenscentrum

29 MTA Interactief

30 MTA Interactief! Vorm kleine groepjes met mix van residentiele en ambulante diensten (PZ, PAAZ, CGG, CAW, PZT, politie, CLB, etc.) Overleg rond volgende zaken Hoe zouden jullie hier contextueel werken? Wat is beste zorg: residentieel, ambulant?

31 MTA Interactief! Eva : Aanmeldingsklacht via HA : suïcidaliteit met concrete planning & afscheidsbrieven (-> familiaal conflict na suïcide zoon 1jaar geleden)+ CTRS (aanmelding): 6 A1 B2 C3. Blanco voorgeschiedenis. Einde begeleiding= opname CE om datum suïcide te doorbreken CTRS (beëindiging): 9 A1 B4 C4 Dochter nauw betrokken (nam omstandigheidsverlof) Hans : Aanmeldingsklacht via AZ: suïcidaliteit (reanimatie & coma na SCpoging & ontslag AZ, weigering opname PZ) + CTRS (aanmelding): 9 A2 B3 C4. Burn-out & misbruik in verleden. Blanco voorgeschiedenis. Einde begeleiding= doorverwijzing ambulante psycholoog CTRS (beëindiging): 10 A2 B4 C4 Nauw gewerkt met partner Jonas : Aanmeldingsklacht via CE: depressieve stemming (BDI: 30) Korte opname na conflict met fysieke agressie op school met alcoholintoxicatie en SCdreiging. Verhuis moeder met nieuwe partner ->alleen gaan wonen CTRS (aanmelding): 8 A3 B2 C3. Voorgeschiedenis = integrale jeugdzorg na echtscheiding Einde begeleiding = BDI: 18. Intake VDIP. Pleegde suïcide kort na begeleiding MTA. CTRS (beëindiging): 10 A4 B3 C3. Geen natuurlijk netwerk kunnen betrekken, weigerde.

32 MTA Interactief! Frank : Aanmeldingsklacht via HA: burn-out & familiale conflicten binnen NSG. Eerstelijnspsychologe in voorgeschiedenis. CTRS: 9: A3 B3 C3. Gaf tijdens begeleiding aan concreet suïcidaal plan te hebben. Nog nooit hierover verbale uitingen. Einde begeleiding: doorverwijzing ambulante psycholoog & contextbegeleiding gezin. CTRS (beëindiging): 12 A4 B4 C4. Tijdens begeleiding bezoek aan CE doch weigerde & verkoos veiligheid eigen huis. Vrouw nam ziekteverlof. Familiegesprekken georganiseerd. Dries : Aanmeldingsklacht via HA: depressieve stemming tijdens vechtscheiding; kwaadheid & wraak tov ex. Kan niet alleen zijn. CTRS (aanmelding) 8 A3 B3 C3. Steun natuurlijk netwerk: ouders & vrienden. Voorgeschiedenis van diverse suïcidale uitingen: MTA, CAW, CGG. Einde = stief aan suïcide tijdens begeleiding. Tijdens begeleiding toekomstgericht (sociale woning, advocaat). Week zonder kinderen -> vermijding alleen zijn via natuurlijk netwerk, MTA & ander professioneel netwerk. Dagelijkse afspraken. Afwijzing tijdens speeddating kort voor suïcide. Stuurde afscheids-sms na ex. Sander : aanmelding via spoeddienst na intoxicatie. 27-jarige man, gekend met impulsieve SC-pogingen + CTRS (aanmelding): 7 A2 B 2 C3 Einde begeleiding = geen doorverwijzing, enkel info kunnen nalaten, Geen mandaat om familie te betrekken, wel crisiplan opgemaakt samen met vrienden CTRS (beëindiging): 10 A4 B3 C3

33 Take home message! Belang van betrekken natuurlijk netwerk! Professioneel netwerk is maar tijdelijke ondersteuning Belang van concrete afspraken tussen cliënt, natuurlijk steunsysteem & hulpverlening (bv. Via SOS-plan) Moeilijk evenwicht tussen sociale steun & sociale controle voor steunsysteem Belang van psycho-educatie aan sociaal steunsysteem Opname aangewezen indien niet voldoen aan 3 criteria (CTRS) A: veiligheid bij doorbreken van blikvernauwing (concrete planning); B: indien niet dragelijk door steunsysteem (ontlasten) C: indien onvoldoende commitment tussen cliëntensysteem & hulpverlening (niet-pluis-gevoel) Suïcidaliteit moeilijk voorspelbaar & geen evidente afweging voor hulpverleners (= mensen en gast ter plaatse) Hoop binnenkort met jullie te kunnen overleggen en samenwerken!

34 Contact Bereikbaar maandag - vrijdag: zaterdag - zondag - feestdagen: Per medewerker mobiel nummer mta@netwerkaccolade.be Teamleider gerrit.vanhee@netwerkaccolade.be Poperingseweg Ieper