Holdingstructuur in het onderwijs?

Transcriptie

1 Holdingstructuur in het onderwijs? Kanter Breuker 1 Congres PO Raad, Nijkerk 16 juni 2017

2 Veel aandacht voor holdingstructuur in het onderwijs. Terecht: de holdingstructuur kan een nuttige functie vervullen, ook in het onderwijs. Holdingstructuur heeft op zichzelf niets te maken met het willen ontwijken van wet- en regelgeving; waarborgen daartegen kunnen in structuur worden verwerkt. 2

3 Maar wel: onduidelijkheid. Brief staatssecretaris d.d. 11 november 2016 geeft meer duidelijkheid èn ruimte. De voorvraag is (en blijft): wat ìs eigenlijk een holdingstructuur (in het onderwijs)? Ofwel: wat kun je met een holdingstructuur in het onderwijs? 3

4 Holdingstructuur: juridische organisatiestructuur, waarin activiteiten zijn ondergebracht in onderling verbonden rechtspersonen. Een van de rechtspersonen voert de regie/heeft de leiding (de holding ) over de andere (de (klein)dochters ). Komt uit het bedrijfsleven, waar deze al geruime tijd gangbaar is en een veel ruimer toepassingsbereik heeft dan in het onderwijs mogelijk! 4

5 - aandeelhouders - H TH1 TH2 WM1a WM1b WM1c WM2a WM2b

6 Holdingstructuur in het bedrijfsleven: werken met B.V. s/n.v. s met aandeelhouderslijnen (particuliere zeggenschap èn particulier financieel belang). Veel organisatievrijheid; beperkingen zijn schuldeisersbescherming en organisatorische/financiële logica. 6

7 Praktijk in het (primair) onderwijs: (nagenoeg) alle scholen beheerd door privaatrechtelijke rechtspersonen (m.n. stichting en vereniging (artikel 55/48 WPO)); dit beheer heeft (nagenoeg) altijd plaats vanuit enkelvoudige privaatrechtelijke rechtspersoon (stichting of vereniging); 7

8 Bevoegd gezag stichting Bevoegd gezag vereniging School School School School

9 Karakteristieken onderwijs (tevens verschillen met bedrijfsleven): werken met stichtingen (en verenigingen); overwegend functionele zeggenschap, invloed derden-belanghebbenden (MR), extern toezicht (gemeente, inspectie); geen winstoogmerk, bestedingsklem middelen; activiteiten in beginsel niet deelbaar (schoolbevoegd gezag-bekostiging, fiscaliteit). 9

10 Holdingstructuur in het onderwijs derhalve beperkt toepasbaar, namelijk als bestuurlijke verbinding tussen min of meer zelfstandige rechtspersonen. Min of meer : door opname in de holdingstructuur vormen deze rechtspersonen een bestuurlijke eenheid, met behoud financiële zelfstandigheid en eigen kring (en invloed) belanghebbenden. 10

11 H D1 D2 School School School School School School School School

12 Waarom zou je een holdingstructuur (in het onderwijs) willen? organisatorische/bedrijfsmatige logica; differentiëren/nuanceren t.a.v. invloed dan wel participatie van- en verantwoording jegens belanghebbenden/toezicht; beperking/kanalisering financiële risico s; 12

13 (Waarom een holdingstructuur (in het onderwijs), vervolg:) faciliteren fusie; faciliteren toekomstige herstructurering; kunnen aanbieden van flankerende activiteiten. 13

14 Hoe holdingstructuur in het onderwijs te creëren? Varianten: A. personele unie?; B. federatie?; C. persoonlijke externe invloed?; D. bestuurstichting; 14

15 Ad A: In personele unie bestaat bestuurlijke eenheid niet in bestuur door één afzonderlijke stichting, maar in (bereidheid tot) afstemming bestuurlijk handelen van individuen in verschillende bestuursfuncties. 15

16 Ad B: [Holding: duurzaam samengaan rechtspersonen in integrale bestuurlijke eenheid.] Federatie: samenwerking door autonome rechtspersonen op deelgebieden: partiële en vrijblijvende bestuurlijke eenheid. 16

17 S1 S2 School School School School School School School School Federatie

18 Ad C: Overdracht bestuurlijke bevoegdheden (door dochter) aan een derde (holding)? [Invloed in de vorm van benoemingsrechten, goedkeuringsrechten, instructierechten?] 18

19 Ad D: Bestuur over dochters opgedragen aan een speciale bestuurstichting. [toepassing bij vereniging (bijzonder onderwijs)] 19

20 RvT leden Bestuur OCW HMR H Holding (vereniging) (bestuur) (bestuur) Lumpsum (bekostiging) Lumpsum (bekostiging) huisvesting Gemeente GMR D1 huisvesting -- bevoegd gezag -- bevoegd gezag D2 GMR MR MR MR MR MR MR MR MR school school school school school school school school

21 Tussenconclusie (1): Holdingstructuur als aanduiding niet adequaat in het onderwijs: niet eenduidig gebruikt en ook niet eenduidig begrepen. 21

22 Ontstaansredenen holdingstructuur in het onderwijs? a) interne herstructurering; b) fusie. [Creëren holdingstructuur is geen verplichting maar eigen vrijwillige en bewuste keuze. Is ook niet onomkeerbaar.] 22

23 Ad a: interne herstructurering; (Redenen: als hiervoor) 23

24 S/H -- voorheen bevoegd gezag (bestuursoverdracht of juridische afsplitsing) - nieuw bevoegd gezag -- nieuw bevoegd gezag D1 D2 school school school school school school school school

25 Ad b: fusie; Werking fusietoets? 25

26 H S/D 1 S/D 2 school school school school school school school school

27 Good governance in de holdingstructuur: moet met elkaar te verenigen zijn (functionaliteit en onafhankelijkheid m.b.t. zeggenschap en invloed), aanspreekbaarheid, verantwoording); niet in elk scenario (A, B, C, D) even goed te verenigen; toepassing in variant D; 27

28 Extern toezicht in de holdingstructuur: moet met elkaar te verenigen zijn; wie kan worden aangesproken, wie is geadresseerde?; niet in elk scenario (A, B, C, D) even goed te verenigen; toepassing in variant D; 28

29 Tussenconclusie (2): Van de varianten voor creëren van holdingstructuur (A,B,C,D) is variant D de te kiezen variant. [Zo ook elders in het semi-publieke domein (zorg)] 29

30 Toepassingsmogelijkheden holdingstructuur in het Onderwijs (variant D). 30

31 Gemeentelijk organiseren van bovengemeentelijk openbaar onderwijs H Gemeente(raad) A D1 48WPO D2 48WPO Gemeente(raad) B school school school school school school school school

32 Bestuurlijk verbinden openbaar en bijzonder onderwijs [ samenwerkingsbestuur-plus ] H Gemeente(raad) A D1 48WPO D2 55WPO -- eventuele (religieuze/levensbeschouwelijke of andersoortige) achterban school school school school school school school school

33 Bestuurlijk verbinden verschillende sectoren (PO-VO) H Gemeente A Gemeente A/X? 48WPO 42AWVO PO school PO school PO school PO school VO school

34 Schaaloptimalisatie HMR H belanghebbenden A belanghebbenden B GMR GMR D1 D2 MR MR MR MR MR MR MR MR School School School School School School School School

35 Voorportaal juridische fusie H D1 D2 school school school school school school school school

36 Scheiding vermogen en risicokanalisatie(-beperking) H D1 D2 school school school school school school school school

37 Eigen flankerende activiteiten (kindcentra) H D1 (onderwijs) D2 (kinderopvang) school locatie school locatie school locatie school locatie

38 Slotsom: holdingstructuur kan nuttige functie vervullen (ook) in het onderwijs. Dient objectief op merites te worden beoordeeld. Mogelijke nadelen via wetgeving op te lossen. ===*=== 38

39 Mr. K.A. (Kanter) Breuker Notaris Wiardaplantage AA Leeuwarden Postbus AA Leeuwarden T: +31 (0) F: +31 (0) M: +31 (0) E: k.breuker@triplaw.nl W: 39