Probleemanalyse. Milieuhandhaving. In het kader van het landelijke traject "Professionalisering van de handhaving" juli 2003

Transcriptie

1 Probleemanalyse juli 2003 In het kader van het landelijke traject "Professionalisering van de handhaving" Milieuhandhaving

2 Probleemanalyse juli 2003 In het kader van het landelijke traject "Professionalisering van de handhaving" Milieuhandhaving dossier V datum 21 juli 2003 registratienummer NN-RM versie 3 DHV Milieu en Infrastructuur BV Niets uit dit bestek/drukwerk mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. drukwerk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van DHV Milieu en Infrastructuur BV, noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd. Het kwaliteitssysteem van DHV Milieu en Infrastructuur BV is gecertificeerd volgens NEN ISO 9001.

3 INHOUD BLAD 1 INLEIDING 4 2 OVERZICHT TAKEN HANDHAVING 6 3 HUIDIGE PRIORITEITEN 7 4 TYPERING BEDRIJVIGHEID 8 5 TAAKGEBONDEN MILIEUPROBLEMEN 9 6 EFFECTEN VAN OVERTREDINGEN 10 7 NALEEFGEDRAG: KANSEN OP OVERTREDINGEN 11 8 RISICOKAART 12 9 CONCLUSIES COLOFON 14 BIJLAGE Samenvatting huidige situatie milieuhandhaving NN-RM

4 1 INLEIDING Naar aanleiding van de discussienota Met recht verantwoordelijk hebben het rijk, de provincies, de gemeenten en de waterkwaliteitsbeheerders begin 2002 besloten om gezamenlijk een project op te starten ter verbetering ( professionalisering ) van de milieuhandhaving. Er zijn gezamenlijk kwaliteitscriteria voor handhaving ontwikkeld, gebaseerd op het adequate handhavingsproces van de Landelijke Coördinatie Commissie Milieuwethandhaving (LCCM). Op basis van de kwaliteitscriteria hebben gemeenten hun uitvoeringskwaliteit tegen het licht gehouden door middel van een zelfevaluatie. Op basis daarvan moeten gemeenten een plan van aanpak (verbeterplan) maken. De eerste stap en de basis van de kwaliteitsverbetering is het maken van een probleemanalyse, waarin de problemen van de handhaving(sorganisatie) worden geanalyseerd. Het doel hiervan is om (conform de kwaliteitscriteria) sturing te kunnen geven aan de handhavingsinspanningen, gebaseerd op de situatie in Ferwerderadiel. Op basis van de resultaten van de probleemanalyse worden ondermeer prioriteiten geformuleerd en een uitvoeringsprogramma vastgesteld. Onderdelen van de probleemanalyse (volgens de kwaliteitscriteria) zijn: Overzicht inrichtingengebonden en niet-inrichtingengebonden taken: het wettelijke takenpakket van de handhavingsorganisatie, incl. de landelijke handhavingsprioriteiten. Alle (taakgebonden) milieuproblemen: een overzicht van alle essentiële milieuproblemen die de te handhaven doelgroepen veroorzaken (bodem, water, lucht, geluid, veiligheid, etc). Effecten van potentiële en feitelijke overtredingen: de (mogelijke) effecten van het niet naleven van de gestelde milieuregels, incl. neveneffecten (in hoeverre leiden beperkte overtredingen tot een bredere golf van ongewenst naleefgedrag: slecht voorbeeld doet slecht volgen). Kansen op overtredingen: deze analyse betreft het naleefgedrag; bij welke bedrijven, doelgroepen, branches, thema s bestaat een grote kans op overtredingen van de milieuregels; welke overtredingen komen het meest voor; inzicht in hetgeen de potentiële overtreding veroorzaakt kan ertoe bijdragen dat de handhavingsinspanningen gerichter (en dus effectiever en efficiënter) kunnen worden ingezet. Risico-inventarisatiekaart: op deze kaart kunnen de mogelijke risico s en effecten op de omgeving in beeld worden gebracht (in de kwaliteitscriteria is het maken van een risicoinventarisatiekaart als facultatief aangegeven); een voorbeeld hiervan is de risicokaart voor veiligheid, die voor geheel Fryslân is opgesteld. In een interactieve bijeenkomst d.d. 14 mei 2003 met betrokkenen binnen de gemeente (de heren Esselaar, Dijkstra, Tigchelaar en Woudstra) en ondersteuning van DHV (de heren Klooster en Radersma) zijn de problemen geïnventariseerd. Vervolgens is tijdens een tweede bijeenkomst d.d. 12 juni 2003 de concept-probleemanalyse besproken met burgemeester Van den Berg (portefeuillehouder) en de eerder genoemde betrokkenen. De conceptprobleemanalyse is ter toetsing voorgelegd aan de provincie Fryslân. Op 11 juli 2003 is de concept-probleemanalyse besproken met mevrouw J. Plender van de provincie, waarna de opmerkingen van de provincie zijn verwerkt in de voor u liggende versie van de probleemanalyse. NN-RM

5 In dit document wordt per onderdeel de situatie in Ferwerderadiel weergegeven. In de bijlage is de huidige situatie aan de hand van de belangrijkste elementen van de criteria samengevat. Deze samenvatting is gebaseerd op de twee bijeenkomsten en de resultaten van de zelfevaluatie. NN-RM

6 2 OVERZICHT TAKEN HANDHAVING Ten aanzien van de milieuhandhaving gaat het in Ferwerderadiel om de volgende taken: Wet milieubeheer: controleren van inrichtingen (vergunningen en AmvB-bedrijven), controle illegale stort, zorgplicht, etc. Wet bodembescherming: kleine saneringen en zorgplicht (m.n. bij incidenten) Bouwstoffenbesluit: controleren gebruik van bouwstoffen bij grond-, weg- en waterwerken Milieuaspecten APV: controle illegale stort, verbranden afval, milieu-aspecten evenementen. NN-RM

7 3 HUIDIGE PRIORITEITEN Per handhavingstaak worden hieronder de prioriteiten opgesomd. Wet milieubeheer Bezoekfrequentie aan de hand van categorie indeling BUGM (1 tot en met 4); daarnaast onderschrijving van LCCM-prioriteiten, provinciale prioriteiten (bijvoorbeeld actie Jiskefet) en regionale prioriteiten (MAD). Wet bodembescherming Geen. Bouwstoffenbesluit Grondstromenbeleid en nieuwe materialen. APV Geen prioriteiten. NN-RM

8 4 TYPERING BEDRIJVIGHEID Per handhavingstaak wordt hieronder de bedrijvigheid binnen de gemeente getypeerd. Wet milieubeheer Het inrichtingenbestand van de Wet milieubeheer bevat 407 bedrijven (categorie-indeling: 293 cat. 1, 80 cat. 2, 25 cat. 3 en 9 cat 4). De bedrijvigheid in de gemeente is voor een belangrijk deel agrarisch of gerelateerd aan agrarische bedrijvigheid (mechanisatiebedrijven, fouragehandelaren, etc). Er zijn drie deelgebieden te onderscheiden, met daarbij aangegeven de soort bedrijvigheid: Buitengebied: agrarisch Kernen: voornamelijk kleinschalig en horeca; daarnaast aantal grotere bedrijven met grotere risico s: Van der Meulen (voeding), Wifo (mechanisatie), Hoogland (fourage), 2 LPGstations. Bedrijventerreinen: aantal grotere bovenregionale bedrijven Koopmans/Nelf (verffabriek), Oreel (metaal), Hellema, Helwa en Van der Meulen (voeding); rest voornamelijk lokaal of regionaal georiënteerd: garages, timmerbedrijven e.d. Wet bodembescherming Met name bedrijven hierboven genoemd onder de Wet milieubeheer. Bouwstoffenbesluit Gebruik bouwstoffen bij grond- weg- en waterwerken, van de gemeente zelf of door derden. APV Evenementen, zwerfvuil, horeca. NN-RM

9 5 TAAKGEBONDEN MILIEUPROBLEMEN Momenteel is er in Ferwerderadiel geen sprake van omvangrijke milieuproblemen. Wel is er incidenteel sprake van een toename van de reguliere milieubelasting of risico s. Dit heeft met name betrekking op geluid, bodem en veiligheidsrisico s. Hieronder wordt per taak en zo nodig per type bedrijvigheid een overzicht gegeven van potentiële milieuproblemen. Wet milieubeheer Agrarische sector: bodem en water, geluid Kernen: o bovenregionale bedrijven: geluid, lucht, bodem en veiligheid o horeca: geluid Bedrijventerreinen: geluid, lucht, bodem en veiligheid. Wet bodembescherming Bodemverontreiniging, met name gerelateerd aan bedrijvigheid genoemd in hoofdstuk 4. Bouwstoffenbesluit Hergebruik bouwstoffen, bodem en water. APV Geluid en veiligheid. NN-RM

10 6 EFFECTEN VAN OVERTREDINGEN Als er niet gehandhaafd zou worden, zouden de volgende overtredingen en mogelijke effecten kunnen optreden: Mest niet correct opgeslagen (geen goede mestplaat) en afgevoerd: kan de bodem en/of de sloot in lopen. Verbranding van afval (met name in het buitengebied): luchtverontreiniging, risico s. Foutieve opslag olie (bijvoorbeeld geen goede lekbak): mogelijke bodemverontreiniging. Meer opslaglocaties en verkooppunten vuurwerk: risico s ontploffing en brand. Mogelijke overtredingen bij risicobedrijven (bedrijven die in verleden vaker niet aan voorschriften voldeden) Van der Meulen, Hellema en Hoogland: brandrisico s vanwege foutieve opslag van gevaarlijke stoffen (veiligheid, luchtverontreiniging en bodem), geluid en geur. Na-aapgedrag: slecht voorbeeld doet slecht volgen (relatief kleine gemeente, hoewel sociale controle hierdoor ook groter is). In het kader van het Bouwstoffenbesluit: mogelijk uitloging en verontreiniging water en bodem. In het kader van de APV: geluidsoverlast en veiligheidsrisico s tengevolge van evenementen. NN-RM

11 7 NALEEFGEDRAG: KANSEN OP OVERTREDINGEN In het algemeen kan gezegd worden dat het naleefgedrag in de gemeente goed is. Bedrijven die overtreding hebben begaan weten dat ze in de gaten worden gehouden. Controlebezoeken worden niet aangekondigd en er is na overtreding altijd herhalingbezoek. Daarnaast is er een vorm van sociale controle omdat de gemeente qua inwoners relatief klein van omvang is. In 2002 bleek dat bij hercontrole in alle gevallen de overtredingen ongedaan waren gemaakt (dus geen sancties noodzakelijk). De operatie Jiskefet (waarbij afvalcontainers worden gecontroleerd en ingeval er een afvalstof wordt gevonden die niet thuishoort in container wordt direct PV opgemaakt) heeft niet bijgedragen aan het draagvlak voor naleving van de milieuwetgeving. In Ferwerderadiel werkt het veel beter als eerst gewaarschuwd wordt (de operatie kwam over als een overval). De MAD doet de handhaving van alle categorie 4 bedrijven, en de meest risicovolle categorie 3 bedrijven, hierdoor is er meer afstand tussen bedrijf en controleur (omdat MAD-medewerker verder van bedrijf af staat ) en wordt kans op loyaliteitsconflict van de toezichthouder verkleind. Veel voorkomende overtredingen zijn: foutieve opslag olie en het niet (tijdig) keuren van brandblussers. Ten aanzien van het Bouwstoffenbesluit worden weinig overtredingen geconstateerd. Er is weinig zicht op het naleefgedrag van de verschillende milieuaspecten van de APV. NN-RM

12 8 RISICOKAART De risicobedrijven staan aangegeven op de risicokaart van de provincie Fryslân. De kaart staat op de website van de provincie en is via een link op de site van Ferwerderadiel te bereiken. De volgende risicobedrijven vallen onder het bevoegd gezag van de gemeente: Koopmans/Nelf (verf) te Marum: binnen de effectafstand van 600 meter liggen geen risicoontvangers (wel woningen). Hoogland (fouragehandel) te Ferwert: dit bedrijf ligt in dorpskern van Ferwert, binnen de effectafstand van 350 meter liggen risico-ontvangers (scholen, kerken, sporthal) en woningen. Twee LPG-tankstations (Van der Mey te Ferwert en Bremer te Hallum): binnen de effectafstand van 250 meter liggen geen risico-ontvangers (wel woningen). Twee vuurwerk-opslaglocaties/-verkooppunten (ACM Welkoop en Fixed te Marrum): binnen de effectafstand liggen geen risico-ontvangers. Daarnaast is er nog een Gasvoorbehandelingslocatie van de NAM als risicobedrijf aanwezig (valt onder bevoegd gezag van Ministerie van EZ). Binnen de effectafstand van 150 meter liggen geen risico-ontvangers (wel woningen). NN-RM

13 9 CONCLUSIES Puntsgewijs worden hieronder de belangrijkste bevindingen van de probleemanalyse opgesomd: Ten aanzien van de milieuhandhaving gaat het in Ferwerderadiel om de volgende taken: o Wet milieubeheer: controleren van inrichtingen (vergunningen en AmvBbedrijven), controle illegale stort, zorgplicht, etc. o Wet bodembescherming: kleine saneringen en zorgplicht (m.n. bij incidenten) o Bouwstoffenbesluit: controleren gebruik van bouwstoffen bij grond-, weg- en waterwerken. o Milieuaspecten APV: controle illegale stort, verbranden afval, milieu-aspecten evenementen. Ten aanzien van de Wet milieubeheer vindt de bezoekfrequentie plaats aan de hand van categorie indeling BUGM (1 tot en met 4); daarnaast worden de LCCM-prioriteiten, provinciale prioriteiten (bijvoorbeeld actie Jiskefet) en regionale prioriteiten (MAD) onderschreven. Ten aanzien van dewet bodembescherming en de APV zijn geen prioriteiten toegekend. Bij het Bouwstoffenbesluit ligt de prioriteit bij het grondstromenbeleid en nieuwe materialen. De bedrijvigheid in de gemeente is voor een belangrijk deel agrarisch of gerelateerd aan agrarische bedrijvigheid (mechanisatiebedrijven, fouragehandelaren, etc). Momenteel is er in Ferwerderadiel geen sprake van omvangrijke milieuproblemen. Wel is er incidenteel sprake van een toename van de reguliere milieubelasting of risico s. Dit heeft met name betrekking op geluid, bodem en veiligheidsrisico s. Waarschijnlijke effecten van niet-handhaven zijn: o Mest niet correct opgeslagen (geen goede mestplaat) en afgevoerd: kan de bodem en/of de sloot in lopen. o Verbranding van afval (met name in het buitengebied): luchtverontreiniging, risico s o Foutieve opslag olie (bijvoorbeeld geen goede lekbak): mogelijke bodemverontreiniging o o o Meer opslaglocaties en verkooppunten vuurwerk: risico s ontploffing en brand Mogelijke overtredingen bij risicobedrijven (bedrijven die in verleden vaker niet aan voorschriften voldeden) Van der Meulen, Hellema en Hoogland: brandrisico s vanwege foutieve opslag van gevaarlijke stoffen (veiligheid, luchtverontreiniging en bodem),, geluid en geur. Na-aapgedrag: slecht voorbeeld doet slecht volgen (relatief kleine gemeente, hoewel sociale controle hierdoor ook groter is) In het algemeen kan gezegd worden dat het naleefgedrag in de gemeente goed is. Veel voorkomende overtredingen zijn: foutieve opslag olie en het niet (tijdig) keuren van brandblussers. Er is weinig zicht op het naleefgedrag van de verschillende milieuaspecten van de APV. Het bedrijf Hoogland (fouragehandel) ligt in dorpskern van Ferwert; binnen de effectafstand van 350 meter liggen risico-ontvangers (scholen, kerken, sporthal) en woningen. NN-RM

14 10 COLOFON Gemeente Ferwerderadiel/probleemanalyse Opdrachtgever : Gemeente Ferwerderadiel Project : Verbeterplan en probleemanalyse handhaving Dossier : V Omvang rapport : 14 pagina's Auteur : Sjoerd Radersma Bijdrage : Martin Klooster Projectleider : Martin Klooster Projectmanager : Gerard Schippers Datum : 21 juli 2003 Naam/Paraaf : NN-RM

15 BIJLAGE 1 Samenvatting huidige situatie milieuhandhaving Gemeente Ferwerderadiel/probleemanalyse bijlage 1-1 -

16 Hieronder is de huidige situatie aan de hand van de belangrijkste elementen van de kwaliteitscriteria samengevat. De samenvatting is opgesteld op basis van twee bijeenkomsten (d.d. 14 mei 2003 en 12 juni 2003) met betrokkenen van de gemeente Ferwerderadiel en ondersteuning van DHV, en de resultaten van de zelfevaluatie. 1 Prioritering Prioritering bij de handhavingstaken ten aanzien van de Wet milieubeheer is gebaseerd op de categorie-indeling van de BUGM/VOGM-periode. Dit is vastgelegd in het milieuuitvoeringsprogramma. Daarnaast wordt bij de uitvoering rekening gehouden met het naleefgedrag: hoe slechter het naleefgedrag hoe hoger de bezoekfrequentie. Als het naleefgedrag van een bedrijf niet goed is, wordt het bedrijf vaker bezocht dan op grond van de categorie-indeling is vastgesteld. Dit is echter niet vastgelegd in het uitvoeringsprogramma. De BUGM/VOGM-bezoekfrequenties gelden als minimum: bij goed gedrag wordt niet minder vaak bezocht dan BUGM/VOGM-frequentie. Ten aanzien van de APV, de Wet bodembescherming en het Bouwstoffenbesluit zijn geen prioriteiten vastgelegd in een programma. 2 Capaciteit De capaciteit van de handhaving is voldoende groot en als zodanig vastgelegd in de begroting. De bezoekplanning worden gehaald. De formatie is met twee medewerkers kwetsbaar. Er is al weinig tijd om klachten etc. af te handelen. Om pieken of ziekte op te vangen is in de begroting wel structureel budget beschikbaar dat het cluster milieu zelf kan aanwenden. De capaciteit is gebaseerd op de kengetallen vanuit de BUGM/VOGM en niet op eigen ervaringscijfers. Ten aanzien van het Bouwstoffenbesluit is voldoende capaciteit beschikbaar en dit wordt vastgelegd in het uitvoeringsprogramma milieu. Door het opstellen van een bodembeheerplan kan al zeer efficiënt gewerkt worden. Ten aanzien van de handhaving van de APV zijn er geen aanwijzingen dat de capaciteit ontoereikend is. 3 Beleid en strategie Er zijn geen handhavingsdoelen vastgelegd. Ten aanzien van de Wet milieubeheer wordt het Fries milieudraaiboek gevolgd (strategie). Dit is niet vastgelegd. Ten aanzien van beleid en strategie is er weinig vastgelegd. Voor de handhaving van de APV is geen beleid: handhaving gebeurt aan de hand van klachten. Voor de handhaving van het Bouwstoffenbesluit en Wet bodembescherming: geen doelen vastgesteld. 4 Programma Voor handhaving van de Wet milieubeheer wordt jaarlijks een lijst gemaakt met te controleren bedrijven met daarbij aangegeven wie het doet en wanneer. Voor handhaving APV en Bouwstoffenbesluit is een dergelijke lijst niet aanwezig. 5 Kennis, opleiding en ervaring Het kwaliteitsniveau is momenteel goed. Het minimum kennisniveau per functie is vastgelegd in de functieomschrijving. Er is een opleidingsplan (inclusief budget) maar de opvolging en structuur (vastleggen procedure, behoeftepeiling, actualisering) ontbreekt. Gemeente Ferwerderadiel/probleemanalyse bijlage 1-2 -

17 6 Samenwerking De MAD voert de handhaving van categorie 3 en 4 bedrijven uit. Daarnaast is er samenwerking met Seph. 7 Organisatie/procedures Er is geen organogram voor de handhavingstaken en de functiebeschrijvingen zijn vrij globaal. Wel wordt het stappenplan uit het Fries milieudraaiboek toegepast (niet vastgelegd). Over het algemeen kan gezegd worden dat bevoegdheden, taken en verantwoordelijkheden, evenals de processen nog niet voldoende zijn vastgelegd. Er zijn geen protocollen en werkinstructies. De verdeling tussen de MAD en de medewerkers is vastgelegd in regionale bestuurlijke afspraken. Bij de MAD zijn de handhaving en vergunningverlening gescheiden (op personeelsniveau). Ten aanzien van de bedrijven waarbij de gemeente de handhaving uitvoert vallen een groot aantal bedrijven onder een Amvb. Er resteren nog circa 105 bedrijven waarbij de gemeente zowel de vergunningverlening als de handhaving uitvoert. Van bovengenoemde 105 bedrijven gaat naar alle waarschijnlijkheid 80% onder de nieuwe Amvb agrarische bedrijven vallen. Hierbij past de gemeente geen scheiding van functies toe (dit is vanwege de beperkte omvang de formatie is functiescheiding hierbij niet mogelijk). Eveneens vanwege de beperkte omvang van de organisatie heeft de gemeente geen mogelijkheden om een roulatiesysteem toe te passen bij de handhaving van de bedrijven die zij controleert. 8 Kwaliteitsborging Er is een monitoringssysteem opgezet in het kader van het milieubeleidsplan. Er vindt monitoring plaats van het aantal controles, hercontroles en eventuele vervolgacties. Monitoring is echter niet verbonden aan vooraf vastgelegde doelen, met meetbare indicatoren. Ten aanzien van voorgaande aspecten is er nog geen vastgelegde kwaliteitsborging. Gemeente Ferwerderadiel/probleemanalyse bijlage 1-3 -