Nulmeting PVV Op weg naar toekomstbestendige kalver- en varkenssectoren

Transcriptie

1 Nulmeting PVV Op weg naar toekomstbestendige kalver- en varkenssectoren DEFINITIEF 29 september 214 Referentie: /MVG/dvr

2 Inhoudsopgave Managementsamenvatting 6 Belangrijkste resultaten nulmeting onderzoek & innovatie binnen de varkensketen 7 Belangrijkste resultaten nulmeting verordening varkensleveringen 8 Belangrijkste resultaten nulmeting monitoring kritische stoffen (MKS) kalveren 9 Aanbevelingen 1 1. Inleiding Aanleiding Doel Leeswijzer Aanpak nulmeting en beschrijving PVV Aanpak nulmeting PVV Uitgangspunten nulmeting Het agility -gedachtegoed Onderzoeksopzet nulmeting Beschrijving organisatie en werkwijze PVV Antibioticareductie kalveren en varkens Inleiding Totaaloverzicht uitkomsten nulmeting antibioticareductie Effectiviteit Uitwerking indicatoren De effectiviteit van het antibioticabeleid Responsiviteit Uitwerking indicatoren Responsiviteit van het PVV op het gebied van antibioticareductie Efficiëntie Uitwerking indicatoren De efficiëntie van het PVV en de keten op het gebied van antibioticareductie Adaptiviteit De adaptiviteit van het PVV en de keten op het gebied van antibioticareductie Accountability Uitwerking indicatoren 33 PwC is het merk waaronder PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Belastingadviseurs N.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Advisory N.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Compliance Services B.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Pensions, Actuarial & Insurance Services B.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers B.V. (KvK ) en andere vennootschappen handelen en diensten verlenen. Op deze diensten zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin onder meer aansprakelijkheidsvoorwaarden zijn opgenomen. Op leveringen aan deze vennootschappen zijn algemene inkoopvoorwaarden van toepassing. Op treft u meer informatie over deze vennootschappen, waaronder deze algemene (inkoop)voorwaarden die ook zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam.

3 Accountability van het PVV en de sector op het gebied van antibioticareductie Transparantie Uitwerking indicatoren Transparantie van het PVV rondom het thema antibioticareductie Toegankelijkheid Uitwerking van de indicatoren Toegankelijkheid van het PVV op het gebied van antibioticareductie Onderzoek & Innovatie binnen de varkensketen Inleiding Totaaloverzicht uitkomsten nulmeting onderzoek & innovatie Effectiviteit Uitwerking indicatoren De effectiviteit van het beleid ten aanzien van onderzoek en innovatie Responsiviteit Uitwerking indicatoren Responsiviteit van het PVV en de keten op het gebied van onderzoek en innovatie Efficiëntie Uitwerking indicatoren Efficiëntie van het PVV op het gebied van onderzoek en innovatie Adaptiviteit Adaptiviteit van het PVV en de keten op het gebied van onderzoek en innovatie Accountability Uitwerking indicatoren Accountability van het PVV op het gebied van onderzoek & innovatie Transparantie Uitwerking indicatoren Transparantie van het PVV op het gebied van onderzoek & innovatie Toegankelijkheid Uitwerking indicatoren Toegankelijkheid van het PVV op het gebied van onderzoek & innovatie Verordening Varkensleveringen Inleiding Totaaloverzicht uitkomsten nulmeting verordening varkensleveringen Effectiviteit Uitwerking indicatoren 61 PwC Pagina 3 van 15

4 De effectiviteit van de VVL Responsiviteit Uitwerking indicatoren Responsiviteit van het PVV op het gebied van VVL Efficiëntie Uitwerking indicatoren De efficiëntie van het PVV en de keten op het gebied van VVL Adaptiviteit De adaptiviteit van het PVV en de keten op het gebied van VVL Accountability Uitwerking indicatoren Accountability van het PVV en de sector op het gebied van VVL Transparantie Uitwerking indicatoren Transparantie van het PVV rondom het thema VVL Toegankelijkheid Uitwerking van de indicatoren Toegankelijkheid van het PVV op het gebied van VVL 7 6. MKS kalveren Inleiding Totaaloverzicht uitkomsten MKS kalveren Effectiviteit Uitwerking indicatoren De effectiviteit van het MKS beleid Responsiviteit Uitwerking indicatoren Responsiviteit van het PVV op het gebied van MKS kalveren Efficiëntie Uitwerking indicatoren De efficiëntie van het PVV en de keten op het gebied van MKS Adaptiviteit Adaptiviteit van het PVV en de keten op het gebied van MKS Accountability Uitwerking indicatoren Accountability van het PVV en de sector op het gebied van MKS 88 PwC Pagina 4 van 15

5 6.8. Transparantie Uitwerking indicatoren Transparantie van het PVV op het gebied van MKS Toegankelijkheid Uitwerking indicatoren Toegankelijkheid van het PVV op het gebied van MKS kalveren 9 7. Slotbeschouwing Overkoepelende effecten Ontwikkelingen op het gebied van export Ontwikkelingen in de status van diergezondheid Ontwikkelingen in het aantal humane besmettingen Voorstellen voor vervolgmetingen 98 A. Bronnenlijst 99 B. Het agility -gedachtegoed 11 C. Onderzoeksbeschrijving agility scan 14 C.1. Respondenten 14 C.2. Vragenlijst en berekening totaalscore 15 PwC Pagina 5 van 15

6 Managementsamenvatting Aanleiding nulmeting De vee- en vleessectoren maken zich zorgen over het besluit van kabinet Rutte II om de Product- en Bedrijfschappen op te heffen en alle publieke taken op het gebied van diergezondheid, dierenwelzijn, voedselveiligheid van de Productschappen over te hevelen naar het ministerie van Economische Zaken (hierna: EZ). Zij willen voorkomen dat het meer op afstand plaatsen van deze publieke taken ten koste gaat van de Nederlandse export- en concurrentiepositie en de gezondheid voor mens en dier. Om de transitie in goede banen te kunnen leiden heeft het bestuur van het Productschap Vee en Vlees (hierna: PVV) besloten tot het uitvoeren van een nulmeting. Deze nulmeting heeft als doel om aan de hand van een aantal door de begeleidingscommissie PVV bepaalde representatieve thema s rondom diergezondheid, dierwelzijn en voedselveiligheid inzicht te krijgen in het huidige functioneren van de ketens, en het functioneren van het PVV als onderdeel van deze ketens, uitgaande van de situatie zoals die was in 213. Het gaat hierbij niet alleen om het inzichtelijk maken van kostenontwikkelingen, maar ook om aspecten als effectiviteit, de mate waarin ketens zich kunnen aanpassen aan een veranderende omgeving en de snelheid waarmee kan worden ingespeeld op wensen en eisen van zowel de betrokken sectoren als de samenleving. De nulmeting is uitgevoerd rondom de voor de vee- en vleessector belangrijke thema s antibioticareductie, onderzoek & innovatie, verordening varkensleveringen (hierna: VVL) en monitoring kritische stoffen (hierna: MKS). Aanpak nulmeting Een goede nulmeting vereist een gezaghebbend en robuust meetinstrumentarium waarmee deze prestaties kunnen worden gemeten en in de tijd kunnen worden gevolgd. Het door PwC ontwikkelde agility instrumentarium leent zich hiervoor en is als kapstok gebruikt voor de nulmeting. Per thema hebben PwC en het PVV het door PwC ontwikkelde meetinstrumentarium verder op maat gemaakt. Het meetinstrumentarium valt uiteen in indicatoren en vragenlijsten. Op basis van de vragenlijsten is een quick scan uitgevoerd, waarbij per thema de volgens de begeleidingscommissie PVV belangrijkste belanghebbenden zijn geënquêteerd en met behulp van beschikbare brondocumenten is per thema een aantal indicatoren uitgewerkt. De nulmetingen zijn gestructureerd aan de hand van de zeven agility kenmerken: effectiviteit, responsiviteit, efficiëntie, adaptiviteit, accountability, transparantie en toegankelijkheid. Belangrijkste resultaten nulmeting antiobioticareductie De belangrijkste aan de indicatoren gerelateerde uitkomsten zijn: De resistentieontwikkeling bij kalveren en varkens vertoont een neerwaartse trend. Ten opzichte van 29 is er in 213 in varkenssector een reductie van antibiotica gerealiseerd van circa 75% en in de kalversector van circa 5%. De norm bedroeg 5%. Het gebruik van antibiotica (eerste, tweede en derde keus) is zowel in de kalver- als varkenssector fors afgenomen. Het gebruik van derde keus middelen is in beide sectoren nagenoeg nul in 213. Het relatieve aandeel van eerste keuze middelen is toegenomen. Bij kalveren is dit aandeel toegenomen tussen 211 en 213 met circa 13% tot 17%. Bij varkens is het aandeel eerste keuze antibiotica gestegen tussen 3% en 7%. De verkoopcijfers voor de binnen de veterinaire sector in gebruik zijnde antibiotica laten tussen 27 en 213 eveneens een dalende trend zien (circa 63%). De doorlooptijd voor het opstellen en goedkeuren van productschapsverordeningen bedraagt circa zeven maanden. De doorlooptijd voor het doorvoeren van aanpassingen in kwaliteitssystemen bedraagt gemiddeld genomen drie tot vier maanden. De aan het antibioticabeleid gerelateerde financiële lasten (uren) voor het productschap bedroegen in De aan het antibioticabeleid gerelateerde financiële lasten voor bedrijven zonder een erkend kwaliteitssysteem bedragen in totaal 15. per jaar voor kalverbedrijven en 96. per jaar voor varkensbedrijven. Met een erkend kwaliteitssysteem zijn de extra lasten verwaarloosbaar. PwC Pagina 6 van 15

7 In 213 bevinden zich binnen de varkenssector 11% van de bedrijven op het actieniveau en binnen de kalversector 14% van de bedrijven. De belangrijkste uitkomsten van de scan zijn: De effectiviteit, responsiviteit, efficiëntie en transparantie van het antibioticabeleid alsmede de accountability, toegankelijkheid en adaptiviteit van het PVV rondom dit thema wordt door de respondenten als positief ervaren. De respondenten zijn met name positief over de mate waarin de beoogde resultaten worden gerealiseerd door de keten, de kwaliteit van de diensten die het PVV ten aanzien van het antibioticabeleid levert en de mate waarin de activiteiten die worden ontplooid door de bij antibioticareductie betrokken spelers bijdragen aan het realiseren van de beoogde resultaten. De respondenten zijn neutraal tot positief over de mate waarin het antibioticabeleid geen ongewenste neveneffecten veroorzaakt, het leveren van dezelfde resultaten voor minder budget ten opzichte van het voorgaande jaar en de mogelijkheid van het PVV om budgetten alsmede de inzet van medewerkers snel op te schalen danwel in te krimpen bij veranderende omstandigheden. De belangrijkste relaties met maatschappelijke effecten zijn: Met betrekking tot vee-gerelateerde humane besmettingen met MRSA is, zoals blijkt uit gegevens van het RIVM, een licht dalende trend waarneembaar. Dit zou een gevolg kunnen zijn van de effectieve antibiotica aanpak in de dierlijke sectoren. De geboekte resultaten in de antibioticareductie hebben vooralsnog niet geleid tot grote veranderingen in de diergezondheidsstatus. De vraag is nog wel waar uiteindelijk de ondergrens ligt. Oftewel hoe laag is het antibioticagebruik zonder dat dit leidt tot zieke dieren die niet behandeld kunnen/mogen worden. Belangrijkste resultaten nulmeting onderzoek & innovatie binnen de varkensketen De belangrijkste aan de indicatoren gerelateerde uitkomsten zijn: In 213 zijn er in totaal 28 onderzoeken uitgevoerd (vijf praktijkonderzoeken uitgevoerd, 16 innovatieonderzoeken en zeven gezondheidsonderzoeken). Het totaal aantal onderzoeken is de afgelopen jaren toegenomen, waarbij het aantal praktijkonderzoeken is afgenomen en het aantal innovatie- en gezondheidsonderzoeken is toegenomen. De werkwijze en de nauwe betrokkenheid van de sectoren (ook in financiële zin) maken het overgrote deel van de onderzoeken succesvol. In 213 zijn twee onderzoeken vroegtijdig afgebroken. De beoogde effecten zijn echter niet SMART gedefinieerd. In totaal is er in 213 3,8 miljoen aan onderzoek & innovatie besteed. Het PVV heeft in totaal 2,2 miljoen gerealiseerd ( 649. aan praktijkonderzoek, 983. aan innovatie en 565. aan gezondheidsonderzoek). Het ministerie van EZ heeft in 213 1,6 miljoen ter beschikking gesteld. De aan onderzoek & innovatie gerelateerde financiële lasten voor het productschap bedroegen in Onderzoeken kunnen afhankelijk van de prioriteit binnen tien dagen tot twee maanden worden opgestart. De belangrijkste uitkomsten van de scan zijn: De effectiviteit, responsiviteit, efficiëntie, transparantie en toegankelijkheid van het onderzoek & innovatiebeleid wordt door de respondenten als positief ervaren. De accountability en adaptiviteit van het PVV rondom dit thema wordt door de respondenten als neutraal tot positief ervaren. De respondenten zijn met name positief over de mate waarin er geen ongewenste effecten worden gerealiseerd, de mate waarin het PVV zich verantwoordt over het gebruik van de haar ter beschikking gestelde middelen, de mate waarin bedrijven en organisaties zich op de hoogte kunnen stellen van de uitkomsten van onderzoeken en de diensten die het PVV levert ten aanzien van O&I en de mate waarin de website van het PVV bereikbaar was. PwC Pagina 7 van 15

8 De respondenten zijn neutraal tot positief over de mate waarin en de snelheid waarmee de keten de beoogde effecten ten aanzien van O&I realiseert, het leveren van dezelfde resultaten voor minder budget ten opzichte van het voorgaande jaar, de mogelijkheid van het PVV om de inzet van medewerkers snel op te schalen danwel in te krimpen bij veranderende omstandigheden en de wijze waarop het PVV zich verantwoord over de wijze waarop deelbelangen vanuit de sector ten aanzien van O&I worden afgewogen. De belangrijkste relaties met maatschappelijke effecten zijn: De activiteiten die het PVV ontplooit op het gebied van O&I, gericht op de verbetering van diergezondheid en voedselveiligheid, lijken positief bij te dragen aan een versterking van de export. Zo blijft de exportwaardigheid van kalfsvleesproducten uit Nederland op een hoog niveau mede door de in Nederland aanwezige kennis op het gebied voedselveiligheid. De onderzoeksactiviteiten die het PVV initieert en coördineert dragen positief bij aan de status van diergezondheid in de varkenssector. Dit blijkt uit de stijgende export van Nederlandse biggen naar Duitsland. Belangrijkste resultaten nulmeting verordening varkensleveringen De belangrijkste aan de indicatoren gerelateerde uitkomsten zijn: Sinds de invoering van de VVL in 27 zijn er geen uitbraken van varkensziektes meer geweest. Het aantal zaken dat vanaf 211 voor de tuchtrechter kwam bleef stabiel net onder de tien zaken. Het totale aantal overtredingen is sterk gedaald ten opzichte van 21. Het aantal opgebrachte contactovertredingen bij de tuchtrechter is in 213 ten opzichte van 212 gestegen. Dit komt door de striktere handhaving sinds 212. Transportaanvragen kunnen bij automatische beoordeling binnen een kwartier worden afgehandeld en een handmatige beoordeling (bij ontheffingen) binnen een dag. Het PVV controleert achteraf. Transporten kunnen per direct worden voorkomen of gestopt bij een incident of verdenking. De aan VVL gerelateerde financiële lasten voor het productschap bedroegen in De administratieve lasten voor bedrijven zijn niet toegenomen door invoering van de VVL, maar gedaald van 1,8 miljoen (onder de RVL) naar 615. voor de hele sector (situatie 27). De belangrijkste uitkomsten van de scan zijn: De effectiviteit, responsiviteit, efficiëntie en transparantie van het beleid ten aanzien van de VVL alsmede de accountability, toegankelijkheid en adaptiviteit van het PVV rondom dit thema wordt door de respondenten als positief ervaren. De respondenten zijn met name positief over de mate waarin ten aanzien van de VVL geen ongewenste effecten worden gerealiseerd, de mate waarin het PVV zich bewust is van haar verantwoordelijkheden ten aanzien van de VVL, de snelheid waarmee het PVV belanghebbenden in de keten ten aanzien van VVL bedient, de mate waarin de activiteiten van medewerkers van het PVV aantoonbaar bijdragen aan het realiseren van de doelstellingen van het PVV ten aanzien van de VVL en mate waarin het PVV zich verantwoordt over het gebruik van de haar ter beschikking gestelde middelen. De respondenten zijn neutraal tot positief over de mate waarin het PVV in staat is om met minder middelen dezelfde effecten te leveren ten opzichte van het voorgaande jaar, de beschikbare financiële middelen door het PVV flexibel kunnen worden ingezet en de mogelijkheid van het PVV om de inzet van medewerkers snel op te schalen danwel in te krimpen bij veranderende omstandigheden. De belangrijkste relaties met maatschappelijke effecten zijn: Door de aanwezigheid van de VVL is actueel inzicht aanwezig in de vervoersstromen van varkens, waardoor bij calamiteiten snel inzicht kan worden verkregen op welke bedrijven actie moet worden ondernomen. Uitbraken van varkensziekten kunnen mede hierdoor in de kiem worden gesmoord. Het voorkómen van grote uitbraken van varkensziekten heeft een positieve invloed op de diergezondheid, de beeldvorming ten aanzien van Nederlands varkensvlees en uiteindelijk ook de export. PwC Pagina 8 van 15

9 Door de VVL regeling, waarmee de contactstructuur tussen varkenshouderijen wordt gereguleerd, is het risico op verspreiding van (humane) besmettingen afgenomen. Belangrijkste resultaten nulmeting monitoring kritische stoffen (MKS) kalveren De belangrijkste aan de indicatoren gerelateerde uitkomsten zijn: Onder de SKV worden bij kalverhouders circa 73% van de UBN s bemonsterd (dit is 13% boven de norm). Daarnaast worden alle slachterijen bemonsterd (conform de norm). Voor de basismonitoring hebben zich in 212 geen bedrijven aangemeld. Niet elk dier wordt bemonsterd. Wel wordt ieder bij IKB aangesloten bedrijf eens in de twee à drie jaar bemonsterd. <2% van alle bedrijven zijn niet bij IKB aangesloten. Deze bedrijven hebben zich ook niet aangemeld voor de basismonitoring. Ten aanzien van de aanwezigheid van kritische stoffen zijn onder de SKV in 213 twee overtredingen aangetroffen en onder de basismonitoring nul. Ten aanzien van de monitoringsplicht zijn eind 212-begin potentiële kalverbedrijven aangeschreven op het niet voldoen aan de monitoringsplicht. Het aantal tuchtzaken bedroeg in 212 drie en in 213 nul. Er is maximaal drie weken nodig om een verdenking van aanwezigheid van kritische stoffen te bevestigen. De snelheid waarmee onder het SKV een certificaat wordt afgegeven is binnen één dag, dezelfde dag dat de controle wordt uitgevoerd. De aan MKS gerelateerde financiële lasten voor het productschap bedroegen in De administratieve lasten voor bedrijven bedragen bij gebruikmaking van SKV 2,5 miljoen in totaal en bij gebruikmaking van de basismonitoring maximaal 2,97 per dier en maximaal 5,14 per slachting. De belangrijkste uitkomsten van de scan zijn: De effectiviteit van het MKS-beleid kalveren wordt door de respondenten als positief ervaren. De responsiviteit, efficiëntie, adaptiviteit, accountability, transparantie en toegankelijkheid van het PVV (en de keten) ten aanzien van het MKS-beleid kalveren wordt door de respondenten als neutraal tot positief ervaren. De respondenten zijn met name positief over de duidelijkheid over de rolverdeling ten aanzien van het MKS-beleid in de kalverketen, de mate waarin de kalverketen de beoogde effecten realiseert en de mate waarin de activiteiten van ketenpartners bijdragen aan het realiseren van de beoogde effecten van het MKS-beleid. De respondenten zijn neutraal tot positief over de mate waarin het PVV klachten en vragen ten aanzien van het MKS beleid afhandelt, de aan het MKS-beleid gerelateerde budgetten snel kunnen worden aangepast bij veranderende omstandigheden en de mogelijkheid van het PVV om de inzet van medewerkers snel op te schalen danwel in te krimpen bij veranderende omstandigheden. De belangrijkste relaties met maatschappelijke effecten zijn: Het MKS beleid richt zich op het voorkomen van de aanwezigheid van kritische stoffen in varkens- en kalfsvlees. Ondanks of dankzij dit beleid is er in juli 214 vervuild veevoer ontdekt. De vrees bestaat dat dit leidt tot een verslechterd imago ten aanzien van Nederlands varkens- en kalfsvlees en uiteindelijk ook tot een daling van de export. PwC Pagina 9 van 15

10 Aanbevelingen De uitgevoerde nulmeting rondom de vier thema s geeft een beeld van het functioneren van de ketens, alsmede het functioneren van het PVV als onderdeel van deze ketens, uitgaande van de situatie, zoals die was in 213. De taken van het PVV gaan de komende tijd gefaseerd over naar het ministerie van EZ of worden aan het initiatief van de sector overgelaten. Het is sterk aan te bevelen om de resultaten van de nu uitgevoerde nulmeting te gebruiken gedurende de transitiefase en gestructureerd toe te werken naar een stip op de horizon. Belangrijke punten van aandacht tijdens deze transitiefase zijn: de handhaafbaarheid van de regelgeving; de snelheid waarmee regelgeving op het gebied van diergezondheid en voedselveiligheid wordt opgesteld en de betrokkenheid van de sectoren daarbij; het budget ten aanzien van onderzoek & innovatie en de betrokkenheid van de sectoren daarbij. Het is van belang om tijdens de transitie de voortgang strak te blijven monitoren. Daarnaast zal na de transitie een vervolgmeting worden uitgevoerd. De vervolgmeeting moet worden uitgevoerd wanneer alle taken opnieuw zijn belegd bij diverse partijen (ministerie van EZ of nieuwe sectororganisatie), circa één à twee jaar vanaf nu. Op basis van de uitkomsten van deze vervolgmeting kunnen eventuele lacunes en ontwikkelingen rondom de thema s inzichtelijk gemaakt worden. Op basis van deze inzichten kunnen verbetervoorstellen worden geformuleerd en kan vroegtijdig worden bijgestuurd. PwC Pagina 1 van 15

11 1. Inleiding 1.1. Aanleiding De vee- en vleessectoren maken zich grote zorgen over het besluit van kabinet Rutte II om de Product- en Bedrijfschappen op te heffen en alle publieke taken op het gebied van diergezondheid, dierenwelzijn en voedselveiligheid van de Productschappen over te hevelen naar het ministerie van EZ. Zij vragen zich af of het meer op afstand plaatsen van deze publieke taken daadwerkelijk zal leiden tot een hogere efficiëntie en bijdraagt aan zowel een versterking van de Nederlandse export- en concurrentiepositie en een betere gezondheid voor mens en dier. De besturen van de Productschappen Pluimvee & Eieren (PPE) en Vee & Vlees (PVV) willen inzicht krijgen in het functioneren van de diverse ketens rondom thema s op het gebied van diergezondheid, dierwelzijn en voedselveiligheid, uitgaande van de huidige inrichting. Het gaat hierbij niet alleen om het inzichtelijk maken van kostenontwikkelingen, maar ook om aspecten als effectiviteit, de mate waarin ketens zich kunnen aanpassen aan een veranderende omgeving en de snelheid waarmee kan worden ingespeeld op wensen en eisen van zowel de betrokken sectoren als de samenleving Doel Het PVV heeft besloten om met behulp van het door PwC ontwikkelde agility instrumentarium een nulmeting uit te voeren. Het doel van deze nulmeting is om: Aan de hand van een aantal representatieve thema s rondom diergezondheid, dierwelzijn en voedselveiligheid inzicht te krijgen in het huidige functioneren van de ketens, en het functioneren van het PVV als onderdeel van deze ketens Leeswijzer Hoofdstuk 2 gaat in op de aanpak van de nulmeting. Hierbij wordt stilgestaan bij de uitgangspunten, het agility -gedachtegoed en de onderzoeksopzet. Ook wordt in dit hoofdstuk een korte beschrijving gegeven van de inrichting en de werkwijze van het PVV. In de hoofdstukken 3 t/m 6 worden per thema de resultaten van de nulmeting gepresenteerd. In de slotbeschouwing worden uiteindelijk ontwikkelingen in voor het PVV relevante overkoepelende effecten in kaart gebracht, waarbij daar waar mogelijk een relatie wordt gelegd met de uitkomsten van de onderzochte thema s. De slotbeschouwing besluit met een aantal aanbevelingen. PwC Pagina 11 van 15

12 2. Aanpak nulmeting en beschrijving PVV 2.1. Aanpak nulmeting PVV Uitgangspunten nulmeting De nulmeting is, met intensieve ondersteuning vanuit PVV, uitgevoerd door een PwC-team. Bij het uitvoeren van de nulmeting zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: Het door PwC ontwikkelde agility framework is als kapstok gebruikt voor het uitvoeren van de nulmeting. Het agility -gedachtegoed is in meer detail uitgewerkt in paragraaf en bijlage B. De nulmeting kan worden gezien als een momentopname of foto en heeft betrekking op het jaar 213. Daar waar relevant en beschikbaar is ook data van eerdere jaren gepresenteerd. De nulmeting richt zich op een aantal taken rondom diergezondheid, dierwelzijn en voedselveiligheid. De nulmeting is uitgevoerd rondom 4 thema s binnen deze taken. Deze selectie uit alle taken van het PVV is bepaald door de PVV-begeleidingsgroep en is gemaakt omdat deze thema s volgens de begeleidingsgroep representatief zijn. Alle taken van het PVV zijn grofweg te verdelen in taken ten aanzien van eigen autonome PVV verordeningen, uitvoering geven aan Europese eisen en taken waarbij het vooral van belang is dat er collectieve financiering is. Vervolgens is de keuze gemaakt om de nulmetingen specifiek te richten op varkens en kalveren als grote sectoren. Op basis hiervan zijn de volgende 4 thema s gekozen: o Antibioticareductie varkens en kalveren; o Onderzoek & Innovatie varkens; o VVL; o Monitoring Kritisch Stoffen (MKS) kalveren. Ieder thema draagt in meerdere dan wel mindere mate bij aan het realiseren van maatschappelijke effecten. Ontwikkelingen in de volgende overkoepelende voor de sector relevante maatschappelijke effecten zijn eveneens in kaart gebracht: o Ontwikkelingen op het gebied van export; o Ontwikkelingen in de gezondheid van kalveren en varkens (ontwikkelingen basismonitoring); o Ontwikkelingen in het aantal humane besmettingen (MRSA/ Salmonella). PwC gaat in de nulmeting uit van de juistheid en volledigheid van de vanuit het PVV aangeleverde data en informatie. De aangeleverde gegevens zijn input voor het agility -instrumentarium en vormen daarnaast de basis voor het expert oordeel van PwC. Een zo representatief mogelijke groep van ketenpartners, bepaald door de PVV begeleidingscommissie, op het gebied van antibiotica, onderzoek & innovatie, MKS en VVL zijn bevraagd met behulp van de agility scan (zie ook paragraaf en bijlage C). Op het in deze rapportage gepresenteerde cijfermateriaal wordt noch een accountantscontrole toegepast noch een beoordelingsopdracht uitgevoerd. PwC Pagina 12 van 15

13 Het eindrapport, dat in intensieve samenwerking met het PVV tot stand is gekomen, is een PwC branded-rapport. Dit betekent dat PwC verantwoordelijk blijft voor de inhoud van het rapport en dat geen wijzigingen mogen worden aangebracht zonder PwC toestemming. Indien een bredere verspreiding van het rapport is gewenst kan dit na schriftelijke toestemming van PwC plaatsvinden Het agility -gedachtegoed Een goede nulmeting vereist een gezaghebbend en robuust meetinstrumentarium waarmee deze prestaties kunnen worden gemeten (nulmeting) en in de tijd kunnen worden gevolgd (periodieke metingen). PwC heeft de afgelopen periode een visie op de overheid van de toekomst ontwikkeld en een strategie om deze te realiseren. De overheid van de toekomst noemt PwC De agile overheid. Een goede Nederlandse vertaling voor agility is behendigheid. Agility leent zich bij uitstek voor organisaties die opereren in een complexe en snel veranderende omgeving. Centraal in het agility -concept staat het snel kunnen inspelen op de wensen en eisen van de omgeving en het snel kunnen aanpassen aan een veranderende omgeving zonder daarbij het eindresultaat en doelmatigheid uit het oog te verliezen. Een agile organisatie is volgens PwC zowel toegankelijk, transparant, adaptief, responsief, efficiënt, effectief en accountable, waarbij effectiviteit, adaptiviteit, responsiviteit en efficiëntie de dominante kenmerken zijn. Het agility -gedachtegoed heeft PwC vertaald naar een concrete agility -scan. Met deze quick scan kan zowel de mate van agility van een overheidsorganisatie (als onderdeel van een netwerk) rondom een thema in kaart worden gebracht en hoe deze organisatie gepositioneerd staat in de transitie naar meer agility. De scan leent zich dus zowel voor het doen van nul- en periodieke metingen rondom thema s en het identificeren van verbeterinitiatieven. Zie voor een meer gedetailleerde uitwerking van het agility -gedachtegoed bijlage B Onderzoeksopzet nulmeting In fase 1 van het project hebben wij per thema samen met het PVV het door PwC ontwikkelde meetinstrumentarium verder op maat gemaakt. Het meetinstrumentarium valt uiteen in indicatoren en vragenlijsten. In fase 2 hebben wij met behulp het op maat gemaakte meetinstrumentarium nulmetingen uitgevoerd op de door het PVV geïdentificeerde thema s. Op basis van de vragenlijsten is een quick scan uitgevoerd en met behulp van beschikbare brondocumenten zijn de in fase 1 geïdentificeerde indicatoren uitgewerkt. De uitkomsten van de nulmetingen zijn gestructureerd met behulp van de zeven agility kenmerken. De belangrijkste activiteiten die zijn ontplooid tijdens dit onderzoek zijn gepresenteerd in tabel Belangrijkste activiteiten fase 1 (Op maat maken van meetinstrumentarium) 1. Kick-off verkenningssessie met de PVVbegeleidingsgroep 2. Het opstellen definitieve lijst met indicatoren per thema; 3. Het opstellen van definitieve lijst vragen per thema. Tabel : Belangrijkste activiteiten fase 1 en 2. Belangrijkste activiteiten fase 2 (Uitvoeren nulmetingen) 1. Het uitvoeren van nulmetingen rondom de geïdentificeerde thema s aan de hand van de scan (percepties belanghebbenden); 2. Het uitvoeren van nulmetingen rondom de geïdentificeerde thema s en effecten (uitwerking van indicatoren); 3. Opstellen van een (concept) rapportage ; 4. Bespreken van concept rapportage met Begeleidingsgroep Beschrijving organisatie en werkwijze PVV Het PVV en het Productschap Pluimvee en Eieren voeren samen een gemeenschappelijk secretariaat. Omdat vertegenwoordigers van de brancheorganisaties en werknemersorganisaties de bestuursleden benoemen, vormt het bestuur een afspiegeling van de sectoren. In het kader van de wet op de Publiekrechtelijke Bedrijfsorganisatie hebben de schappen een bevoegdheid om voor een sector bindende regels (verordeningen) op te stellen. Een productschap is een kolomorganisatie. In het geval van het PVV betreft het activiteiten van de veehouderij tot en met de detailhandel. PwC Pagina 13 van 15

14 Figuur 2.2-1: Structuur PPE/PVV-organisatie. De productschappen voeren deels taken uit voor de overheid. Dit zogeheten medebewind betreft vooral het administratief afhandelen van EU-maatregelen, zoals het uitbetalen van exportsubsidies. Daarnaast hebben de productschappen voor het bedrijfsleven een collectieve eigen verantwoordelijkheid. Op verzoek van de diverse sectoren voeren ze zogeheten autonome taken en activiteiten uit (zie tabel 2.2-1). Taken PVV 213 Voedselveiligheid en Kwaliteit: Beleidsvoorbereiding, regelgeving, toezicht en tuchtrecht. Monitoring schadelijke stoffen, bestrijding zoönoses, terugdringen antibioticagebruik, hygiënecodes, Integrale Keten Beheersing, slachting/weging/classificatie. Diergezondheid en Welzijn: Beleidsvoorbereiding, regelgeving, toezicht en tuchtrecht. Preventieve diergezondheid, monitoring, dierziektebestrijding, Identificatie & Registratie, Opheffen veterinaire exportbelemmeringen. Innovatie en Onderzoek: Beleidsvoorbereiding, coördinatie en medefinanciering. Dierziekten, milieu, welzijn, kwaliteit, bedrijfsvoering. Arbeid (sociaal-economische zaken): Beleidsvoorbereiding en coördinatie en medefinanciering. Arbeidsmarkt, -omstandigheden, -verhoudingen, duurzame werkgelegenheid, scholing. Markt en Afzetbevordering: Beleidsvoorbereiding, onderzoek, coördinatie. Marktinformatie, voorlichting over sectoren, exportpromotie levend vee. Tabel 2.2-1: Taken PVV. PwC Pagina 14 van 15

15 De Kroon benoemt de voorzitter van het PVV-bestuur. Omdat de brancheorganisaties en werknemersorganisaties de bestuursleden aanwijzen, vormen de besturen een afspiegeling van de sectoren. Het bestuur draagt de eindverantwoordelijkheid. Ook bedrijfsgenoten die niet zijn aangesloten bij een brancheorganisatie worden, zoals beschreven in de Code Goed Bestuur, in staat gesteld hun inbreng te leveren. Binnen het PVV zijn (advies)commissies actief, waarin overlegd wordt over specifieke aangelegenheden in de vee- en vleessector. Deze commissies hebben deels eigen bevoegdheden, en deels bevoegdheden gedelegeerd door het bestuur. In de commissies zijn de brancheorganisaties en zo nodig andere externe partijen vertegenwoordigd. Naast vaste adviescommissies worden stuur-, werk- of klankbordgroepen ingesteld die tijdgebonden en onderwerpgericht opereren. Naast de administratieve lasten voor bedrijven zijn er ook de heffingen van het productschap welke jaarlijks door het productschapsbestuur worden vastgesteld. De heffing wordt geïnd bij de slacht of export van dieren. Verder betalen bedrijven in de (rood)vleesindustrie en vleeswarenindustrie een heffing aan het PVV gebaseerd op de fte s (vleesindustrie) en omzet (vleeswarenindustrie). De heffing wordt niet als last ervaren door de meerderheid van ondernemers in de vee- en vleessectoren. Het PVV kent namelijk een goed draagvlak in de eigen sector. Dit is de conclusie uit de ondernemerspeiling die het PVV in juni 211 heeft laten uitvoeren door Bureau Bartels. Op de vraag of het PVV moet blijven voortbestaan antwoorde 76% van de ondervraagde ondernemers in de vee- en vleessector met ja. Onderstaand een overzicht van de totale heffingsopbrengst en de bestedingen. Al deze tarieven staan gepubliceerd op de website van het productschap in het onderdeel financiën/ heffingen. Tabel 2.2-1: Heffingen en bestedingen PVV. Bron: PVV, 214, overzicht heffingen, beschikbaar op: onderdeel financiën/heffingen. PwC Pagina 15 van 15

16 Regelgeving is er om bepaalde (beleids)doelstellingen te verwezenlijken of om aanpassing van gedrag te bewerkstelligen. Het PVV heeft regelgeving vastgesteld op het gebied van diergezondheid en voedselveiligheid. Om de naleving van regelgeving te bevorderen, wordt veel aandacht besteed aan de aansluiting op de praktijk en aan de handhaafbaarheid van de voorschriften. Het handhavingsbeleid van het PVV wordt jaarlijks vastgelegd in een handhavingsplan. Het handhavingsbeleid wordt hiermee volgens een vaste systematiek vastgesteld, periodiek geëvalueerd en zo nodig bijgesteld. De inzet van regelgeving en de intensiteit van het toezicht op de naleving worden per deelsector/dossier bepaald. In opdracht van het PVV, wordt het toezicht op de naleving van regelgeving uitgeoefend door toezichthouders die zijn aangewezen door het bestuur van het PVV. De aangewezen toezichthouders zijn personen (controleurs) in dienst van een onafhankelijke geaccrediteerde controleorganisatie. Bij vaststelling van overtreding van de (publieke) regelgeving wordt een berechtingrapport opgesteld ten behoeve van tuchtrechtelijke afdoening (bestraffing). In bepaalde gevallen kan het door de toezichthouder vastgestelde ook aanleiding geven tot het toepassen van bestuursrechtelijke sancties (intrekking van een erkenning bijvoorbeeld). Overtredingen van de eigen regelgeving kunnen worden aangepakt via tuchtrecht op grond van de Wet tuchtrechtspraak bedrijfsorganisatie 24. Het PVV heeft een onafhankelijk opererend tuchtgerecht ingesteld, dat zaken behandelt die namens de voorzitter van het productschap bij het tuchtgerecht worden aangebracht. PwC Pagina 16 van 15

17 3. Antibioticareductie kalveren en varkens 3.1. Inleiding Het PVV speelt een belangrijke rol in de reductie van antibioticagebruik binnen de varkens- en kalverensector. In figuur worden de taken van het productschap aangaande antibioticareductie schematisch weergegeven. Antibiotica wordt gebruikt in de varkens- en kalverensector om zieke dieren te behandelen en om onnodig lijden van de dieren te voorkomen. Onderzoek heeft echter uitgewezen dat het toenemende gebruik van antibiotica in de dierlijke sectoren mogelijk verband houdt met de manifestatie van antibioticaresistente bacteriën bij mensen. Daarom is eind 28 met vier grote veehouderijsectoren een convenant antibioticaresistentie dierhouderij afgesloten. Onderdeel van dit convenant is de aanpak gericht op selectief en correct gebruik van antibiotica, met als doel zorgvuldiger en minder gebruik van antibiotica. In de kalveren- en varkenssector is onder meer afgesproken dat veehouders gebruik maken van en een contract aangaan met één dierenarts die diergeneesmiddelen voorschrijft en dat een bedrijfsgezondheidsplan opgesteld moet worden. In 21 heeft de toenmalige minister van LNV doelstellingen geformuleerd met betrekking tot antibioticareductie. Voor 211 was de doelstelling een afname van 2% ten opzichte van 29 en voor 213 was de doelstelling een afname van 5%. De convenantpartners, zoals beschreven in de bovenstaande paragraaf, hebben deze doelstellingen onderschreven in een nota 1 die in 21 aan de minister is aangeboden. In deze nota staat dat de aanpak een kwantitatieve vermindering en een kwalitatieve verbetering behelst, waarbij zorgvuldige registratie van antibioticagebruik een sleutelrol speelt. Het PVV heeft daarom in 211 regelgeving opgesteld waardoor het antibioticagebruik verplicht geregistreerd moet worden. Naast registratie dienen alle bedrijven te beschikken over actuele bedrijfsgezondsheidsplannen en bedrijfsbehandelplannen. Deze plannen worden opgesteld met de eigen dierenarts en brengen de gezondheidssituatie op het bedrijf in beeld. Jaarlijks controleert een erkende controle-instantie of de antibioticaregistratie in de databank overeenkomt met de situatie op het varkens- of kalverbedrijf en of het bedrijfsgezondheids- en bedrijfsbehandelplannen aan de minimumeisen voldoen. De controle op correct gebruik van antibiotica is daarnaast verscherpt via de kwaliteitsregeling Integrale Keten Beheersing (IKB) Kalf en in de varkenssector via twee kwaliteitssystemen IKB varken en IKB Nederland Varkens. Dit hoofdstuk brengt het functioneren van zowel het PVV ten aanzien van antibioticabeleid voor kalveren en varkens en de aan antibioticagebruik gerelateerde ketens middels de zeven agility -kenmerken in kaart. 1 Stuurgroep Antibioticaresistentie Dierhouderij (commisie-werner), 21, Nota Extra maatregelen ter bestrijding van antibioticaresistentie in de Nederlandse dierhouderij, bovenop het Convenant antibioticaresistentie dierhouderij ). PwC Pagina 17 van 15

18 Regelgeving Opstellen en onderhouden van regelgeving Erkenning kwaliteitssysteme n Afhandeling van aanvragen van kwaliteitssystemen ten behoeve van het verkrijgen van een erkenning. Administratieve beoordeling. Praktijkbeoordeling. Bewaking van de uitvoering van erkenningsvoorwaarden incl. rapportage verplichtingen. Erkenning controlesystemen Afhandeling van aanvragen van kwaliteitssystemen, bestaande uit: Administratieve en praktijk beoordeling (voorlopige en definitieve erkenning). Bewaking uitvoering erkenningsvoorwaarden inclusief rapportageverplichtingen. Beoordeling en afhandeling bevindingen in d aangeleverde controlerapportages. Aanwijzen databanken Handhaving Up-to-date houden databanken (ICT aanpassingen en beschikbaar stellen van financiele middelen). Aansturen outputrapportages. Aansturen aanschrijven van structurele veelgebruikers antibiotica. Beoordelen managementinformatie. Periodiek overleg databankbeheerder inzake organisatorische, financiele, ICT- en kwaliteitsaspecten. Selectie van bedrijven die niet voldoen aan regelgeving (vanuit de gegevens van de databanken en kwaliteitssystemen. Inschakelen berechtingrapporteurs. Faciliteren van tuchtrechtzaken. Beschikbaar stellen financiele middelen Tuchtgerecht. Afstemming Overlegplatform per sector. Voortgangsrapportages, aanvullend beleid, onderhouden draagvlak en goedkeuring financiele middelen. Overleg Stichting Diergeneesmiddelenautoriteit. Berekeningsmethodiek, kwaliteit van data, invoering verbetermaatregelen, financiering bedrijfsleven aandeel diersectoren. Derden (overheid e.d.). Communicatie Individuele deelnemers (o.a. structurele veelgebruikers). Sectoraal. Extern (onder aandere publicaties op de website). Figuur 3.1-1: Taken PVV ten aanzien van antibioticareductie. Bron: Memo PVV, 214, procesbeschrijving antibioticareductie. PwC Pagina 18 van 15

19 3.2. Totaaloverzicht uitkomsten nulmeting antibioticareductie Tabel presenteert de belangrijkste uitkomsten van de nulmeting rondom het thema antibioticareductie. Figuur toont op een overzichtelijke wijze de scores van de quick scan. Een gedetailleerde uitsplitsing van de scores per kenmerk is opgenomen in bijlage C. De in onderstaande tabel en figuur gepresenteerde resultaten worden in meer detail toegelicht in de paragrafen 3.3 tot en met 3.9. Agility kenmerk Uitkomsten Bijzonderheden 1. Effectiviteit Scan (p schaal van 1-5) 4,2 Respondenten het meest positief over: Realisatie van de beoogde effecten door de keten Realisatie van de doelstellingen van het PVV Bewustzijn PVV over verantwoordelijkheidsgebied Respondenten zijn het minst positief over: Indicatoren: De mate waarin het antibioticabeleid tot ongewenste effecten leidt Mate van resistentieontwikkeling Resistentieontwikkeling bij kalveren en varkens vertoont een neerwaartse trend PVV heeft geen normen gedefinieerd De reductie per keuze antibiotica De reductie van antibioticagebruik De verkoopcijfers van antibiotica 2. Responsiviteit Het aandeel eerste keuze antibiotica is toegenomen in de afgelopen drie jaar voor zowel de kalveren- als de varkenssector. In de kalverensector is dit aandeel toegenomen met 13% tot 17% (afhankelijk van het soort vlees) en in de varkenssector is het aandeel toegenomen met 3% tot 7%. Reductie van 73-75% ten opzichte van 29 bij varkens en reductie van 5% ten opzichte van 27 bij kalveren. De verkoopcijfers voor de binnen de veterinaire sector in gebruik zijnde antibiotica laten tussen 27 en 213 een dalende trend van 63% zien (van circa 55 ton tot circa 29 ton) en zijn derhalve een extra bevestiging voor het dalende antibioticagebruik PVV heeft geen specifieke normen gedefinieerd voor kalveren en varkens Norm bedroeg reductie van 5% ten opzichte van 29 PVV heeft geen specifieke normen gedefinieerd voor kalveren en varkens Scan (p schaal van 1-5) 4,2 Respondenten het meest positief over: De kwaliteit van de diensten die het PVV ten aanzien van het antibioticabeleid levert PwC Pagina 19 van 15

20 Respondenten zijn het minst positief over: De afhandeling van klachten en vragen De snelheid waarin de keten in staat is om de beoogde effecten te realiseren Indicatoren Doorlooptijd opstellen van productschapsverordening Zeven maanden Doorlooptijd aanpassingen in kwaliteitssystemen Drie tot vier maanden PVV heeft geen normen gedefinieerd ten aanzien van doorlooptijd Doorlooptijd behandeling klachten en beantwoording van vragen Conform normen communicatie en klachtenprocedure PVV heeft geen normen gedefinieerd ten aanzien van doorlooptijd Norm klachtenafhandeling binnen zes weken, norm telefoongesprek beantwoorden binnen 24 uur en mail beantwoorden binnen 48 uur. 3. Efficiëntie Scan (p schaal van 1-5) 4,1 Respondenten het meest positief over: Bijdrage van de ketenpartners in de realisatie van de beoogde effecten van het antibioticabeleid Bijdrage van de activiteiten van de medewerkers aan de missie, visie en doelstellingen van het PVV ten aanzien van antibiotica Afstemming activiteiten ketenpartners en het PVV Respondenten het minst positief over: Indicatoren Verschillen tussen de begroting en de realisatie ten aanzien van het antibioticabeleid De mate waarin het PVV efficiënter opereert dan in het voorgaande jaar De aan antibioticareductie gerelateerde financiële lasten PVV voor varkens en kalveren De aan antibioticareductie gerelateerde financiële lasten bedrijven voor varkens en kalveren Zonder erkend kwaliteitssysteem: 15. per jaar voor alle kalverbedrijven, 96. per jaar voor alle varkensbedrijven. Met erkend kwaliteitssysteem zijn de lasten verwaarloosbaar. PwC Pagina 2 van 15

21 4. Adaptiviteit Scan (p schaal van 1-5) 4, Respondenten het meest positief over: Aanpassingsvermogen PVV bij politiek-bestuurlijke wisselingen Aanpassingsvermogen PVV bij veranderende omstandigheden Aanpassingsvermogen medewerkers PVV bij veranderende vragen uit de sector En het minst positief over: Mogelijkheden van het PVV om opte schalen of in te krimpen bij veranderende omstandigheden 5. Accountability Uitkomsten scan 3,9 Respondenten vooral positief over de mate waarin het PVV verantwoording aflegt over: Het realiseren van de beoogde effecten En het minst positief over: Verantwoording van het PVV over de integriteit van haar medewerkers Verantwoording van de bedrijven aan het PVV over de bijdrage aan de realisatie van de effecten Indicatoren De wijze van publieke verantwoording van het productschap Aan hogere organen via jaarverslag in het kader van Code Goed Bestuur en goedkeuring van verordeningen door SER dan wel door het Rijk. Aan de betreffende sectoren via jaarverslag en via commissies waarin de sectoren vertegenwoordigd zijn. De mate waarin de sector voldoet aan voorschriften Via kwaliteitssystemen 1% controle. In de is het aandeel bedrijven dat zich op het actieniveau bevindt gedaald en het aandeel bedrijven dat zich op het streefniveau bevindt gestegen. Binnen de varkenssector bevindt zich in 213 nog 11% op het actieniveau en binnen de kalverensector nog 14%. Het aandeel kalverbedrijven op streefniveau (48%) is lager dan in de varkenssector (83% bij vleesvarkens en 66% bij zeugen/biggen). PwC Pagina 21 van 15

22 6. Transparantie Scan (p schaal van 1-5) 4,1 Respondenten het meest positief over: De betrouwbaarheid van de informatie die het PVV verstrekt Respondenten het minst positief over: Inzicht in de middelen van het PVV Indicatoren Transparantie met betrekking tot antibioticagebruik, -reductie en registratie De wijze waarop het PPE inzicht verschaft ten aanzien van strategie, beleid en procedures 7. Toegankelijkheid Scan (p schaal van 1-5) Rapportages ten aanzien van antibioticagebruik, -reductie en registratie zijn voor iedereen openbaar beschikbaar. Informatie-uitwisseling op basis van Code Goed Bestuur en via onder meer website, jaarverslag. Daarnaast wordt transparantie vergemakkelijkt door de organisatiestructuur waarin belanghebbenden zijn vertegenwoordigd (bestuur, commissies, et cetera). 4, De Maran-rapportage is wel Engelstalig en wetenschappelijk geschreven. Daarnaast heeft KPMG de kwaliteit van de antibioticaregistratie onderzocht. Het oordeel was dat het registratieproces nog verder kan verbeteren. Respondenten het meest positief over: Direct contact tussen medewerkers van het PVV en de ketenpartners Betrekken ketenpartners voorafgaand aan bestuurlijke besluitvormingsprocessen Respondenten het minst positief over: De bereikbaarheid van het PVV Indicatoren Bereikbaarheid medewerkers PVV Fysieke bereikbaarheid PVV Medewerkers die zich bezighouden met antibioticabeleid zijn telefonisch, per en fax te bereiken. Contactgegevens zijn te vinden op de website van het PVV. Kantoor PVE ligt vlakbij station Zoetermeer en snelweg. PwC Pagina 22 van 15

23 Inspraak belanghebbenden Op basis van Code Goed Bestuur worden belanghebbenden in alle fasen van de beleidscyclus betrokken bij besluitvorming. Participatie belanghebbenden Participatie is inherent aan de organisatiestructuur van het PVV. Tabel 3.2-1: Totaaloverzicht uitkomsten nulmeting rondom thema antibioticareductie. Hoe Agile is het PVV - antibioticareductie Effectief 5 Accountable 4 3 Efficiënt 2 Transparant 1 Responsief Toegankelijk Adaptief Figuur 3.2-2: Totaaloverzicht uitkomsten quick scan rondom thema onderzoek & innovatie. PwC Pagina 23 van 15

24 3.3. Effectiviteit Het agility -kenmerk effectiviteit is als volgt geoperationaliseerd voor het thema antibioticareductie: De keten weet de gewenste resultaten op het gebied van antibioticareductie en de uiteindelijk beoogde maatschappelijke effecten, bijvoorbeeld een minder resistentie-ontwikkeling van bacteriën zoals MRSA of ESBL, ook daadwerkelijk te bereiken. Op basis van deze operationalisatie hebben wij de effectiviteit van het antibioticabeleid beoordeeld aan de hand van een aantal indicatoren en aan de hand van een quick scan, uitgevoerd onder de meest relevante spelers in de keten op het gebied van antibioticareductie onder varkens en kalveren Uitwerking indicatoren Om inzicht te krijgen in de effectiviteit van het antibioticabeleid worden in de volgende paragrafen, op basis van de door PVV verstrekte bronnen, de volgende indicatoren uitgewerkt: de mate van resistentieontwikkeling onder varkens en kalveren; de reductie per keuze antibiotica; de reductie van het gebruik van antibiotica in de sector; de verkoopcijfers van antibiotica Mate van resistentieontwikkeling onder varkens en kalveren Onder resistentieontwikkeling wordt het effect verstaan dat bacteriën zich zo aanpassen dat deze niet meer worden gedood of worden afgeremd door antibiotica. Een belangrijk doel van het antibioticabeleid is het beter beheersen en doen verminderen van de resistentieontwikkeling. Er is door het PVV geen absolute norm bepaald bij dit doel. Resistentieontwikkeling wordt gemeten in dieren en op vlees en is een onderdeel van de jaarlijkse Maranrapportage. In de Maran-rapportage 213 wordt geconcludeerd dat de mate van antibioticaresistentie bij alle veesoorten is afgenomen ten opzichte van Bij kalveren en varkens werden er in 213 lagere percentages van het ESBL/AmpC-producerende E.coli aangetroffen dan in 212. De Maran-rapportage signaleert een positief verband tussen de (door onder ander het PVV) opgestelde regelgeving met betrekking tot het gebruik van antibiotica en de resistentie-ontwikkeling in de voedselketen: This is a very important signal [ ] that all their constraints to reduce antibiotic use and at the same time maintain animal health in food producing animals does improve the resistance situation in the food chain. 3 In diverse artikelen, waaronder een artikel dat gebaseerd is op de Maran-rapportage 213 van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, wordt voorts gesteld dat runderen, varkens en kippen in enkele jaren tijd beduidend minder resistent zijn geworden voor antibiotica. Hierin wordt echter wel opgemerkt dat de resistentieniveaus ondanks de dalende tendens in dierlijke organismen nog altijd hoog zijn De reductie per keuze antibiotica Bij het toedienen van antibiotica heeft een veehouder meerdere typen antibiotica tot zijn beschikking. De typen antibiotica zijn opgedeeld in drie keuzen, omdat het antibiotica betreft die ook in de humane sector van nut kunnen zijn. Eerste keus antibiotica leveren weinig risico op antibioticaresistentie en worden niet als kritisch middel gebruikt bij de mens en is daarom een te prefereren keuze binnen de veehouderijsectoren. De derde 2 Stichting Werkgroep Antibiotica Beleid (SWAB), 214, Nethmap-MARAN Ibid 4 RIVM, 213, "antibioticaresistentie in Nederland neemt toe". PwC Pagina 24 van 15