en de trends van afgelopen jaren
|
|
- Gerarda Meyer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 ANTIBIOTICUMGEBRUIK PLUIMVEESECTOR IN 2014 en de trends van afgelopen jaren 10 maart 2015 De gegevens zijn afkomstig van de databases IKB CRA en KIP 1. Het rapport is opgesteld door de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) in opdracht van en gefinancierd door AVINED 2 1 IKB CRA is de database waarin de antibioticaleveringen aan pluimveebedrijven worden geregistreerd door de dierenartsen. KIP is de I&R-database, waarin pluimveehouders de gegevens over het bedrijf en over de koppels dieren op het bedrijf registreren. 2 De antibiotica-aanpak wordt geformuleerd in de werkgroep antibiotica pluimveesector van AVINED. In deze werkgroep zitten vertegenwoordigers van de gehele pluimveesector, de dierenartsen en de diervoedersector: NOP, NVP, NEPLUVI, KNMvD (VGP), Nevedi, AVINED en GD.
2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Inleiding... 3 Samenvatting... 4 Vleeskuikensector... 4 Legsector... 4 Kalkoensector... 4 Doelen en resultaten... 5 DEEL 1: VLEESKUIKENSECTOR... 6 Vleeskuikenbedrijven... 6 Monitoring... 6 Antibioticumgebruik... 6 Opfokbedrijven en productiebedrijven (groot)ouderdieren Monitoring Berekening Antibioticumgebruik DEEL 2: LEGSECTOR Monitoring Berekening Antibioticumgebruik DEEL 3: KALKOENSECTOR Monitoring Antibioticumgebruik Bijlage 1: uitgevoerde activiteiten in de sector Bijlage 2: rekenmethode pluimveesector N0031 2
3 Inleiding Dit rapport bevat een een overzicht van het gebruik van antibiotica in de pluimveesector in 2014 met, waar beschikbaar, de trend van de afgelopen jaren. Het rapport vermeldt het antibioticumgebruik in de vleeskuikensector, de legsector en de kalkoensector en geeft onder andere inzicht in de soorten antibiotica die worden gebruikt, het moment van behandelen en de reden van behandelen van de dieren met antibiotica. De monitoring van antibiotica is een onderdeel van het convenant dat vier veehouderijsectoren (varkens, runderen, kalveren en vleeskuikens) eind 2008 hebben afgesloten. De pluimveesector heeft in dit convenant afgesproken te starten met de vleeskuikenbedrijven en, waar mogelijk en nodig, de activiteiten uit te breiden naar andere pluimvee(deel)sectoren. Voor vleeskuikenbedrijven bestond sinds 2008 een vrijwillige, centrale monitoring van het antibioticumgebruik via de Gezondheidsdienst voor Dieren en de Gecombineerde Pluimveepraktijken Nederland. De centrale monitoring is in 2011 opgenomen in de kwaliteitsregelingen IKB Kip en IKB Ei en in 2012 voor alle bedrijven verplicht gesteld via een verordening van het Productschap Pluimvee en Eieren. De pluimveesector vindt het belangrijk om naast het gebruik van antibiotica ook de reden van het gebruik te registreren. Dit betekent dat de diagnoses en de koppelbeelden - op basis waarvan de diagnoses (mede) worden gesteld - vanaf de start van de vrijwillige antibioticaregistratie al worden vastgelegd. Deze gegevens worden door de sector gebruikt in algemene sectoranalyses maar ook door individuele bedrijven in bedrijfsanalyses. De pluimveesector gebruikt sinds 2008 een rekenmethode, gebaseerd op het aantal behandeldagen en het aantal dierdagen. De sector vindt dat deze methode het meest realistische beeld schetst van het antibioticumgebruik in de pluimveesector. De methode wordt gehanteerd voor alle pluimveesectoren. De individuele bedrijven in de pluimveesectoren krijgen periodiek benchmarkrapporten van het antibioticumgebruik. Jaarlijkse worden rapportages over het antibioticumgebruik in de pluimveesectoren gepubliceerd N0031 3
4 Samenvatting Voor vleeskuikenbedrijven zijn rapporten van het antibioticumgebruik beschikbaar sinds Voor opfoken productiebedrijven (groot)ouderdieren in de vleeskuikensector is in 2013 de eerste officiële rapportage verschenen. Dit geldt ook voor de legsector. De kalkoensector heeft rapporten van het antibioticumgebruik sinds Vleeskuikensector Het gebruik van antibiotica bij vleeskuikenbedrijven in 2014 was 15,1 dd/dj. Dit is 14% lager dan over heel Het antibioticumgebruik op vleeskuikenbedrijven is met 56% gedaald in vergelijking met Het gebruik van derde keus middelen in 2014 was 0,4 dd/dj. Sinds 2011 is het derde keus middelen gebruik gedaald met 85%. Het gebruik van antibiotica bij opfokbedrijven van (groot)ouderdieren in de vleeskuikensector in 2014 is gestegen t.o.v en bedroeg 18,4 dd/dj. Hiervan is 3,5 dd/dj een derde keus middel en 3,8 dd/dj een tweede keus middel. De stijging van het antibioticumgebruik is een belangrijk aandachtspunt. Bij productiebedrijven (groot)ouderdieren nam het gebruik licht toe tot 3,5 dd/dj. Hiervan is 0,5 dd/dj een derde keus middel en 0,7 dd/dj een tweede keus middel. Tabel 1: dd/dj per bedrijfstype in de vleeskuikensector Bedrijfstype Gemiddelde dd/dj 2014 Vleeskuikenbedrijven 15,1 Opfok fok- en opfok vermeerderingsdieren 18,4 Fokdieren en vermeerderingsdieren (legperiode) 3,5 Legsector Het gebruik van antibiotica op alle pluimveebedrijven in de legsector in 2014 was 1,1 dd/dj en bleef stabiel ten opzichte van 2014 (1,0 dd/dj). Het gaat in deze sector om opfokbedrijven (van grootouderdieren, van ouderdieren en van leghennen) en om productiebedrijven (van grootouderdieren, van ouderdieren en van leghennen). Het gebruik van derde keus middelen in de legsector in 2014 was zeer beperkt (minder dan 0,3% van het totale gebruik). Kalkoensector Het gebruik van antibiotica op de kalkoenbedrijven in 2014 was 41 dd/dj. Dit is 22% minder dan in 2013 toen het gemiddelde antibioticumgebruik 53 dd/dj was en 46% lager dan het basisjaar 2011 (77,2 dd/dj). Het gebruik van derde keus middelen is verder gedaald in 2014, maar is nog steeds te hoog. Derde keus middelen worden gebruikt ten gevolge van eerste week problemen, gecompliceerde respiratieproblemen en immuunsuppressie. Er zijn in de praktijk nauwelijks werkbare alternatieven voor deze derde keus middelen. De kalkoensector werkt aan een preventieve aanpak van aandoeningen om het derde keus middelen gebruik verder te kunnen verlagen. 3 De registratie van antibiotica bij vleeskuikens in een database was van 2008 tot 2011 op vrijwillige basis en betrof ongeveer 50% van de vleeskuikenplaatsen N0031 4
5 Doelen en resultaten Vier veehouderijsectoren (runderen, kalveren, varkens en vleeskuikens) hebben eind 2008 een convenant antibioticaresistentie dierhouderij getekend. Het doel van het convenant is een vermindering van de antibioticaresistentie en een verantwoord gebruik van antibiotica in de dierhouderij, dat wordt bereikt door een selectief en restrictief gebruik van antibiotica in voedselproducerende dieren. Het gebruik van antibiotica in de veehouderijsectoren moet beter, minder en meer transparant. Antibioticumgebruik veehouderijsectoren Het ministerie van Economische Zaken en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport hebben reductiedoelstellingen vastgesteld voor het gebruik van antibiotica in de veehouderijsectoren. Het gebruik van antibiotica in de veehouderijsectoren moet in 2011 met 20% zijn gedaald en in 2013 met 50%. Deze doelstellingen zijn overgenomen door de veehouderijsectoren. In 2012 heeft de overheid een aanvullende doelstelling vastgesteld: 70% reductie in 2015 ten opzichte van het basisjaar Uit de veterinaire verkoopcijfers van antibiotica, die jaarlijks door de FIDIN worden gepubliceerd, blijkt dat de doelstellingen voor 2011 en 2013 door de veehouderijsectoren ruimschoots zijn behaald. In 2013 zijn de verkopen van veterinaire antibiotica ten opzichte van het basisjaar 2009 met 58% gedaald. Antibioticumgebruik pluimveesectoren De vleeskuikensector heeft de doelstellingen voor de veehouderijsectoren voor 2011 en 2013 als ambitie voor de eigen sector overgenomen. De doelstelling voor 2011 is gehaald. De doelstelling voor 2013 is met een daling van ruim 49% - op een haar na gehaald. In 2014 is het gebruik bij vleeskuikens verder gedaald. Het antibioticumgebruik was in % lager dan in Het gebruik van de voor de mens kritische middelen (bij pluimvee: fluoroquinolonen) is nog veel sneller gedaald: 85% sinds In het convenant is afgesproken dat de pluimveesector de aanpak, waar nodig, zal uitbreiden naar andere pluimveesectoren. Dit is ook gebeurd voor de voorschakels van de vleeskuikenbedrijven, de legsector en de kalkoensector. Voor de voorschakels van de vleeskuikenbedrijven zijn geen reductiedoelstellingen vastgelegd. In 2014 zien we echter een stijging van het antibioticumgebruik en ook een toename van het derde keus middelen gebruik bij opfokbedrijven. De opfoksector heeft hierop eind 2014 een plan opgesteld om te komen tot een lager gebruik van antibiotica en voor de korte termijn een lager gebruik van derde keus middelen. Voor de legsector is geen reductiedoelstelling vastgesteld vanwege het lage gebruik van antibiotica in deze sector. In 2014 bleef het gebruik in de totale legsector laag en stabiel ten opzichte van Het antibioticumgebruik in de kalkoensector is in 2014 gedaald met 46% en het derde keus middelengebruik met 34% sinds Antibioticaresistentie veehouderijsectoren De ontwikkelingen in de resistentie van bacteriën tegen antibiotica in de veehouderijsectoren worden jaarlijks gepubliceerd in de MARAN-rapportage. Een daling van het antibioticumgebruik bij landbouwhuisdieren vertaalt zich niet één op één met een daling van de antibioticaresistentie bij deze dieren. Uitspraken hierover worden ook met de nodige voorzichtigheid gedaan. Uit de MARAN-rapportage uit 2014 blijkt dat de resistentie in de veehouderijsectoren terugloopt en, volgens deskundigen, ook nog harder dan verwacht. De daling van het antibioticumgebruik in de veehouderijsectoren lijkt daar de oorzaak van te zijn. Toekomst De pluimveesector constateert dat de algehele daling van het gebruik van antibiotica bij vleeskuikenbedrijven in de loop van 2014 tot stilstand is gekomen. Dit geldt ook voor de daling van het derde keus middelen gebruik. Het tweede keus middelen gebruik neemt nog steeds af, waarbij opvalt dat het gebruik van combinatiemiddelen met de werkzame stoffen Lincomycine en Spectinomycine aanzienlijk is gedaald. De werkgroep antibiotica pluimveesector ontvangt geregeld signalen dat bedrijven op het gebied van dierenwelzijn en diergezondheid met meer problemen te kampen hebben. Hierbij wordt vaak gewezen op de pootproblemen als gevolg van enterococcenbesmettingen en op het punt dat het stoppen met het gebruik van Linco-Spectin de problematiek heeft verergerd. Het blijft de ambitie van de vleeskuikensector om ook na 2014 tot een verdere reductie te komen, maar de huidige situatie vraagt wel om een bredere analyse van de situatie in de sector en van de gevolgen van de daling van het antibioticumgebruik. Deze analyse wordt in het eerste half jaar van 2015 uitgevoerd N0031 5
6 DEEL 1: VLEESKUIKENSECTOR De vleeskuikensector in 2014 bestaat uit ruim pluimveebedrijven: Vleeskuikenbedrijven: 799 Productiebedrijven van (groot)ouderdieren: 253 Opfokbedrijven van (groot)ouderdieren: 131 Vleeskuikenbedrijven Monitoring Bij de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) en bij de Gecombineerde Pluimveepraktijken Nederland (GPN) lopen al jaren monitoringsprogramma s waarbij aan vleeskuikenhouders voorgeschreven antibiotica worden bijgehouden met de bijbehorende diagnoses en koppelbeelden. In de periode 2008 t/m 2010 hebben GD en GPN op verzoek van de werkgroep antibiotica pluimveesector van het PPE jaarlijks de antibioticagegevens samengevoegd tot een sectorale rapportage. De vleeskuikensector beschikt dus over rapportages van het antibioticumgebruik sinds 2008 (gebaseerd op 50% van de vleeskuikenbedrijven). In 2011 is gestart met een verplichte registratie van antibiotica in een centrale database (IKB CRA) via het kwaliteitssysteem IKB Kip (90% deelname). Daarna is een verplichting opgenomen voor alle bedrijven in een verordening van het PPE. Antibioticumgebruik Het gebruik van antibiotica bij vleeskuikenbedrijven in 2014 bedroeg 15,1 dd/dj. Trend per jaar en per maand In 2014 is het gebruik van antibiotica gedaald ten opzichte van Dit heeft deels te maken met het feit dat het gebruik van antibiotica begin 2013 nog aanzienlijk hoger lag. Per maand gezien, is het gebruik van antibiotica bij de vleeskuikenbedrijven in 2014 nagenoeg stabiel gebleven. Tabel 2: Trend antibioticumgebruik vleeskuikenbedrijven Jaar dd/dj Daling t.o.v ,7 17% ,9 28% ,8 37% ,6 49% ,1 56% Grafiek 1: gemiddelde aantal dagdoseringen per dierjaar (dd/dj) weergegeven per maand van afronden van de behandelde vleeskuikens N0031 6
7 Gebruik naar soort middel Het gebruik van derde keus middelen 4 in 2014 was 0,4 dd/dj. Sinds 2011 is het derde keus middelen gebruik gedaald met 85%. Het derde keus middelen gebruik bij vleeskuikenbedrijven betreft de groep fluoroquinolonen (in het bijzonder Enrofloxacine). De andere derde keus middelen (3e en 4e generatie cefalosporinen) worden in de pluimveesector niet gebruikt. Ook het gebruik van de tweede keus middelen is fors gedaald. Dit betreft onder andere de combinatiemiddelen met Lincomycine-Spectinomycine als werkzame stoffen. Tabel 3: Gebruik soort middelen (in dd/dj) Jaar eerste keus tweede keus derde keus ,0 15,4 2, ,4 12,6 1, ,2 8,7 0, ,6 7,1 0,4 tov % -/- 54% -/- 85% Gebruik naar leeftijd van behandelen Grafiek 2: leeftijd van behandelen per jaar in percentage van de behandeldagen. 4 De indeling van de antibiotica in de verschillende categorieën (eerste, tweede of derde keus) is in 2012 door de werkgroep veterinair antibioticabeleid v an de KNMvD aangepast naar aanleiding van het rapport van de Gezondheidsraad. In onderstaande tabel zijn de middelen allemaal ingedeeld conform de nieuwste indeling van antibiotica N0031 7
8 Gebruik naar reden van behandelen Grafiek 3: reden van behandelen in percentage van behandeldagen in het betreffende jaar Per behandeling kunnen meerdere diagnoses worden gesteld met meerdere bijbehorende diagnose groepen. Hierdoor zal het percentage boven de 100% uitkomen N0031 8
9 Gebruik naar houderijsysteem Vleeskuikens in alternatieve houderijsystemen scoren een lager dd/dj-getal dan vleeskuikens in standaard houderijsystemen. Berekend naar levensdagen (de totale hoeveelheid dagen dat kuikens in Nederland in 2014 hebben geleefd) is 5% van de kuikens afkomstig uit een alternatief houderijsysteem. Van de vleeskuikenbedrijven met een standaard houderijsysteem heeft 13% een dd/dj getal van nul voor geheel De 50 % minst gebruikende vleeskuikenbedrijven zitten in 2014 allemaal onder de 10,7 dd/dj. Grafiek 4: gebruik naar houderijsysteem 5. Tabel 4: DD/DJ per houderijsysteem in 2014 Houderijsysteem dd/dj % levensdagen % dd/dj = 0 Standaard 15,9 95% 13% Alternatief 1,8 5% 74% 5 Ruim 20 bedrijven hebben twee houderijsystemen in verschillende stallen. Deze bedrijven zijn ingedeeld naar het houderijsysteem dat meer dan 50% van de levensdagen had in de rapportageperiode N0031 9
10 Opfokbedrijven en productiebedrijven (groot)ouderdieren Monitoring In mei 2011 is de verplichting voor dierenartsen ingegaan om voor opfok- en productiebedrijven in de vleeskuikensector alle voorgeschreven antibiotica te registreren in de centrale database IKB CRA. De eerste maanden zijn gebruikt als opstartperiode voor de dierenartsen. Ook zijn er geruime tijd technische problemen geweest bij de koppeling van de antibioticaregistraties in IKB CRA met de opzetgegevens van de dieren in de I&R-database KIP. Uiteindelijk is in 2013 voor het eerst een volledige jaarrapportage voor de opfokbedrijven en de productiebedrijven verschenen. Berekening Bij het berekenen van het gebruik bij opfokkoppels gaan we er vanuit dat de koppels vanaf dag 0 tot 20 weken op het bedrijf blijven, tenzij er een werkelijke einddatum bekend is, dan wordt deze datum genomen. Na deze 20 weken gaan de dieren naar het productiebedrijf (legperiode). Antibioticumgebruik Opfokbedrijven (groot)ouderdieren Het gebruik van antibiotica bij opfokbedrijven (groot)ouderdieren bedroeg 18,4 dd/dj. Hiervan is 3,5 dd/dj een derde keus middel en 3,8 dd/dj een tweede keus middel. Het antibioticumgebruik is gestegen ten opzichte van De sector vindt het derde keus middelen gebruik bij opfokbedrijven te hoog en werkt aan een plan om het gebruik van derde keus middelen bij opfokbedrijven te verminderen. Productiebedrijven (groot)ouderdieren Het gebruik van antibiotica bij productiebedrijven (groot)ouderdieren bedroeg 3,5 dd/dj. Hiervan is 0,5 dd/dj een derde keus middel en 0,7 een tweede keus middel. Tabel 5: dd/dj per bedrijfstype Bedrijfstype Gemiddelde DD/DJ Opfok fok- en opfok vermeerderingsdieren 18,4 Fokdieren en vermeerderingsdieren (legperiode) 3,5 Gebruik naar soort middel Tabel 6: gebruik middelen per bedrijfstype 2014 Bedrijfstype DD/DJ Opfok fok- en opfok vermeerderingsdieren 18,4 1e Keus 11,0 2e Keus 3,8 3e Keus 3,5 Fokdieren en vermeerderingsdieren (legperiode) 3,5 1e Keus 2,3 2e Keus 0,7 3e Keus 0, N
11 Gebruik naar leeftijd Grafiek 5: leeftijd van behandelen van opfok fokdieren en opfok vermeerderingsdieren (per levensweek) Grafiek 6: leeftijd van behandelen van fokdieren en vermeerderingsdieren in de legperiode (per levensweek) N
12 Gebruik naar reden van behandelen Grafiek 7: reden van behandelen opfok fokdieren en opfok vermeerderingsdieren Grafiek 8: reden van behandelen fokdieren en vermeerderingsdieren in de legperiode N
13 DEEL 2: LEGSECTOR In 2014 waren in de legsector pluimveebedrijven: 229 opfokbedrijven (van grootouderdieren, ouderdieren en leghennen) 965 productiebedrijven (grootouderdieren, ouderdieren en leghennen) Monitoring In mei 2011 is de verplichting voor dierenartsen ingegaan om voor alle pluimveebedrijven in de legsector alle voorgeschreven antibiotica te registreren in de centrale database IKB CRA. De eerste maanden zijn gebruikt als opstartperiode voor de dierenartsen. Ook zijn er geruime tijd technische problemen geweest bij de koppeling va de antibioticaregistraties in IKB CRA met de opzetgegevens van de dieren in KIP. Deze problemen zijn in de eerste helft van 2012 verholpen Berekening Bij het berekenen van het gebruik bij opfokkoppels gaan we er vanuit dat de koppels vanaf dag 0 tot 18 weken op het bedrijf blijven, tenzij er een werkelijke einddatum bekend is, dan wordt deze datum genomen. Na deze 18 weken gaan de dieren naar het productiebedrijf (legperiode). Antibioticumgebruik Het gebruik van antibiotica in de legsector is erg laag. Het gemiddelde gebruik bij alle pluimveebedrijven in de legsector in 2014 was 1,1 dd/dj. 54% was een eerste keus middel, 46% een tweede keus middelen en minder dan 1% een derde keus middel. Naar soort middel Tabel 7: antibioticumgebruik legsector totaal DD/DJ Legsector 1,1 % 1e keus. 54,0% % 2e keus. 45,7% % 3e keus. 0,3% Het belangrijke tweede keus middel colistine wordt in de legsector incidenteel nog gebruikt. De legsector werkt aan het verder verminderen van dit lage gebruik van colistine N
14 Tabel 8: gebruik per voorschakel in de legsector Bedrijfsgroep 2014 Opfok fok- en opfok vermeerderingsdieren DD/DJ 4,3 % 1e keus. 72,3% % 2e keus. 27,7% % 3e keus. 0,0% Fok- en vermeerderingsdieren DD/DJ 4,4 % 1e keus. 39,3% % 2e keus. 58,1% % 3e keus. 2,6% Opfok leghennen DD/DJ 2,0 % 1e keus. 80,3% % 2e keus. 19,4% % 3e keus. 0,3% Tabel 9: gebruik per bedrijfstype bij leghennen Leghennen Leghennen biologisch Leghennen kolonie Leghennen scharrel Leghennen uitloop Leghennen (vaccin) Totaal leghennen DD/DJ 0,6 0,4 0,6 1,4 0,0 0,7 % 1e keus. 29% 35% 21% 52%. 33% % 2e keus. 71% 65% 79% 48%. 67% % 3e keus. 0% 0% 0% 0%. 0% N
15 Naar leeftijd van behandelen Grafiek 9: de leeftijd van behandelen bij opfok leghennen: Grafiek 10: de leeftijd van behandelen bij productie leghennen: N
16 Naar reden van behandelen Grafiek 11: reden van behandelen (diagnoses) bij opfok leghennen Grafiek 12: reden van behandelen (diagnoses) bij productie leghennen N
17 DEEL 3: KALKOENSECTOR De kalkoensector bestond in 2014 uit 45 kalkoenbedrijven, waarvan enkele met meerdere locaties. Monitoring In 2012 heeft de kalkoensector besloten op vrijwillige basis het antibioticumgebruik te monitoren. Hierbij is ook met terugwerkende kracht door dierenartsen en kalkoenhouders het volledige antibioticumgebruik over 2011 in kaart gebracht. In 2012 is een verplichte monitoring van het antibioticumgebruik opgenomen in een verordening van het PPE. Antibioticumgebruik Het gebruik van antibiotica bij kalkoenbedrijven in 2014 bedroeg 41 dd/dj. Ten opzichte van 2013 is dit een daling van 22% en ten opzichte van basisjaar 2011 een daling van 46%. Trend per jaar Tabel 10: Ontwikkeling dd/dj in de kalkoensector (sectormethode) Jaar dd/dj hennen dd/dj hanen dd/dj totaal Reductie t.o.v Reductie t.o.v ,9 79,4 77, ,8 69,7 67,6-12,4% ,6 54,1 53,1-31,3% -21,5% - Reductie t.o.v ,5 44,2 41,3-46,5% -38,9% -22,1% Gebruik naar soort middel Het aandeel derde keus middelen daalde in 2014 met 19%. Het gebruik is echter nog steeds hoog. Tabel 11: gebruik antibiotica in de kalkoensector Jaar dd/dj 1e keus dd/dj 2e keus dd/dj 3e keus dd/dj totaal % 1e Keus % 2e Keus % 3e Keus ,3 35,3 7,6 77,21 44% 46% 10% ,3 29,2 10,1 67,64 42% 43% 15% ,4 20,5 6,2 53,08 50% 39% 12% ,6 14,7 5,0 41,33 52% 36% 12% t.o.v ,2% -28,2% -18,9% -22,1% N
18 Gebruik naar leeftijd van behandelen Het percentage antibioticumgebruik per week wordt weergegeven onderstaande tabel. Hanen werden vooral behandeld tot een leeftijd van 16 levensweken. Het merendeel van de behandelingen heeft plaatsgevonden voor de 8e levensweek. Bij de hennen is een vergelijkbaar beeld te zien als bij de hanen maar veel sterker. Het antibioticumgebruik neemt sterk af van 34% in week 1 tot 4 tot 6% in de laatste levensweek. Tabel 12: behandelleeftijd uit bij kalkoenen (percentage van de behandeldagen) Week Hennen Hanen Hennen Hanen Hennen Hanen Hennen Hanen ,9% 26,1% 40,8% 26,9% 41,6% 28,6% 34,0% 26,0% ,3% 25,6% 35,6% 30,0% 36,1% 30,7% 40,1% 29,2% ,4% 20,5% 17,6% 18,6% 17,7% 17,0% 20,0% 20,3% ,4% 21,7% 5,5% 17,0% 4,3% 16,6% 5,9% 15,3% ,0% 5,8% 0,6% 7,1% 0,3% 6,8% 0,0% 9,0% ,0% 0,3% 0,0% 0,3% 0,0% 0,2% 0,0% 0,2% Totaal 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Gebruik naar reden van behandelen Grafiek 13: behandelingen per diagnosegroep N
19 Bijlage 1: uitgevoerde activiteiten in de sector Onderstaand op hoofdlijnen de activiteiten die de pluimveesector heeft uitgevoerd in het kader van de antibiotica aanpak, voor zover deze zijn geïnitieerd door de werkgroep antibiotica pluimveesector. Er vinden daarnaast nog vele activiteiten plaats in de pluimveesector gericht op een reductie van het gebruik van antibiotica. Soms op projectniveau ( antibioticavrije keten, zicht op gezonde dieren ) en veel op individueel bedrijfsniveau tussen pluimveehouder, dierenarts en andere experts. Registratie Opname van verplichte registratie van antibiotica door de dierenarts in een centrale database in IKB Kip Opname van verplichte registratie van antibiotica door de dierenarts in een centrale database in in IKB Ei Vrijwillige registratie van antibiotica in kalkoensector Opnemen verplichte registratie van antibiotica in een centrale database via productschapsverordening in 2011 en Dit geldt voor de vleeskuiken-, leg- en kalkoensector. De registratie omvat de gegevens rond de leveringen van antibiotica en de achterliggende reden voor het gebruik in de vorm van registratie van koppelbeelden en gestelde diagnoses. Koppeling I&R gegevens pluimveesector met de antibioticaregistratie (Benchmark)rapporten Vleeskuikenbedrijven: elk vleeskuikenbedrijf krijgt per kwartaal (sinds eind 2011) een individueel bechmarkrapport. In dit rapport staat het gebruik van antibiotica op het bedrijf en per ronde, het gebruik naar soort middel (eerste, tweede, derde keus), de leeftijd waarop de dieren behandeld worden en de reden van behandeling en al deze gegevens afgezet tegen het gemiddelde in de sector. Kalkoenbedrijven: elk kalkoenbedrijf krijgt jaarlijks een individueel benchmarkrapport (vergelijkbaar met het rapport voor de vleeskuikenbedrijven). Opfokbedrijven kregen in 2014 hun eerste benchmarkrapport. Dierenartsenpraktijken: elke dierenartsenpraktijk krijgt sinds eind 2011 een individueel benchmarkrapport voor de praktijk, gebaseer op het antibioticumgebruik van hun vleeskuikenklanten. Dierenartsen: Dierenartsen ontvangen een een benchmarkrapport op basis van de Veterinaire Benchmark Indicator. Deze is in 2014 voor het eerst verstuurd. Kuikenleveranciers: in 2014 is een benchmark voor kuikenleveranciers (gebaseerd op het antibioticumgebruik van hun vleeskuikenklanten) verstuurd. Deze zal in 2015 ook weer worden verstuurd Diervoederleveranciers: in 2014 is een benchmark voor diervoederleveranciers verstuurd (gebaseerd op het antibioticumgebruik van hun vleeskuikenklanten in 2013) Jaarlijks wordt een rapport van het antibioticumgebruik in de vleeskuikensector (nu pluimveesector) gepubliceerd. Dierenarts en pluimveehouder Verplichte één op één relatie pluimveehouder - dierenarts via een overeenkomst in IKB Kip. Verplichte één op één relatie pluimveehouder - dierenarts via een overeenkomst in IKB Ei Dierenarts werkt verplicht volgens het formularium Pluimveehouder en dierenarts voeren jaarlijks een bedrijfsanalyse uit via een model bedrijfsgezondheidsplan. Hierin wordt de beoogde reductie vermeld en de verbetermaatregelen. Dierenarts en pluimveehouders evalueren jaarlijks het bedrijfsbehandelplan Reductieaanpak op individuele bedrijven Vleeskuikensbedrijven worden voor wat betreft hun antibioticumgebruik sinds juli 2013 ingedeeld in een van de categorieën: actieniveau, signalerinsgniveau en streefniveau. Bedrijven in het signaleringsniveau moeten samen met hun dierenarts binnen enkele weken een verbeterplan opstellen. Bedrijven in het actieniveau moeten samen met hun dierenarts binnen enkele weken een plan van aanpak opstellen met behulp van een digitale tool: de zogenaamde gestructureerde aanpak. Bedrijven die gedurende langere tijd in het actieniveau blijven zitten, krijgen op eigen kosten bezoek van een aangewezen deskundige N
20 Aanpak tweede en derde keus middelen De KNMvD heeft de formularia aangepast aan het rapport van de Gezondheidsraad. Voor de mens kritische middelen zijn derde keus middelen geworden. Het gebruik van het formularium is voor dierenartsen verplicht via de IKB regelingen Kip en Ei. Bewustwording van het gebruik van de juiste middelen via de benchmarkrapporten. Bewustwording correct gebruik van antibiotica via brieven van AVINED. In 2014 is de aanpak derde keus middelen aangescherpt. Per (deel)sector is een analyse gemaakt van mogelijke knelpunten. In 2014 wordt per deelsector (waar knelpunten zijn) een specifieke aanpak geformuleerd. Overig Divers veterinair onderzoek om aandoeningen te kunnen verhelpen en om het gebruik van antibiotia te kunnen voorkomen, gefinancierd door de sector via AVINED. Verplichting tot het gebruik van een kuikenpaspoort om gegevens van voorschakels via de broederij door te geven aan vleeskuikenbedrijven en om gegevens van vleeskuikenbedrijven terug te koppelen naar de broederijen N
21 Bijlage 2: rekenmethode pluimveesector Wat houdt het dd/dj-getal in Het antibioticumgebruik wordt in de rekenmethode van de pluimveesector weergegeven in het dierdagdosering per dierjaar getal (dd/dj-getal). In de pluimveesector wordt dit getal berekend op basis van het aantal dagen dat kuikens behandeld zijn. Het dd/dj-getal is in de pluimveesector gebaseerd op de aan de dieren voorgeschreven antibiotica en niet op de aan de dieren toegediende antibiotica. Hierbij wordt dus uitgegaan van het gebruik op het bedrijf volgens de bijsluiter en wordt geen rekening gehouden met over- of onderdosering. Het dd/dj getal geeft de blootstelling aan antibiotica (antibioticadruk) weer die dieren hebben gehad als deze dieren een jaar geleefd zouden hebben. De blootstelling voor individuele kuikens ligt dus aanzienlijk lager. Leegstand tussen rondes is niet van invloed in de berekening. Het dd/dj getal is berekend op UBN-niveau en houdt rekening met het antibioticum gebruik per stalkoppel. Bij de berekening van het dd/dj getal wordt op dit moment geen rekening gehouden met uitladen van dieren. Bij de berekening van het dd/dj getal wordt gebruik gemaakt van standaardleeftijden. Voor stallen vleeskuikens met een reguliere houderijvorm is de leeftijd gesteld op 42 dagen. Voor alternatieve houderijvormen gelden andere leeftijden (bijvoorbeeld scharrel 56 dagen en biologisch 81 dagen. In de toekomst zal de berekening rekening houden met uitladen van dieren en met de werkelijke leeftijd van de dieren bij afvoer. Berekening dd/dj-getal De berekening van het dd/dj-getal volgens de sectormethode is tamelijk eenvoudig. Via de onderstaande stappen is het getal voor de pluimveebedrijven eenvoudig te berekenen. Formule Totaal aantal behandeldagen gedeeld door het totaal aantal dierdagen x 365 = het aantal behandeldagen per dierjaar (dd/dj). In de rapportage gaan we uit van het aantal afgesloten koppels in een jaar. Het getal kan ook worden berekend over een langere of kortere periode. Bereken het aantal behandeldagen Bereken voor een stalkoppel het aantal behandeldagen. Als er een antibioticumbehandeling is voorgeschreven, neem dan het aantal kuurdagen en vermenigvuldig dit aantal met het aantal (behandelde) dieren in de stal. Als er meer kuren (behandelingen) voor een stalkoppel zijn voorgeschreven, tel dan de kuurdagen bij elkaar op en vermenigvuldig deze kuurdagen met het aantal (behandelde) dieren in de stal. Bereken het aantal behandeldagen voor alle stalkoppels in een ronde en tel de behandeldagen van alle stalkoppels bij elkaar op tot een totaal aantal behandeldagen voor de ronde op het bedrijf. Bereken het aantal behandeldagen voor iedere ronde op het bedrijf in de door u bepaalde periode en tel de behandeldagen van de rondes op tot het totale aantal behandeldagen in de door u bepaalde periode. Bereken het aantal dierdagen Neem het aantal dagen dat een stalkoppel in de stal aanwezig was. Let op: op dit moment wordt gerekend met een vast vaste leeftijd per houderijsysteem. Voor reguliere kuikens is dit bijv. 42 dagen en voor scharrel is dit bijv. 56 dagen. Vermenigvuldig het aantal dagen dat de kuikens in de stal waren (bijv. 42) met het aantal in de stal aanwezige kuikens. Dit zijn de dierdagen voor het stalkoppel. Bereken het aantal dierdagen voor alle stalkoppels in een ronde en tel deze dagen bij elkaar op tot een totaal aantal dierdagen voor de ronde op het bedrijf. Bereken het aantal dierdagen voor iedere ronde op het bedrijf in de door u bepaalde periode en tel de dierdagen van de rondes op tot het totale aantal dierdagen in de door u bepaalde periode. Bereken dd/dj Neem het totale aantal behandeldagen in de door u bepaalde periode en deel dit door het aantal dierdagen in de door u bepaalde periode. Vermenigvuldig dit getal met 365. Dit is het dd/dj-getal op uw bedrijf in de door u bepaalde periode N
en de trends van afgelopen jaren
ANTIBIOTICUMGEBRUIK PLUIMVEESECTOR IN 2015 en de trends van afgelopen jaren 25 mei 2016 De gegevens zijn afkomstig van de databases CRA en KIP. Het rapport is opgesteld door de Gezondheidsdienst voor Dieren
Nadere informatieen de trends van afgelopen jaren
ANTIBIOTICUMGEBRUIK PLUIMVEESECTOR IN 2016 en de trends van afgelopen jaren 3 juli 2017 De gegevens zijn afkomstig van de databases CRA en KIP. Het rapport is opgesteld door de Gezondheidsdienst voor Dieren
Nadere informatieen de trends van afgelopen jaren
ANTIBIOTICUMGEBRUIK PLUIMVEESECTOR IN 1 en de trends van afgelopen jaren Publicatiedatum: 7 februari 19 De gegevens zijn afkomstig van de databases CRA en KIP. Het rapport is opgesteld door de Gezondheidsdienst
Nadere informatieen de trends van afgelopen jaren
ANTIBIOTICUMGEBRUIK PLUIMVEESECTOR IN 17 en de trends van afgelopen jaren Publicatiedatum: april 1 De gegevens zijn afkomstig van de databases CRA en KIP. Het rapport is opgesteld door de Gezondheidsdienst
Nadere informatieAanpak antibiotica veehouderij
Aanpak antibiotica veehouderij Dierenartsen en sectoren Erik de Jonge Secretaris werkgroep pluimvee Taskforce antibioticaresistentie 5 maart 2015 Inhoud 1. Oprichting nieuwe organisaties 2. Aanleiding/afspraken
Nadere informatiePlan antibiotica aanpak pluimveesector
Plan antibiotica aanpak pluimveesector 2016 2020 Dit plan is opgesteld door de werkgroep antibiotica pluimveesector. De werkgroep ressorteert onder het bestuur van AVINED. In de werkgroep antibiotica pluimveesector
Nadere informatieQuickscan Antibioticagebruik Vleeskuikens
Quickscan Antibioticagebruik Vleeskuikens Versie 3 Datum 11 juni 2012 Status DEFINITIEF Colofon Quickscan Antibioticagebruik Vleeskuikens Versienummer 3 T 088 223 33 33 F 088 223 33 34 Catharijnesingel
Nadere informatieQuickscan Antibioticumgebruik Vleeskalkoenen
Versie 3.0 Datum 23 oktober 2012 Status Definitief Colofon Quickscan Antibioticumgebruik Vleeskalkoenen Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit Divisie Landbouw en Natuur Domein Diergeneesmiddelen Catharijnesingel
Nadere informatieRelatie sectoren en dierenartsen Nu en in de toekomst
z Relatie sectoren en dierenartsen Nu en in de toekomst Richard Soons Secretaris Werkgroep Varkens Taskforce Antibioticaresistentie Presentatie 1. Introductie POV 2. Aanleiding/afspraken antibiotica aanpak
Nadere informatieOVEREENKOMST PLUIMVEEHOUDER EN GEBORGDE PLUIMVEEDIERENARTS,
OVEREENKOMST PLUIMVEEHOUDER EN GEBORGDE PLUIMVEEDIERENARTS, bijlage VI van het Reglement Geborgde Naam tekenbevoegde :.. hierna te noemen pluimveehouder Eigenaar dieren (indien :.. niet de pluimveehouder)
Nadere informatieAntibioticagebruik vleeskuikenhouderij
Antibioticagebruik vleeskuikenhouderij Samenvatting van de meting over 2012 GD Deventer In opdracht van en gefinancierd door het Productschap Pluimvee en Eieren (PPE) Inleiding De IKB-CRA-database Deelnemers
Nadere informatieMet minder antibiotica door de pluimveeschakels heen kan! EN MOET!
Met minder antibiotica door de pluimveeschakels heen kan! EN MOET! André Steentjes, pluimveedierenarts Vleeskuikensymposium Coppens diervoeding Vleeskuikens antibioticavrij kan!? dinsdag 21 september 2010
Nadere informatiePlan van aanpak antibioticagebruik kalkoensector
Plan van aanpak antibioticagebruik kalkoensector 2016 2020 Dit plan is opgesteld door de werkgroep antibiotica aanpak kalkoensector (WAAK). Deze werkgroep valt onder de algemene werkgroep antibiotica pluimveesector
Nadere informatieMODEL BEDRIJFSGEZONDHEIDS- EN BEDRIJFSBEHANDELPLAN FOK-, OPFOK- EN VERMEERDERINGSBEDRIJVEN VLEESKUIKENSECTOR
BIJLAGE 1 BIJ HET BESLUIT VASTSTELLING MODELLEN BEDRIJFSGEZONDHEIDSPLAN EN BEDRIJFSBEHANDELPLAN VERORDENING REGISTRATIE EN VERANTWOORDING ANTIBIOTICAGEBRUIK PLUIMVEESECTOR (PPE) 2011 MODEL BEDRIJFSGEZONDHEIDS-
Nadere informatieNederland. Aan de staatssecretaris van Economische Zaken Mevrouw S.A.M. Dijksma Postbus 20101 2500 EC S-GRAVEN HAGE. Datum Onderwerp Informatie
Nederland Aan de staatssecretaris van Economische Zaken Mevrouw S.A.M. Dijksma Postbus 20101 2500 EC S-GRAVEN HAGE Land- en TuInbouwoganisatie Nedertand 52230F flenbc&t, Datum Onderwerp Informatie 17mei2015
Nadere informatieBIJLAGE 9 - MODEL BEDRIJFSGEZONDHEIDSPLAN EN BEDRIJFSBEHANDELPLAN PLUIMVEEBEDRIJVEN IKB EI
BIJLAGE 9 - MODEL BEDRIJFSGEZONDHEIDSPLAN EN BEDRIJFSBEHANDELPLAN PLUIMVEEBEDRIJVEN IKB EI Gegevens opstellers bedrijfsgezondheidsplan Datum:. -..-... Kipnummer: UBN nummer: Naam pluimveehouder Paraaf
Nadere informatieBIJLAGE 12: MODEL BEDRIJFSGEZONDHEIDS- EN BEDRIJFSBEHANDELPLAN PLUIMVEEBEDRIJVEN IKB KIP
BIJLAGE 12: MODEL BEDRIJFSGEZONDHEIDS- EN BEDRIJFSBEHANDELPLAN PLUIMVEEBEDRIJVEN IKB KIP Het bestuur van de Stichting PLUIMNED heeft, gelet op Bijlage 1.2A van Bijlage 1, Voorschriften IKB Kip, ter zake
Nadere informatieOVEREENKOMST PLUIMVEEHOUDER EN GEBORGDE PLUIMVEEDIERENARTS,
OVEREENKOMST PLUIMVEEHOUDER EN GEBORGDE PLUIMVEEDIERENARTS, bijlage VI van het Reglement Geborgde Naam tekenbevoegde :.. hierna te noemen pluimveehouder Eigenaar dieren (indien :.. niet de pluimveehouder)
Nadere informatieStichting AVINED Postbus 750, 3700 AT Zeist, 030-755 50 10, kiprelatie@avined.nl
Stichting AVINED Postbus 750, 3700 AT Zeist, 030-755 50 10, kiprelatie@avined.nl Aanvraag, wijziging of beëindiging registratie De ondernemer(s) verzoekt (verzoeken) grond van de Regeling Identificatie
Nadere informatieBijlage 11 Model Bedrijfsgezondheids- en Bedrijfsbehandelplan Pluimveebedrijven IKB Kip
MODEL BEDRIJFSGEZONDHEIDS- EN BEHANDELPLAN PLUIMVEEBEDRIJVEN IKB KIP Bedrijfsgezondheidsplan Artikel 1 Het bedrijfsgezondheidsplan (bgp) bestaat uit een analyse van de hygiëne- en diergezondheidsstatus
Nadere informatieANTIBIOTICUM RESISTENTIE ABRES. Rundveehouderij
ANTIBIOTICUM RESISTENTIE ABRES Rundveehouderij Humaan gebruik antibiotica MRSA in humane S. aureus isolaten in 2009
Nadere informatieALGEMENE VOORWAARDEN IKB KIP
ALGEMENE VOORWAARDEN IKB KIP Het bestuur van de Stichting PLUIMNED heeft, overwegende, dat het, gelet op de ontwikkelingen in de markt voor pluimveevlees, wenselijk is een ordening aan te brengen in het
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 29 683 Dierziektebeleid Nr. 204 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den
Nadere informatieArtikel 1 Voor de toepassing van dit reglement en haar Bijlagen I t/m VI wordt verstaan onder:
REGLEMENT GEBORGDE PLUIMVEEDIERENARTS Het bestuur van de Stichting Geborgde Dierenarts heeft, overwegende een regeling in het leven te roepen op grond waarvan dierenartsen, werkzaam op pluimveebedrijven,
Nadere informatieAntibioticumgebruik in de varkenshouderij
Antibioticumgebruik in de varkenshouderij Achtergronden, uitdagingen en mogelijkheden Drs. Merel Postma Faculteit Diergeneeskunde Universiteit Gent Inhoud presentatie Gebruik van antimicrobiële middelen
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA s-gravenhage
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieLijst van afkortingen:
Standard Operating Procedure (SOP) Berekening van de DDDA F voor antimicrobiële middelen voor de pluimveesector Versie 1.3 Laatste revisie: 21 april 2017 Opgesteld door: Gezondheidsdienst voor Dieren in
Nadere informatiePBO-blad. Mededelingenblad en Verordeningenblad Bedrijfsorganisatie. Inhoudsopgave. Verordeningenblad Bedrijfsorganisatie BEDRIJFSLICHAMEN 2
Nr.11 2 maart 2012-62e jaargang PBO-blad Mededelingenblad en Verordeningenblad Bedrijfsorganisatie Inhoudsopgave Verordeningenblad Bedrijfsorganisatie BEDRIJFSLICHAMEN 2 Productschap Pluimvee en Eieren
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 29 683 Dierziektebeleid Nr. 167 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de
Nadere informatiePOORTWACHTER 2011 Onderzoek naar het voorschrijfgedrag van dierenartsen met betrekking tot antibiotoca in de vleeskuikenhouderij
POORTWACHTER 2011 Onderzoek naar het voorschrijfgedrag van dierenartsen met betrekking tot antibiotoca in de vleeskuikenhouderij Versie 2.1 Datum 21 mei 2012 Status definitief Concept POORTWACHTER 2011
Nadere informatieIngekomen Reactieformulieren inzake de ACR-vergadering d.d. 31 januari 2012
Ingekomen Reactieformulieren inzake de ACR-vergadering d.d. 31 januari 2012 Inleiding Op de website van de PVE worden de vergaderdata, agenda s, mededelingen uit de voorgaande vergadering en eventuele
Nadere informatiede Achterhoek Uw pluimvee, onze zorg!
Uw pluimvee, onze zorg! Pluimveepraktijk de Achterhoek Spoorstraat 88 7261 AG Ruurlo Telefoon 0573 45 11 68 Fax 0573 45 38 31 info@ppda.nl www.ppda.nl P l u i m v e e p r a k t i j k de Achterhoek Uw pluimvee,
Nadere informatieAntibiotica en resistentie: wat hebben deze met elkaar te maken?
Antibiotica en resistentie: wat hebben deze met elkaar te maken? Annet Velthuis Lector Management van Rundergezondheid 18 oktober 2018 Inhoud Antibiotica & Resistentie Aanleiding/afspraken aanpak ABgebruik
Nadere informatieBIJLAGE 6: OVEREENKOMST KALVERHOUDER, KALVEREIGENAAR EN DIERENARTS IKB VLEESKALVEREN 2008
BIJLAGE 6: OVEREENKOMST KALVERHOUDER, KALVEREIGENAAR EN DIERENARTS IKB VLEESKALVEREN 2008 Naam kalverhouder Registratienummer bedrijf (UBN) hierna te noemen: kalverhouder Naam dierenartspraktijk Naam dierenarts
Nadere informatieA In artikel 5.5 vervallen het tweede lid alsmede de aanduiding 1. voor het eerste lid.
Grondslag Gelet op de artikelen 2.2, tiende lid, onderdelen d, e, f, g, i, j, l, onder 1 en 4º, m, n, p, 2.8, vierde lid, onderdelen a en b, 7.1, 7.2, tweede lid, 7.8, eerste lid, van de Wet dieren; Artikelen
Nadere informatieBedrijfsbegeleiding en sectorinformatie pluimvee
Bedrijfsbegeleiding en sectorinformatie pluimvee Inhoud Vleessector... 1 Fokkerij... 1 Subfok... 2 Fokbroederij... 2 Opfokvermeerdering... 3 Vermeerdering... 3 Broederij... 4 Vleeskuikens... 4 Legsector...
Nadere informatiePOORTWACHTER 2012 Onderzoek naar het voorschrijfgedrag van dierenartsen met betrekking tot antibiotica in de varkenshouderij
POORTWACHTER 2012 Onderzoek naar het voorschrijfgedrag van dierenartsen met betrekking tot antibiotica in de varkenshouderij Datum 27 juni 2013 Pagina 1 van 14 Colofon Poortwachter varkens 2012 Onderzoek
Nadere informatieStap 1 van 3. Naam inzender. E-mail adres. Naam DAP. Postcode* Blankvlees Rosé start Rosé afmest Rosé combinatie
Stap 1 van 3 Naam inzender E-mail adres Naam DAP Postcode* Voor welke bedrijfstypen wilt u deze enquete invullen* Algemeen 1. Bent u van mening dat de UDD-regeling goed uitvoerbaar is* 2. Bent u van mening
Nadere informatieAUTORITEIT DIERGENEESMIDDELEN. De Veterinaire Benchmark Indicator (VBI) Hetty van Beers, jan 15
AUTORITEIT DIERGENEESMIDDELEN De Veterinaire Benchmark Indicator (VBI) Hetty van Beers, jan 15 AANLEIDING 2004-2010 Hoog gebruik van AB bij dieren in NL (data 2005, EMA) Laag gebruik van AB bij mens in
Nadere informatie1. Welke naam heeft de gegevensverwerking waarin de persoonsgegevens zijn opgenomen?
MELDINGENREGISTER PVE Wbp Registerformulier Nummer melding: PVE / Wbp / 0016 / 00 / 22.06.2010 1. Welke naam heeft de gegevensverwerking waarin de persoonsgegevens zijn opgenomen? KIPNET 2. Waarvoor worden
Nadere informatieMasterplan varkenshouderij. Verantwoord gebruik van antibiotica
Masterplan varkenshouderij 2 m a s t e r p l a n v a r k e n s h o u d e r i j De Nederlandse varkenshouderij stelt al jarenlang hoge eisen aan het gebruik van diergeneesmiddelen. Ontwikkelingen in de
Nadere informatieNulmeting antibioticagebruik bij kleine herkauwers
Nulmeting antibioticagebruik bij kleine herkauwers Projectleider: Piet Vellema : Auteurs: Inge Santman 1, Saskia Luttikholt 2, René van den Brom 2, Maaike Gonggrijp 1, Han Hage 3, Piet Vellema 2 1 GD Deventer,
Nadere informatieOVEREENKOMST VARKENSHOUDER EN GEBORGDE VARKENSDIERENARTS, bijlage I van Reglement Geborgde Varkensdierenarts
OVEREENKOMST VARKENSHOUDER EN GEBORGDE VARKENSDIERENARTS, bijlage I van Reglement Geborgde Naam tekenbevoegde varkenshouder hierna te noemen varkenshouder UBN nummer Adres Postcode + woonplaats IKB regeling
Nadere informatieHet gebruik van antibiotica bij landbouwhuisdieren in Trends, benchmarken bedrijven en dierenartsen
Het gebruik van antibiotica bij landbouwhuisdieren in 2016 Trends, benchmarken bedrijven en dierenartsen Mei 2017 Voorwoord Voor u ligt het rapport Het gebruik van antibiotica bij landbouwhuisdieren in
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieConcept mei Toelichting en achtergronden van de kengetallen staan beschreven in de bijlage
Concept mei 2011 Rapportage antibioticumgebruik vleesveebedrijven Betreft UBN 12345 FICTIEVE DATA Periode: 1 oktober 2009 t/m 30 september 2010 Toelichting en achtergronden van de kengetallen staan beschreven
Nadere informatie1 9 FEB Ministerie van Economische Zaken. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA 's-gravenhage.
Ministerie van Economische Zaken > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2313 AA 's-gravenhage Datum Betreft 1 9 FEB 2016 Aanpak tweedekeusmiddelen
Nadere informatieHet gebruik van antibiotica in de vleeskonijnensector in 2017
Het gebruik van antibiotica in de vleeskonijnensector in 2017 Januari 2019 Voorwoord In de SDa rapportage Het gebruik van antibiotica bij landbouwhuisdieren in 2017 - Trends, benchmarken bedrijven en
Nadere informatieHet gebruik van antibiotica bij landbouwhuisdieren in 2013. Trends, benchmarken bedrijven en dierenartsen
Het gebruik van antibiotica bij landbouwhuisdieren in 2013 Trends, benchmarken bedrijven en dierenartsen juni 2014 Voorwoord Voor u ligt het SDa- rapport Het gebruik van antibiotica bij landbouwhuisdieren
Nadere informatieIn artikel 5.5 vervallen het tweede lid alsmede de aanduiding 1. voor het eerste. Na artikel 5.7 worden de volgende artikelen ingevoegd, luidende:
Grondslag Gelet op de artikelen 2.2, tiende lid, onderdelen d, e, f, g, i, j, l, onder 1 en 4º, m, n, p, 2.8, vierde lid, onderdelen a en b, 7.1, 7.2, tweede lid, 7.8, eerste lid, van de Wet dieren; Artikelen
Nadere informatieFIDIN ANTIBIOTICARAPPORTAGE opgesteld door de FIDIN Werkgroep Antibioticumbeleid
FIDIN ANTIBIOTICARAPPORTAGE 2004 opgesteld door de FIDIN Werkgroep Antibioticumbeleid juni 2005 Den Haag - 2 - INLEIDING Op 1 juni 2004 is de nieuwe Zoönoserichtlijn (Richtlijn 2003/99/EG) in werking getreden.
Nadere informatieConvenant Antibioticaresistentie Dierhouderij
Convenant Antibioticaresistentie Dierhouderij Het doel van dit convenant is te komen tot een reductie van antibioticaresistentie en een verantwoord gebruik van antibiotica in de dierhouderij. Dit wordt
Nadere informatieJaarverslag PLUIMNED 2018 (Vastgesteld door het bestuur van PLUIMNED op 5 maart 2019)
Nieuwegein, 5 maart 2019 (Vastgesteld door het bestuur van PLUIMNED op 5 maart 2019) PLUIMNED De stichting PLUIMNED vormt de samenwerking tussen de dragende organisaties: LTO/NOP, NVP, COBK en NEPLUVI.
Nadere informatieHet gebruik van antibiotica bij landbouwhuisdieren in Trends, benchmarken bedrijven en dierenartsen
Het gebruik van antibiotica bij landbouwhuisdieren in 2017 Trends, benchmarken bedrijven en dierenartsen Juni 2018 Voorwoord Voor u ligt het rapport Het gebruik van antibiotica bij landbouwhuisdieren
Nadere informatieHet gebruik van antibiotica bij pluimvee
Het gebruik van antibiotica bij pluimvee de rol van de NVWA VGP bijeenkomst 8 maart 2016 Inhoud Structuur NVWA Diergeneesmiddelen/antibiotica Hoe controleert en handhaaft de NVWA Antibiotica - bepalingen
Nadere informatieKNMvD-agenda op verantwoord antibioticagebruik bij dieren 2016-2020
KNMvD-agenda op verantwoord antibioticagebruik bij dieren 2016-2020 Inleiding Het doel van antibioticabeleid in de dierhouderij is de beperking van antibioticaresistentie (humaan als veterinair) door een
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STTSCOURNT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 37615 30 oktober 2015 Regeling van de Staatssecretaris van Economische Zaken van 24 oktober 2015, nr. WJZ/15134294, houdende
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 20162017 29 683 Dierziektebeleid Nr. 221 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA 's-gravenhage
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA 's-gravenhage Directoraat-generaal Agro en Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC
Nadere informatieDIERGENEESKUNDIG GEBRUIK VAN ANTIBIOTICA IN NEDERLAND - DE FEITEN EN CIJFERS -
DIERGENEESKUNDIG GEBRUIK VAN ANTIBIOTICA IN NEDERLAND - DE FEITEN EN CIJFERS - Tijdens een officiële bijeenkomst in Den Haag heeft de FIDIN op 12 april jl. haar afzetcijfers van anti-microbiële middelen
Nadere informatieFIDIN ANTIBIOTICUMRAPPORTAGE opgesteld door. de FIDIN Werkgroep Antibioticumbeleid. 11 september Den Haag
FIDIN ANTIBIOTICUMRAPPORTAGE 2008 opgesteld door de FIDIN Werkgroep Antibioticumbeleid 11 september 2009 Den Haag HET BELANG VAN METEN VAN ANTIBIOTICUMGEBRUIK Op 3 december 2008 is door een tiental koepelorganisaties
Nadere informatieHet gebruik van antibiotica in de veehouderij. Prof Dick Heederik, PhD Voorzitter van het Expertpanel van de Diergeneesmiddelenautoriteit (SDa)
Het gebruik van antibiotica in de veehouderij Prof Dick Heederik, PhD Voorzitter van het Expertpanel van de Diergeneesmiddelenautoriteit (SDa) VMT Bunnik 18 02 2016 Outline Wat zijn trends in het gebruik
Nadere informatieBijlage 10 Omschrijving Monsternemingen en Ontheffingsaanvragen IKB Kip
OMSCHRIJVING MONSTERNEMINGEN EN ONTHEFFINGSAANVRAGEN IKB KIP DEFENITIES Artikel 1 Dit reglement is een bijlage van de AV IKB Kip en neemt de terminologie van de AV IKB Kip over. MONSTERNAME HYGIËNOGRAMMEN
Nadere informatieAUTORITEIT DIERGENEESMIDDELEN. De Veterinaire Benchmark VBI februari/maart 2015 (kalf, varken, pluimvee)
AUTORITEIT DIERGENEESMIDDELEN De Veterinaire Benchmark VBI februari/maart 2015 (kalf, varken, pluimvee) AANLEIDING 2004-2010 Hoog gebruik van AB bij dieren in NL (data 2005, EMA) Laag gebruik van AB bij
Nadere informatieVoor de toepassing van het Programma Zelfcontrole Pluimvee wordt verstaan onder:
PROGRAMMA ZELFCONTROLE PLUIMVEE Namens het bestuur van de Stichting AVINED is op 20 april 2016 vastgesteld het navolgende Programma Zelfcontrole Pluimvee. HOOFDSTUK 1 ALGEMENE BEPALINGEN Artikel 1 Voor
Nadere informatieVERORDENING TOT WIJZIGING VAN DE VERORDENING HUISHOUDELIJKE HEFFINGEN PLUIMVEESECTOR (PPE) 2014 (2014-I)
VERORDENING TOT WIJZIGING VAN DE VERORDENING HUISHOUDELIJKE HEFFINGEN PLUIMVEESECTOR (PPE) 2014 (2014-I) Verordening van het Productschap Pluimvee en Eieren van 10 april 2014 tot wijziging van de Verordening
Nadere informatieIk Kies Bewust Nederlandse Varkens IKBNV OVEREENKOMST VARKENSHOUDER EN GECERTIFICEERDE DIERENARTS
Ik Kies Bewust Nederlandse Varkens IKBNV OVEREENKOMST VARKENSHOUDER EN GECERTIFICEERDE DIERENARTS Overwegende: de overeenkomst is opgesteld in het kader van de erkende kwaliteitsregeling Regeling IKB Nederland
Nadere informatieBIJLAGE 2: CERTIFICATIECRITERIA IKB KIP
BIJLAGE 2: CERTIFICATIECRITERIA IKB KIP Het bestuur van de Stichting PLUIMNED heeft, gelet op het certificatieschema IKB Kip, ter zake het vaststellen van de criteria op basis waarvan door een Certificerende
Nadere informatieConcept mei Toelichting en achtergronden van de kengetallen staan beschreven in de bijlage
Rapportage antibioticumgebruik melkveebedrijven Betreft UBN 12345 FICTIEVE DATA Periode: 1 oktober 2009 t/m 30 september 2010 Toelichting en achtergronden van de kengetallen staan beschreven in de bijlage
Nadere informatieMasterplan Rationeel Gebruik Antibiotica van de Nederlandse Kalversector
Masterplan Rationeel Gebruik Antibiotica van de Nederlandse Kalversector Masterplan Rationeel Gebruik Antibiotica van de Nederlandse Kalversector pagina 1 Inleiding In Nederland wordt een toename waargenomen
Nadere informatieOnderzoek naar kritische succesfactoren voor een laag antibioticumgebruik bij vleeskuikens
Onderzoek naar kritische succesfactoren voor een laag antibioticumgebruik bij vleeskuikens Rapport van het project Kritische Succesfactoren Pluimvee (KSF Pluimvee) M.H. Bokma-Bakker, J. Wiegel, M.M.C.
Nadere informatieHet gebruik van antibiotica bij landbouwhuisdieren in 2014
Het gebruik van antibiotica bij landbouwhuisdieren in 2014 Trends, benchmarken bedrijven en dierenartsen mei 2015 (revisie 1 oktober 2015) Voorwoord Voor u ligt het SDa-rapport Het gebruik van antibiotica
Nadere informatieGebruikershandleiding AB-Check
Gebruikershandleiding AB-Check 1. Belplume-voorwaarde Na elke ronde wordt samen met de bedrijfsdierenarts het antibioticumgebruik geëvalueerd. Er wordt daarvoor best gebruik gemaakt van de ABcheck (http://www.abcheck.ugent.be).
Nadere informatieBIJLAGE 11: OMSCHRIJVING MONSTERNEMINGEN EN ONTHEFFINGSAANVRAGEN IKB KIP
BIJLAGE 11: OMSCHRIJVING MONSTERNEMINGEN EN ONTHEFFINGSAANVRAGEN IKB KIP Het bestuur van de Stichting PLUIMNED heeft, gelet op het certificatieschema IKB Kip, ter zake van de uitvoering van monsternemingen
Nadere informatieFIDIN ANTIBIOTICUMRAPPORTAGE 2003. opgesteld door de FIDIN Werkgroep Antibioticumbeleid
FIDIN ANTIBIOTICUMRAPPORTAGE 2003 opgesteld door de FIDIN Werkgroep Antibioticumbeleid mei 2004 Den Haag - 2 - INLEIDING Surveillance van antibioticumresistentie is een elementair onderdeel voor het bepalen
Nadere informatieBeoordelings- en beslissingsprotocol Geborgde Rundveedierenarts
Begrip Afkorting Beschrijving RGR Reglement Geborgde Rundveedierenarts BOV Bilaterale overeenkomst melk-/ rundveehouder met de geborgde rundveedierenarts Bijlage I reglement Geborgde Dierenarts GVP Gids
Nadere informatiePosition Paper HET GEBRUIK VAN ANTIBIOTICA ALS DIERGENEESMIDDEL
Position Paper HET GEBRUIK VAN ANTIBIOTICA ALS DIERGENEESMIDDEL januari 2001 - 2 - Samenvatting De actuele discussie rond de problematiek van antibioticaresistentie bij de mens richt zich onder meer op
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA s-gravenhage. Datum 5 april 2013 Betreft Antibiotica in de veehouderij
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal Agro Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den
Nadere informatieStap 1 van 3. Naam inzender. adres. Naam DAP. Postcode* Algemeen. 1. Bent u van mening dat de UDD-regeling goed uitvoerbaar is*
Stap 1 van 3 Naam inzender E-mail adres Naam DAP Postcode* Algemeen 1. Bent u van mening dat de UDD-regeling goed uitvoerbaar is* 2. Bent u van mening dat u voldoende regie over het gebruik van antibiotica
Nadere informatieBESLUIT ERKENNINGSVOORWAARDEN CONTROLE-INSTANTIES VERORDENINGEN HYGIËNEMAATREGELEN (PPE) 2011
BESLUIT ERKENNINGSVOORWAARDEN CONTROLE-INSTANTIES VERORDENINGEN HYGIËNEMAATREGELEN (PPE) 2011 Besluit van het Productschap Pluimvee en Eieren van 3 november 2011 tot vaststelling van erkenningsvoorwaarden
Nadere informatie*PDOC01/238250* PDOC01/ De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA 's-gravenhage. Datum 24 oktober 2011
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK DEN HAAG De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage Prins Clauslaan 8 2595 AJ DEN HAAG Postbus 20401 2500 EK DEN HAAG
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal Agro Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den
Nadere informatieCPD inbreng concept regeling overname PBO-taken m.b.t. antibiotica. Document ministerie Economische Zaken d.d. 1 augustus 2014. Aanpak CPD- inbreng
CPD inbreng concept regeling overname PBO-taken m.b.t. antibiotica Document ministerie Economische Zaken d.d. 1 augustus 2014 Aanpak CPD- inbreng De volgende uitgangspunten zijn gehanteerd op basis waarvan
Nadere informatieEconomische aspecten rondom 'ingrepen bij Pluimvee'
Economische aspecten rondom 'ingrepen bij Pluimvee' Peter van Horne, LEI 11 febr2013 Op basis van de concept nota 'uitfasering ingrepen bij Pluimvee' heeft het LEI een eerste inschatting gemaakt van de
Nadere informatieStrijd tegen antibioticaresistentie Resultaten : Samen gaan we er voor! Fabiana Dal Pozzo, DVM, PhD
Strijd tegen antibioticaresistentie Resultaten 2011-2016: Samen gaan we er voor! Fabiana Dal Pozzo, DVM, PhD coördinator AMCRA AntiMicrobial Consumption and Resistance in Animals Missie Strijd tegen antibioticaresistentie
Nadere informatieHet gebruik van antibiotica bij landbouwhuisdieren in 2013. Trends, benchmarken bedrijven en dierenartsen
Het gebruik van antibiotica bij landbouwhuisdieren in 2013 Trends, benchmarken bedrijven en dierenartsen juni 2014 Autoriteit Diergeneesmiddelenautoriteit Voorwoord Voor u ligt het SDa-rapport Het gebruik
Nadere informatieSIGNALERING 3 SDa DECEMBER Heeft u vragen over deze signalering? Bel dan de SDa:
Contact SIGNALERING 3 SDa DECEMBER 2012 Heeft u vragen over deze signalering? Bel dan de SDa: 0900-22 11 333 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding en achtergrond -2-2. Trends in antibioticumgebruik -3-3. Eerste beoordeling
Nadere informatieBESCHRIJVING VAN HET ANTIBIOTICUMGEBRUIK BIJ VLEESKUIKENS, ZEUGEN EN BIGGEN, VLEESVARKENS, EN VLEESKALVEREN IN 2011 EN BENCHMARKINDICATOREN VOOR 2012
Home Vraag en antwoord Contact BESCHRIJVING VAN HET ANTIBIOTICUMGEBRUIK BIJ VLEESKUIKENS, ZEUGEN EN BIGGEN, VLEESVARKENS, EN VLEESKALVEREN IN 2011 EN BENCHMARKINDICATOREN VOOR 2012 RAPPORTAGE VAN HET EXPERTPANEL
Nadere informatieGevolgen gewijzigde UDD-regeling. Zorgvuldig gebruik van antibiotica in de veehouderij
Gevolgen gewijzigde UDD-regeling Zorgvuldig gebruik van antibiotica in de veehouderij Regels voor gebruik antibiotica Antibiotica worden gebruikt om bacteriële infecties bij mensen en dieren te genezen.
Nadere informatiePOORTWACHTER 2010 Onderzoek naar het voorschrijfgedrag van dierenartsen met betrekking tot antibiotica in de varkenshouderij
POORTWACHTER 2010 Onderzoek naar het voorschrijfgedrag van dierenartsen met betrekking tot antibiotica in de varkenshouderij Versie 3.0 Datum 15 Status Definitief Colofon Projectnaam Poortwachter 2010
Nadere informatieFIDIN ANTIBIOTICARAPPORTAGE opgesteld door de FIDIN Werkgroep Antibioticumbeleid
FIDIN ANTIBIOTICARAPPORTAGE 2000 opgesteld door de FIDIN Werkgroep Antibioticumbeleid juli 2001 Den Haag - 2 - INLEIDING Antibiotica vormden begin vorige eeuw een revolutionaire uitvinding voor de humane
Nadere informatieInnovatie Agro & Natuur (voorheen InnovatieNetwerk) Eindrapportage Antibioticavrije Pluimveeketen
2015 Eindrapportage Antibioticavrije Pluimveeketen In opdracht van (v/h InnovatieNetwerk) 2 Sisters Storteboom Inhoudsopgave Samenvatting... 3 1. Inleiding... 6 2. Visie op ketenaanpak... 7 2.1. Op te
Nadere informatieToezicht logistiek slachten in vleeskuikenslachterijen
Toezicht logistiek slachten in vleeskuikenslachterijen Auteur: ing. G. Visser KEURINGSDIENST VAN WAREN OOST Postbus 202 7200 AE Zutphen Tel. 0575-588100 Fax. 0575-588200 E-mail OT@kvw.nl Projectnummer:
Nadere informatieAntibioticabeleid in de Dierhouderij. Effecten en Perspectieven
Antibioticabeleid in de Dierhouderij Effecten en Perspectieven Aanbiedingsbrief Den Haag, maart 2016 Excellentie, Met genoegen bied ik u namens de Raad voor Dierenaangelegenheden de zienswijze Antibioticabeleid
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2013 2014 33 910 Wijziging van de Wet op de bedrijfsorganisatie en andere wetten in verband met de opheffing van de bedrijfslichamen (Wet opheffing bedrijfslichamen)
Nadere informatieAUTORITEIT DIERGENEESMIDDELEN. Presentatie SDa, Autoriteit Diergeneesmiddelen Antibiotic Awarenessday18 nov 2013
AUTORITEIT DIERGENEESMIDDELEN Presentatie SDa, Autoriteit Diergeneesmiddelen Antibiotic Awarenessday18 nov 2013 WAAR GAAT DIT PRAATJE OVER? Gebruik van antibiotica in de dierhouderij: wat is er veranderd?
Nadere informatieJaarplan PLUIMNED 2019 (Vastgesteld door het bestuur van PLUIMNED op 20 december 2018)
Nieuwegein, 17 december 2018 (Vastgesteld door het bestuur van PLUIMNED op 20 december 2018) PLUIMNED De stichting PLUIMNED vormt de samenwerking tussen de dragende organisaties: LTO/NOP, NVP, COBK en
Nadere informatieHet bijbehorende mission statement van AVINED, OVONED en PLUIMNED is:
Nieuwegein, 13 november 2017 (Vastgesteld door het bestuur van AVINED op 21 november 2017) AVINED De stichting AVINED vormt de samenwerking tussen de dragende organisaties: LTO/NOP, NVP, COBK, NEPLUVI
Nadere informatieHet gebruik van antibiotica bij landbouwhuisdieren in 2018
Het gebruik van antibiotica bij landbouwhuisdieren in 2018 Trends, benchmarken bedrijven en dierenartsen juni 2019 (Revisie 11 juni 2019) Voorwoord Voor u ligt het rapport Het gebruik van antibiotica
Nadere informatieHet vaccinatieplan tegen NCD
Het vaccinatieplan tegen NCD Inhoudsopgave Vaccinatieplan tegen NCD 3 Vermeerderingsdieren 5 Leghennen 7 Vleeskuikens 8 Vleeskalkoenen 10 Newcastle Disease 12 Vaccinatieplan tegen NCD Om het pluimvee in
Nadere informatie