Seminar. Actualiteiten Openbaarheid van Bestuur. 3 november 2016

Transcriptie

1 Seminar Actualiteiten Openbaarheid van Bestuur 3 november 2016

2 Programma Ontvangst Opening Godert van der Feltz (Van der Feltz advocaten) Geheimhouding onder de Gemeentewet Willem van der Werf (Van der Feltz advocaten) Misbruik van de Wob Myrthe Nielen (Van der Feltz advocaten) Pauze Wet open overheid Godert van der Feltz (Van der Feltz advocaten) Afsluiting en vragen Borrel 2

3 Geheimhouding onder de Gemeentewet Willem van der Werf

4 Geheimhoudingsregelingen Art. 25/55 Gemeentewet Pendant: art. 25/55 Provinciewet Oplegging geheimhouding van het behandelde in raad/college en op stukken Bijzondere openbaarmakingsregeling Zet Wob/Woo opzij Tijdens oplegging geheimhouding kan informatie niet via Wob openbaar worden gemaakt 4

5 Art. 23/53 Gemeentewet Samenhang met karakter vergaderingen raad en college Uitgangspunt Gemeentewet: besloten vergaderingen college (art. 53) openbare vergaderingen raad (art. 23) College (art. 53): geen (verplichting tot) opstellen verslag openbare besluitenlijst niet openbare besluitenlijst indien geheimhouding ex art. 55 is opgelegd 5

6 Art. 23/53 Gemeentewet Raad (art. 23) openbare vergaderingen besloten vergadering (1/5 aanwezigen of als voorzitter nodig acht, bekrachtiging raad) verplicht verslag (openbaar / niet-openbaar) openbare besluitenlijst niet-openbare besluitenlijst (t.a.v. aangelegenheden waarop art. 25 Gem.w is toegepast of openbaarmaking ism openbaar belang) 6

7 Art. 55 Gemeentewet College kan op grond van belang ex art. 10 Wob geheimhouding opleggen op: in besloten vergadering behandelde en inhoud van stukken die aan college worden overgelegd Burgemeester/commissie kan geheimhouding opleggen op stukken die aan college worden overgelegd Melding maken op stukken Geheimhouding blijft gelden tot betreffend orgaan die opheft Maar: als college zich richt tot raad, blijft geheimhouding van kracht totdat raad die opheft (lid 3) Oplegging verschiet dan van kleur naar art. 25: 7

8 Art. 25 Gemeentewet Lid 1 Raad kan op grond van belang ex art. 10 Wob geheimhouding opleggen op: in besloten vergadering behandelde en inhoud van stukken die aan raad worden overgelegd Geheimhouding wordt in acht genomen tot raad die opheft. 8

9 Art. 25 Gemeentewet Lid 2: College/Burgemeester/Commissie kan op grond van belang ex art. 10 Wob geheimhouding opleggen op stukken die worden overgelegd aan: (i) de (volle) raad (ii) leden van de raad Melding maken op de stukken Geen exacte vermelding nodig dat college geheimhouding heeft opgelegd bij voorstel om te bekrachtigen 9

10 Art. 25 Gemeentewet Lid 3: stukken aan de (volle) raad: Geheimhouding blijft van kracht totdat raad die opheft Ook geen herroeping door college mogelijk: Lid 4: stukken aan leden van de raad (niet de volle raad): Geheimhouding blijft van kracht totdat college/burgemeester/commissie die opheft, tenzij: het stuk aan de raad is voorgelegd. Dan moet de raad (min. 50% quorum) besluiten over opheffing van de bekrachtiging. 10

11 Complicaties in de praktijk Wanneer is sprake van belang ex art. 10 Wob? Hoe zit het met persoonlijke beleidsopvattingen? Biedt vertrouwelijk ter inzage leggen geen goed alternatief? Wanneer is sprake van stukken aan leden van de raad of de volle raad? Wie kan bezwaar maken/beroep instellen? 11

12 Belang ex art. 10 Wob Absolute uitzonderingsgronden - eenheid Kroon, veiligheid Staat, vertrouwelijke bedrijfs- en fabricagegevens, persoonsgegevens art. 2 Wbp Relatieve uitzonderingsgronden (bij art. 25/55 Gem.w. geen afweging vereist) - int. betrekkingen, economische/fin. belangen overheid, opsporing strafbare feiten, inspectie/controle/toezicht door bestuursorganen, eerbiediging persoonlijke levenssfeer, belang om als eerste kennis te nemen, voorkomen van onevenredige bevoorof benadeling Na invoering van de Woo: art. 5.1 Woo ipv 10 Wob (minder ruim) 12

13 Vertrouwelijk ter inzage leggen Bijv. Vertrouwelijk bij de griffier ter inzage Vaak gehanteerde methode om geen geheimhouding te hoeven opleggen Vertrouwelijkheid: heeft geen juridische betekenis, dus niet voldoende. Eerst vertrouwelijk ter inzage, daarna toch geheimhouding?

14 Vertrouwelijk ter inzage leggen Relatie met art. 2:5 Awb: geheimhoudingsplicht? Een ieder die is betrokken bij de uitvoering van de taak van een bestuursorgaan en daarbij de beschikking krijgt over gegevens waarvan hij het vertrouwelijke karakter kent of redelijkerwijs moet vermoeden, en voor wie niet reeds uit hoofde van ambt, beroep of wettelijk voorschrift ter zake van die gegevens een geheimhoudingsplicht geldt, is verplicht tot geheimhouding van die gegevens, behoudens voor zover enig wettelijk voorschrift hem tot mededeling verplicht of uit zijn taak de noodzaak tot mededeling voortvloeit. Op gespannen voet met openbaarheid raad. Kies de koninklijke weg: oplegging geheimhouding. 14

15 Leden raad of volle raad Oplegging van geheimhouding aan leden van de raad of aan de volle raad? Raadsstukken/raadsinformatiebrief: altijd aan de volle raad Individuele verzoeken: leden van de raad Afhankelijk van invulling informatie- en verantwoordingsplicht Raadsleden kunnen voorzitter altijd verzoeken om kwestie te agenderen en dus stukken naar raad te sturen. 15

16 Rechtsbescherming? Ja, oplegging geheimhouding is altijd besluit Bezwaar, beroep, hoger beroep mogelijk Schorsing wordt niet snel toegewezen in verband met onomkeerbaar karakter Belanghebbenden: geadresseerde van het besluit (college(leden), raad(sleden die het aangaat) anderen die een zodanige betrokkenheid hebben bij stukken dat zij door die besluiten rechtstreeks worden geraakt 16

17 Slot Oplegging geheimhouding is niet hetzelfde als vertrouwelijkheid Oplegging geheimhouding zet de Wob (vaak: tijdelijk) opzij Onderscheid leden van de raad en volle raad is van belang voor de vraag of bekrachtiging door raad nodig is Denk aan de rechtsbescherming: oplegging geheimhouding is een besluit met mogelijk meer belanghebbenden dan leden van het gemeentebestuur Als het belang ex art. 10 Wob niet meer aan de orde is: opheffen geheimhouding? 17

18 Misbruik van de Wob Den Haag, 3 november 2016 Myrthe Nielen

19 Programma Wanneer is sprake van misbruik van de Wob? Sancties bij misbruik bestuursrechter Sancties bij misbruik civiele rechter Wetswijziging per 1 oktober 2016 Vragen? 19

20 Wanneer is sprake van misbruik? Wob-verzoeker hoeft geen belang te stellen art. 3 lid 3 Wob Doel kan wel relevant zijn bij beoordeling misbruik ABRvS 13/07/2016, ECLI:NL:RVS:2016:1950, r.o. 2.2 Artt. 3:13 en 3:15 BW en artt. 3:3, 3:4, 6:15 lid 3, 8:18 lid 4 en 8:75 lid 1 Awb Misbruik van de Wob ( )indien rechten of bevoegdheden zodanig evident zijn aangewend zonder redelijk doel of voor een ander doel dan waartoe zij gegeven zijn, dat het aanwenden van die rechten of bevoegdheden blijk geeft van kwade trouw. ABRvS 19/11/2014, ECLI:NL:RVS:2014:4129 en :

21 Wanneer is sprake van misbruik? Aantal verzoeken, omvang en complexiteit onvoldoende ABRvS 18/02/2015, ECLI:NL:RVS:2015:426 Zwaarwichtige gronden( kwade trouw ) vereist Procesgedrag gemachtigde Verzoeker wil niet specificeren Kennelijk gaat het alleen om dwangsommen Taart bij 1000e Wob-verzoek (Rb Oost-Brabant 12/08/2016, ECLI:NL:RBOBR:2016:4384) 21

22 Sancties bij misbruik - bestuursrechter Misbruik bevoegdheid beroep in te stellen Niet-ontvankelijkheid beroep: ABRvS 16/12/2015, ECLI:NL:RVS:2015:3830 Veroordeling in proceskosten: art. 8:75 lid 1 Awb en Rb Rotterdam 01/05/2015 (publicatie: 22/06/2016), ECLI:NL:RBROT:2015:3165 Misbruik bevoegdheid Wob-verzoek in te dienen Geen wettelijke grond buiten behandeling laten aanvraag (art. 4:5 Awb) of weigeren verzoek (art. 10/11 Wob) Zie ook: ABRvS 16/12/2015, ECLI:NL:RVS:2015:3830 Maar: ABRvS 17/02/2016, ECLI:NL:RVS:2016:397, waarin uitkomst van procedure was dat buiten behandeling gelaten aanvraag in stand bleef. Twijfels mogelijk. 22

23 Sancties bij misbruik civiele rechter Verbod om meer dan bepaald aantal Wob-verzoeken per periode per bestuursorgaan in te dienen Op straffe van civielrechtelijke dwangmiddelen Dwangsom (artt. 611a-611i Rv), bv. Hof Den Haag 28/01/2014, ECLI:NL:GHDHA:2014:75 Lijfsdwang (artt Rv), bv. Hof Den Haag 07/06/2016, ECLI:NL:GHDHA:2016:1526 Niet: buiten behandeling laten aanvraag, zie Hof Den Haag 07/06/2016, ECLI:NL:GHDHA:2016:1526 Wet open overheid: antimisbruikbepaling. Indien misbruik aannemelijk wél buiten behandeling 23

24 Wetswijziging per 1 oktober 2016 Wijziging van de Wet openbaarheid van bestuur in verband met aanvullingen ter voorkoming van misbruik Geen dwangsom bij niet tijdig beslissen Art. 15 Wob laat afdeling Awb buiten toepassing Wel beroep bij niet tijdig beslissen (afd a Awb) Bij gegrond beroep: twee weken de tijd voor beslissing (8:55d Awb) Bij zeer omvangrijk verzoek eventueel langer (art. 15b lid 2 Wob) Eventueel op straffe van een dwangsom (art. 8:55d lid 2 Awb) In afwijking van art. 7:1 lid 1 onder f Awb is bezwaar mogelijk (art. 15a Wob) 24

25 Wetswijziging per 1 oktober 2016 (2) Onmiddellijke werking per 1 oktober 2016 Geen overgangsrecht Onduidelijkheden: wat te doen met lopende dwangsommen? Per 1 oktober afgekapt? 25

26 Wet open overheid Den Haag, 3 november 2016 Mr. G.C.W. van der Feltz

27 WOO: Geschiedenis Initiatiefwet Voortman en Schouw Stormachtige parlementaire geschiedenis Kamerstukken Indringend advies Raad van State (2012) Versie vandaag: Eerste Kamer 19 april 2016 Informatiecommissaris voorlopig in de ijskast Stand van zaken: Tweede Kamer aangenomen Eerste Kamer: onderzoek naar de effecten ( Impact analyse ): eind november 2016 VNO-NCW, MKB, VNG: fel tegen. 27

28 Wijzigingen t.o.v. Wob Reikdwijdte verruimd Meer (bestuurs)organen Semi-publieke sector Accent zwaarder op actieve openbaarheid => Register (hfst. 3) Ruimte voor uitsluitend aan verzoeker met strafrechtelijke sanctie (art. 5.5 lid ) Elektronische bekendmaking hoofdregel (art. 2.4 lid 3) Zorgplicht (art. 2.4 lid2) 28

29 WOO: passieve openbaarheid Mondeling of schriftelijk (art. 4.3) Termijn ongewijzigd vier weken (art. 4.4 ) Uitzonderingen (hfst. 5) Bedrijfsgeheimen niet meer absoluut Persoonlijke beleidsopvattingen Feiten, prognoses beleidsalternatieven, de gevolgen daarvan etc. met overwegend objectief karakter zijn geen beleidsopvattingen Gewijzigd of niet? Externe adviezen? Van de advocaat? Onvenvredig nadeel gehandhaafd (art. 5.1 onder 5) 29

30 WOO: misbruik Weigeringsgrond (art. 4.6: kennelijk een ander doel ) Moet je dus nog wel vaststellen en in een besluit vastleggen Niet tijdig beslissen: geen dwangsom (art. 8.2) herinvoering bezwaar (art. 8.3 lid 1) Kostenvergoeding beperkt tot copieerkosten (art. 8.6) 30

31 Wet open overheid Openbaarheid is een apart vak aan het worden. Jammer! Gaat de wetgever teveel uit van goed vertrouwen in de verzoeker? In de overheid? Als we dit systeem willen, moeten we er ook voor willen betalen (Impactanalyse). 31

32 Vragen?