Actualiteiten Wet openbaarheid van bestuur. Elisabeth Pietermaat Advocaat en partner bij Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn

Transcriptie

1 Actualiteiten Wet openbaarheid van bestuur Elisabeth Pietermaat Advocaat en partner bij Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn

2 Programma 1. Misbruik van de Wob 2. Wat is een Wob-verzoek 3. Documenten 4. Varia 5. Bijzondere regelingen 6. Artikel 11 Wob 7. Artikel 10 Wob 8. Wetsvoorstellen

3 Misbruik De grote doorbraak! ABRvS 19 november 2014, ECLI:NL:RVS:2014:4129 en ECLI:NL:RVS:2014:4135 (CVOM) Wanneer is sprake van misbruik? "Daartoe zijn zwaarwichtige gronden vereist, die onder meer aanwezig zijn indien rechten of bevoegdheden zodanig evident zijn aangewend zonder redelijk doel of voor een ander doel dan waartoe zij zijn gegeven, dat het aanwenden van die rechten of bevoegdheden blijk geeft van kwade trouw."

4 Misbruik ABRvS 22 juli 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2311 Om te beoordelen of sprake is van misbruik betrekt de Afdeling in de overwegingen onder meer dat: - een zeer veelomvattend Wob-verzoek is ingediend dat ziet op alle verleende en geweigerde vergunningen etc. zodat daarop nimmer tijdig kon worden beslist - tijdens het gesprek met twee vertegenwoordigers van het college heeft appellant een voorstel tot afkoop gedaan ter waarde van 1.775,95.

5 Misbruik ABRvS 7 oktober 2015, ECLI:NL:RVS:2015:3118 De Filipijnse kwestie! "Onder verwijzing naar de voormelde uitspraken van 19 november 2014, overweegt de Afdeling dat met openbaarmaking op grond van de Wob wordt beoogd dat een ieder kennis kan nemen van overheidsinformatie. De omstandigheid dat in artikel 3, derde lid, van de Wob is bepaald dat de indiener van een Wob-verzoek geen belang bij zijn verzoek hoeft te stellen, laat onverlet dat de bevoegdheid tot het indienen van een Wob-verzoek met dit oogmerk is toegekend.

6 Misbruik Misbruik van recht kan zich voordoen indien een bevoegdheid wordt aangewend voor een ander doel dan waarvoor zij is gegeven. Derhalve kan het doel van een Wob-verzoek relevant zijn om te beoordelen of misbruik van recht heeft plaatsgevonden." Afdeling onderzoekt vervolgens indringend of klopt dat indiener de documenten nodig heeft om een onderzoek te doen. Door oproeping getuigen en opvragen van documenten die zien op het beweerdelijke onderzoek. Dan komt vast te staan dat verzoek niet is gedaan met oog op openbaarmaking voor een ieder.

7 Misbruik Nog niet voldoende voor de conclusie dat sprake is van misbruik Vervolgens gaat de Afdeling nog in op het procesgedrag (verzoeken zijn bij bijna 400 gemeenten ingediend; summiere bezwaargronden) En concludeert dan dat sprake is van misbruik.

8 Misbruik Zie ook (de reeks van) uitspraken van de Afdeling van 22 april 2015 (o.a. ECLI:NL:RVS:2015:1255), 6 mei (o.a. ECLI:NL:RVS:2015:1453), 20 mei (ECLI:NL:RVS:2015:1620), 27 mei (o.a. ECLI:NL:RVS:2015:1623) 3 juni (ECLI:NL:RVS:2015:1759), 5 augustus 2015 (o.a. ECLI:NL:RVS:2015:2441; van belang omdat daarin bedragen worden genoemd die al aan gemachtigden zijn betaald voor proceskosten, dwangsommen etc.); 23 september 2015 (ECLI:NL:RVS:2015:2995)

9 Omvangrijke verzoeken ((nog?) geen misbruik) ABRvS 18 februari 2015, ECLI:NL:RVS:2015:426 (Gemeente Rotterdam, 7 omvangrijke verzoeken) ABRvS 23 september 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2997 (Ministerie van SZW, 2332 Wob-verzoeken...)

10 Wat te doen bij omvangrijke verzoeken Overleg met de indiener Deelbesluiten Verzoek interpreteren zodanig dat het binnen redelijke grenzen kan worden gebracht (ABRvS 5 december 2012, AB 2013/298); Aan verzoeker laten weten hoe verzoek wordt geïnterpreteerd; zonder reactie van verzoeker aan die interpretatie toepassing gegeven (ABRvS 17 juli 2013, ECLI:NL:RVS:2013:331)

11 Misbruik (casus Dordrecht) Dordrecht; civiel (Rb. Rotterdam, 21 maart 2013, AB 2013/151, Rb. Rotterdam 19 december 2013, ECLI:NL:RBROT:2013:10159, Hof Den Haag 28 januari 2014, AB 2014/197, Vzr. Rb. Rotterdam 25 september 2014, ECLI:NL:RBROT:2014:7826, lijfsdwang, Hof Den Haag 26 mei 2015, ECLI:NL:GHDHA:2015:1182) Dordrecht; bestuursrechtelijk (Rb. Rotterdam 19 december 2013, ECLI:NL:RBROT:2013:10159 en 16 december 2014, ECLI:NL:RBROT:2014:9896 mededeling verlenging beslistermijn)

12 Misbruik (civiel) Vanwege civiele uitspraken kunnen Wob-verzoeken niet buiten behandeling worden gesteld: Rb. Rotterdam 16 december 2014, ECLI:"NL:RBROT:2014:9885) Leiden (Vzr. Rb. Den Haag 7 oktober 2014, ECLI:NL:RBDHA:2014:12223 en Rechtbank Den Haag, 22 juli 2014, ECLI:NL:RBDHA:2015:10157, gebod om uitdrukkelijk noemen dat sprake is van een Wob-verzoek en schadevergoeding)

13 Is het wel een Wob-verzoek? "Een verzoek op grond van die (toev. artikel 3, eerste lid, Wob) bepaling is vormvrij". Dat laat evenwel onverlet dat het bestuursorgaan dient te beoordelen of een verzoek om toezending van een document een verzoek is om openbaarmaking op grond van de Wob of een verzoek om toezending of inzage op grond van een andere wettelijke regeling." (ABRvS 22 januari 2014, ECLI:NL:RVS:2014:98) Dat een beroep op de Wob is gedaan laat onverlet dat moet worden onderzocht of een verzoek om openbaarmaking is gedaan op grond van die wet of een verzoek om inzage op grond van een andere wettelijke regeling (ABRvS 20 augustus 2014, ECLI:NL:RVS:2014:3106 en 3154)

14 Geen Wob-verzoek Verkeersboetes (ABRvS 18 juni 2014, ECLI:NL:RVS:2014:2222; ABRvS 16 april 2014, ECLI:NL:RVS:2014:1311; ABRvS 11 september 2013, JB 2013/204; ABRvS 19 november 2014, ECLi:ML:RVS:2014:4185) Civiele aansprakelijkheidstelling (ABRvS 13 november 2013, ECLI:NL:RVS:2013:1929) Proces-verbaal politie (ABRvS 7 mei 2014, ECLI:NL:RVS:2014:1617)

15 Geen Wob-verzoek Informatie bijstandsuitkering UWV (ABRvS 23 april 2014, ECLI:NL:RVS:2014:1460 en 1438) Machtiging tot voorlopig verblijf (ABRvS 9 april 2014, AB 2014/221) Functieomschrijving specifieke ambtenaar (ABRvS 23 april 2014, ECLI:NL:RVS:2014:1438)

16 Toch wel een Wob-verzoek Documenten over klachten bij Raad voor de Accreditatie; verzoek afkomstig van beklaagde (ABRvS 26 november 2014, ECLI:NL:RVS:2014:4262) Afschriften van sectiefoto s; verzoek ingediend door de verdachte (ABRvS 4 februari 2015, ECLI:NL:RVS:2015:314)

17 Toch wel een Wob-verzoek Heeft de indiener van het verzoek om informatie bewust een beroep gedaan op de Wob? Zo ja, dan is het een Wob-verzoek (ABRvS 19 november 2014, ECLI:NL:RVS:2014:4185; ABRvS 13 mei 2015, /1/A3) Er is uitdrukkelijk een beroep op de Wob gedaan én voorts is niet gebleken van een andere wettelijke regeling op grond waarvan openbaarmaking of inzage had kunnen worden verzocht (documenten over bijstandsverlening aan exechtgenote, ABRvS 23 juli 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2432)

18 Geen Wob-verzoek Als er vragen worden gesteld en niet om openbaarmaking van documenten wordt gevraagd (ABRvS 30 september 2014, ECLI:NL:RVS:2015:3062)

19 Documenten Informatie hoeft niet te worden vervaardigd (ABRvS 5 juni 2013, Gst. 2013/80; ABRvS 24 december 2014, ECLI:NL:RVS:2014:4684; ABRvS 17 juni 2015, ECLI:NL:RVS:2015: 1881)) Maar gevolg: men vraagt naar onderliggende documenten! Daarom kan het soms juist goed zijn om overzicht te verstrekken.

20 Documenten Verzoek kan geen betrekking hebben op documenten die na het verzoek worden vervaardigd (ABRvS 4 maart 2015, ECLI:NL:RVS:2015:623)

21 Documenten Niet bestaande of zoekgeraakte documenten: verzoeker moet aannemelijk maken dat documenten er (nog) wel zijn (ABRvS 15 juli 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2216); soms lukt dat (bijv. ABRvS 17 juni 2015, ECLI:NL:RVS:2015:1863) Behoren de documenten bij het bestuursorgaan te berusten? Hangt samen met de vraag of er een plicht is de documenten te archiveren (ABRvS 1 juli 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2042)

22 Documenten Als documenten behoren te berusten onder bestuursorgaan, dan al het redelijkerwijs mogelijk is doen om te achterhalen (ABRvS 22 oktober 2014, ECLI:NL:RVS:2014:3756), waaronder navraag doen bij derden (ABRvS 20 mei 2015 ECLI:NL:RVS:2015:1586) en inzichtelijk maken hoe er is gezocht (ABRvS 16 november 2011, ECLI:NL:RVS:2011:BU4568).

23 Varia Artikel 4:6 (herhaalde aanvraag) is ook bij de Wob van toepassing (ABRvS 22 juli 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2281); Informatie die ter inzage ligt is openbaar, ook al moet een afspraak worden gemaakt om het document in te kunnen zien (ABRvS 29 juli 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2385) Als ander bestuursorgaan mogelijk wel over gevraagde informatie beschikt, dan geldt de doorzendplicht van artikel 4 Wob (ABRvS 1 juli 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2060) Artikel 4:5 is van toepassing, naast het bepaalde in artikel 3, vierde lid, Wob (ABRvS 4 november 2015, ECLI:NL:RVS:2015:3362)

24 Bijzondere regelingen Wet bescherming persoonsgegevens; Informatieverstrekking op grond van de Wob is een wettelijke verplichting als bedoeld in artikel 8, onder c, Wbp, waardoor van een rechtmatige verwerking sprake is (ABRvS 13 april 2012, AB 2012/281) Voor de toepassing van artikel 10, tweede lid, onder e, Wob is niet bepalend of sprake is van persoonsgegevens (ABRvS 5 juni 2013, AB 2013/262)

25 Bijzondere regelingen Art. 25 (ABRvS 11 september 2002, JB 2002/320), 55 (ABRvS 18 september 2013, ECLI:NL:RVS:2013:1183) en 86 Gemeentewet (ABRvS 5 maart 2014, ECLI:NL:RVS:2014:761) Besluit tot geheimhouding is appellabel en wordt inhoudelijk getoetst (ABRvS 26 februari 2014, AB 2014/147) Kleine kring belanghebbenden (ABRvS 26 oktober 2005, JB 2006/9 en ABRvS 18 september 2013, ECLI:NL:RVS:2013:1183) Vervallen geheimhouding brengt niet met zich mee dat documenten openbaar zijn; Wob-verzoek indienen (ABRvS 14 augustus 2013, JB 2013/186)

26 Bijzondere regelingen Wob-verzoek aanmerken als verzoek om geheimhouding op te heffen, alleen door belanghebbenden (ABRvS 18 september 2013, ECLI:NL:RVS:2013:1183; zie ook Rechtbank Rotterdam 12 mei 2015, ECLI:NL:RBROT:2015:3329 (gemeente Nissewaard) Nieuw geheimhoudingsbesluit hoeft niet te worden genomen nadat het geheim te houden document is gewijzigd (Rechtbank Overijssel 24 december 2014, ECLI:NL:RBOVE:2014:6878 en 12 december 2014, ECLI:NL:RBOVE:2014:6642)

27 Bijzondere regelingen Artikel 7:457 en 7:458 BW; medische dossiers; relevant voor DDJGZ en zorg in het algemeen (ABRvS 23 september 2015, ECLI:NL:RVS: )

28 Artikel 11 Wob Interne karakter van het document wordt bepaald door het oogmerk waarmee het is opgesteld; opsteller moet de bedoeling hebben gehad dat het zou dienen voor zichzelf of voor het gebruik door anderen binnen de overheid; Belang van vrije meningsvorming, om in vertrouwelijk sfeer te kunnen brainstormen zonder vrees voor gezichtsverlies, bij primaire vormgeving beleid moeten betrokkenen in alle vrijheid hun gedachten kunnen uiten (ABRvS 2 april 2014, ECLI:NL:RVS:2014:1153)

29 Artikel 11 Wob (externen) Intern beraad kan ook externen omvatten, bijv. advies advocaat als deze persoonlijke beleidsopvattingen bevatten (ABRvS 24 juni 2015, ECLI:NL:RVS:2015:1942; ABRvS 22 januari 2014, ECLI:NL:RVS:2014:105 (tijdsverloop sinds advies niet relevant), ABRvS 9 april 2014, ECLI:NL:RVS:2014:1220 en ABRvS 14 mei 2014, ECLI:NL:RVS:2014:1708) Ook indien de externen belang hebben bij beraad over lopende procedure waarin de belangen parallel zijn (ABRvS 16 juli 2014, ECLI:NL:RVS:2014:2621)

30 Artikel 11 Wob (Concepten) Concept antwoorden op Kamervragen zijn persoonlijke beleidsopvattingen, voor zover ze afwijken van de definitieve antwoorden (ABRvS 9 april 2014, ECLI:NL:RVS:2014:1214) Conceptbesluit NMa (waar geen definitief besluit over is genomen) bevat persoonlijke beleidsopvattingen; mededeling over inhoud aan klager maakt dat niet anders (ABRvS 17 april 2013, AB 2013/16)

31 Artikel 10 Wob: absolute uitzonderingsgronden Verzoek moet worden afgewezen Geen belangenafweging Restrictieve interpretatie

32 Bedrijfs- en fabricagegegevens Sprake van indien en voor zover uit die gegevens wetenswaardigheden kunnen worden afgeleid m.b.t. tot de technische bedrijfsvoering of het productieproces dan wel m.b.t. afzet van producten of kring van afnemers en leveranciers; dat kunnen onder omstandigheden ook gegevens zijn die louter de financiële bedrijfsvoering betreffen (bijv. ABRvS 3 oktober 2012, AB 2013/3) De actualiteit van de gegevens moet daarbij worden betrokken (ABRvS 17 juli 2013, ECLI:NL:RVS:2013:288) Restrictieve uitleg

33 Artikel 10 Wob: relatieve uitzonderingsgronden Rechter toetst of een belang zich voordoet integraal Rechterlijke toetsing van het bestuurlijk oordeel over de vraag of het openbaarheidsbelang meer of minder zwaar weegt dan de andere in de Wob genoemde belangen, wijkt niet van de redelijkheidstoetsing overeenkomstig artikel 3.4, vierde lid, Awb. ABRvS 15 juli 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2263

34 Artikel 10 Wob: relatieve uitzonderingsgronden Belang van openbaarmaking voor een goede en democratische bestuursvoering wordt als een op zichzelf staand belang vooronderstelt en het gewicht ervan is niet afhankelijk van het onderwerp waarop de documenten betrekking hebben (ABRvS 9 april 2014, ECLI;NL:RVS:2014:1214); anders Opmerkelijk: Vetrekregelingen leiden regelmatig tot een maatschappelijke discussie. Het belang van openbaarmaking is daarom groot. (ABRvS 1 oktober 2014, ECLI:NL:RVS:2014:3559)

35 Artikel 10: relatieve uitzonderingen In de belangenafweging mag rekening worden gehouden met informatie die al openbaar is (ABRvS 5 maart 2014, ECLI:NL:RVS:2014:725) Wijze van verstrekking (artikel 7 Wob): volstaan met journaals van portofoonverkeer i.p.v. selecteren, schonen en bewerken van geluidsbanden; geen informatie wordt onthouden (ABRvS 2 april 2014, ECLI:NL:RVS:2014:1145)

36 Economische en financiële belangen Rechtspraak: bestuursorgaan moet onderbouwd aannemelijk maken dat zijn financiële positie als gevolg van openbaarmaking wordt geschaad

37 Economische en financiële belangen Overeenkomsten over vaccin Mexicaanse griep; toekomstige onderhandelingen (ABRvS 3 oktober 2012, AB 2013/3) Overeenkomst belastingdienst en tipgever (ABRvS 11 september 2013, ECLI:NL:RVS:2013:1058) Overeenkomst over verkoop oud papier en karton (ABRvS 20 augustus 2014, ECLI:NL:RVS:2014:3153) Onderhandelingspositie van gemeente bij de verwerving en aankoop van gronden (ABRvS 3 december 2014, ECLI:NL:RVS:2014:4354) Grondexploitatieovereenkomst (GREX; ABRvS 23 augustus 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2993)

38 Inspectie, controle en toezicht Gericht op het vaststellen van niet-strafbare feiten, bijvoorbeeld steekproefsgewijze systemen, zegt MvT. Controlestrategie van Douane (ABRvS 5 maart 2014, ECLI:NL:RVS:2014:725) Informatie kan worden geweigerd als door openbaarmaking een bestuursorgaan diens toezichthoudende taak niet meer naar behoren kan uitoefenen; in casus meldingen over overlijdensgevallen van ziekenhuizen aan de IGZ (ABRvS 17 juni 2015, ECLI:NL:RVS:2015: 1881)

39 Persoonlijke levenssfeer: namen ABRvS 1 juli 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2060 Zoals de Afdeling in voormelde uitspraak van 19 december 2012 heeft overwogen, kan, waar het (..) het beroepshalve functioneren betreft, slechts in beperkte mate een beroep worden gedaan op het belang van de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer. Dit ligt anders indien het gaat om het openbaar maken van namen. Namen zijn persoonsgegevens en het belang van de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer kan zich tegen openbaarmaking daarvan verzetten.

40 Persoonlijke levenssfeer: namen Uit de rechtspraak kan echter niet worden afgeleid dat namen nimmer openbaar hoeven te worden gemaakt. Het belang van de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer dient per geval te worden afgewogen tegen het belang van de openbaarmaking.

41 Persoonlijke levenssfeer: namen Namen, voornamen, geboortedata in akten van aanstelling van bij naheffingsaanslagen betrokken ambtenaren vanwege veiligheidsrisico dat zij lopen (ABRvS 17 juni 2015, ECLI:NL:RVS:2015:1903); De namen van ambtenaren die besluiten krachtens mandaat hebben ondertekend moeten wel openbaar worden gemaakt (ABRvS 13 augustus 2014, ECLI:NL:RVS:2014:3002)

42 Persoonlijke levenssfeer: namen Lijst met personen die mogelijk in strijd handelen met bestemmingsplan (ABRvS 24 september 2014, ECLI:NL:RVS:2014:3506) Melder bij IGZ (ABRvS 27 augustus 2014, ECLI:NL:RVS:2014:3246) Naam melder (ABRvS 24 december 2014, ECLI:NL:RVS:2014:4737) Namen op zittingslijsten van de huurcommissie (ABRvS 19 september 2007, ECLI:NL:RVS:2007:BB3830) Namen van bezwaarmakers (ABRvS 9 januari 2008, ECLI:NL:RVS:2008:BC2083)

43 Persoonlijke levenssfeer: namen berichten van burgers (ABRvS 12 augustus 2009, ECLI:NL:RVS:BJ5104) Burgerbrieven aan het kabinet (ABRvS 14 oktober 2009, ECLI:NL:RVS:2009:BK0116)

44 Persoonlijke levenssfeer: salaris Percentages die zien op het behoud van het bezoldigingsverlof, omdat aan de hand daarvan de te ontvangen bedragen kunnen worden berekend (ABRvS 5 augustus 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2522) Wachtgelden voor oud-wethouders (ABRvS 25 maart 2015, ECLI:NL:RVS:2015:942) Vetrekregeling ambtenaar moet wel openbaar worden gemaakt, met uitzondering van de hoogte van bedrag (ABRvS 1 oktober 2014, ECLI:NL:RVS:2014:3559,AB 2014/446)

45 Persoonlijke levenssfeer: overig Informatie uit toevoeging dossier Raad voor de Rechtsbijstand (ABRvS 22 april 2015, ECLI:NL:RVS:2015:1234) Informatie over toegekende bijstandsuitkering aan een ander (ABRvS 15 april 2015, ECLI:NL:RVS:2015:1169) Kwalificaties van de beoordeling (ABRvS 10 december 2014, ECLI:NL:RVS:2014:4508)

46 Onevenredige benadeling (of bevoordeling) Van onevenredige benadeling kan ook sprake zijn indien openbaarmaking leidt tot belemmering van het functioneren van en bestuursorgaan (ABRvS 15 juli 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2263) Bijv. Gespreksverslagen van onderzoekscommissies (ABRvS 20 april 2011, NJB 2011/1010 en ABRvS 18 juli 2012, AB 2012/316) Correspondentie minister en OM die niet onder 11 Wob valt (ABRvS 2 april 2014, ECLI:NL:RVS:2014:1153) Dat mogelijk een vertekend beeld ontstaat is geen reden voor geheimhouding (ABRvS 17 juni 2015, ECLI:NL:RVS:2015: 1881)

47 Wetsvoorstellen Wet open overheid ( 'Woo') Wetvoorstel BZK

48 Nadere vragen? Pels Rijcken Wob servicedesk Telefoon: