Elektrotechniek Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde & Informatica. Technische Universiteit Delft

Transcriptie

1 Elektrotechniek 2010 Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde & Informatica Technische Universiteit Delft

2 Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus RA Utrecht Telefoon: Fax: Internet: QANU Tekst en cijfermateriaal uit deze uitgave mogen, na toestemming van QANU en voorzien van bronvermelding, door middel van druk, fotokopie, of op welke andere wijze dan ook, worden overgenomen. 2 QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q0255

3 Inhoudsopgave Voorwoord 5 Deel I Algemeen deel 7 1. Inleiding 9 2. Taak en samenstelling van de commissie 9 3. Betrokken opleidingen Werkwijze van de commissie 10 Deel II Opleidingsdeel Rapport over de bacheloropleiding Electrical Engineering van de Technische Universiteit Delft Report on the master s programmes Electrical Engineering and Computer Engineering offered by Delft University of Technology 47 Bijlagen 85 Bijlage A: Curricula vitae van de leden van de visitatiecommissie 87 Bijlage B: Domeinspecifiek referentiekader 91 Bijlage C: Bezoekprogramma 101 QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q0255 3

4 4 QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q0255

5 VOORWOORD Dit rapport is onderdeel van de kwaliteitsbeoordeling van universitaire bachelor- en masteropleidingen in Nederland. Het doel van het rapport is om een betrouwbaar beeld te geven van de resultaten van de voor beoordeling voorgelegde opleidingen, alsmede een terugkoppeling te geven naar de interne kwaliteitszorg van de betrokken organisatie en als basis te dienen voor de accreditatie van de betrokken opleidingen door de Nederlands- Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO). De stichting Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) beoogt onafhankelijke, objectieve en kritische beoordelingen te laten plaatsvinden en opbouwende kritiek te leveren, zo veel mogelijk uitgaande van een gestandaardiseerde set van kwaliteitscriteria, maar met oog voor specifieke omstandigheden. De Visitatiecommissie Elektrotechniek 2010 van QANU heeft haar taken met grote toewijding uitgevoerd. De opleidingen zijn beoordeeld op een grondige en zorgvuldige manier en binnen een duidelijk beoordelingskader. Wij verwachten dat de oordelen en de aanbevelingen in zorgvuldige overweging zullen worden genomen door de betrokken opleidingen, het faculteitsbestuur en het College van Bestuur. Wij zeggen dank aan de voorzitter en de leden van de visitatiecommissie voor hun bereidheid deel te nemen aan deze beoordeling en voor de toewijding waarmee ze hun taak hebben uitgevoerd. Ook gaat onze dank uit naar de staf van de betrokken afdeling aan de universiteit voor hun inspanningen en hun medewerking aan deze beoordeling. Quality Assurance Netherlands Universities mr. C.J. Peels directeur drs. J.G.F. Veldhuis voorzitter bestuur QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q0255 5

6 6 QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q0255

7 DEEL I: ALGEMEEN DEEL QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q0255 7

8 8 QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q0255

9 1. Inleiding In dit rapport brengt de onderwijsvisitatiecommissie Elektrotechniek OW 3TU 2010 (hierna: de commissie) verslag uit van haar bevindingen. Het rapport bestaat uit twee delen: een algemeen deel (I) en een opleidingsdeel (II). Het algemene deel gaat in op de taak, de samenstelling en de werkwijze van de commissie en geeft een beschrijving van de uitgangspunten van de commissie. In het opleidingsdeel beschrijft de commissie de beoordeelde opleidingen aan de hand van de onderwerpen en facetten uit het Accreditatiekader bestaande opleidingen van de NVAO. 2. Taak en samenstelling van de commissie Taak van de commissie De taak van de commissie was het uitvoeren van een visitatie van 7 opleidingen op het gebied van de Electrical Engineering op basis van en in overeenstemming met het Accreditatiekader bestaande opleidingen van de NVAO. De commissie heeft op basis van de door of namens de opleidingen aangeleverde informatie en door middel van ter plaatse gevoerde gesprekken een oordeel gegeven over de verschillende aspecten van de kwaliteit van de opleidingen, zoals beschreven in het NVAO-kader. Samenstelling van de commissie Tot voorzitter, tevens lid, van de visitatiecommissie werd benoemd: Prof. dr. ir. B.L.R. (Bart) De Moor, hoogleraar ESAT-SCD, Katholieke Universiteit Leuven, Vice-rector International Policy Katholieke Universiteit Leuven, België. Tot leden van de commissie werden benoemd: L. (Leon) van Barschot, Technische Universiteit Eindhoven, studentlid; Prof. dr. ir. J.H. (Jan) Blom, emeritus hoogleraar Elektrische Energietechniek, Technische Universiteit Eindhoven; Prof. dr. ir. G. (Georges) Gielen, hoogleraar Ingenieurswetenschappen, KU Leuven, hoofd afdeling MICAS, Katholieke Universiteit Leuven, België; Dr. ir. W.T.C. (Wilbert) van Luenen, Director Electronic Development, ASML, Veldhoven; D.S. (Daniël) van Schoot, Universiteit Twente, studentlid; Prof. dr. A. (Anne) van Streun, emeritus hoogleraar Didactiek Bètawetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen. Dr. N.L.C. (Natalie) Stevens, medewerker van het bureau van QANU, was projectleider voor de visitatie en secretaris van de commissie tijdens de bezoeken aan de Universiteit Twente, de Technische Universiteit Eindhoven en de Technische Universiteit Delft. Coördinerend projectleider voor het project Elektrotechniek 3TU OW2010 was dr. B.M. (Barbara) van Balen van het bureau van QANU. De heer Van Luenen heeft niet alleen zijn inhoudelijke expertise ingebracht maar is ook opgetreden als werkvelddeskundige. De heer Van Streun heeft in zijn hoedanigheid van onderwijskundige tijdens de bezoeken van de visitatiecommissie extra aandacht besteed aan QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q0255 9

10 de onderwijskundige aspecten van het beoordelingskader. De leden van de commissie hebben allen de onafhankelijkheidsverklaring ondertekend die QANU hanteert voor haar visitaties. De heren De Moor, Van Luenen en Van Streun hebben aan alle bezoeken deelgenomen. Aan het bezoek aan en de beoordeling van de opleidingen van de Universiteit Twente is niet deelgenomen door de commissieleden Gielen en Van Schoot, aan de bezoeken van de opleidingen van de Technische Universiteit Eindhoven en de Technische Universiteit Delft is niet deelgenomen door de commissieleden Blom en Van Barschot. Als bijlage A zijn de curricula vitae van de leden opgenomen. Taak van de commissie De visitatiecommissie kreeg de taak om op basis van de door de desbetreffende faculteiten aan te leveren informatie en door middel van ter plaatse te voeren gesprekken: 1. een oordeel te geven over de verschillende kwaliteitsaspecten van de betrokken opleidingen, zoals beschreven in het NVAO-kader 1 ; 2. op basis daarvan vast te stellen of de opleidingen naar haar oordeel voldoen aan de criteria voor basiskwaliteit; 3. de aspecten van de opleidingen te identificeren die naar haar oordeel voor verbetering vatbaar zijn. De bevindingen van de visitatiecommissie worden in een rapport vastgelegd volgens het in het genoemde NVAO-kader gegeven model, de commissie brengt het rapport uit aan het bestuur van de stichting QANU. 3. Betrokken opleidingen De commissie beoordeelde de volgende opleidingen: Instelling: Opleiding (CROHO-nummer): Variant(en): Vervaldatum Accreditatie: Universiteit Twente B Electrical Engineering (56953) Voltijd (bezoek: juni 2010) M Electrical Engineering (60353) Voltijd Technische Universiteit Eindhoven B Electrical Engineering (56953) Voltijd, deeltijd (bezoek: 1-2 juli 2010) M Electrical Engineering (60353) Voltijd, deeltijd Technische Universiteit Delft (bezoek: 6-7 september 2010) B Electrical Engineering (56953) Voltijd M Computer Engineering (60351) Voltijd M Electrical Engineering (60353) Voltijd Werkwijze van de commissie De startvergadering De commissie hield op 7 juni 2010 haar startvergadering. Zij werd namens het QANUbestuur geïnstalleerd door drs. S. Looijenga, plaatsvervangend directeur van QANU, waarna zij haar taakstelling en werkwijze besprak en het voorstel voor een domeinspecifiek referentiekader voor de visitatie formeel vaststelde. Het domeinspecifiek referentiekader is opgenomen in bijlage B. 1 NVAO Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs 10 QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q0255

11 De voorbereidingsfase Allereerst heeft de secretaris de zelfevaluatierapporten gecontroleerd op kwaliteit en volledigheid van informatie. Op grond daarvan is bepaald of de rapporten bruikbaar waren voor het visitatiebezoek. Nadat de zelfevaluatierapporten in orde waren bevonden, zijn de commissieleden en de secretaris zich inhoudelijk gaan voorbereiden op het bezoek. De commissieleden lazen de rapporten (en de bijlagen) en formuleerden vragen die werden besproken tijdens een vergadering voorafgaand aan de visitatiebezoeken. De commissieleden lazen daarnaast van tevoren een selectie van afstudeerwerken van studenten van de verschillende opleidingen. Deze afstudeerwerken zijn door de secretaris geselecteerd op basis van een spreiding naar cijfers. Door de secretaris van de commissie is een bezoek gebracht aan de opleidingen ter voorbereiding van het visitatiebezoek door de commissie. Tijdens dit voorbezoek is het bezoekprogramma doorgesproken en is aan de orde gesteld welk informatiemateriaal de commissie tijdens het bezoek in wil kunnen zien. De volgende documenten zijn daarom tijdens de bezoeken ter beschikking gesteld: scripties en afstudeerverslagen en gebruikte beoordelingsformulieren; voorlichtingsmateriaal; studiemateriaal: handboeken en syllabi, readers, studiehandleidingen; voorbeelden van werkstukken, portfolio s, stageverslagen, onderzoeksverslagen; toetsmaterialen; resultaten van cursusevaluaties. De visitatiebezoeken De secretaris maakte in overleg met de opleidingsdirecteur van de betreffende opleidingen en de voorzitter van de commissie een bezoekprogramma (zie bijlage B). Tijdens de visitatiebezoeken is gesproken met het bestuur van de verantwoordelijke faculteiten, met docenten, studenten, afgestudeerden en met verantwoordelijken voor de kwaliteitszorg op opleidingsniveau. De commissie gebruikte de laatste middag van het bezoek voor de voorbereiding van de mondelinge rapportage en een discussie over de beoordeling van de betreffende opleidingen. Zij heeft bij de beoordeling de door QANU opgestelde checklist, die het Accreditatiekader van de NVAO volgt, als uitgangspunt gehanteerd. Aan het eind van een bezoek heeft de voorzitter steeds een mondelinge rapportage gegeven van de eerste bevindingen van de commissie. De beslisregels Het accreditatiestelsel kent een vierpuntsschaal voor de beoordeling van de facetten (onvoldoende, voldoende, goed of excellent) en een tweepuntsschaal voor de beoordeling van de onderwerpen (voldoende of onvoldoende). De commissie heeft bij het bepalen van haar oordelen voor de facetten de beslisregels van QANU gevolgd. Deze zijn: de beoordeling onvoldoende geeft aan dat de opleiding niet voldoet aan de criteria voor basiskwaliteit die gelden voor het desbetreffende facet; de beoordeling voldoende geeft aan dat de opleiding voldoet aan de criteria voor basiskwaliteit die gelden voor het desbetreffende facet; QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q

12 de beoordeling goed geeft aan dat de opleiding aantoonbaar uitstijgt boven het niveau dat wordt vastgelegd door de criteria voor basiskwaliteit die gelden voor het desbetreffende facet; de beoordeling excellent geeft aan dat de opleiding als een voorbeeld van de best practice mag worden beschouwd met betrekking tot het desbetreffende facet. Door de toepassing van deze beslisregels is voldoende de meest gebruikte kwalificatie. Zoals uit deze toelichting moge blijken, betekent dit niet dat de commissie de gevisiteerde programma s als mager beschouwt. De commissie is integendeel over het algemeen te spreken over de kwaliteit van de opleidingen en de inzet van de docenten. Wanneer de commissie een good practice heeft uitgesproken, luidt het oordeel in principe goed. Het oordeel over een onderwerp is een gewogen oordeel van de verschillende tot dat onderwerp behorende facetten, waarbij de commissie de weging heeft bepaald. Een onderwerp dat verschillende facetten heeft, waarvan er één als onvoldoende wordt beoordeeld, kan door de overige voldoendes aan de basiskwaliteit voldoen, mits de commissie van mening is dat de andere facetten van zwaarder gewicht zijn dan het als onvoldoende beoordeelde facet. De rapporten De commissie heeft ervoor gekozen om bij het schrijven van de beoordelingsrapporten opleidingen te bundelen in één rapport. Zij heeft zich daarin laten leiden door de keuzes van de te beoordelen opleidingen, die zelf hebben bepaald of hun zelfevaluatierapport in het Nederlands of in het Engels is geschreven. Het is in een aantal gevallen onvermijdelijk dat de beoordelingsrapporten (net als de zelfevaluatierapporten) enige overlap vertonen: de opleidingen van een instelling maken gebruik van dezelfde faciliteiten, worden verzorgd door dezelfde groep docenten en hanteren hetzelfde systeem voor de interne kwaliteitszorg. De projectleider/secretaris van de commissie heeft, op basis van de bevindingen van de commissie tijdens de bezoeken, voor alle opleidingen conceptrapporten opgesteld. De projectleider heeft de conceptrapporten, in overeenstemming met de binnen de commissie gemaakte afspraken, verspreid onder de commissieleden. De projectleider heeft de opmerkingen van de voorzitter en de overige commissieleden verwerkt in de conceptrapporten en die vervolgens, in het kader van de hoor-wederhoorprocedure, voorgelegd aan de betrokken faculteiten en opleidingen met het verzoek eventuele feitelijke onjuistheden of andere verbeterpunten te identificeren. De reacties van de faculteiten op de conceptrapporten zijn voorgelegd aan de commissie. De definitieve versie van dit beoordelingsrapport, waarin de opmerkingen en suggesties van de faculteit zijn verwerkt, is vastgesteld in november QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q0255

13 DEEL II: OPLEIDINGSDEEL QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q

14 14 QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q0255

15 1. Rapport over de bacheloropleiding Electrical Engineering van de Technische Universiteit Delft Administratieve gegevens Bacheloropleiding Electrical Engineering: Naam opleiding: Electrical Engineering CROHO-nummer: Niveau: bachelor Oriëntatie: wo Studielast: 180 EC Graad: Bachelor of Science Variant(en): voltijd Locatie(s): Delft Einddatum accreditatie: Het bezoek van de visitatiecommissie Elektrotechniek 2010 aan de Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde & Informatica van de Technische Universiteit Delft vond plaats op 6 en 7 september Structuur en organisatie van de faculteit De bacheloropleiding Electrical Engineering wordt verzorgd door de faculteit Elektrotechniek, Wiskunde & Informatica (EWI), een van de acht faculteiten van de Technische Universiteit Delft. De faculteit EWI verzorgt naast de bacheloropleiding Electrical Engineering ook een bacheloropleiding Technische Informatica en een bacheloropleiding Technische Wiskunde. Daarnaast verzorgt de faculteit de masteropleidingen Electrical Engineering, Computer Engineering, Computer Science, Media and Knowledge Engineering, en Applied Mathematics, en neemt deel in de 3TUmasteropleiding Embedded Systems. De Faculteit EWI heeft de wetenschappelijke staf ingedeeld in de afdelingen Telecommunicatie, Software Technologie, Micro-elektronica en Computer Engineering, Electrical Sustainable Energy (Elektrische Energietechniek), Mediamatica en Toegepaste Wiskunde. De opleidingen hebben een eigen opleidingsdirecteur, die wordt ondersteund door een opleidingscoördinator. Per december 2007 kent de Faculteit EWI bovendien een directeur onderwijs. De directeur onderwijs is door de decaan van de faculteit gemandateerd voor onderwijsaangelegenheden, hij is lid van het managementteam (MT) van de faculteit en overlegt binnen de TU Delft met zijn collega s van de andere faculteiten. Per januari 2006 zijn de ondersteunende diensten TU-breed gereorganiseerd in het kader van de operatie OOD (Organisatie Ondersteunende Diensten). De meeste taken zijn ondergebracht in centrale servicecentra. Zo is de onderwijsadministratie nu de taak van de centrale Directie Onderwijs- en Studentenzaken. Op de faculteit is een frontoffice ingericht. De facultaire dienst Onderwijs- en Studentenzaken bestaat naast het hoofd uit onderwijscoördinatoren, studieadviseurs, onderwijsadviseurs en medewerkers internationalisering. Voor de Electrical Engineering opleidingen is een onderwijscoördinator beschikbaar. Voorts is er een Coördinator Internationalisering die bemiddelt bij stageplekken en Erasmus uitwisseling. QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q

16 1.1. Het beoordelingskader Doelstellingen opleiding F1: Domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Beschrijving Volgens het zelfevaluatierapport is het doel van de opleiding het opleiden van Bachelors Electrical Engineering voor de uitoefening van het beroep van ingenieur op een professioneel academisch niveau, die in staat zijn tot: Het identificeren, definiëren en analyseren van probleemstellingen, tot de oplossing waarvan elektrotechnische principes en technieken kunnen bijdragen. Het systematisch ontwerpen en specificeren, realiseren en valideren (door middel van metingen en testen) van een geschikte oplossing die mogelijk nog niet voorhanden is. Het effectief presenteren van deze oplossing. De opleiding dient toegang te geven tot aansluitende masteropleidingen en tot de arbeidsmarkt voor elektrotechnische bachelors. De eindtermen van de bacheloropleiding Electrical Engineering luiden als volgt: De afgestudeerde Bachelor of Science Electrical Engineering 1. Kennis van fundamentele disciplines bezit een brede en grondige kennis van en heeft vaardigheden in de fundamentele ingenieurswetenschappen, die de basis van de elektrotechniek vormen. Hieronder worden verstaan: Wiskunde: analyse, lineaire algebra, boolean algebra, numerieke wiskunde, complexe functietheorie, integraaltransformaties, differentiaalvergelijkingen, statistiek; Natuurkunde: elektriciteit en magnetisme, elektromagnetische golven, mechanica, fysica van de vaste stof; Informatica: programmatuurontwikkeling, algoritmiek, systeemarchitectuur; Systemen en modellen: meet- en regeltechniek, stochastische processen, signalen en systemen. De afgestudeerde kan deze kennis actief toepassen op elektrotechnische systemen en beheerst de kennis op een zodanig niveau dat toegang verkregen kan worden tot internationaal geaccrediteerde masteropleidingen elektrotechniek. 2. Kennis van elektrotechniek heeft basistechnisch-wetenschappelijke kennis van en heeft vaardigheden in de belangrijkste elektrotechnische disciplines, te weten netwerktheorie, telecommunicatietechniek en systemen, signaalbewerking, elektronische schakelingen, elektrische energietechniek, halfgeleidercomponenten, computertechniek. De afgestudeerde kan deze kennis actief toepassen voor het analyseren en ontwerpen van elektrotechnische systemen en het lezen en begrijpen van de wetenschappelijke literatuur in bovengenoemde vakgebieden. 16 QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q0255

17 3. Onderzoeken en ontwerpen bezit basiskennis van en heeft vaardigheden in methodes en gereedschappen voor het modelleren, simuleren, ontwerpen en uitvoeren van experimenten en onderzoek van/aan elektrotechnische systemen. De afgestudeerde kan deze kennis actief toepassen voor het analyseren en synthetiseren van elektrotechnische systemen (op een hoog abstractieniveau). 4. Wetenschappelijke benadering kan een bijdrage leveren aan het oplossen van technologische problemen door een systematische wetenschappelijke aanpak. Dit betreft de analyse, het definiëren van innovatieve oplossingen, het onderkennen van de haalbaarheid, het onderkennen en verwerven van ontbrekende kennis, evenals het onderkennen van de betrekkelijkheid en beperkingen van deze kennis en van de uitwerking van de oplossing. 5. Samenwerken kan zowel individueel als in (multidisciplinaire en multinationale) teams werken en waar nodig initiatief nemen. 6. Communiceren kan effectief communiceren (waaronder presenteren en rapporteren) over zijn werk, ten aanzien van informatie, problemen, ideeën en oplossingen aan zowel de professionele collega s als aan een niet-specialistisch publiek. 7. Rekening houden met temporele en maatschappelijke context is in staat om relevante informatie te verzamelen en te interpreteren en kan de technologische, bedrijfskundige, maatschappelijke en ethische gevolgen van zijn werk evalueren en de verantwoordelijkheid nemen met betrekking tot duurzaamheid, economie en sociaal welzijn. De afgestudeerde draagt bij aan de wetenschappelijke praktijk (onderzoekssysteem, relatie met opdrachtgevers, publicatiesysteem, belang van integriteit, etc.). 8. Reflecteren toont initiatief en kan kritisch reflecteren (met ondersteuning) op eigen denken, beslissen, en handelen en dit daarmee bijsturen. De afgestudeerde kan de eigen competenties op peil houden en uitbreiden door permanente zelfstudie, met een hoge mate van zelfstandigheid. De discipline Electrical Engineering wordt door de facultaire werkgroep Vernieuwing Bachelor Onderwijs in haar rapport Content in Context gedefinieerd als de beheersing en manipulatie van elektromagnetische verschijnselen voor energie- en informatievoorziening. De daaruit voortvloeiende kennisbasis die in het bachelorprogramma aan bod moet komen is door de Werkgroep Eindtermen Bachelorprogramma EE herzien in 2008 en weergegeven in de eerste twee eindtermen. De Werkgroep Vernieuwing Bachelor Onderwijs heeft onderzocht hoe de domeinspecifieke eindtermen zich verhouden tot de doelstellingen en eindtermen van de zusteropleidingen in Nederland, van de IDEA League partners en enkele universiteiten in de VS. Hiertoe heeft de werkgroep de opleidingen van de TU Eindhoven, Universiteit Twente, ETH Zürich, RWTH Aachen, Imperial College, Stanford University en MIT nader bekeken. Zij heeft gezien dat sommige opleidingen kiezen voor mono-disciplinaire elektrotechniek terwijl andere voor een expliciete combinatie met technische informatica kiezen. Zo kiezen de studenten bij MIT na het eerste jaar grote clusters van vakken; het gevolgde spoor tussen deze modules bepaalt welk diploma de afgestudeerden krijgen: Electrical Engineering, Computer Science, of een QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q

18 combinatie hiervan. Niet bij alle elektrotechniekopleidingen is energietechniek in het programma opgenomen. De eindtermen van de bacheloropleiding in Delft zijn gebaseerd op de wens om een opleiding aan te bieden die zo breed is dat zonder verdere voorwaarden toelating mogelijk is tot de masteropleidingen Electrical Engineering (EE) met de drie tracks (1) Electrical Power Engineering (EE-EPE), (2) Telecommunications (EE-TC), (3) Microelectronics (EE-ME), Computer Engineering (CE), Embedded Systems (ES), Media and Knowledge Engineering (MKE), Biomedical Engineering (BME) en Systems and Control (SC). De eindtermen zijn daarmee zo geformuleerd dat er sprake is van een brede opleiding, die de energietechniek bestrijkt en de relevante informaticaonderwerpen brengt. Het in Delft aangeboden programma bevat de gebruikelijke fundamentele en elektrotechnische disciplines. Oordeel De commissie heeft de eindkwalificaties van de opleiding bestudeerd en vergeleken met haar domeinspecificieke referentiekader (Bijlage B). Zij heeft vastgesteld dat de eindkwalificaties in voldoende mate aansluiten op het referentiekader. De eindkwalificaties verwijzen expliciet naar de kennis en inzichten die de studenten verwerven, de vaardigheden om die toe te passen, het vermogen om oordelen te vormen, de communicatieve vaardigheden en de leervaardigheden die in het referentiekader worden beschreven. De eerste eindkwalificatie onder het kopje Kennis van fundamentele disciplines, dat afgestudeerden een brede en grondige kennis bezitten van en vaardigheden hebben in de fundamentele ingenieurswetenschappen (wiskunde, natuurkunde, informatica en systemen en modellen), die de basis van de elektrotechniek vormen, correspondeert bijvoorbeeld met de eerste eindterm van het domeinspecifieke referentiekader. De commissie heeft verder vastgesteld dat de eindtermen expliciet verwijzen naar vaardigheden waarover afgestudeerden moeten beschikken wanneer zij na het afronden van de opleiding de arbeidsmarkt betreden, waaronder effectief communiceren over informatie, problemen, ideeën en oplossingen met zowel de professionele collega s als met nietspecialistisch publiek. De commissie concludeert daarom dat de eindtermen van de opleiding ook aansluiten op de eisen die de beroepspraktijk stelt. De commissie komt op grond van het bovenstaande tot het oordeel dat de opleiding voldoet aan de criteria die betrekking hebben op de domeinspecifieke eisen. Bacheloropleiding Electrical Engineering: het oordeel van de commissie is voldoende. F2: Niveau: Bachelor en Master De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor of een Master. Beschrijving Voor de laatste zes eindtermen, die niet zozeer domeinspecifiek zijn maar de academische vorming van de afgestudeerde beschrijven, heeft de Werkgroep Herziening eindtermen bacheloropleiding Elektrotechniek zich volgens het zelfevaluatierapport gebaseerd op de 3TU Academische Criteria voor Bachelor en Master (Meijers criteria). Deze criteria zijn een uitwerking van de Dublin-descriptoren en omschrijven het bachelor-wo-niveau, zij komen ruwweg overeen met een belangrijk deel van de door de Amerikaanse accreditatie organisatie 18 QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q0255

19 ABET gehanteerde criteria, maar zijn meer toegespitst op technisch-wetenschappelijke opleidingen en op ontwerpen als academische activiteit. Met name uit de eindtermen onderzoeken en ontwerpen en wetenschappelijke benadering spreekt volgens het zelfevaluatierapport dat de opleiding in Delft de nadruk legt op het systematisch en op academisch niveau ontwerpen van elektrotechnische systemen en de studenten een wetenschappelijke manier van probleemoplossen wil meegeven. Het zelfevaluatierapport bevat een schema waarin de eindtermen van de bacheloropleiding zijn ingedeeld op basis van de genoemde Meijers criteria. Uit dat schema blijkt dat deze criteria stuk voor stuk in één of meer eindtermen aan de orde komen. Ter illustratie: het eerste Meijerscriterium (kundig in een of meer wetenschappelijke discipline(s)), hangt samen met de eerste en tweede eindterm van de opleiding. Oordeel De commissie heeft de eindkwalificaties van de bacheloropleiding bestudeerd vanuit het perspectief van het niveau. Zij heeft vastgesteld dat de eindkwalificaties in voldoende mate aansluiten bij de Meijers criteria, die een uitwerking zijn van de Dublin-descriptoren en kan zich vinden in de relatie tussen de eindtermen en de Meijers criteria die in het zelfevaluatierapport wordt uitgewerkt. Zij is ook van mening dat de eindkwalificaties het niveau van de opleiding adequaat weerspiegelen. De eindkwalificaties maken duidelijk dat studenten een brede body of knowledge verwerven van het vakgebied. De commissie is daarom van oordeel dat de opleiding voldoet aan het criterium dat betrekking heeft op het niveau. Bacheloropleiding Electrical Engineering: het oordeel van de commissie is voldoende. F3: Oriëntatie WO: De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de volgende beschrijvingen van een Bachelor en een Master: De eindkwalificaties zijn ontleend aan eisen vanuit de wetenschappelijke discipline, de internationale wetenschapsbeoefening en voor daarvoor in aanmerking komende opleidingen de relevante praktijk in het toekomstige beroepenveld. Een WO-bachelor heeft de kwalificaties voor toegang tot tenminste één verdere WO-studie op masterniveau en eventueel voor het betreden van de arbeidsmarkt. Een WO-master heeft de kwalificaties om zelfstandig wetenschappelijk onderzoek te verrichten of multi- en interdisciplinaire vraagstukken op te lossen in een beroepspraktijk waarvoor een WO-opleiding vereist is of dienstig is. Beschrijving Volgens het zelfevaluatierapport sluiten de eindtermen van de bacheloropleiding Electrical Engineering aan bij de eisen vanuit de (internationale) wetenschappelijke discipline. De eindtermen zijn recentelijk herzien en gestoeld op 3TU criteria voor academische vorming (de Meijers criteria, die een uitwerking zijn van de Dublin descriptoren). Ze zijn vergeleken met zusteropleidingen in binnen- en buitenland en lopen volgens het zelfevaluatierapport inhoudelijk gezien niet uit de pas, al wordt de vergelijking bemoeilijkt door verschillen in opleidingsstructuur en specialisatiemogelijkheden. Volgens het zelfevaluatierapport hebben de beste studenten geen andere dan bureaucratische problemen (met name door verschillen in opleidingsstructuur) om een periode te studeren bij één van de partneruniversiteiten van de Technische Universiteit Delft. Ook de afnemende masteropleidingen bij de Faculteit waren betrokken bij de herziening van de eindtermen en het opstellen van het vernieuwde bachelorprogramma om een goede aansluiting op de masteropleidingen te bewerkstelligen. QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q

20 De bacheloropleiding Electrical Engineering streeft er naar goed aan te sluiten bij de arbeidsmarkt. In de doelstelling van de bacheloropleiding Electrical Engineering is sinds 2008 expliciet opgenomen dat de opleiding voorbereidt op de arbeidsmarkt, wat tot uiting komt in het programma-onderdeel High Tech Startups waarin de studenten een businessplan schrijven voorafgaand aan hun bachelorthesis. Ook de mogelijkheid om in plaats van een minor een stage te doen of in het buitenland te studeren heeft meer en meer de belangstelling van de studenten. Oordeel De commissie heeft onder F1 al vastgesteld dat de eindtermen voldoende aansluiten bij de eisen vanuit de wetenschappelijke discipline (c.q. vakgenoten in binnen- en buitenland) en de relevante beroepspraktijk. Zij stelt verder vast dat de afgestudeerden van de opleiding zonder voorwaarden vooraf kunnen doorstromen naar de masteropleidingen Elektrotechniek in Nederland en dus beschikken over de kwalificaties voor toegang tot een vervolgopleiding. De commissie vindt dat de eindtermen van de opleiding ook in voldoende mate zijn ontleend aan de eisen van de internationale wetenschapsbeoefening. Zij kan zich vinden in de manier waarop de zelfstudie illustreert dat de algemene academische competenties aan de orde komen in de eindkwalificaties en vindt de voorbeelden die daar worden gegeven, helder en inzichtelijk. De commissie is daarom van oordeel dat de opleiding voldoet aan de criteria die betrekking hebben op de oriëntatie. Bacheloropleiding Electrical Engineering: het oordeel van de commissie is voldoende. Oordeel over het onderwerp Doelstellingen opleiding Op basis van de beoordelingen per facet komt de commissie tot een samenvattend oordeel over het onderwerp Doelstellingen opleiding. Voor de bacheloropleiding Electrical Engineering is het oordeel voldoende Programma Beschrijving van de programma s Op dit moment wordt het nieuwe programma ontwikkeld, dat inzet op het zichtbaar maken van de maatschappelijke relevantie van de opleiding in geïntegreerde onderwijsprojecten door het hele curriculum. Het zelfevaluatierapport beschrijft echter het huidige programma ( ). De bacheloropleiding bestaat uit drie studiejaren. Tweeënhalf studiejaar van dit programma wordt gemeenschappelijk voor alle studenten verzorgd (major). Een half studiejaar is beschikbaar voor het volgen van een minor van 30 EC. De propedeuse (laatste wijziging in ) omvat zeven verplichte vakken (examenonderdelen): Beweging, Kracht en Velden, Elektronische Circuits, Lineaire Elektrische Circuits, Digitale Systemen, Propedeutisch Laboratorium, Analyse, en Lineaire Algebra. Ieder onderdeel wordt apart getentamineerd en moet met een voldoende worden afgesloten. Het tweede studiejaar (laatste wijziging in studiejaar ) kent 11 vakken (examenonderdelen): Elektrische Energietechniek, Elektromagnetisme en Signalen, 20 QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q0255

21 Programmatuurontwikkeling, Elektronische Signaalbewerking, Stochastische Processen, Computer Architectuur en Organisatie, Meettechniek, Ontwerppracticum, Vaste stof fysica, en Dynamische Regelsystemen. Het derde jaar (laatste wijziging in 2006) kent de volgende zes vakken (examenonderdelen): Telecommunicatienetten (TN), Telecommunicatietechniek II (TC), Signaalpracticum (SP), High Tech Startups, Ethiek en Techniek, en het Bachelor-afstudeerproject. Voorafgaand aan de vakken in het derde jaar kiezen studenten een minor. Een minor is een samenhangend geheel van vakken van academisch niveau, ter grootte van 30 EC. De primaire doelstelling van een minor is kennisverbreding. Er wordt onderscheid gemaakt tussen verbredende minors, schakelminors, verdiepende minors en vrije minors. De minorruimte kan ook benut worden om onderwijs te volgen bij universiteiten in het buitenland of om stage te lopen. F4: Eisen WO Het programma sluit aan bij de volgende criteria voor het programma van een HBO- of een WO-opleiding: Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats in interactie tussen het onderwijs en het wetenschappelijk onderzoek binnen relevante disciplines. Het programma sluit aan bij ontwikkelingen in de relevante wetenschappelijke discipline(s) door aantoonbare verbanden met actuele wetenschappelijke theorieën. Het programma waarborgt de ontwikkeling van vaardigheden op het gebied van wetenschappelijk onderzoek. Bij daarvoor in aanmerking komende opleidingen heeft het programma aantoonbare verbanden met de actuele praktijk van de relevante beroepen. Beschrijving Alle verantwoordelijke docenten voor Electrical Engineering in het bachelorprogramma zijn ook onderzoeker met uitzondering van een aantal wiskundigen die campusbreed serviceonderwijs verzorgen en een 100% onderwijstaak hebben. In het programma wordt er door de docenten gerefereerd aan en geput uit het lopende onderzoek. Dit gebeurt specifiek in het propedeutisch lab en ook wel anekdotisch tijdens de colleges. Bij het Propedeutisch Lab wordt door studenten bij toerbeurt een presentatie gegeven over een actueel onderwerp uit de elektrotechniek, waarbij ook uitgelegd wordt in welke zin er aan het onderwerp gewerkt wordt door onderzoeksecties bij de faculteit. Het Propedeutisch Lab is tevens sterk gelieerd aan de vakken Lineaire Elektrische Circuits en Elektronische Circuits. Hierbij wordt ook een eerste aanzet gegeven om studenten te laten werken volgens de ontwerpcyclus van 1. probleemanalyse, 2. opstellen programma van eisen, 3. theoretisch ontwerpen en modelleren, 4. simuleren (berekenen), 5. realiseren en 6. verifiëren (meten/testen). In het tweede jaar wordt deze ontwerpcyclus doorgezet wanneer de studenten bij het intensieve Ontwerppracticum een chip ontwerpen in een team van 10 studenten. In het derde jaar kunnen studenten in de minorruimte meewerken aan TU-brede projecten zoals de Nuna of ervoor kiezen om een stage te doen. Verder is in het derde jaar het signaalpracticum zo opgezet dat studenten hun kennis van signaalbewerking toepassen op concrete en actuele signaalbewerkingsproblemen. In september 2009 is ook het Challent programma gestart, welke getalenteerde studenten de mogelijkheid biedt om in een multi-disciplinaire setting en onder begeleiding van excellente onderzoekers te werken aan academische vorming, persoonlijkheidsontwikkeling, leiderschap en ondernemerschap. QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q

22 Doordat bij het ontwerppracticum en het signaalpracticum de toe te passen kennis uit voorafgaande vakken door andere docenten is behandeld, is er volgens het zelfevaluatierapport steeds een risico dat de projecten net als sommige practica los komen te staan van de bijbehorende theorievakken. Het integrerend karakter van deze projecten zou volgens het zelfevaluatierapport beter zichtbaar gemaakt kunnen worden. Bij het afsluitende Bachelor Afstudeerproject is het juist de bedoeling dat al het daarvóór geleerde wordt toegepast. Bij het Bachelor Afstudeerproject doen de studenten zelf onderzoek. Ten eerste voeren ze onderzoek uit bij het maken van een businessplan, en ten tweede (maar dat is enigszins afhankelijk van de herkomst van hun thesisonderwerp) wanneer ze, tijdelijk aangesloten bij een sectie, werken aan hun thesisproject. Behalve binnen de projectlijn wordt ook bij een aantal vakken expliciet gewerkt aan het ontwikkelen van een systematische wetenschappelijke aanpak, aan het leren onderkennen en verwerven van ontbrekende kennis, en aan een kritische houding ten aanzien van die kennis en de uitwerking van probleemoplossingen. Bij Beweging, Krachten en Velden in het eerste jaar, bij de signaalvakken in het tweede jaar en bij Telecommunicatietechniek II in het derde jaar wordt studenten geleerd op abstract niveau hun kennis toe te passen op steeds complexer gestelde problemen. Ten slotte zijn er excursies, lezingen en een tweejaarlijkse buitenlandse reis, merendeels georganiseerd door de studievereniging ETV, waar de actuele praktijk en de relevante beroepen getoond worden. Oordeel De commissie heeft het programma van de opleiding bestudeerd vanuit het perspectief van de eisen die aan een wetenschappelijk opleiding mogen worden gesteld. Zij heeft vastgesteld dat het programma zo is ingericht dat de interactie tussen onderwijs en onderzoek in voldoende mate aan bod komt. Studenten maken gebruik van actuele en relevante literatuur waarin de ontwikkelingen in het vakgebied aan de orde komen en maken kennis met het onderzoek van hun docenten. Zij ontwikkelen stapsgewijs de vaardigheden om zelf onderzoek uit te voeren en verwerven de daarvoor noodzakelijke kennis van methoden en technieken. Wel constateert de commissie dat er nauwelijks hoogleraren bij het bacheloronderwijs zijn betrokken. Zij hecht er belang aan dat bachelorstudenten al vroeg in aanraking komen met de toponderzoekers van de Faculteit. De commissie is van oordeel dat het verband met de beroepspraktijk kan worden versterkt. Er bestaan klankbordcommissies met vertegenwoordigers uit het beroepenveld voor de masteropleidingen Electrical Engineering en Computer Engineering, maar nog niet voor de bacheloropleiding, hoewel de opleiding vooruitlopend op het instellen van een bachelorklankbordcommissie bij de genoemde klankbordcommissies te rade gaat. Het valt de commissie op dat vooral de studievereniging actief is in het leggen van een verband met de beroepspraktijk. Zij organiseert bijvoorbeeld excursies, lezingen en een tweejaarlijkse buitenlandse reis, waar de actuele praktijk en de relevante beroepen getoond worden. De commissie heeft vastgesteld dat het programma zo is ingericht dat de interactie tussen onderwijs en onderzoek in voldoende mate aan bod komt en oordeelt dat het programma voldoet aan de eisen die aan een wetenschappelijke opleiding mogen worden gesteld. Bacheloropleiding Electrical Engineering: het oordeel van de commissie is voldoende. 22 QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q0255

23 F5: Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Beschrijving In een bijlage bij het zelfevaluatierapport staat hoe de studieonderdelen bijdragen aan de eindtermen. Er wordt aandacht besteed aan de basisdisciplines en subdomeinen van de elektrotechniek: wiskunde, natuurkunde, informatica, signalen & systemen, computertechniek, telecommunicatie en energietechniek (eindtermen 1 en 2). In het huidige programma kan het Propedeutisch Lab als een integrerend practicum met projectonderdelen beschouwd worden, waarin allerlei academische vaardigheden geoefend en getoetst worden (eindtermen 2-8). Dat laatste geldt ook voor het tweedejaars Ontwerppracticum (eindtermen 2-6, 8) en zeker ook voor de afstudeerfase: High Tech Startups (eindtermen 5-7) en Bachelor Afstudeerproject (eindtermen 2-8). Mondeling presenteren, schriftelijk rapporteren en ethiek en techniek worden onderwezen in de context van, en sterk verbonden met, het Bachelor Afstudeerproject. Een doordachte leerlijn in instructie en toetsing ten behoeve van eindtermen als samenwerken, communiceren en reflecteren ontbreekt echter in het huidige programma. In het nieuwe programma, dat zal starten in , zal volgens het zelfevaluatierapport aan de eindtermen 3 tot en met 8 (onderzoeken en ontwerpen, wetenschappelijke benadering, samenwerken, communiceren, rekening houden met temporele en maatschappelijke context en reflecteren) nog beter voldaan worden, omdat dan in ieder semester een integrerend projectonderdeel is van het programma waarin aan deze aspecten expliciet aandacht wordt besteed. Oordeel De commissie vindt dat het huidige programma een adequate concretisering van de eindkwalificaties is. Zij is van mening dat de inhoudelijke eisen die de opleiding stelt aan de bachelorscripties in voldoende mate corresponderen met de eindkwalificaties van de opleiding en dat daaruit blijkt dat het programma studenten de mogelijkheid biedt om die eindkwalificaties te behalen. De commissie concludeert dat de opleiding voldoet aan de criteria voor dit facet. Bacheloropleiding Electrical Engineering: het oordeel van de commissie is voldoende. F6: Samenhang programma Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend studieprogramma. Beschrijving Volgens het zelfevaluatierapport vertoont het programma een herkenbare interne samenhang, zeker wanneer het deelvakken onder een examenonderdeel betreft. Samenhang wordt bereikt door clustering van de vakken. Om de afstemming tussen vakken blijvend te waarborgen en waar mogelijk te verbeteren is dit een voortdurend terugkerend onderwerp bij responsiebijeenkomsten met studenten en bij semesterteamvergaderingen met docenten. Recentelijk zijn de analysemodules in het eerste jaar beter afgestemd op het natuurkundevak Beweging, Krachten en Velden. Eerder werd al de afstemming verbeterd tussen het QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q

24 Propedeutisch Lab en Digitale Systemen alsmede tussen het Propedeutisch Lab en Lineaire Elektrische Circuits verbeterd. Ten opzichte van het bestaande programma zijn de leerlijnen in het vernieuwde programma langer, de wis- en natuurkunde is beter uitgespreid, en de dominantie van systemen en signalen in het eerste semester van het tweede jaar is opgeheven. Bij de ontwikkeling van het nieuwe curriculum wordt gestuurd op semester (door het inrichten van semesterteams, geen leerlijnteams) om de samenhang, inclusief de verbinding tussen de theoretische en praktische studieonderdelen, binnen een semester te bevorderen. Oordeel De commissie is van oordeel dat het oude bachelorprogramma, ook wat betreft het aanbieden van projecten, minder inhoudelijke samenhang vertoont, dan het nieuwe programma. De voornemens van de opleiding noemt de commissie lovenswaardig. De kritiek van de studenten op het oude programma was dat in het eerste jaar verhoudingsgewijs wis- en natuurkunde een te prominente rol kreeg toebedeeld ten opzichte van Electrical Engineering, waardoor de motivatie van de studenten verminderde. In het nieuwe programma voor het eerste jaar is de balancering tussen wis- en natuurkunde enerzijds en elektrotechniek anderzijds naar oordeel van de commissie in positieve zin gewijzigd. Tijdens het bezoek vernam de commissie dat een aantal studenten bij de keuze van de minoren in het derde jaar graag betere begeleiding had gehad in verband met de doorstroom naar de masteropleiding en de daar te volgen keuzevakken die een bepaalde voorkennis vereisen. De commissie heeft vernomen dat deze bezwaren inmiddels zijn weggenomen en dat er een opbouw in het programma zit waarin de basisbegrippen eerst worden uitgelegd waarna er verdieping volgt. De commissie komt op grond van het bovenstaande tot het oordeel voldoende voor het facet dat betrekking heeft op de samenhang. Bacheloropleiding Electrical Engineering: het oordeel van de commissie is voldoende. F7: Studielast Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Beschrijving Volgens het zelfevaluatierapport zou de opleiding studeerbaar zijn. In 2009 hebben drie studenten uit cohort 2008 er zelfs voor gekozen de studielast nog te verhogen door met het honours track programma te starten. Excellente studenten die mee doen aan het honours track programma Challent (sinds 2009) hebben een extra belasting van 30 EC verdeeld over het tweede en derde studiejaar. Door het niveau van de opleiding staat de studeerbaarheid echter wel voortdurend onder druk en studeerbaarheid is daarom een vast onderdeel van de evaluatiecyclus (zie facet 17). Studenten geven ieder kwartaal in een van de enquêtes over de vakken aan hoe ze de studielast van het kwartaal hebben ervaren. Die is nooit veel te hoog hoewel het eerste kwartaal van het eerste jaar wel zwaar gevonden wordt. In het tweede jaar wordt door de groep die het ontwerppracticum doet ook opgemerkt dat het kwartaal zwaar is. Uit de statistieken van cijferresultaten per vak blijkt niet dat er één bepaald struikelvak is. Het is wel 24 QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q0255

25 zo dat veel studenten vertraging oplopen in het eerste en tweede jaar, maar de studenten in de collegeresponsiegroepen geven aan dat dit vooral aan gebrekkige discipline en tijdsbesteding (nevenactiviteiten) van de studenten te wijten is. Ook de enquêteresultaten waarin per vak naar de tijdsbesteding wordt gevraagd wijzen in die richting. In afgelopen jaren is een aantal maatregelen genomen om de aansluiting met het vwo vloeiender te maken en om de studeerbaarheid te waarborgen en waar mogelijk nog verder te vergroten. Die maatregelen waren bijvoorbeeld: Er is in het eerste jaar een quizzensysteem ingevoerd om studenten te stimuleren ook tijdens de onderwijsperiode de vakken bij te houden. Bij de meeste eerstejaarsvakken zijn instructies geroosterd om studenten gelegenheid te geven met de stof te oefenen. Sommige vakken hebben een mengvorm van hooren werkcollege, de zogenaamde colstructies. In het allereerste kwartaal is een opfristraject geroosterd om de vaardigheid met de vwo wiskundestof op te frissen en te vergroten. Het vak Telecommunicatietechniek in het tweede en derde jaar kent een vrijwillig huiswerksysteem. Bij invoering van de zogenaamde harde knip zijn zoveel mogelijk ingangseisen voor practica, voor zover niet inhoudelijk gegrond, komen te vervallen. Het oefensysteem Mastering Physics wordt als instructie geroosterd i.p.v. als zelfstudieonderdeel. Tentamens van één studiejaar worden alleen op ochtenden (of middagen) geroosterd, zodat studenten met een jaar vertraging geen samenvallende tentamens hebben. De consequentie van sommige maatregelen zoals hierboven genoemd is dat de contacttijd toegenomen is. Een overzicht in het zelfevaluatierapport toont dat in het eerste studiejaar de contacttijd het grootst is in het 1e kwartaal. In het eerste semester van het tweede jaar kan een student kiezen om het ontwerppracticum (OP) in het eerste kwartaal of in het tweede kwartaal te doen. Het OP is een zeer intensief project, en bepaalt zeer hoe de studielast per kwartaal ervaren wordt. Behalve door de intensiteit van het OP kunnen studenten in dit semester vertraging oplopen door de gelijktijdigheid met drie vrij abstracte, moeilijke vakken: complexe functietheorie, vaste stof fysica en elektrische omzettingen. In het studiejaar zal, ondanks het feit dat studenten de intensiteit van het ontwerppracticum juist zeer waarderen, dit studieonderdeel worden verdeeld over het gehele semester. Verder zal Vaste Stof Fysica verschoven worden naar het relatief rustige vierde semester. Het programma kent een bewust geprogrammeerde lijn van geleid naar meer zelfstandig leren (zie ook bij Facet 12), maar de stapvormige overgangen weten de studenten toch te verrassen met een negatief effect op de studieresultaten tot gevolg. Dit effect treedt op bij iedere overgang in het eerste studiejaar en bij de aanvang van het tweede studiejaar. Studenten bevestigen in de evaluaties dat een aantal van hen inderdaad pas te laat door heeft dat steeds meer zelfstandigheid wordt verwacht. Door gerichte communicatie naar studenten wordt geprobeerd om de studenten hier beter op te laten anticiperen. In het nieuwe programma wordt gezorgd voor voldoende tijd voor zelfstudie, ook in het eerste semester, met in iedere collegeperiode 30% van een werkweek beschikbaar voor zelfstudie. Ook worden de projecten over een semester uitgesmeerd en zijn er per kwartaal QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q

26 niet meer dan vier vakken naast de projecten gepland. Verder zijn de ontwikkelingen rond de veranderde profielen en eindexameneisen van VWO-instromers zo goed mogelijk verwerkt, wat bijvoorbeeld tot uiting komt in het opnemen van een separaat vak kansrekening en statistiek. Oordeel De commissie heeft vastgesteld dat de opleiding bij het inrichten van het programma voldoende aandacht besteedt aan de studeerbaarheid. Zij is van mening dat de opleiding voldoende geïnformeerd is over de feitelijke studeerbaarheid en dat zij goed reageert op signalen dat er problemen zijn. Tijdens het bezoek heeft de commissie vernomen dat vooral een mentaliteitskwestie bij de studenten ten grondslag ligt aan de vertraging die studenten oplopen tijdens het eerste kwartaal van het eerste jaar. Studenten hoefden zich vanwege hun capaciteiten doorgaans op het vwo minder hard in te spannen dan noodzakelijk is bij een zware studie als de bacheloropleiding Electrical Engineering. Aan deze houding houdt een aantal studenten zich ook aan het begin van hun studie vast met vertraging als gevolg. Na het eerste kwartaal komen deze studenten over het algemeen tot inkeer, waarna hun houding serieuzer wordt. Een tweede schokmoment vindt plaats wanneer tijdens het eerste kwartaal van het tweede jaar meer zelfstandigheid van de studenten wordt gevraagd, hoewel de commissie heeft vernomen dat de begeleiding geleidelijk wordt afgebouwd en een moeilijk vak inmiddels na de schok is geplaatst. De commissie is positief over de maatregelen die inmiddels zijn genomen om het genoemde kwartaal te verlichten. De commissie heeft vastgesteld dat de studenten in het algemeen tevreden zijn over de studeerbaarheid. Zij komt daarom tot het oordeel voldoende voor het facet dat betrekking heeft op de studeerbaarheid van het programma. Bacheloropleiding Electrical Engineering: het oordeel van de commissie is voldoende. F8: Instroom Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: WO-bachelor: VWO, HBO-propedeuse of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. WO-master: bachelor en eventueel (inhoudelijke) selectie. Beschrijving Het programma sluit volgens het zelfevaluatierapport qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten. Voor een wo-bacheloropleiding betekent dat vwo, hbo-propedeuse of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. Het programma is wat betreft vorm en inhoud in eerste instantie afgestemd op scholieren met een vwo-diploma en NG-profiel (natuur & gezondheid) en/of NT-profiel (natuur & techniek). Dat vorm en inhoud voldoen voor deze groep wordt kwalitatief bevestigd in de evaluatiegesprekken en indirect kwantitatief door de behaalde rendementen. De geëigendheid van de vorm van de onderwijsactiviteiten, ook specifiek met betrekking tot de instroom uit het vwo, wordt verder besproken bij Facet 10. Studenten die na de havo een hbo-p-diploma behalen worden ook toegelaten. In de praktijk blijkt dit een moeilijke route te zijn. Het aantal studenten dat deze route volgt, is zeer gering. 26 QANU / Elektrotechniek 2010, Technische Universiteit Delft / Q0255