Biologie. Universiteit Utrecht

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Biologie. Universiteit Utrecht"

Transcriptie

1 Biologie Universiteit Utrecht Juni 2010

2 Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus RA Utrecht Telefoon: Fax: Internet: QANU Tekst en cijfermateriaal uit deze uitgave mogen, na toestemming van QANU en voorzien van bronvermelding, door middel van druk, fotokopie, of op welke andere wijze dan ook, worden overgenomen. 2 QANU / Biologie, Universiteit Utrecht

3 INHOUD Voorwoord 5 Voorwoord voorzitter visitatiecommissie 7 Deel I Algemeen deel 9 1. Inleiding Taak en samenstelling van de commissie Betrokken opleidingen Werkwijze van de commissie 13 Deel II Opleidingsdeel De bacheloropleiding Biologie en de masteropleiding Biologische Wetenschappen aan de Universiteit Utrecht 19 Bijlagen 55 Bijlage A: Curricula vitae van de leden van de visitatiecommissie 57 Bijlage B: Domeinspecifiek referentiekader 59 Bijlage C: Bezoekprogramma 63 QANU / Biologie, Universiteit Utrecht 3

4 4 QANU / Biologie, Universiteit Utrecht

5 VOORWOORD Dit rapport beschrijft de bevindingen van de visitatiecommissie Biologie 2009 met betrekking tot de opleidingen op het terrein van de biologie die worden verzorgd door vijf Nederlandse universiteiten. Het is onderdeel van de kwaliteitsbeoordeling van universitaire bachelor- en masteropleidingen in Nederland. Het doel van het rapport is om een betrouwbaar beeld te geven van de resultaten van de voor beoordeling voorgelegde opleidingen, om een terugkoppeling te geven naar de interne kwaliteitszorg van de betrokken organisaties en om als basis te dienen voor accreditatie van de betrokken opleidingen door de Nederlands- Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO). De stichting Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) beoogt onafhankelijke, objectieve en kritische beoordelingen te laten plaatsvinden en opbouwende kritiek te leveren, zo veel mogelijk uitgaande van een gestandaardiseerde set van kwaliteitscriteria, maar met oog voor specifieke omstandigheden. De visitatiecommissie Biologie 2009 heeft haar taken met grote betrokkenheid uitgevoerd. De opleidingen zijn op een grondige en zorgvuldige manier beoordeeld. Wij verwachten dat de oordelen en de aanbevelingen in zorgvuldige overweging worden genomen door de betrokken instellingen en opleidingen. Wij danken de voorzitter en de leden van de visitatiecommissie voor hun bereidheid deel te nemen aan deze beoordeling en voor de toewijding waarmee ze hun taak hebben uitgevoerd. Onze dank gaat ook uit naar de medewerkers van de betrokken afdelingen en opleidingen voor hun inspanningen en hun medewerking aan deze beoordeling. Quality Assurance Netherlands Universities mr. C.J. Peels directeur drs. J.G.F. Veldhuis voorzitter bestuur QANU / Biologie, Universiteit Utrecht 5

6 6 QANU / Biologie, Universiteit Utrecht

7 VOORWOORD VOORZITTER VISITATIECOMMISSIE De onderwijsvisitatiecommissie Biologie 2009 heeft met veel waardering waargenomen dat het biologieonderwijs in de door haar bezochte instellingen met een groot gevoel van verantwoordelijkheid wordt gegeven en op een alleszins passend niveau. Een visitatiebezoek is een collegiaal bezoek van peers, geen bezoek van een examencommissie. Waar mogelijk zijn complimenten gegeven en heeft de commissie proberen mee te denken met de opleidingen, waar nodig zijn positief kritische opmerkingen gemaakt. De commissie heeft zich bewust verre gehouden van de beoordelingsinflatie zoals die helaas gebruikelijk is geworden in de onderzoekswereld, waar voldoendes inmiddels goede redenen vormen om een groep op te heffen. In lijn met de richtlijnen van de QANU werd voor het oordeel voldoende de omschrijving zoals van een goede academische opleiding verwacht mag worden gebruikt, terwijl het oordeel goed werd bewaard voor een extra compliment. Deze manier van beoordelen maakte het ook mogelijk om echte onvoldoendes te geven wanneer er iets mis was. Dat bleek niet nodig: er is niets mis met de beoordeelde opleidingen. De gesprekken hebben zich alle in een prettige, open en collegiale sfeer afgespeeld, die helaas door het strikte format van de verslaggeving amper in dit rapport is te herkennen. Vooral inhoud en organisatie van de opleiding kregen de aandacht, terwijl steekproefsgewijs werd getest of de opleiding/faculteit/instelling het onderwijsproces onder controle heeft. Overal heeft de commissie gevraagd naar de regie van de opleiding, en heeft zij een indruk proberen te krijgen van de strategische positie van de biologie binnen de universiteit. Ook kregen het arbeidsveld en de relatie tussen de opleiding en de lerarenopleiding overal aandacht. Bij de beoordeling van de opleidingen stond het concept van de eenheid van de biologie centraal. Een goede biologieopleiding is geen verzameling cursussen en stages met een nietje erdoor. Niet alleen ligt deze eenheid aan de basis van het begrip van het levende systeem, zij biedt ook het beste uitgangspunt voor de groeiende samenwerking met andere disciplines op terreinen die door sommigen nu al worden samengevat als de Nieuwe Biologie. De commissie kijkt terug op een geanimeerde en nuttige reeks bezoeken, en hoopt dat de opleidingen hun voordeel kunnen doen met de rapporten. Het protocol voorziet niet in de beoordeling van individuen. Ware dit het geval geweest, dan had de commissie bij alle opleidingen het oordeel excellent gegeven aan die collega s die er met veel inzet in slagen om ondanks de steeds hogere golven, de tegenwind en een inkrimpende bemanning hun schip op koers te houden. De opleidingen weten wel wie dat zijn, de hogere echelons hopelijk ook. Prof.dr Jan W. Kijne Voorzitter onderwijsvisitatiecommissie Biologie QANU / Biologie, Universiteit Utrecht 7

8 8 QANU / Biologie, Universiteit Utrecht

9 DEEL I: ALGEMEEN DEEL QANU / Biologie, Universiteit Utrecht 9

10 10 QANU / Biologie, Universiteit Utrecht

11 1. Inleiding In dit rapport brengt de onderwijsvisitatiecommissie Biologie (hierna: de commissie) verslag uit van haar bevindingen. Het rapport bestaat uit twee delen: een algemeen deel (I) en een opleidingsdeel (II). Het algemene deel gaat in op de taak, de samenstelling en de werkwijze van de commissie en geeft een beschrijving van de uitgangspunten van de commissie. In het opleidingsdeel beschrijft de commissie de beoordeelde opleidingen aan de hand van de onderwerpen en facetten uit het Accreditatiekader bestaande opleidingen van de NVAO. 2. Taak en samenstelling van de commissie Taak van de commissie De taak van de commissie was het uitvoeren van een visitatie van 19 opleidingen op het gebied van de biologie op basis van en in overeenstemming met het Accreditatiekader bestaande opleidingen van de NVAO. De commissie heeft op basis van door of namens de opleidingen aangeleverde informatie en door middel van ter plaatse gevoerde gesprekken een oordeel gegeven over de verschillende aspecten van de kwaliteit van de opleidingen, zoals beschreven in het NVAO-kader. Samenstelling van de commissie Tot voorzitter, tevens lid van de commissie, werd benoemd: prof. dr J.W. (Jan) Kijne, emeritus hoogleraar BioScience, Universiteit Leiden; Tot lid van de commissie werden benoemd: prof. dr J. (Jannie) Borst, Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis, bijzonder hoogleraar experimentele oncologie, Universiteit van Amsterdam; K.C. (Kimo) van Dijk, Universiteit van Amsterdam, studentlid; prof. dr W.P.M. (Wiel) Hoekstra, emeritus hoogleraar algemene microbiologie, Universiteit Utrecht; prof. dr F. (Frans) Ollevier, emeritus hoogleraar aquatische ecologie, Katholieke Universiteit Leuven; prof. dr J.L. (Jeanine) Olsen, hoogleraar mariene ecologie en evolutie, Rijksuniversiteit Groningen; prof. dr S.E. (Sjoerd) Wendelaar Bonga, emeritus hoogleraar dierkunde, Radboud Universiteit Nijmegen. Drs S. (Sietze) Looijenga, medewerker van het bureau van QANU, was projectleider voor de visitatie en secretaris van de commissie tijdens de bezoeken aan Wageningen Universiteit, de Radboud Universiteit Nijmegen en de Rijksuniversiteit Groningen. Tijdens het bezoek aan de Universiteit Utrecht werd de commissie ondersteund door drs S.E. (Saskia) Tiethoff, destijds medewerker van het bureau van QANU. Tijdens het bezoek aan de Vrije Universiteit QANU / Biologie, Universiteit Utrecht 11

12 Amsterdam werd het secretariaat gevoerd door drs ir W.J.A.M. (Wil) Meulepas, freelance medewerker van QANU. Tijdens de startvergadering van de commissie, die door de heren Kijne, Hoekstra en Van Dijk en de dames Borst en Olsen werd bijgewoond, werd de heer Hoekstra gekozen tot vicevoorzitter van de commissie. De heer Kijne heeft, naast zijn inhoudelijke, ook zijn onderwijsdeskundige expertise ingebracht in de visitatie en tijdens de bezoeken van de visitatiecommissie extra aandacht besteed aan de onderwijskundige aspecten van het beoordelingskader. De leden van de commissie hebben allen de onafhankelijkheidsverklaring ondertekend die QANU hanteert voor haar visitaties. De heren Kijne en Van Dijk hebben aan alle bezoeken deelgenomen. De heer Hoekstra heeft aan alle bezoeken behalve dat aan de Universiteit Utrecht deelgenomen, mevrouw Borst aan alle bezoeken behalve dat aan Wageningen Universiteit, de heer Ollevier aan de bezoeken aan de Radboud Universiteit Nijmegen en de Rijksuniversiteit Groningen, mevrouw Olsen aan de bezoeken aan Wageningen Universiteit en de Universiteit Utrecht, en de heer Wendelaar Bonga aan de bezoeken aan Wageningen Universiteit, de Universiteit Utrecht en de Vrije Universiteit Amsterdam. De curricula vitae van de leden van de commissie zijn opgenomen in bijlage A. 3. Betrokken opleidingen De commissie beoordeelde de volgende opleidingen: Instelling: Opleiding (CROHO-nummer): Variant(en): Vervaldatum accreditatie: Wageningen Universiteit: B Biologie (56860) Voltijd (bezoek: oktober 2009) M Biology (66860) Voltijd Radboud Universiteit (bezoek: oktober 2009) Rijksuniversiteit Groningen (bezoek: november 2009) B Biologie (56860) Voltijd M Biology (66860) Voltijd M Medische Biologie (60610) Voltijd B Biologie (56860) Voltijd B Life Science and Technology (56286) Voltijd M Biology (66860) Voltijd M Biomedical Sciences (66990) Voltijd M Ecology and Evolution (60365) Voltijd M Marine Biology (60609) Voltijd M Medical and Pharmaceutical Sciences (60611) Voltijd M Molecular Biology & Biotechnology (60612) Voltijd Universiteit Utrecht B Biologie (56860) Voltijd (bezoek: november 2009) M Biologische Wetenschappen (60293) Voltijd Vrije Universiteit Amsterdam (bezoek: 1-2 december 2009) B Gezondheid en Leven (50509) Voltijd B Biologie (56860) Voltijd M Biology (66860) Voltijd M Ecology (60607) Voltijd QANU / Biologie, Universiteit Utrecht

13 4. Werkwijze van de commissie Startvergadering Op 18 september 2009 hield de commissie haar startvergadering. Tijdens deze vergadering werd de commissie geïnstalleerd door de voorzitter van het bestuur van QANU, de heer J.G.F. Veldhuis, waarna zij haar taakstelling en werkwijze besprak en het voorstel voor een domeinspecifiek referentiekader voor de visitatie formeel vaststelde. Het domeinspecifiek referentiekader is opgenomen in bijlage B. De commissie heeft tijdens haar startvergadering een voorstel van haar voorzitter voor een aantal algemene uitgangspunten besproken en aanvaard. De voorbereiding op de bezoeken De projectleider heeft de zelfevaluatierapporten van de opleidingen gecontroleerd op kwaliteit en volledigheid en, in overleg met de voorzitter van de commissie, bepaald of de rapporten gebruikt konden worden voor de voorbereidingen op de bezoeken van de commissie. In alle gevallen voldeden de zelfstudies aan de eisen die daaraan gesteld mogen worden. De commissieleden hebben voorafgaand aan elk bezoek de zelfevaluatierapporten van de te beoordelen opleidingen bestudeerd en op basis daarvan vragen en opmerkingen geformuleerd. Zij hebben daarnaast voorafgaand aan elk bezoek enkele bachelor- en masterscripties gelezen die waren geselecteerd en verdeeld door de voorzitter. Tijdens een voorbereidende vergadering aan het begin van elk bezoek heeft de commissie de zelfevaluatierapporten, de vooraf geformuleerde vragen en opmerkingen en de afstudeerscripties besproken en de te voeren gesprekken voorbereid. De bezoeken van de commissie De bezoeken van de commissie hebben plaatsgevonden in de maanden oktober, november en december van het jaar De commissie heeft per bezoek een bezoekprogramma opgesteld dat voorzag in gesprekken met vertegenwoordigers van alle relevante groepen belanghebbenden (zie bijlage C). De projectleider heeft steeds, voorafgaand aan de bezoeken, nadere afspraken gemaakt met de contactpersoon van de betrokken instelling c.q. opleidingen over de precieze invulling van het programma. De commissie heeft tijdens elk bezoek gesproken met bachelorstudenten, masterstudenten en docenten. Zij heeft verder in alle gevallen een gesprek gevoerd met een vertegenwoordiging van het faculteitsbestuur, met het opleidingsbestuur of -management, een aantal afgestudeerden, de leden van de Opleidingscommissies en Examencommissies en de studieadviseurs of -begeleiders. Verder heeft zij tijdens het bezoek aanvullend materiaal bestudeerd en een spreekuur georganiseerd voor studenten of docenten die de commissie separaat wilden spreken. De commissie gebruikte het grootste deel van de laatste middag van het bezoek voor het formuleren van haar oordeel over de opleidingen en voor de voorbereiding van de mondelinge rapportage. Zij heeft bij de beoordeling de door QANU opgestelde checklist, die het Accreditatiekader van de NVAO volgt, als uitgangspunt gehanteerd. Aan het einde van een bezoek heeft de voorzitter steeds een mondelinge rapportage gegeven van de eerste bevindingen van de commissie. QANU / Biologie, Universiteit Utrecht 13

14 De bestudering van het materiaal tijdens de bezoeken De commissie heeft tijdens haar bezoeken aanvullend materiaal bestudeerd dat zij vooraf ter inzage had gevraagd. Zij heeft veelvuldig gebruik gemaakt van de mogelijkheid om informatie uit de zelfstudie of de gevoerde gesprekken te verifiëren met behulp van dat materiaal. De commissie had de opleidingen gevraagd om de volgende documenten ter beschikking te stellen: alle eindwerkstukken of scripties die in de zelfstudie worden vermeld (ook bachelorscripties); de formulieren die worden gebruikt in het kader van de beoordeling van de scripties; voorlichtingsmateriaal (folders, brochures); studiemateriaal: verplichte literatuur, handboeken, syllabi, readers, studiehandleidingen; voorbeelden van werkstukken, portfolio s, onderzoeksverslagen en stageverslagen; scriptiereglementen, richtlijnen voor het maken van werkstukken; stagereglementen, stagehandleidingen; reglementen met betrekking tot tentamens en examens, toetshandleidingen; toetsmaterialen (opdrachten, tentamens en dergelijke); verslagen van recente vergaderingen van de Opleidingscommissie en de Examencommissie; materiaal met betrekking tot de evaluatie van colleges en curricula, studententevredenheidsmonitoren; alumni-enquêtes; verslagen of rapporten van relevante ad hoc-commissies; jaarverslagen (onderwijs, onderzoek, laatste drie jaar). In een aantal gevallen heeft de commissie tijdens een bezoek om aanvullende documentatie gevraagd. De opleidingen hebben naar de overtuiging van de commissie al het mogelijke gedaan om de commissie te voorzien van de informatie die zij wilde bestuderen. De beslisregels Het accreditatiestelsel kent een vierpuntsschaal voor de beoordeling van de facetten (onvoldoende, voldoende, goed of excellent) en een tweepuntsschaal voor de beoordeling van de onderwerpen (voldoende of onvoldoende). De commissie heeft bij het bepalen van haar oordelen voor de facetten de beslisregels van QANU gevolgd. Deze zijn: de beoordeling onvoldoende geeft aan dat de opleiding niet voldoet aan de criteria voor basiskwaliteit die gelden voor het desbetreffende facet; de beoordeling voldoende geeft aan dat de opleiding voldoet aan de criteria voor basiskwaliteit die gelden voor het desbetreffende facet; de beoordeling goed geeft aan dat de opleiding aantoonbaar uitstijgt boven het niveau dat wordt vastgelegd door de criteria voor basiskwaliteit die gelden voor het desbetreffende facet; de beoordeling excellent geeft aan dat de opleiding als een voorbeeld van best practice mag worden beschouwd met betrekking tot het desbetreffende facet. 14 QANU / Biologie, Universiteit Utrecht

15 De rapporten De commissie heeft ervoor gekozen om bij het schrijven van de beoordelingsrapporten opleidingen te bundelen in één rapport waar dat mogelijk was. Zij heeft zich daarin voor een deel laten leiden door de keuzes van de te beoordelen opleidingen, die zelf hebben bepaald of hun zelfevaluatierapport in het Nederlands of in het Engels is geschreven. Het is in een aantal gevallen onvermijdelijk dat de beoordelingsrapporten (net als de zelfevaluatierapporten) enige overlap vertonen: de opleidingen van een instelling maken gebruik van dezelfde faciliteiten, worden verzorgd door dezelfde groep docenten en hanteren hetzelfde systeem voor de interne kwaliteitszorg. De secretarissen van de commissie hebben, op basis van de bevindingen van de commissie tijdens de bezoeken, voor alle opleidingen conceptrapporten opgesteld. De projectleider heeft de conceptrapporten, in overeenstemming met de binnen de commissie gemaakte afspraken, in eerste instantie uitgebreid besproken met de voorzitter van de commissie en vervolgens verspreid onder de overige commissieleden. De projectleider heeft de opmerkingen van de voorzitter en de overige commissieleden verwerkt in de conceptrapporten en die vervolgens, in het kader van de hoor-wederhoorprocedure, voorgelegd aan de betrokken faculteiten en opleidingen met het verzoek eventuele feitelijke onjuistheden of andere verbeterpunten te identificeren. De reacties van de faculteiten op de conceptrapporten zijn voorgelegd aan de voorzitter van de commissie. De definitieve versie van dit beoordelingsrapport, waarin de opmerkingen en suggesties van de faculteit zijn verwerkt, is vastgesteld in mei QANU / Biologie, Universiteit Utrecht 15

16 16 QANU / Biologie, Universiteit Utrecht

17 DEEL II: OPLEIDINGSDEEL QANU / Biologie, Universiteit Utrecht 17

18 18 QANU / Biologie, Universiteit Utrecht

19 1. De bacheloropleiding Biologie en de masteropleiding Biologische wetenschappen aan de Universiteit Utrecht Administratieve gegevens Bacheloropleiding Biologie: Naam opleiding: Biologie CROHO-nummer: Niveau: bachelor Oriëntatie: wo Studielast: 180 EC Graad: Bachelor of Science Variant(en): voltijd Locatie(s): Utrecht Einddatum accreditatie: 18 juli 2011 Masteropleiding Biologische wetenschappen: Naam opleiding: Biologische wetenschappen CROHO-nummer: Niveau: master Oriëntatie: wo Studielast: 120 EC Graad: Master of Science Variant(en): voltijd Locatie(s): Utrecht Einddatum accreditatie: 18 juli 2011 Het bezoek van de visitatiecommissie Biologie aan de Faculteit Bètawetenschappen van de Universiteit Utrecht vond plaats op 25 en 26 november Structuur en organisatie van de faculteit De bacheloropleiding Biologie en de masteropleiding Biologische wetenschappen worden verzorgd door het departement Biologie, dat valt onder de faculteit Bètawetenschappen van de Universiteit Utrecht. Sinds de vorige onderwijsvisitatie, hebben voor de betrokken opleidingen ingrijpende veranderingen plaatsgevonden. Ten tijde van de vorige onderwijsvisitatie viel de (ongedeelde) opleiding Biologie nog onder een eigen faculteit Biologie. In 2007 is de faculteit Biologie samen met de andere bètafaculteiten van de Universiteit Utrecht opgegaan in de nieuwe faculteit Bètawetenschappen. Biologie is nu één van de zes departementen in deze faculteit. Van 2008 tot juli 2009 heeft het departement Biologie een ingrijpende reorganisatie meegemaakt met ook aanzienlijke personele consequenties. De masteropleiding Biologische wetenschappen valt sinds 2006 onder de Graduate School of Life Sciences (GS-LS). Intussen werd ook het onderwijsrooster aangepast aan het uniforme universitaire rooster. QANU / Biologie, Universiteit Utrecht 19

20 1.1. Het beoordelingskader Doelstellingen opleiding F1: Domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Beschrijving De eindtermen van de bacheloropleiding Biologie zijn als volgt geformuleerd: De bachelor Biologie: 1. kan de bouw, het functioneren en de evolutie van biologische systemen beschrijven en de fundamentele processen op de verschillende organisatieniveaus verklaren; 2. kan relevante concepten binnen een aantal deelgebieden van de biologie toepassen en kan aangeven hoe deze concepten zijn verkregen; 3. kan de positie van genoemde deelgebieden binnen de biologie en hun relatie tot aangrenzende wetenschapsgebieden aangeven; 4. kan theorieën via wetenschappelijke experimenten toetsen en kan een bijdrage leveren aan theorievorming; 5. kan uiteenzetten wat de mogelijkheden en beperkingen zijn van modelorganismen in wetenschappelijk onderzoek; 6. kan relevante wiskundige, natuurkundige, scheikundige en aardwetenschappelijke kennis en concepten toepassen bij het oplossen van biologische problemen; 7. is in staat om na oriëntatie op de mogelijke studieadviespaden en afweging van maatschappelijke perspectieven, een gefundeerde keuze voor een masteropleiding te maken. Daarnaast beschikt de bachelor Biologie over de volgende (academische) vaardigheden. De bachelor Biologie: 8. is in staat tot zelfreflectie en weet zijn eigen functioneren te evalueren, 9. is in staat om zich nieuwe kennis eigen te maken uit de door hem zelf geselecteerde (Engelstalige) literatuur en kan deze nieuwe kennis integreren in zijn aanwezige kennis, 10. is in staat om een (eenvoudig) wetenschappelijk probleem te vertalen in een experimenteel onderzoeksplan, dat uit te voeren en de resultaten ervan te analyseren en te interpreteren, in relatie tot de relevante literatuur, 11. beschikt over een verscheidenheid aan basale onderzoekstechnieken en kan zich nieuwe technieken eigen maken, 12. kan zijn onderzoeksresultaten op een heldere manier schriftelijk verwoorden, conform de opbouw van een wetenschappelijk artikel, 13. kan een heldere mondelinge presentatie geven over het door hem uitgevoerde onderzoek en/of literatuurstudie, 14. kan een mening vormen over de maatschappelijke en ethische consequenties van biologisch onderzoek en kan deze mening in discussies onderbouwen. De eindtermen van de bacheloropleiding zijn mede gebaseerd op de algemene doelstellingen van de Universiteit Utrecht. Daarnaast hebben de door het decanenoverleg Biologie geformuleerde competenties en eindtermen bijgedragen aan de formulering van de eindtermen. De eindkwalificaties van de bacheloropleiding sluiten aan bij de ingangseisen van de masteropleiding Biologische wetenschappen. Deze opleiding is nauw betrokken bij de 20 QANU / Biologie, Universiteit Utrecht

21 advisering over het cursusaanbod van de bacheloropleiding. Zij is daarmee indirect van invloed op de eindtermen van de bacheloropleiding. De masteropleiding Biologische wetenschappen is onderverdeeld in verschillende programma s. De masterprogramma s Biology and Biocomplexity en Environmental Biology vallen onder de penvoering van het departement Biologie. De drie andere programma s die deel uitmaken van de opleiding Biologische wetenschappen zijn samenwerkingsprogramma s van meerdere masteropleidingen en vallen onder de verantwoordelijkheid van andere opleidingen in de faculteiten Bètawetenschappen, Geneeskunde en Diergeneeskunde. De eindtermen van de verschillende programma s binnen de masteropleiding Biologische wetenschappen zijn gelijk. De inhoudelijke oriëntatie van de programma s is echter verschillend. Het masterprogramma Biology and Biocomplexity bereidt voor op het verrichten van multidisciplinair onderzoek in de biologische wetenschappen, bioinformatica of biomedische wetenschappen. Het masterprogramma Environmental Biology bereidt voor op het verrichten van moleculair en/of ecologisch onderzoek aan planten, schimmels, plantengemeenschappen of (mariene) ecosystemen. Voor de masteropleiding Biologische wetenschappen zijn de volgende eindtermen geformuleerd. De afgestudeerde master Biologische wetenschappen is in staat: Kennis en inzicht 1. om met de kennis van tenminste één van de deelgebieden van de biologische wetenschappen een wezenlijke bijdrage te leveren aan het ontwikkelen en/of toepassen van wetenschappelijke concepten en methodes, veelal in onderzoeksverband. 2. de belangrijke recente ontwikkelingen binnen de biologische wetenschappen te overzien en de implicaties van die ontwikkelingen voor vakgebied en samenleving aan te geven. 3. om gespecialiseerde vakliteratuur op tenminste één van de deelgebieden van de biologische wetenschappen adequaat te hanteren en te interpreteren. Toepassen kennis en inzicht 4. een probleem uit het domein van de biologische wetenschappen te vertalen in een voor wetenschapsontwikkeling of productontwikkeling relevante en geschikte onderzoeksvraag. 5. bij deze onderzoeksvraag een passend onderzoeksontwerp te formuleren conform de daarbij vereiste methodologische en wetenschappelijke standaard. 6. dit onderzoek op eigen kracht en met de vereiste zorgvuldigheid uit te voeren en de daarbij empirisch verkregen data op juiste wijze te verwerken, te analyseren, te interpreteren en te evalueren. Oordeelsvorming 7. de uitkomsten van empirisch onderzoek te bediscussiëren en te verbinden met de theorie. 8. de relevantie aan te geven van dit onderzoek voor de oplossing van vragen en problemen op het gebied van de biologische wetenschappen, waar mogelijk ook vanuit een maatschappelijk standpunt. 9. kritisch te reflecteren op de eigen inspanningen als onderzoeker op het gebied van de biologische wetenschappen vanuit een maatschappelijk ethisch perspectief. Communicatie 10. de resultaten van onderzoek zowel schriftelijk als mondeling duidelijk over te brengen op een publiek van specialisten en niet-vakdeskundigen in een internationale context. 11. effectief te functioneren in een multidisciplinair samengesteld onderzoeksteam. QANU / Biologie, Universiteit Utrecht 21

22 Leervaardigheden 12. de vaardigheid om het eigen leer- en ontwikkelproces tijdens de studie te evalueren en zichzelf zo nodig te motiveren en bij te sturen. 13. zelfstandig te functioneren op een competitieve arbeidsmarkt, door de eigen gemaakte effectieve en resultaatgerichte werkwijze. 14. een promotieopleiding te verkrijgen, dan wel een academische functie op de arbeidsmarkt. De faculteit Bètawetenschappen heeft een externe adviesraad ingesteld om inzicht te krijgen in de verwachtingen van de beroepspraktijk. De opleiding schrijft in haar zelfstudie dat op dit moment over deze verwachtingen weinig bekend is. Oordeel De commissie heeft de eindtermen van de bachelor- en de masteropleiding bestudeerd en vergeleken met haar domeinspecifieke referentiekader. Zij concludeert dat de eindtermen van beide opleidingen aansluiten bij de eisen van vakgenoten en de beroepspraktijk in binnen- en buitenland. De eindtermen van de opleidingen bevatten dezelfde elementen die voorkomen in de algemene eindtermen voor bachelor- en masteropleidingen Biologie die de commissie heeft geformuleerd in haar domeinspecifiek referentiekader. Voor de bacheloropleiding Biologie betreffen dit zaken als kennis van deelgebieden binnen de biologie, kennis van natuurwetenschappelijke basisvakken en kritisch denkvermogen. Voor de masteropleiding Biologische wetenschappen betreffen dit zaken als het vermogen onderzoek te doen op een specialistisch deelgebied van de biologie onder globale supervisie, zelfstandige analyse van wetenschappelijke problemen en inzicht in de maatschappelijke rol van de biologie. Hiermee is voor de commissie vastgesteld dat de eindtermen aansluiten bij de eisen van vakgenoten. De commissie heeft verder vastgesteld dat de eindtermen van de opleiding ook voldoen aan de eisen van de beroepspraktijk. De eindtermen verwijzen naar vaardigheden die studenten nodig hebben wanneer zij na hun opleiding de arbeidsmarkt betreden. Studenten van de bacheloropleiding zijn bijvoorbeeld in staat om relevante concepten toe te passen en om theorieën via wetenschappelijke experimenten te toetsen. Zij beschikken ook over relevante academische vaardigheden. Studenten van de masteropleiding leren om bijdragen te leveren aan het ontwikkelen of toepassen van wetenschappelijke concepten en methodes. Zij zijn ook in staat om onderzoek op te zetten en uit te voeren, om de uikomsten van empirisch onderzoek te bediscussiëren en om de relevantie van onderzoek aan te geven voor de oplossing van vragen en problemen op het gebied van de biologie, waar mogelijk ook vanuit een maatschappelijk standpunt. De commissie concludeert dat beide opleidingen voldoen aan de criteria die gelden voor het facet dat betrekking heeft op de domeinspecifieke eisen. Bacheloropleiding Biologie: het oordeel van de commissie is voldoende. Masteropleiding Biologische wetenschappen: het oordeel van de commissie is voldoende. F2: Niveau: Bachelor en Master De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor of een Master. Beschrijving De Dublin-descriptoren beschrijven het eindniveau van een bachelor- en masteropleiding aan de hand van vijf competentiegebieden: kennis en inzicht, toepassen van kennis en inzicht, oordeelsvorming, communicatie en leervaardigheden. In de zelfstudies van de 22 QANU / Biologie, Universiteit Utrecht

23 bacheloropleiding en de masteropleiding is aangegeven dat de Dublin-descriptoren leidend zijn geweest bij het bepalen van het niveau van de eindtermen. In de eindtermen van de bacheloropleiding Biologie wordt een onderscheid gemaakt tussen de vakinhoudelijke eindtermen (eindtermen 1-7) en de algemeen academische eindtermen (eindtermen 8-14). De verwerving en toepassing van kennis en inzicht, overeenkomend met de Dublin-descriptoren 1 en 2, komen in de eerste zeven eindtermen naar voren. Uit de formulering van de eindtermen blijkt dat in de opleiding een bachelorniveau beoogd wordt. Zo is er sprake van het verklaren van fundamentele processen en het toetsen van theorieën via wetenschappelijke experimenten. Dublin-descriptor 3, die betrekking heeft op oordeelsvorming, komt bijvoorbeeld tot uitdrukking in eindterm 8, waar sprake is van zelfreflectie en het evalueren van het eigen functioneren, en in eindterm 14, volgens welke studenten leren zich een mening te vormen over de maatschappelijke en ethische consequenties van biologisch onderzoek. Dublin-descriptor 4 heeft betrekking op communicatie en komt tot uitdrukking in eindtermen 12 en 13, die betrekking hebben op het schriftelijk en mondeling presenteren van onderzoek. Dublin-descriptor 5 staat in het teken van leervaardigheden en komt tot uitdrukking in eindtermen 7 en 9, die betrekking hebben op, respectievelijk, het maken van een gefundeerde keuze voor een masteropleiding en het verwerven van nieuwe kennis. De eindtermen van de masteropleiding Biologische wetenschappen zijn ingedeeld naar de vijf categorieën van de Dublin-descriptoren. In de formulering van de eindtermen wordt zo een expliciet verband met de Dublin-descriptoren gelegd. Uit de formulering van de eindtermen blijkt dat in de opleiding een masterniveau beoogd wordt. Zo leren studenten belangrijke recente ontwikkelingen binnen het wetenschapsgebied Biologische wetenschappen te overzien, een wetenschappelijk probleem te vertalen in een relevante en geschikte onderzoeksvraag, de uitkomsten van empirisch onderzoek te verbinden met de theorie. Onderzoeksresultaten leren studenten (schriftelijk en mondeling) over te brengen op een publiek van specialisten en niet-specialisten in een internationale context. Oordeel De commissie heeft de eindtermen van de bachelor- en de masteropleiding bestudeerd vanuit het perspectief van het niveau. De commissie heeft allereerst vastgesteld dat in de formulering van de eindtermen duidelijk het verschil in niveau tussen de bacheloropleiding Biologie en de masteropleiding Biologische wetenschappen tot uitdrukking wordt gebracht. Het verschil in niveau blijkt bijvoorbeeld uit de eindtermen die betrekking hebben op het uitvoeren van onderzoek. Aan het einde van de bacheloropleiding is de student in staat om een (eenvoudig) wetenschappelijk probleem te vertalen in een experimenteel onderzoeksplan en dat uit te voeren, waarbij hij gebruik kan maken van een verscheidenheid aan basale onderzoekstechnieken. Aan het einde van de masteropleiding is de student in staat relevante en geschikte onderzoeksvragen te formuleren, deze te vertalen in een passend onderzoeksontwerp en vervolgens het onderzoek op eigen kracht en met de vereiste zorgvuldigheid uit te voeren. De commissie bevestigt dat de Dublin-descriptoren duidelijk ten grondslag hebben gelegen aan de eindtermen en stelt hiermee vast dat de eindtermen van de opleidingen aansluiten bij algemene en internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een academische bachelor- en masteropleiding. Zij komt dus voor beide opleidingen tot het oordeel voldoende voor het facet dat betrekking heeft op het niveau van de eindtermen. QANU / Biologie, Universiteit Utrecht 23

24 Bacheloropleiding Biologie: het oordeel van de commissie is voldoende. Masteropleiding Biologische wetenschappen: het oordeel van de commissie is voldoende. F3: Oriëntatie WO: De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de volgende beschrijvingen van een Bachelor en een Master: De eindkwalificaties zijn ontleend aan eisen vanuit de wetenschappelijke discipline, de internationale wetenschapsbeoefening en voor daarvoor in aanmerking komende opleidingen de relevante praktijk in het toekomstige beroepenveld. Een WO-bachelor heeft de kwalificaties voor toegang tot tenminste één verdere WO-studie op masterniveau en eventueel voor het betreden van de arbeidsmarkt. Een WO-master heeft de kwalificaties om zelfstandig wetenschappelijk onderzoek te verrichten of multi- en interdisciplinaire vraagstukken op te lossen in een beroepspraktijk waarvoor een WO-opleiding vereist is of dienstig is. Beschrijving Zowel in de eindtermen van de bacheloropleiding Biologie als in die van de masteropleiding Biologische wetenschappen is aandacht voor de verwerving en verdieping van algemene wetenschappelijke vaardigheden. De bacheloropleiding Biologie kent zeven algemeen academische eindtermen. Deze eindtermen hebben betrekking op zelfreflectie, het zich eigen maken van nieuwe kennis, het opzetten en uitvoeren van een eenvoudig wetenschappelijk onderzoek en het hanteren van een scala aan basale onderzoekstechnieken. Daarnaast komt de verwerving van mondelinge en schriftelijke communicatieve vaardigheden in de eindtermen aan de orde, evenals oordeelsvorming over ethische kwesties. De opleiding geeft rechtstreeks toegang tot de masteropleidingen Biologische wetenschappen en Science Education and Communication aan de Universiteit Utrecht. Daarnaast hebben afgestudeerde bachelorstudenten Biologie toegang tot een aantal researchmasterprogramma s wanneer zij hun keuzevakken in het bachelorprogramma in de richting van de researchmaster kiezen. Het betreft de volgende programma s aan de Universiteit Utrecht: Biogeology, Biomedical Image Science, Biology of Disease, Cancer Genomics and Developmental Biology, Drug Innovation, Energy Science, Epidemiology, History and Philosophy of Science, Immunity and Infection, Science and Business Management, Sustainable Development. Verreweg de meeste afgestudeerde bachelorstudenten kiezen ervoor om een masteropleiding te volgen. In de zelfstudie wordt beschreven dat de kansen op de arbeidsmarkt voor bachelorstudenten beperkt zijn. De eindkwalificaties van de masteropleiding Biologische wetenschappen zijn volgens de zelfstudie ontleend aan de wetenschapsbeoefening op het gebied van de biologische wetenschappen. Zoals onder F1 en F2 staat beschreven, komt in de eindtermen van de masteropleiding een scala aan algemene vaardigheden aan bod, met betrekking tot onder andere reflectie, communicatie en oordeelsvorming. De eindtermen zijn er expliciet op gericht om afgestudeerden in staat te stellen na het afstuderen als promovendus of onderzoeker werkzaam te zijn of een beroep uit te oefenen waarvoor een wetenschappelijke opleiding nodig is. Oordeel De commissie heeft de eindtermen van de bachelor- en de masteropleiding bestudeerd vanuit het perspectief van de oriëntatie. Zij heeft onder F1 al vastgesteld dat de eindtermen 24 QANU / Biologie, Universiteit Utrecht

25 voldoende aansluiten bij de eisen van de discipline (c.q. de vakgenoten in binnen- en buitenland) en de beroepspraktijk. Zij heeft verder geconstateerd dat de eindtermen ook voldoen aan de eisen vanuit de internationale wetenschapsbeoefening. Dit blijkt uit de ruime aandacht in de eindtermen van beide opleidingen voor de verwerving van algemene wetenschappelijke vaardigheden, zoals communicatievaardigheden, methoden en technieken, zelfreflectie en ethiek. De commissie heeft geconstateerd dat de eindtermen en het daarop gebaseerde studieprogramma van de bacheloropleiding het mogelijk maken dat studenten doorstromen naar diverse vervolgopleidingen op masterniveau. Hoewel theoretisch de mogelijkheid bestaat om na afronding van de bacheloropleiding de arbeidsmarkt te betreden, wordt hier door de studenten in de praktijk weinig gebruik van gemaakt. Uit de gesprekken met studenten die zijn doorgestroomd naar de masteropleiding Biologische wetenschappen bleek dat hun eindkwalificaties bij het verlaten van de bacheloropleiding goed aansloten op de instroomeisen van deze masteropleiding. Na afronding van de masteropleiding zijn studenten, blijkens de eindtermen, in staat een promotieplaats te verkrijgen, dan wel een andere academische functie. In de gesprekken met alumni van de masteropleiding werd bevestigd dat hun eindkwalificaties goed aansloten op een promotietraject of de arbeidsmarkt. De commissie concludeert dan ook dat beide opleidingen voldoen aan de criteria die betrekking hebben op de oriëntatie van de eindtermen. Bacheloropleiding Biologie: het oordeel van de commissie is voldoende. Masteropleiding Biologische wetenschappen: het oordeel van de commissie is voldoende. Oordeel over het onderwerp Doelstellingen opleiding Op basis van de beoordelingen per facet komt de commissie tot een samenvattend oordeel over het onderwerp Doelstellingen opleiding. Voor de bacheloropleiding Biologie is het oordeel voldoende. Voor de masteropleiding Biologische wetenschappen is het oordeel voldoende Programma Beschrijving van de programma s De cursussen uit het programma van de bacheloropleiding Biologie zijn verdeeld in drie niveaus: 1 voor inleidende cursussen, 2 voor verdiepende cursussen en 3 voor gevorderde cursussen. De meeste cursussen tellen 7,5 EC, maar het programma kent enkele dubbele cursussen van 15 EC. Het bachelorprogramma is verdeeld in een major van 135 EC (achttien cursussen) en een profileringsruimte van 45 EC (zes cursussen). In het eerste jaar volgen studenten een vast programma van acht cursussen. Daarin komt de biologie integraal aan bod. De studenten volgen de volgende cursussen: Introductie in de biologie, Moleculaire biologie (met Bio-organische scheikunde), Biodiversiteit, Plantenbiologie (met Biologie en onderzoek: de experimenteerweken), Biologie van dieren (met Bio-ethiek), QANU / Biologie, Universiteit Utrecht 25

26 Bioinformatica (met Wiskunde en theoretische biologie), Ecologie (met Biologie en maatschappij), Evolutiebiologie (met Geschiedenis en wijsbegeerte van de biologie, Bio-ethiek). De major van het bachelorprogramma omvat, naast de acht verplichte eerstejaarscursussen, nog tien andere cursussen (met een totale omvang van 75 EC). Hiervan zijn de cursus Toegepaste Biostatistiek 1 en de Afstudeeropdracht (scriptie) verplicht. De overige cursussen kiest de student uit de lijst die is opgenomen in de Onderwijs- en Examenregeling. De studenten konden in het collegejaar kiezen uit 23 cursussen op niveau 2 en 30 cursussen op niveau 3. In het eerste semester van hun tweede studiejaar volgen de studenten cursussen op niveau 2, waaronder de verplichte cursus Toegepaste Biostatistiek 1. Daarna kiezen de studenten cursussen uit het totaalaanbod van cursussen op niveaus 2 en 3 van de major Biologie. Als ingangseis voor de cursussen op niveau 3 geldt dat de studenten tenminste twee cursussen op niveau 2 moeten hebben afgerond. Elke student is verplicht tenminste 15 EC aan cursussen op niveau 2 en 30 EC op niveau 3 te volgen. In het laatste deel van de opleiding schrijft de student een scriptie (in de cursus Afstudeeropdracht). Het programma van de masteropleiding Biologische wetenschappen bestaat uit de volgende onderdelen: Minor onderzoeksproject (inclusief presentatie en verslag) (33 EC); Theoretische cursussen (15 EC); Electives (12 EC); Major onderzoeksproject (inclusief presentatie en verslag) (51 EC); Scriptie (7,5 EC); Life Science seminars (10 x 1,5 EC). Deze onderdelen zijn verspreid over de twee jaar van de masteropleiding. De volgorde van de onderdelen ligt niet strikt vast en is grotendeels te bepalen door de student zelf. F4: Eisen WO Het programma sluit aan bij de volgende criteria voor het programma van een HBO- of een WO-opleiding: Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats in interactie tussen het onderwijs en het wetenschappelijk onderzoek binnen relevante disciplines. Het programma sluit aan bij ontwikkelingen in de relevante wetenschappelijke discipline(s) door aantoonbare verbanden met actuele wetenschappelijke theorieën. Het programma waarborgt de ontwikkeling van vaardigheden op het gebied van wetenschappelijk onderzoek. Bij daarvoor in aanmerking komende opleidingen heeft het programma aantoonbare verbanden met de actuele praktijk van de relevante beroepen. Beschrijving In de zelfstudie van de bacheloropleiding Biologie is een beschrijving opgenomen van de onderdelen van de leerlijn voor (academische) vaardigheden. Deze leerlijn bevat de volgende elementen: kennismanagement, computervaardigheden, methodologie, specifiek biologische vaardigheden, communicatieve vaardigheden, laboratoriumvaardigheden, metacognitieve vaardigheden en management- en samenwerkingsvaardigheden. Vanaf het begin van het eerste bachelorjaar wordt tijdens de colleges aandacht besteed aan de verwerving van deze vaardigheden. In de zelfstudie wordt beschreven dat de waarborg van de verwerving van de academische vaardigheden in de afgelopen jaren niet altijd goed werkte. 26 QANU / Biologie, Universiteit Utrecht

27 Daarom komen nu dezelfde algemene academische vaardigheden aan bod in parallelle cursussen. De commissie heeft tijdens het bezoek met de studenten van gedachten gewisseld over de leerlijn voor de (academische) vaardigheden. Hieruit bleek dat studenten het omvangrijke systeem van academische vaardigheden als nuttig ervaren. Tijdens hun studie worden de bachelorstudenten regelmatig in aanraking gebracht met wetenschappelijk onderzoek. De opleiding probeert studenten tijdens de studie kennis te laten maken met het onderzoek van een docent of onderzoeksgroep in het departement Biologie. Bijvoorbeeld, in het eerste jaar, tijdens de experimenteerweken van de cursus Plantenbiologie, werken de studenten in groepjes of individueel aan onderzoeksprojecten. Bij de verwerving van de academische vaardigheden hanteert de opleiding een oplopende lijn. In de cursussen op niveaus 2 en 3 wordt de student op verdiepend en op gevorderd niveau in aanraking gebracht met de onderzoekscyclus. In deze cursussen krijgt de student in toenemende mate de gelegenheid om zelf te participeren in onderzoeksprojecten. De vaardigheden komen op verschillende plekken in het curriculum terug. De competentiecategorie methodologie komt in alle niveaus van de opleiding aan de orde en omvat onder meer het volgende: rubriceren, classificeren en eenvoudige wiskundige berekeningen in niveau 1, analyseren van primaire data en eenvoudige statistiek in niveaus 1 en 2, foutenanalyse en toegepaste statistiek in niveaus 2 en 3 en tenslotte het opzetten van een nieuw wetenschappelijk experiment, het schrijven van een eenvoudige projectaanvraag en het ontwikkelen van eenvoudige nieuwe methodes in niveau 3. Het oplopende niveau van deze vaardigheden tijdens de bacheloropleiding is beschreven in de Blauwdruk bacheloropleiding Biologie. De meeste docenten van de masteropleiding Biologische wetenschappen zijn ook werkzaam als onderzoeker en kunnen daarom in hun onderwijs actuele onderwerpen uit de discipline aan de orde brengen. De onderwerpen voor de cursussen worden ten dele bepaald door de onderzoeksfocus van de betrokken onderzoeksgroepen en de bijbehorende onderzoeksinstituten. Het zelf doen van onderzoek door de studenten neemt een belangrijke plaats in de masteropleiding in. Tijdens de twee stages die zij volgen, komen studenten direct in contact met actueel wetenschappelijk onderzoek. Voor de Life Science seminars zijn studenten verplicht tien seminars te volgen. De studenten kunnen hiervoor kiezen uit een reeks van seminars die wordt aangeboden binnen de Graduate School of Life Sciences. De studenten worden geacht een korte samenvatting te schrijven over de gevolgde seminars. Tijdens deze seminars komen studenten in aanraking met recente ontwikkelingen in de verschillende disciplines binnen de Graduate School of Life Sciences. Tijdens de masteropleiding volgen de studenten twee stages. Het stagevoorstel wordt door de Examencommissie inhoudelijk beoordeeld. Studenten vertelden tijdens het bezoek dat hun eigen stage-idee zo veel mogelijk behouden blijft. Soms moet het stagevoorstel echter aangepast worden, zodat het stageonderzoek past bij lopend onderzoek in een van de onderzoeksgroepen. Tijdens het bezoek vertelden de studenten die al stage gelopen hadden, dat zij zich goed begeleid voelden tijdens de stage. De voorbereiding op de stage vindt voornamelijk op individuele basis plaats. Er zijn voor de studenten geen cursussen op dit gebied. Studenten vertelden dat het soms voorkomt dat zij co-auteur kunnen worden van een wetenschappelijk artikel waarin de resultaten van hun stage gepubliceerd worden. Studenten hebben ook de mogelijkheid om de tweede stage te volgen in het buitenland. Tijdens het bezoek werd het de commissie duidelijk dat studenten over het algemeen graag QANU / Biologie, Universiteit Utrecht 27

28 voor een stage naar het buitenland willen. Er bestaan mogelijkheden om beurzen aan te vragen voor een buitenlandse stage, maar de studenten waren verdeeld over de kans om een beurs te verwerven. Als een student stage in het buitenland gaat lopen, blijft altijd een docent van de Universiteit Utrecht verantwoordelijk voor de inhoud van de stage. Deze begeleider keurt het stageplan goed, onderhoudt tijdens de stage contact met de student en de lokale begeleider en beoordeelt tenslotte het stageverslag. Studenten krijgen alleen toestemming voor een buitenlandse stage als de begeleiding ter plaatse gewaarborgd is. Na afloop van de stage worden studenten geacht voor de hele onderzoeksgroep een presentatie over hun onderzoek te geven. Bij deze presentaties zijn ook vaak studenten en docenten van buiten de onderzoeksgroep aanwezig. Zeer recentelijk is de Examencommissie begonnen met het steekproefsgewijs lezen van stageverslagen. Oordeel De commissie heeft de programma s van de bacheloropleiding en de masteropleiding bestudeerd vanuit het perspectief van de eisen die aan een wetenschappelijke opleiding mogen worden gesteld. Zij heeft vastgesteld dat beide opleidingen aansluiten bij recente ontwikkelingen in de discipline en dat er in beide gevallen in voldoende mate sprake is van interactie tussen onderzoek en onderwijs. De commissie heeft tijdens haar bezoek de in de opleidingen gebruikte studieboeken en readers bestudeerd en geconstateerd dat het materiaal adequaat en up-to-date is. De gebruikte boeken zijn over het algemeen standaardwerken, zoals bijvoorbeeld het boek Biology van Campbell en Reece, aan de hand waarvan het eerste jaar van de bacheloropleiding is vormgegeven. De commissie heeft geconstateerd dat er in het studieprogramma van de bacheloropleiding Biologie ruime aandacht is voor het verwerven van onderzoeksvaardigheden en andere algemene academische vaardigheden. De commissie is te spreken over de leerlijn academische vaardigheden, die keurig is vormgegeven en goed wordt uitgevoerd. De commissie heeft zich op grond van de zelfstudies en tijdens het visitatiebezoek een beeld gevormd van de wijze waarop interactie tussen onderwijs en (actueel) wetenschappelijk onderzoek plaatsvindt. Zij heeft geconstateerd dat zowel in de bachelor- als in de masteropleiding deze interactie in voldoende mate plaatsvindt. Hoewel dit bij een bacheloropleiding vaak maar in beperkte mate mogelijk is, betrekt de staf actueel wetenschappelijk onderzoek bij het onderwijs. Bij practica en ministages komen de studenten, bijvoorbeeld, direct met onderzoek in aanraking. De commissie heeft met instemming kennisgenomen van de recente instelling van ministages in cursussen van niveau 3. Zij acht de ministage onontbeerlijk voor een bacheloropleiding Biologie en vindt dat deze mogelijkheid tot voor kort onvoldoende werd benut. De masteropleiding staat voor het grootste deel in het teken van wetenschappelijk onderzoek. Studenten volgen twee stages: de eerste stage bij een van de onderzoeksgroepen aan de faculteit Bètawetenschappen, de andere stage is vrij en kan eventueel elders of in het buitenland afgelegd worden. Via deze weg maken studenten direct kennis met onderzoek. De commissie staat op zich positief tegenover Graduate School-brede seminars die studenten in de masteropleiding volgen, maar zij zou het beter vinden wanneer studenten ook een overkoepelend onderdeel aan het begin van het programma en gespecialiseerde masterclasses of seminars zouden krijgen over verschillende onderdelen van de biologie om de eenheid van de biologie ook voor masterstudenten te benadrukken. 28 QANU / Biologie, Universiteit Utrecht

Biologie. Rijksuniversiteit Groningen

Biologie. Rijksuniversiteit Groningen Biologie Rijksuniversiteit Groningen Mei 2010 Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus 8035 3503 RA Utrecht Telefoon: 030 230 3100 Fax: 030 230 3129 E-mail:

Nadere informatie

Biologie. Vrije Universiteit Amsterdam

Biologie. Vrije Universiteit Amsterdam Biologie Vrije Universiteit Amsterdam Mei 2010 Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus 8035 3503 RA Utrecht Telefoon: 030 230 3100 Fax: 030 230 3129 E-mail:

Nadere informatie

FACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA. ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Masterschool Life and Earth Sciences studiejaar 2008-2009

FACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA. ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Masterschool Life and Earth Sciences studiejaar 2008-2009 UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM FACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Masterschool Life and Earth Sciences studiejaar 2008-2009 DE MASTEROPLEIDING BIOMEDICAL

Nadere informatie

Politicologie Faculteit der Sociale Wetenschappen. Universiteit Leiden

Politicologie Faculteit der Sociale Wetenschappen. Universiteit Leiden Politicologie Faculteit der Sociale Wetenschappen Universiteit Leiden April 2010 Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus 8035 3503 RA Utrecht Telefoon: 030

Nadere informatie

Politicologie Faculteit der Sociale Wetenschappen. Vrije Universiteit Amsterdam

Politicologie Faculteit der Sociale Wetenschappen. Vrije Universiteit Amsterdam Politicologie Faculteit der Sociale Wetenschappen Vrije Universiteit Amsterdam Februari 2010 Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus 8035 3503 RA Utrecht

Nadere informatie

Realisatie eindtermen binnen de bachelor Biologie

Realisatie eindtermen binnen de bachelor Biologie Realisatie eindtermen binnen de bachelor Biologie Inleiding Sinds september 2010 heeft de examencommissie een belangrijke rol gekregen in het controleren van de kwaliteit van de opleiding. Zo moet de examencommissie

Nadere informatie

Opleidingsspecifieke deel OER, Opleiding / programma: BA Liberal Arts and Sciences

Opleidingsspecifieke deel OER, Opleiding / programma: BA Liberal Arts and Sciences Opleidingsspecifieke deel OER, 2017-2018 Opleiding / programma: Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art. 7.29 van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken op het

Nadere informatie

Opleiding / programma: BA Liberal Arts and Sciences. Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum

Opleiding / programma: BA Liberal Arts and Sciences. Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Opleidingsspecifieke deel OER, 2018-2019 Opleiding / programma: Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art. 7.29 van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken op het

Nadere informatie

Opleidingsspecifiek deel bij de OER Bacheloropleiding Natuurwetenschap en Innovatiemanagement Undergraduate School Geosciences

Opleidingsspecifiek deel bij de OER Bacheloropleiding Natuurwetenschap en Innovatiemanagement Undergraduate School Geosciences Opleidingsspecifiek deel bij de OER 2016-2017 Bacheloropleiding Natuurwetenschap en Innovatiemanagement Undergraduate School Geosciences art. 2.1 Toelating 1. Naast de in de wet genoemde diploma s die

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2016-2017 Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen Master Filosofie (120 EC) Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR) treedt in werking op 1 september

Nadere informatie

Politicologie Faculteit der Maatschappijen Gedragswetenschappen. Universiteit van Amsterdam

Politicologie Faculteit der Maatschappijen Gedragswetenschappen. Universiteit van Amsterdam Politicologie Faculteit der Maatschappijen Gedragswetenschappen Universiteit van Amsterdam Februari 2010 Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus 8035 3503

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Biologie van de Vrije Universiteit Amsterdam

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Biologie van de Vrije Universiteit Amsterdam nuao w nederlands -vlaam se accreditatieorganisatie Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Biologie van de Vrije Universiteit Amsterdam datum 29 juli 2016 Onderwerp

Nadere informatie

Toetsplan Masteropleiding Midden-Oosten Studies

Toetsplan Masteropleiding Midden-Oosten Studies Toetsplan Masteropleiding Studies 2017-2018 JAAR 1 semester 1 Blok 1 Blok 2 vaktitel vakcode week 1-7 colleges week 8/9/10 (her)toetsing week 11-17 colleges week 18/19/20 (her)toetsing Conflicten in het

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Psychobiologie van de Universiteit van Amsterdam

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Psychobiologie van de Universiteit van Amsterdam }nvao r n e d e rlcw d s- vlaam se a ccre d ita tie o rg a n is a tie les Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Psychobiologie van de Universiteit van Amsterdam

Nadere informatie

Universiteit van Amsterdam wo-bachelor Biologie (180 EC) 23 maart 2016 Bachelor of Science voltijd Amsterdam

Universiteit van Amsterdam wo-bachelor Biologie (180 EC) 23 maart 2016 Bachelor of Science voltijd Amsterdam ,nvao w nederlands-vlaamse accreditatieorganisatie Besluit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Biologie van de Universiteit van Amsterdam datum 29 juli 2016

Nadere informatie

Opleidingsspecifiek deel Natuurwetenschap en Innovatiemanagement bij de OER Bacheloropleidingen Undergraduate School Geosciences

Opleidingsspecifiek deel Natuurwetenschap en Innovatiemanagement bij de OER Bacheloropleidingen Undergraduate School Geosciences Opleidingsspecifiek deel Natuurwetenschap en Innovatiemanagement bij de OER 2017-2018 Bacheloropleidingen Undergraduate School Geosciences art. 2.1 Toelating 1. Naast de in de wet genoemde diploma s die

Nadere informatie

Curriculumevaluatie BA Filosofie

Curriculumevaluatie BA Filosofie Curriculumevaluatie BA Filosofie Beste student, U heeft onlangs het laatste onderdeel van uw bacheloropleiding Filosofie afgerond en staat op het punt het bachelorexamen aan te vragen. Om de kwaliteit

Nadere informatie

Toetsing en beoordeling en de beperkte opleidingsbeoordeling

Toetsing en beoordeling en de beperkte opleidingsbeoordeling Toetsing en beoordeling en de beperkte opleidingsbeoordeling Conferentie Onderwijsinspectie, Amersfoort, 20 mei 2015 Sietze Looijenga, QANU In deze workshop: Hoe wordt in visitaties aandacht besteed aan

Nadere informatie

Politicologie Faculteit der Managementwetenschappen. Radboud Universiteit Nijmegen

Politicologie Faculteit der Managementwetenschappen. Radboud Universiteit Nijmegen Politicologie Faculteit der Managementwetenschappen Radboud Universiteit Nijmegen Februari 2010 Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus 8035 3503 RA Utrecht

Nadere informatie

Neerlandistiek CROHO 60849

Neerlandistiek CROHO 60849 Faculteit der Letteren Onderwijs- en Eamenregeling (OER) Deel B: Masteropleiding CROHO 60849 voor het studiejaar 2017-2018 Inhoud: 1. Algemene bepalingen 2. Toelating 3. Inhoud en inrichting van de opleiding

Nadere informatie

Besluit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Biologie van de Radboud Universiteit Nijmegen

Besluit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Biologie van de Radboud Universiteit Nijmegen ,m)ao r nederlands -vlaamse accreditatieorganisatie Besluit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Biologie van de Radboud Universiteit Nijmegen datum 31 augustus

Nadere informatie

Curriculumevaluatie BA Wijsbegeerte

Curriculumevaluatie BA Wijsbegeerte Curriculumevaluatie BA Wijsbegeerte Beste student, U heeft onlangs alle onderdelen van uw bacheloropleiding Wijsbegeerte afgerond en kunt nu het BA-diploma aanvragen. Het bestuur van het Instituut voor

Nadere informatie

Midden-Oostenstudies CROHO 60842

Midden-Oostenstudies CROHO 60842 Faculteit der Letteren Onderwijs- en Examenregeling (OER) Deel B: Masteropleiding Midden-Oostenstudies CROHO 60842 Programma Midden-Oostenstudies voor het studiejaar 2016-2017 Inhoud: 1. Algemene bepalingen

Nadere informatie

QANU september 2010. Onderwijsvisitatie Medische Informatiekunde Universiteit van Amsterdam

QANU september 2010. Onderwijsvisitatie Medische Informatiekunde Universiteit van Amsterdam QANU september 2010 Onderwijsvisitatie Medische Informatiekunde Universiteit van Amsterdam Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus 8035 3503 RA Utrecht Telefoon:

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen. Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel): Bachelor Wijsbegeerte

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen. Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel): Bachelor Wijsbegeerte ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2015-2016 Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel): Bachelor Wijsbegeerte Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR) treedt

Nadere informatie

2. Afgestudeerden in de bacheloropleiding Taalwetenschap:

2. Afgestudeerden in de bacheloropleiding Taalwetenschap: Opleidingsspecifieke deel OER, 2017-2018 Opleiding / programma: Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art. 7.29 van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken op vwo-niveau:

Nadere informatie

Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING FFTR 2014-2015

Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING FFTR 2014-2015 Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING FFTR 2014-2015 Deel 2 Opleidingsspecifiek deel: Master Theologie Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR) treedt

Nadere informatie

Deel B van de onderwijs- en examenregeling voor de duale masteropleiding Communicatie- en informatiewetenschappen, 90 EC, 2014-2015

Deel B van de onderwijs- en examenregeling voor de duale masteropleiding Communicatie- en informatiewetenschappen, 90 EC, 2014-2015 Deel B van de onderwijs- en examenregeling voor de duale masteropleiding Communicatie- en informatiewetenschappen, 90 EC, 2014-2015 1 Algemene bepalingen Artikel 1.1 Toepasselijkheid van de regeling Deze

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2016-2017 Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen Master Filosofie () Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR) treedt in werking op 1 september 2016.

Nadere informatie

Universiteit van Amsterdam FACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA

Universiteit van Amsterdam FACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA Universiteit van Amsterdam FACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Voor de Bacheloropleiding Bio-exact Studiejaar 2009-2010 Preambule In de onderwijs- en

Nadere informatie

Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs [hbo-bachelor]: uitwerking voor Associate degree-programma s tijdens de pilotfase

Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs [hbo-bachelor]: uitwerking voor Associate degree-programma s tijdens de pilotfase Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs [hbo-bachelor]: uitwerking voor Associate degree-programma s tijdens de pilotfase 11 februari 2008 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Accreditatiekader, toegespitst

Nadere informatie

Taalwetenschappen Faculteit Communicatie en Cultuur Universiteit van Tilburg

Taalwetenschappen Faculteit Communicatie en Cultuur Universiteit van Tilburg Taalwetenschappen Faculteit Communicatie en Cultuur Universiteit van Tilburg November 2006 Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus 8035 3503 RA Utrecht Telefoon:

Nadere informatie

6. Het eindniveau van de onderzoeksvaardigheden die via (1), (2) en (3) verworven zijn, komt tot uitdrukking in het bacheloreindwerkstuk.

6. Het eindniveau van de onderzoeksvaardigheden die via (1), (2) en (3) verworven zijn, komt tot uitdrukking in het bacheloreindwerkstuk. Opleidingsspecifieke deel OER, 0-0 BA Keltische talen en cultuur Artikel Tekst. Colloquium doctum Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art. 7.9 van de wet, heeft betrekking op maximaal vier van de volgende

Nadere informatie

2. Selectie van studenten geschiedt op basis van een oordeel over de volgende kerncompetenties van belangstellenden:

2. Selectie van studenten geschiedt op basis van een oordeel over de volgende kerncompetenties van belangstellenden: Opleidingsspecifieke deel OER, 2017-2018 Opleiding / programma: Theologie en Religiewetenschappen Programma: Religie en Samenleving Artikel Tekst 2.1 Toelatingseisen opleiding 1. Voor toelating tot de

Nadere informatie

Handreiking aanvraag Toets Nieuwe Opleiding Nederland

Handreiking aanvraag Toets Nieuwe Opleiding Nederland Handreiking aanvraag Toets Nieuwe Opleiding Nederland 17 december 2015 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Wanneer een Toets Nieuwe Opleiding? 4 3 Werkwijze Toets Nieuwe Opleiding 5 4 Aanvraagdossier ten behoeve van

Nadere informatie

Richtlijn beoordeling postinitiële wo-master opleidingen in Nederland Positionering van de opleidingen De vergelijking met Vlaanderen

Richtlijn beoordeling postinitiële wo-master opleidingen in Nederland Positionering van de opleidingen De vergelijking met Vlaanderen Richtlijn beoordeling postinitiële wo-master opleidingen in Nederland Het is aan het beoordelingspanel om te bepalen of deze toelichting relevant is bij de beoordeling van de onderhavige opleiding. Positionering

Nadere informatie

Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs

Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs 2 december 2008 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Beoordelingskader 4 pagina 2 1 Inleiding Dit beoordelingskader bevat een aantal facetten

Nadere informatie

Bijlage Onderwijs- en Examenregeling (OER) Master Programma van Pedagogische Wetenschappen. Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen

Bijlage Onderwijs- en Examenregeling (OER) Master Programma van Pedagogische Wetenschappen. Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen Bijlage Onderwijs- en Examenregeling (OER) Master Programma van Pedagogische Wetenschappen Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen 2016-2017 Paragraaf 1 Algemene bepalingen Artikel 1.1 Doel

Nadere informatie

Stand van zaken subcommissie Biologie VC3EEE. Op weg naar een joint degree bachelor biologische wetenschappen

Stand van zaken subcommissie Biologie VC3EEE. Op weg naar een joint degree bachelor biologische wetenschappen Stand van zaken subcommissie Biologie VC3EEE Op weg naar een joint degree bachelor biologische wetenschappen Opdracht TDO (mei 2015) Maak een voorstel voor een gezamenlijke UvA-VU bachelor biologie opleiding

Nadere informatie

Doelen Praktijkonderzoek Hogeschool de Kempel

Doelen Praktijkonderzoek Hogeschool de Kempel Doelen Praktijkonderzoek Hogeschool de Kempel Auteurs: Sara Diederen Rianne van Kemenade Jeannette Geldens i.s.m. management initiële opleiding (MOI) / jaarcoördinatoren 1 Inleiding Dit document is bedoeld

Nadere informatie

Richtlijn voor het schrijven van een zelfevaluatierapport voor een beperkte opleidingsbeoordeling

Richtlijn voor het schrijven van een zelfevaluatierapport voor een beperkte opleidingsbeoordeling Richtlijn voor het schrijven van een zelfevaluatierapport voor een beperkte opleidingsbeoordeling Versie 1.0.3, 1 mei 2012 QANU (Quality Assurance Netherlands Universities) Catharijnesingel 56 Postbus

Nadere informatie

PEER REVIEWS. Managementgroep Interactum September 2014

PEER REVIEWS. Managementgroep Interactum September 2014 PEER REVIEWS Managementgroep Interactum September 2014 Met peer review wordt een systeem bedoeld waarbij de betreffende opleidingen structureel gebruik maken van elkaars deskundigheid en elkaars critical

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Biologie van de Rijksuniversiteit Groningen

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Biologie van de Rijksuniversiteit Groningen nvao r n e d e ria n d s- ulaamse a c c re d ita tie o rg a n is a tie Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Biologie van de Rijksuniversiteit Groningen datum

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2017 Opleidingsspecifiek deel: Bacheloropleiding: Russische studies Deze onderwijs- en examenregeling is gebaseerd op de Wet op het hoger onderwijs

Nadere informatie

DEEL B VAN DE ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING VAN DE BACHELOROPLEIDING ROEMEENSE TAAL EN CULTUUR

DEEL B VAN DE ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING VAN DE BACHELOROPLEIDING ROEMEENSE TAAL EN CULTUUR DEEL B VAN DE ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING VAN DE BACHELOROPLEIDING ROEMEENSE TAAL EN CULTUUR 2015-2016 Deel B: opleidingsspecifiek deel 1. Algemene bepalingen Artikel 1.1 Begripsbepalingen Artikel 1.2

Nadere informatie

DEEL B van de onderwijs- en examenregeling voor de bacheloropleiding Algemene cultuurwetenschappen, 2014-2015

DEEL B van de onderwijs- en examenregeling voor de bacheloropleiding Algemene cultuurwetenschappen, 2014-2015 DEEL B van de onderwijs- en examenregeling voor de bacheloropleiding Algemene cultuurwetenschappen, 2014-2015 1 Algemene bepalingen Artikel 1.1 Toepasselijkheid van de regeling Deze regeling bestaat uit

Nadere informatie

Aanvraag beoordeling macrodoelmatigheid International Bachelor of Bioscience. Leiden, 17 januari 2017

Aanvraag beoordeling macrodoelmatigheid International Bachelor of Bioscience. Leiden, 17 januari 2017 Aanvraag beoordeling macrodoelmatigheid International Bachelor of Bioscience Leiden, 17 januari 2017 Samenvatting aanvraag Algemeen Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): Naam instelling Contactpersoon/contactpersonen

Nadere informatie

B. OPLEIDINGSSPECIFIEK DEEL VAN DE ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING FACULTEIT DER GEESTESWETENSCHAPPEN

B. OPLEIDINGSSPECIFIEK DEEL VAN DE ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING FACULTEIT DER GEESTESWETENSCHAPPEN B. OPLEIDINGSSPECIFIEK DEEL VAN DE ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING VAN DE MASTEROPLEIDING FILOSOFIE 120 EC (WIJSBEGEERTE VAN EEN BEPAALD WETENSCHAPSGEBIED) FACULTEIT DER GEESTESWETENSCHAPPEN 2016-2017 Deel

Nadere informatie

Toelichting beoordelingskader bij beoordeling postinitiële wo-master opleidingen in Nederland

Toelichting beoordelingskader bij beoordeling postinitiële wo-master opleidingen in Nederland Toelichting beoordelingskader bij beoordeling postinitiële wo-master opleidingen in Nederland Het is aan het beoordelingspanel om te bepalen of deze toelichting relevant is bij de beoordeling van de onderhavige

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2016 Opleidingsspecifiek deel: Bacheloropleiding: Duitse taal en cultuur Deze Onderwijs- en examenregeling is opgesteld overeenkomstig artikel 7.13

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2016 Opleidingsspecifiek deel: Bacheloropleiding: Engelse taal en cultuur Deze Onderwijs- en examenregeling is opgesteld overeenkomstig artikel 7.13

Nadere informatie

DEEL B van de onderwijs- en examenregeling voor de bacheloropleiding Duitse taal en cultuur, 2014-2015

DEEL B van de onderwijs- en examenregeling voor de bacheloropleiding Duitse taal en cultuur, 2014-2015 DEEL B van de onderwijs- en examenregeling voor de bacheloropleiding e taal en cultuur, 2014-2015 1 - Algemene bepalingen Artikel 1.1 Toepasselijkheid van de regeling Deze regeling bestaat uit deel A en

Nadere informatie

Faculteit der Geesteswetenschappen Cluster Filosofie. Bachelor scriptiereglement voor de opleiding: Wijsbegeerte

Faculteit der Geesteswetenschappen Cluster Filosofie. Bachelor scriptiereglement voor de opleiding: Wijsbegeerte Faculteit der Geesteswetenschappen Cluster Filosofie Bachelor scriptiereglement voor de opleiding: Wijsbegeerte Vastgesteld door de Examencommissie CoH, clustercommissie Filosofie op 1-2-2019 Scriptiereglement

Nadere informatie

Onderwijsvisitatie Economie Erasmus Universiteit Rotterdam

Onderwijsvisitatie Economie Erasmus Universiteit Rotterdam Onderwijsvisitatie Economie Erasmus Universiteit Rotterdam QANU, december 2009 Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus 8035 3503 RA Utrecht Telefoon: 030

Nadere informatie

Universiteit van Amsterdam FACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA

Universiteit van Amsterdam FACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA Universiteit van Amsterdam FACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Voor de Bacheloropleidingen Bio-exact Natuurkunde en Sterrenkunde, Scheikunde, Wiskunde

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling 2010/2011 Master Gezondheidszorgpsychologie

Onderwijs- en examenregeling 2010/2011 Master Gezondheidszorgpsychologie Onderwijs- en examenregeling 2010/2011 Master Gezondheidszorgpsychologie Voor de Onderwijs- en examenregeling van de Master Gezondheidszorgpsychologie wordt verwezen naar de Onderwijs- en examenregeling

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Fiscale Economie van de Erasmus Universiteit Rotterdam

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Fiscale Economie van de Erasmus Universiteit Rotterdam ,wao v nederlands- vlaamse accreditatieorganisatie Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Fiscale Economie van de Erasmus Universiteit Rotterdam datum 30 november

Nadere informatie

Sociologie. Faculteit der Sociale Wetenschappen, Erasmus Universiteit Rotterdam

Sociologie. Faculteit der Sociale Wetenschappen, Erasmus Universiteit Rotterdam Sociologie Faculteit der Sociale Wetenschappen, Erasmus Universiteit Rotterdam Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus 8035 3503 RA Utrecht Telefoon: 030

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2016 Opleidingsspecifiek deel: Bacheloropleiding: Taalwetenschap Deze Onderwijs- en examenregeling is opgesteld overeenkomstig artikel 7.13 van de

Nadere informatie

Opleidingsspecfiek deel BA Kunstgeschiedenis. colloquium doctum

Opleidingsspecfiek deel BA Kunstgeschiedenis. colloquium doctum Opleidingsspecfiek deel Art.2.3 colloquium doctum Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art. 7.29 van de wet, heeft betrekking op maximaal vier van de volgende vakken op het daarbij vermelde niveau: Nederlands,

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2010 Opleidingsspecifiek deel: Bacheloropleiding: Slavische talen en culturen Deze Onderwijs- en examenregeling is opgesteld overeenkomstig artikel

Nadere informatie

10 Masteropleiding Filosofie & Maatschappij

10 Masteropleiding Filosofie & Maatschappij 10 Masteropleiding Filosofie & Maatschappij 10.1 Inleiding Dit hoofdstuk bevat gedetailleerde informatie over de doelstellingen, eindkwalificaties en opbouw van de Masteropleiding Filosofie & Maatschappij.

Nadere informatie

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren.

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren. Bijlage V Bij het advies van de Commissie NLQF EQF Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en. Tabel ter vergelijking NLQF niveaus 5 t/m 8 en Dublindescriptoren NLQF Niveau 5 Context Een onbekende, wisselende

Nadere informatie

Opleiding / programma: Communicatie- en Informatiewetenschappen/ Communicatie en Organisatie

Opleiding / programma: Communicatie- en Informatiewetenschappen/ Communicatie en Organisatie Opleidingsspecifieke deel OER, 2016-2017 Opleiding / programma: Communicatie- en Informatiewetenschappen/ Communicatie en Organisatie Artikel Tekst 2.1 Toelatingseisen opleiding 1. Voor toelating tot de

Nadere informatie

Toetsplan Bacheloropleiding Kunsten, Cultuur en Media 2014-2015

Toetsplan Bacheloropleiding Kunsten, Cultuur en Media 2014-2015 Toetsplan Bacheloropleiding Kunsten, Cultuur en Media 2014-2015 JAAR 1 semester 1 Blok 1 Blok 2 titel code week 1-7 colleges Introduction to Audiovisual Culture continue toetsing, wekelijks verschillende

Nadere informatie

bijlagen 2 Beoordelingskader Beoordelingskader voor de beperkte opleidingsbeoordeling van de NVAO (Stcrt. 2014, nr 36791).

bijlagen 2 Beoordelingskader Beoordelingskader voor de beperkte opleidingsbeoordeling van de NVAO (Stcrt. 2014, nr 36791). ,wao w nederlands - alaamse accreditatieorganisatie Bes Soit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Biologie van de Universiteit Utrecht datum 30 september 2016

Nadere informatie

Bachelorproject (15 EC), BSK. Docent: MSc, Drs. C. Nagtegaal

Bachelorproject (15 EC), BSK. Docent: MSc, Drs. C. Nagtegaal Vakbeschrijvingen derde jaar EBM: In het derde jaar volg je enkele verdiepende vakken, schrijf je de bachelorscriptie en heb je een vrije keuzeruimte. Je kunt deze ruimte invullen met keuzevakken (o.a.

Nadere informatie

November 2006. Taalwetenschappen Faculteit der Letteren Universiteit Utrecht

November 2006. Taalwetenschappen Faculteit der Letteren Universiteit Utrecht November 2006 Taalwetenschappen Faculteit der Letteren Universiteit Utrecht Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus 8035 3503 RA Utrecht Telefoon: 030 230

Nadere informatie

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren.

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren. Bijlage V Bij het advies van de Commissie NLQF EQF Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en. Tabel ter vergelijking NLQF niveaus 5 t/m 8 en Dublindescriptoren NLQF Niveau 5 Context Een onbekende, wisselende

Nadere informatie

November Taalwetenschappen Faculteit der Letteren Radboud Universiteit Nijmegen

November Taalwetenschappen Faculteit der Letteren Radboud Universiteit Nijmegen November 2006 Taalwetenschappen Faculteit der Letteren Radboud Universiteit Nijmegen Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus 8035 3503 RA Utrecht Telefoon:

Nadere informatie

Men komt in aanmerking voor toelating tot het programma Kunstgeschiedenis indien men aantoont te beschikken over de volgende competenties:

Men komt in aanmerking voor toelating tot het programma Kunstgeschiedenis indien men aantoont te beschikken over de volgende competenties: Opleidingsspecifieke deel OER, 2016-2017 De opleiding Kunst- en cultuurwetenschappen Arts and Culture bestaat uit de programma s: Kunstgeschiedenis Gender Studies (see English EER) Arts & Society (voorheen

Nadere informatie

November Taalwetenschappen Faculteit der Letteren Rijksuniversiteit Groningen

November Taalwetenschappen Faculteit der Letteren Rijksuniversiteit Groningen November 2006 Taalwetenschappen Faculteit der Letteren Rijksuniversiteit Groningen Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus 8035 3503 RA Utrecht Telefoon:

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor wao n e d e rla n d s- vlaam se a ccre d ita tie o rg a n is a tie strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Biologie van de Universiteit Leiden datum 31 augustus 2016 onderwerp

Nadere informatie

DEEL B van de onderwijs- en examenregeling voor de bacheloropleiding Spaanse taal en cultuur, 2014-2015

DEEL B van de onderwijs- en examenregeling voor de bacheloropleiding Spaanse taal en cultuur, 2014-2015 DEEL B van de onderwijs- en examenregeling voor de bacheloropleiding Spaanse taal en cultuur, 2014-2015 1 Algemene bepalingen Artikel 1.1 Toepasselijkheid van de regeling Deze regeling bestaat uit deel

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor nvao w n e d e rla n d s- vlaam se a c c re d ita tie o rg a n is a tie ; fluit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-bachelor Aarde en Economie van de Vrije Universiteit

Nadere informatie

Toetsplan Bacheloropleiding Informatiekunde 2014-2015

Toetsplan Bacheloropleiding Informatiekunde 2014-2015 Toetsplan Bacheloropleiding 2014-2015 BA 1 IK Blok 1 Blok 2 Blok 3 Blok 4 7 collegewekeweken 3 toetsweken 7 college- 2 blok 1 weken blok 2 weken blok 3 toetsweken blok 4 opdrachten schr. tent. schr. tent.

Nadere informatie

Macrodoelmatigheidsdossier BSc Business Analytics AANVRAAGFORMULIER NIEUWE OPLEIDING. 1. Basisgegevens. Tongersestraat LM Maastricht

Macrodoelmatigheidsdossier BSc Business Analytics AANVRAAGFORMULIER NIEUWE OPLEIDING. 1. Basisgegevens. Tongersestraat LM Maastricht AANVRAAGFORMULIER NIEUWE OPLEIDING 1. Basisgegevens Naam instelling(en) Contactgegevens Universiteit Maastricht School of Business and Economics Tongersestraat 53 6211 LM Maastricht 1 Naam Internationale

Nadere informatie

Wijsbegeerte. Faculteit der Wijsbegeerte Vrije Universiteit Amsterdam

Wijsbegeerte. Faculteit der Wijsbegeerte Vrije Universiteit Amsterdam Wijsbegeerte Faculteit der Wijsbegeerte Vrije Universiteit Amsterdam Januari 2010 Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus 8035 3503 RA Utrecht Telefoon: 030

Nadere informatie

Informatiekunde. Faculteit der Economie en Bedrijfswetenschappen. Universiteit van Tilburg

Informatiekunde. Faculteit der Economie en Bedrijfswetenschappen. Universiteit van Tilburg Informatiekunde Faculteit der Economie en Bedrijfswetenschappen Universiteit van Tilburg April 2010 Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus 8035 3503 RA Utrecht

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 September 2010

Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 September 2010 Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 September 2010 Opleidingsspecifiek deel Masteropleiding: Nederlandkunde/ Dutch Studies Deze Onderwijs- en examenregeling is opgesteld overeenkomstig artikel

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-master Fiscale Economie van de Erasmus Universiteit Rotterdam

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-master Fiscale Economie van de Erasmus Universiteit Rotterdam ,nvao ~ n e d e rla n d s- vlaam se a c c re d ita tie o rg a n is a tie Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding wo-master Fiscale Economie van de Erasmus Universiteit Rotterdam

Nadere informatie

November 2006. Taalwetenschappen Faculteit der Letteren Vrije Universiteit Amsterdam

November 2006. Taalwetenschappen Faculteit der Letteren Vrije Universiteit Amsterdam November 2006 Taalwetenschappen Faculteit der Letteren Vrije Universiteit Amsterdam Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus 8035 3503 RA Utrecht Telefoon:

Nadere informatie

Wijsbegeerte van een bepaald wetenschapsgebied Faculteit der Wijsbegeerte Vrije Universiteit Amsterdam

Wijsbegeerte van een bepaald wetenschapsgebied Faculteit der Wijsbegeerte Vrije Universiteit Amsterdam Wijsbegeerte van een bepaald wetenschapsgebied Faculteit der Wijsbegeerte Vrije Universiteit Amsterdam Mei 2007 Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus 8035

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologe en Religiewetenschappen. Deel 2 (opleidingsspecifiek deel): Bachelor Theologie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologe en Religiewetenschappen. Deel 2 (opleidingsspecifiek deel): Bachelor Theologie ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2016-2017 Faculteit der Filosofie, Theologe en Religiewetenschappen Deel 2 (opleidingsspecifiek deel): Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR) treedt in werking op 1 september

Nadere informatie

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Chemie van de Hogeschool Drenthe

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Chemie van de Hogeschool Drenthe College van Bestuur Hogeschool Drenthe Postbus 2080 7801 CB EMMEN Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Chemie van de Hogeschool

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2017 Opleidingsspecifieke deel: Bacheloropleiding: Kunstgeschiedenis Deze onderwijs- en examenregeling is gebaseerd op de Wet op het hoger onderwijs

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2011

Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2011 Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2011 Opleidingsspecifiek deel Masteropleiding: Indian and Tibetan Studies Deze Onderwijs- en examenregeling is opgesteld overeenkomstig artikel 7.13

Nadere informatie

Opleidingsspecifieke deel OER, BA Taalwetenschap. Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum

Opleidingsspecifieke deel OER, BA Taalwetenschap. Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Opleidingsspecifieke deel OER, 2013-2014 Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art. 7.29 van de wet, heeft betrekking op het volgende vak op VWO-niveau: Engels en op maximaal

Nadere informatie

Format samenvatting aanvraag. Opmerking vooraf

Format samenvatting aanvraag. Opmerking vooraf Format samenvatting aanvraag Opmerking vooraf Mocht u de voorkeur geven aan openbaarmaking van de gehele aanvraag in plaats van uitsluitend onderstaande samenvatting dan kunt u dat kenbaar maken bij het

Nadere informatie

Bachelorscriptiebrochure BA Taalwetenschap

Bachelorscriptiebrochure BA Taalwetenschap Bachelorscriptiebrochure BA Taalwetenschap 1. Definitie 2. Omvang 3. Begeleiding 4. Beoordelingscriteria 5. Eindtermen 6. Mogelijke aanvullingen Bijlage: Stappenplannen 1. Definitie De Bachelorscriptie

Nadere informatie

Januari 2010. Wijsbegeerte. Faculteit der Geesteswetenschappen Universiteit Leiden

Januari 2010. Wijsbegeerte. Faculteit der Geesteswetenschappen Universiteit Leiden Januari 2010 Wijsbegeerte Faculteit der Geesteswetenschappen Universiteit Leiden Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus 8035 3503 RA Utrecht Telefoon: 030

Nadere informatie

Onderwijsregeling VI Keuzeonderwijs Bacheloropleiding Geneeskunde Curius+

Onderwijsregeling VI Keuzeonderwijs Bacheloropleiding Geneeskunde Curius+ Onderwijsregeling VI Keuzeonderwijs Bacheloropleiding Geneeskunde Curius+ juli 2014 ingangsdatum 1 september 2014 Algemeen Het verplichte keuzeonderwijs beslaat 10 ec in studiejaar 2 (keuzevakken) en 10

Nadere informatie

Samenvatting aanvraag. Bijlage 8

Samenvatting aanvraag. Bijlage 8 Samenvatting aanvraag Bijlage 8 Samenvatting aanvraag Algemeen Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): X Nieuwe opleiding Nieuw Ad programma Nieuwe hbo master Nieuwe joint degree 1 Verplaatsing

Nadere informatie

FACULTEIT DER GEESTESWETENSCHAPPEN

FACULTEIT DER GEESTESWETENSCHAPPEN FACULTEIT DER GEESTESWETENSCHAPPEN REGELS VOOR HET SCHRIJVEN EN BEOORDELEN VAN BACHELORSCRIPTIES BIJ KUNST- EN CULTUURWETENSCHAPPEN (tot 1 september 2015 geldt dit reglement ook voor de BA Religiewetenschappen)

Nadere informatie

De NVAO heeft voor de beoordeling van de aanvraag op 27 oktober 2005 een panel van deskundigen ingesteld. Het panel kende de volgende samenstelling:

De NVAO heeft voor de beoordeling van de aanvraag op 27 oktober 2005 een panel van deskundigen ingesteld. Het panel kende de volgende samenstelling: College van bestuur Universiteit Utrecht Postbus 80125 3508 TC UTRECHT Besluit Besluit strekkende tot positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding wo-master Selective Utrecht Medical Master

Nadere informatie

Toetsplan Bachelor CIW 2014-2015

Toetsplan Bachelor CIW 2014-2015 Toetsplan Bachelor CIW 2014-2015 BA 1 CIW Blok 1 Blok 2 Blok 3 Blok 4 7 collegewekeweken blok 1 weken blok 2 weken blok 3 3 toetsweken 7 college- hertoetsweek 2 toetsweken 7 college- hertoetsweek 2 toetsweken

Nadere informatie

Biomedische Wetenschappen. het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) Universiteit Leiden

Biomedische Wetenschappen. het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) Universiteit Leiden Biomedische Wetenschappen het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) Universiteit Leiden Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus 8035 3503 RA Utrecht The Netherlands

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen. Bachelor Religiewetenschappen

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen. Bachelor Religiewetenschappen ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2015-2016 Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel) Bachelor Religiewetenschappen Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR)

Nadere informatie