Dossier Rechtszaak van Lennert Maas, (Horrebedor)

Transcriptie

1 , Dossier Rechtszaak van Lennert Maas, (Horrebedor) 1

2 Uit de stukken blijkt dat Lennert getrouwd moet zijn geweest. Hij werd op 8 april onder tortuur verhoord maar wist in diezelfde nacht nog uit de gevangenis te ontsnappen. Bleef voortvluchtig en werd bij verstek veroordeeld. Inhoud dossier Lennert Maas, Archief Schepenbank Heerlen, Inv. nr Het archiefstuk met de personele responsive bij scherp examen is een afwijkende stuk in de zin van procesvoering. Het is een doorlopend katern van ca. 15 folio s waarop de responsiven staan genoteerd van verschillende gedetineerden chronologisch op een aantal dagen achter elkaar afgenomen. Gezien de beantwoording is er één en dezelfde lijst met interregatoriën gebruikt. Deze is helaas niet meer aanwezig. Opmerkelijk feit is dat als de antwoorden van de verschillende gedetineerden op details éénder zijn, zoals de volgorde van de genoemde complicen. Dit doet vermoeden dat de antwoorden op de vragen niet door de gedetineerde werden gegeven maar aan hem werden gesuggereerd en waarop deze ja of nee kon beantwoorden en er eventueel wat aan kon toevoegen. De gedetineerden die op het stuk ondervraagd worden onder tortuur zijn Lennert Maas, Peter Hertzog, Gerardus van den Roost, Joannes Gerrits (staat ook vermeldt als Houben Hens). Rechtshandeling. Datum Responsiven bij scherp examen 8 april Visitatierapport van gevangenis na uitbraak gedetineerde 9 april Brief aan vice-major van Aken met verzoek tot opsporing ontsnapte gedetineerden. 9 april Proclamatie van openbare verkoop van de veroordeelde na het uitvoeren van de straf. 20 november

3 Personele respondering bij scherp examen. Coram de schepenen van Craan, Swildens, Pelt v. Cotzhuijsen, Wintgens en Nijssen Personeele respondeeringen ter instantie van den weledelen gestrenge heer en Mr. F.G. Farjon Luitenant Hoog Drossard deeses lands nomine officy informant en claeger gedaan door Lennert Maas gedetineerde op den Landshuijse tot Valkenberg Donderdag den 8 april Is in judicio gesisteert Linnert Maas den welken nae dat aan hem serieuselijck was aangemaant de waarheijd te moeten gestand doen niet heeft willen bekennen soo als ook nae permissie van de dispositie tot scherper examen nog bij de negative gepersisteert waerop aan hem de territie gedaan sijnde gebonden is op den stoel van torture en allereerst geapplieert de duijm schruijven edog nog niet willende bekennen heeft men hem doen opzetten de regter scheen schruijff diensvolgens bekende Art 1. pligtig te zijn aan verscheijdene huijs bruijken en diefstallen 3 Art 2. bekent schuldig en pligtigt te sijn

4 Aan den violenten diefstall bij Martinus aan de hand lande van ter heijden dat daarbij geassisteert hebben den Meijer en dan nog eenen kerel van Bensenraede genoemt Joannes tegen hem oversittende sijnen broeder Herman Maas, Peter uijt den Uijl, Andriesken, Vossen Lintgen van Welten, en dan wever Görten zoon Lins, den glezer Jacobus, t Gerätgen genoemt Rosen der Steijntjens, eenen van Schandelen, die Ruijter geweest is genoemt Linnert (# Weijer uijtgeschooten voorleden jaar in de schandelermolen den #) dat den gedetineerde met de bovengenoemde persoonen sig versaemelt heeft in t Lindeveltje nae dat hij gedetineerde daarvan was geadverteert geworden door Jacobus Schosmans, t Swart Peterken en ;t Geradusken vanwaar gegaan sijnde tot aan de hand d overige vreemde complicen in de weijde hebben vinden staand waaronder sig bevonden den Rietenaaker de Loep, Zander Ross, Kerckhoffs, den Chirurgijn te peerd het commando voerende beneffens nog veele andere ten getallen van twaalf off meer dewelke hij gedetineerde niet gekent heeft off noemen kan gewaapent soo met schietgeweer als stocken hij gedetineerde een pistool Vossen Lintje een zaalpistool en Lennert die Ruijter een schnaphaan dat alle de genoemde complicen met een hout de deur opgeloopen hebbende nae eene dappere resistentie van Martinus den welcken eenen 4

5 van de vreemde met een axel geblesseert hadde alle de in huijs sijnde persoonen gruwelijk affgeslaegen en gekneevelt hebben soo als oock van alle haaf en goed beroofft hebben gepackt in drie sacken waarvan hij gedetineerde eenen immediatelijck s anderen dags nae Aaken gebragt en aldaar op den Pieter straat bij eenen ouden kleerkooper verkogt heeft voor drie coronen waarvan hij gedetineerde voor sijn aandeel gehouden heeft eenen rijxdaalder en t overige onder sijne cameraten verdeelt aan Vossen Lintgen vier schellingen, aan Lens twee schellingen en d overige aan andere (Wijnandsrade bij Ritzen) Art 3. bekent meede pligtig en handdaedig te zijn aan de huijsbraake en dieffstall in t Panhuijs tot Wijnandsrade bij Ritzen dat daarbij geassisteert hebben Steinkens Matthijs woonende thans tot Voerendaal (kort bij de kerk) dit jaar aangevangen hebbende meel te draegen oud van jaaren en middelmaatig van postuijr nog eenen van d Heerlerheijde genoemt Thomas Winsmolen vroedvrouwe is en den vaeder eenen muuijre in een huijs genaemt Loevensteijn, kleijn van posthuijr nog eenen aan de Heerlerheijde genoemt Jacobus Ritzen, dan Matthijs een luijder woonende ende Litz Meijer, Andriesken, Buffen Hensken, Gerardusken, Peter uijt den Uijl, t Swert 5

6 Peterken den Gleser, der Houben Hens dat hij gedetineerde daarvan d eerste keniisse heeft gegeeven aan d overige terwijlen sulx vernoomen hadde van Henzeler uijt den Uijl, den welken meede daar bij geweest is dat zij sig versaemelt hebben in t Esschendervelt en daar vandaan gegaan sijn tot aan t Panhuijs en onderweegs te Brommelen gevonden hebben enige vreemden ten getalle van twaalf en meer waaronder sig bevonden der Rietemaaker, Zander Ross, den weert uijt den Vivat, Kerkhoffs den chirurgijn te paard hebbende hij d overigen niet gekent, gewapent soo met stocken, gaffels, als schietgeweer dat hij gedetineerde met positievelijck weet te seggen op welke maenier in t huijs gekoomen sijn vermits op een seekere distantie schildwagt hield edog heeft over en weeder hooren schieten sonder dat nog tans iemand geblessert wierde wanneer enige der complicen in huijs sijnde den weert beneffens desselfs gantze familen deerlijk geslagen en gekneevelt soo als ook alles wat maar vinden konden gestoolen en affgenoomen hebben gepakt in vijff off ses sacken waarvan hij gedetineerde en den meijer ieder een gedraegen hebben to dan hunne huijsen en s anderen daags naar Aaken gebragt en aldaar verkogt aan een ouden kleerkooper woonende in t Pieter 6

7 Straat aen ieder Pack voor vier Croonen waarvan hij gedetineerde een gedeelte aan eenige andere complicen uijtgedeelt en voor sijn aan deel daar van zes schilling gehouden heeft (Pastoor van Heungen) Art 4. bekeert hij gedetineerde meede pligtig en handdaadig te zijn aan den diefstall gebeurt bij den pastoor Heungen dat daarbij geassisteert hebben Meijer, Peter uijt den Uijl, Gerardken, s Swart Peterken, Bussen Hensken, der Gleser, der Steinkens der Houben Hens en dan nog een langen kerl van Schandelen in Hollandschen dienst geweest sijnde dat hij gedetineerde daarvan d eerste kennisse heeft gekreegen van den onder rietmeeker van Ubag ten tijde hij nae Aldenhoven ging, dat hij sig versaemelt hebben op Nieuwenhagen en de vreemde gevonden aan den vivat ten getalle van vijff en twintig a dertig man waeronder waeren dus chirurgijn Kerkhoffs en meer andere de welke hij niet gekent heeft en gedeeltelijk geexecuteert sijnde, gewaepent soo met stocken als schietgeweer van allerhande soort waar vandaan gegaan sijn tot Hungen aldaar t huijs van den Pastoor geforceert en geopent en alle effecten daar uijt gestoolen dewelke in drie packen gebonden hebben gedraagen door de vreemde waarvan hij gedetineerde uijt handen van Kerkhoffs den chirurgijn 7

8 vier schilling ontfangen heeft wanneer sij complicen nae het huijs van den Pastoor en de kerke beslooten te hebben aan Ubag gescheijden en nae hunne plaatsen en huijsen gegaan sijn (Havert) Art 5. bekent schuldig te sijn aan den diefstall gepleegt tot Havert dat daar bij geassisteert hebben d offen Lintgens wever Lins, Andriesken, Peter uijt den Uijl, der Meijer, bussen Hensken, Gerardesken Swart Peterken, der Gleser, Der Stein Hens Der Houben Hens, t Buffen Geerken, verclaerende den gedetineerden sigt te remoreeren dat den laast genoemde bij d overige diefstallen ook geweest is; Thomas van Roebroek, en Heijnen Drick, dat hij gedetineerde daarvan d eerste kenisse gekreegen heeft van Zander Ross, wanneer de Heerlen- sche alle in de Heijde sig versaemelt hebben en gegaan sijn tot verder in de Heijde alwaar sij d overige vreemden ten getalle van twintig of dertig alle onder elkanderen gewaapent met stocken en schietgeweer gevonden hebben en daarvandaan tot Havert gegaan sijnde, alle de deuren geforceert hebben tot dat in t huijs waeren alwaar sij alles uijtgestooten hebben sonder positieve- lijk te kunnen seggen hoe het in t huijs toegegaan is, vermits hij gedetineerde op schildwagd 8

9 (stond, maar dat sij alleen t goed in vijff) packen gebonden dewelke alle naar s Hertogenrade gedragen sijn waarvan hij gedetineerde uijt handen van den chirurgijn Kerkhoffs voor sijn gedeelte ontfangen heeft vijff en twintig stuijvers en sig alsdoen in de heijde van elkanderen gese- pareert en ieder den weg naar huijs genoomen hebben. Art 6. bekent meede present te zijn geweest bij deze braeke voor omtrent agt jaeren geleeden ten huijse van Nicolaes Scheepers dat daarbij geassisteert hebben den Gleser, Peter uijt den Uijl, t Geradusken, zijn broeder Hermande Maas, Vossen Lintgen, Lins den Wever, Thomas van Loevestein, Houben Hens, den Meijers, Heinkens, Bussen Geerken, den Hommelen of Heijnen Drick, dat hij daarvan d eerste is geadverteert geworden door sijnen broeder Herman en sig alsdoen s avonds versamelt hebben in de meijsenbroekergragt gewaepent met stocken en schietgeweer en alsdoen met een ledder door de venster op den solder in geklommen de voordeure geopent wierde door sijn broeder Herman Houben Hens en den Langen Heijn dat deselver alsdoen door Nicolaes Scheepers sijn verjaegt geworden wanneer door Heijnen Drick op gemelte Scheepers geketst wierden 9

10 (Weduwe Steevens) Art 7 verklaart den gedetineerde pligtig te sijn aan het tentamen bij de weduwe Steijntjens dat daar bij geassisteert hebben t Vossen Lintgens, Wever Lins Heijnen, Dreck gewapent met een beijlen Steinkens, Houben Hens, Juneman, t Geerken en meer andre die hij niet gekent heeft, vermits aan de haemer op schildwagt stond en om die redenen de omstandigheeden aan t huijs gebeurt niet kan denuntieren. (Ter Eijck) Art 8 Verklaart sig niet te kunnen erin neren wegens den langheijd van tijd daarbij geweest te sijn dogt selve te sullen deniuntieeren als het hem bijvalt. (Voerkar) Art 9. Segt daar niet bij geweest te sijn Art 10. Expedivit se precedentibus Art 11. Verklaard hij gedetineer nergens meer aan pligtig te zijn maar belooft om judicia hem nog iets naeder sal invallen sulkx te sullen openbaaren adderende dat t tog so laat was als t konder koomen en dat sig wisse den dood verdient te hebben. (Eed) Art 12. bekend in de capelle op t Linnerts Berge geleegn snagts geweest te sijn. 10

11 Art 13. bekent dat gij gedetineerde den selven eed uijt geswooren heeft soo als in de responsiven van de drie voorige reets gesegt en te sien is dat sulx vier a vijff jaeren gebeurt is en bij hen present waeren Andries, Peter, der Gleser, en meer anderen en heeft daarbij naar prelatuure gepersisteert ten fine deese gehandmerkt Dit is het hand+ merk van Lennert Maas schrijvens onervaren 11

12 Visitatierapport van gevangenis na uitbraak gedetineerde 12 Op Heeden den negenden april 1773 soo hebbe ick ondergeschreven schepen der hooftbanke Heerle met assumptie van den schepen Wateler der stadt Valckenborg met ter instantie van dheer en mr J.G. Farjon Luitenant Hoogdrossaard deeses Lands van Valckenborg getransporteert op deze Landshuijs van Valckenborg en aldaar gevisi teert voor eerst de plaetsen des twee solders alwaar de gedetineerden Leonard Maas, Johannis Dircks, Hans Peter Meijers en Peter Hartzog geslooten geleegen hebben en bevonden aen t legger van Leon Maas dat de cluster gants en gaaf was en t oog van den bout afgebroocken gevonden, tweedens aan t legger van Joh. Dircxks bevonden een clam uijtgeperst en dat de ketteru noch daaraen met een hard clam vast waaren (en der bout geborgen was t verder) van hegge van Meijer een cluijster onstucken en de kettens gansch en gaaff en verder op die onderste solder aen hegge van Peter Meijers de kettens en handsbauten en been banden gansch en de cluijster wegh en uijders bevonden in den hoff een afbehang tegens over de onderste cachotten dat op het rabat tegens de muur oost van cuijle wateren als of de ontvlugte daaraf gesprongen waaren en vorders aen de tijd van de scheepen wierd ons door cipier geweesen

13 teekens aen den vruit boom aen deselve moet bestaende in gebroocke afsiet waarover denselve ijzer fustrueerd dat de selver daer uijt den hoff gecoomen sijn staende de deur van agteren nogtans nae den virgel open Als meede dat een viutter door Peter Harzog geleegen uijt was als oock dat aen de muur waar deselver soude afgesprongen sijn deselve alle met nagels bovven sonder dat eene daarvan uijt was gevallen of wee dat eenig teeken gevonden is waaruijt men soude houwen op moeten dat aen den gevangene daarover soude gegaan af gekroepen zijn Alsmeede dat in het gang agter de agter keuken al waar ons den cipier brogte eenige strook gevolgte banden laggen sonder dat men eenige stroo op de dack heeft kunnen bespeuren Adus gedaen en gevisiteerd op dat als boven L.G. Pelt W. Wateler. 13

14 Brief aan vice-major van Aken met verzoek tot opsporing ontsnapte gedetineerden. Hoog welgeboren Heer. Alsoo den weleedelen gestrengen Heer en Mr. J.G Farjon Luitenant Hoogdrossard deeses Lands Valkenborg overmaze partage van haar Hoog Mogende sig ratione off aan deesen geregte heeft geaddresseert te kennen geevende hoe door oogluijkinge, negligentie off corrumpeeringe van den cijpier en daarbij gestelden wagter vier van onse gedetineerdens op den lands huijse van Valkenborg gepasseerden nagt hebben weeten t escappeeren naementlijck Joannes Dirk alias Bussen Hensken oud omtrent seeven en dertig jaaren middelmaetig van postuijr bruijn van haar en oogen redelijk gesett de kleedinge en bewust vermits en gechangeert hebben gehuijsvest tot Bensenraede en laatst geleden knegt gewoont hebben op de Hoff Imstenraede (#) Leonard Maas Swart bruijn verweesen draegende een bijnae ongekamme bruijne Baruijck middelmatig klein van postuijr aanhebbende eenen grijsagtigen rock alias off door de wandelinge genoemt Horrebedor, Knisch ook Kaaloor oud bij de vijfftig jaaren Peter Hartzog alias Swart Peterken off het 14

15 Craaijken genoemt sijnde veltbode van een gehugt alhier genoemt Caumer de twee laaste de teekener hebben de van de duijm en regter scheenschruijve alle gehoorende onder de berugte bende gaudieven van s Hertogenrade en sijn weledele gestijs in ervaeringe gebragt hebbende dat dese sig binnen de keijserlijke vrije Rijx stad Aaken bevonden alwaar sij door differente persoonen sijn gesien en gesprooken geworden sijn eedele in en de justitie seer daar aangelegen sijnde om deese persoonen wederomme in hegtenisse te hebben soo versogte sijn weleedelen gestrenge van deese geregte brieven requisitonales ad omnes et quisoumque judices et presertum aan uw Hoogwelgeboore als voogd major der voorm. Keijserlijke Vrije Rijks stad Aaken U welke gea ccordeeert sijnde soo is dat schouth en schepenen der vrijheijd ende hoofdbanke Heerle u hoogweledel geboren bij desen versoeken omme tot handhaevinge van Justitie en nutt van t gemeene Best te laaten invigileeren en inquireeren off deselve sig onder U Hoog welgebooren gebied nog mogten onthouden quo caen deselve in bewaerender hand te stellen en aan ons daarvan ten spoedigsten advertentie te doen sullende wij niet naelaeten 15

16 de daaraan te impendeeren costen te restitueeren en offereeren in dier gelijke gevallen ons daar toe gerequireert sijnde renprokelijk te sullen gedraegen die wij ten. In Heerlen Ter ordonnantie den 9 april 1773 J.W. Cotzhuijsen Secretaris. 16

17 Proclamatie van openbare verkoop van de veroordeelde na het uitvoeren van de straf. Proclamatie De Heeren schouth en scheepenen der Vrijheid en Hooftbancke Heerle Lande van Valkenborg Overmaase partage van haar hoog moogende doen konde, en laaten aan een yegelyk mits deesen bekend maaken dat sy ter instantie van den weledelen heer gestr. heer en Mr W. D. Vignon Lt Hoogdrossaard des lands nomine officie sullen vergaadert sijn tot Heerle in de ordinaire gerigskammer op woensdag den vierden december aanstaande om aldaar te houden den derden en laasten sitdag tot verkoopinge der naarvolgende parceelen van Erven en Landeryen toebehoorende aan den fugitiven en gecontumaceerden Leonard Maas Huijs Bauplaats, mesthoff en coolhoff geleegen aan de Linden Reijgenoot den Aakerweg d andere de weduwe Frans Scheepers groot sestien roeden en agt voeten Meede sal als dan verkogt worden 77 roeden weijde aan voormelte huijs gehoorende en op de 1 december 1773 voor den schatt verkogt dog wegens non overbrenginge van restant cooppenninge nu wederom geveijlt tot laste van den beschudter of inlosser Soo als meede absolute sullen verkogt worden de naevolgende parceelen van erven toebehoort hebbende aan den fugitieven en gecontumaceerden Piet Naecken Eerstelijck een stuck ackerlands geleegen aan de vrijheijd genoemt den Geer Reijgenoot een sijde der vrouwenerfdell onedergank Peter Steevens middag de heijde groot bevoindes 7 roeden stein een stuk land genoemty de Cromsil Reijgenoot Willem Haanraats d andere de wed Voncken en wed Keijbets een hoofd het wegsken groot bevonden 9 roeden. Item een stuk land genoemt de Streenrents geleegen in t Heijtzerveld opgank Matth van den Berg ondergank Joseph Paland een hoofd wegs ken d ander den weg grootbevonden 88 roeden Item een stuk land aan de langenberg Reyg. Joes Otermans d ander Leonard Deegens een hoofd de heijde groot bevonden 62 roeden Indien yemand eenig regt actief offte presentie tot laste der voorsz. Erven en Landeryen vermeent te hebben die addressseere sig ter behoorlijke tijd en plaatse op poene van een eeuwig geswyf. Actum in Judicio binnen Heerlen den 20 november Ter Ordonnantie J.W Cotzhuijsen 17