Stadsgerecht Rhenen, (66)

Transcriptie

1 NT00066_42-12 Nadere Toegang op inv. nr uit het archief van het Stadsgerecht Rhenen, (66) J.P.J. Heijman en D. van Hillegondsberg 2006, 2010; versie oktober 2018

2 Inleiding In 2006 is dhr. J.P.J. Heijman uit Zeist begonnen met de transcriptie van de criminele processtukken uit het archief van het Stadsgerecht Rhenen. Zijn werk is tot 2010 voortgezet door mevr. D. van Hillegondsberg uit Amsterdam. Het gaat om een volledige transcriptie van de criminele processtukken vanaf de letter A tot en met de letter E. Het is onduidelijk of alle inventarisnummers van deze letters zijn getranscribeerd. De transcripties zijn alleen genormaliseerd in 2018 en gecontroleerd op volledigheid van de stukken. 2

3 Transcriptie Voor den Officier Interrogatoriën om daerop onder eede te hooren Claes Hendricksoon vanwegen den heere Officier, nomine officii requirant Claes Hendricksoon, gearresteerde 1 1 Claes Hendricksoon seyt out te sijn omtrent 40 jaeren eerstelijck aff te vragen des getuyges ouderdom 2 2 Getuyge seyt jae Off hij, getuyge, niet en heeft geweest op vrijdach voorleden den 23 augusti 1667, ten huyse van Willem van Bronckhorst ofte daer omtrent onder den berch bij de Greb 3 3 Claes seyt gesien te hebben dat Gerrit, de soon Off hij, getuyge, doemaels niet en heeft 3

4 van Willem van Bronckhorst, een stock in den hoff heeft opgenomen ende daermede in t huysken, in den hoff staende, ingeloopen met een hevich gemoet nae off bij sijn vader die daer in was, gesien, dat de soon van Willem van Bronckhorst, met naemen Gerrit, een stock heeft in de hant gehadt, dat hij in den hoff had opgenomen ende daermede sijn vaeder heeft geslagen ofte gesmeeten dogh niet te hebben gesien dat hij sijn vader geslagen heeft 4 4 Claes Hendricksoon verclaert jae, als in den text Off hij, getuyge, niet heeft gesien dat Willem van Bronckhorst van sijn hoff off achterhuys comende om in huys te gaen, niet grootelijcx en claechden en kromp met sijn handen in sijn sij, seggende: hoe heeft mijn soon mij daer geslagen 5 5 Getuyge seydt dat hij seer kermde Off hij, getuyge, in huys comende, niet 4

5 en heeft gesien dat Willem over t slaen, dat hij van sijn soon becomen hadt, seer schreyde 6 6 Getuyge verclaert d vrou van Bronckhorst te hebben hooren seggen: hij, meynende haer man, heeft mijn ook wel geslagen En off hij, getuyge, niet en hoorde dat de vrou van Willem van Bronckhorst, sijnde moeder van de voornoemde Gerrit, seyde: dat schaeyt hem niet, hij slaet mij oock wel Aldus bij Claes Henricksoon alvorens daertoe gearresteert sijnde, gerespondeert, met presentatie tselve t allen tijden met solemneelen eede te willen gestant doen Actum den 26 e augusti 1667 coram Varick en Brenck, commissarissen Voor den Officier Ick onderschreven Hillebrant Vonck van Lienden, attestere bij desen ten versoeke van den heere Johan van der Dussen, schout der stadt Rhenen nomine officii, waerachtich te wesen dat ick, attestant, ben geweest voorleden vrijdach des achtermiddachs nevens schepen van Varick ende meer andere luyden, onder den Berch bij de Greb ten huyse van Willem van Bronckhorst ende gesien, nae eenige woorden die denselven Bronckhorst en sijn soon Gerrit hadde gehadt, dat Willem van Bronckhorst achter in t huysken dat in sijn hoff staet, was gegaen, den 5

6 voornoemden sijn soon in denselven hoff opraepte een stuck dickachtich hout van omtrent drie voeten lang ende liep daermede seer hevich in t voors. huysken bij sijn vaeder ende een weynich daernae F hij, Willem van Bronckhorst uyt t huysken in den hoff staende, in sijn huys waerin hij woont gegaen sijnde, all klagende, krijtende en kermende, seyde: daer heeft mijn soon mijn soo geslagen met een hout En dat sijn vrou daerop seyde: jae, hij heeft mij oock wel geslagen ; presentere tselve als waerachtich wesende, t allen tijde naeder bij eede gestant te doen Des ten oirconde onderteyckent op den 26 augusti 1667 Hillebroant Voonck Hillebrant Vonck ten versoecke van den heer Officier op den recolemente deses gehoort sijnde, verklaert bij solemnelen eede den inhouden vandien waer te wesen, dogh dat de vrouw van Willem van Bronckhorst met de woorden: jae, hij heeft mij oock wel geslaegen, gemeent heeft dat niet haer soon, maer haer man haer oock wel geslagen heeft Actum 11 e september 1667 Klerck en Wijck, commissarisen Ick, onderschreven Willem van Versevelt, verclaere ten versoecke als voorens, op tijde voors. mede omtrent d huysinge van Willem van Bronckhorst geweest te sijn ende sijn soon Gerrit een hout in den hoff sien opnemen, waermede hij seer hevich naer t huysken in den hoff daer sijn vader in was, liep ende hebben corts daeraen sijn vaeder, naedat sijn soon voor hem was uytgelopen, all hinckende naer sijn huys daerin hij woont, sien gaen, daer ick op de wech voor de deur stonde Hebbe oock gehoort dat Claes Hendricksoon tegens schepen Varick seyde: daer heeft de soon sijn vader geslagen off diergelijcke woorden; waerop schepen Varick antwoorde: daer sall hem Gerrit dit off dat over haelen en hem naelopende all kijvende, is hij, Gerrit, hem ten Berch opwaerts ontloopen. Ende ick, attestant, in huys comende, hebbe mede gehoort dat de vrouw van Willem van Bronchorst seyde: hij heeft mijn oock wel geslagen, meynende haer man; twelck waerachtich wesende, presentere tselve t allen tijde naerder bij eede gestant te doen Ten oirconde onderteyckent desen 26 augusti 1667 dese letters WVV heeft gestelt Willem van Versevelt 6

7 Willem van Versevelt ten versoecke van den heere Officier op den recolemente deses gehoort sijnde, heeft met solemnelen eede verklaert den inhoude van dese attestatie waer te wesen, uutgesondert dat niet heeft gesien dat Willem van Bronckhorst ten tijde sijn soon mettet hout naer t huysken liep, in tselve huysken was,maer wel dat hij hem, gelijck voors., van t huysken vandaen heeft sien comen Actum den 11 sept commissarisen) ( Klerck en Wijck, consulibus, als coram Compareerde voor den Edelen gerechte der stadt Rhenen Willem van Bronckhorst ende beloofde bij desen, als sijn eygen propere schult te sullen betaelen aen handen van den heere Johan van der Dussen, schout, alle soodanige costen, als gevallen sijn in sijn Edelen saeck tegens sijn soon Gerrit, ter somme in alles van hondert vier ende tseventich gulden, sonder contradictie, oppositie off tegenstellinge, F te weten vijftich gulden over 14 dagen ende d resterende penningen op Carsmis toecomende precies daervoor ende tot dien eynde specialijck verbindende sijn tynen, erffge(namen) gerede ende ongerede goederen, die des compt in prejuditie deses, in geenen deele sall comen te beswaeren offte aliëneren, op poene van nullite Ende is den comparant in den inhoude deses op sijn versoek gecondemneert ende sijn persoon ende goederen daervoor verclaert verbonden ende executabel. Actum coram de heeren commissaris IJsendoorn ende van Noort, schepen. Interrogatoriën den Edelen gerechte der stadt Rhenen overgelevert wegens de heer Johan van der Dussen, schout der stadt Rhenen, nomine officii requirant, om daerop onder eede te hooren ende examineren als getuyge Jerifaes Jansoon 1 1 Getuyge seyt out te sijn 23 jaeren Eerstelijck aff te vragen des getuyges ouderdom 2 2 Getuyge seyt omtrent die tijt te sijn Off hij, getuyge, in den geweest met dat geselschap ten huyse jaere 1663 nevens van Huybert Jansoon van Helder, dogh Willem van Bronckhorst 7

8 op die tijt als Gerrit,de soon van Willem Ariën Alertsoon, Oloff Philipsoon za.ende van Bronckhorst, in de keucken bij sijn anderen, als wanneer meer vader quam, te sijn achter geweest en dat Gerrit, de soon niet in de keucken van Willem voornoemt, all kijvende bij sijn vader is gecomen ten huyse van Huybert Jansoon van Helder? 3 3 Getuyge seyt tselve in de keucken niet te hebben gesien Off hij, deponent, doemaels niet en heeft gesien dat den voornoemden Gerrit Willemsoon in de keucken van den voornoemden Huybert Jansoon denselven, sijn vaeder, heeft bij een arm gevath, seggende: gij schelm, reeckel ofte diergelijcke, sit gij hier en suypt u gat voll; voort nae huys toe 4 4 Getuyge seyt in de keucken niet te hebben gesien, maer wel dat den voornoemden Gerrit sijn vader voor aen de deur stiet van achteren, dat hij voorover van de trap, die voor En off hij, getuyge, niet en heeft gesien dat denselven Gerrit sijn vaeder met knieën ofte voeten onder off tegen sijn 8

9 aen deur is, viel lichaem van achteren heeft gestooten, soo in de keucken, als in t voorhuys, dat hij voor de deur van den voornoemden Huybert Jansoon in de geut met sijn aengesicht all bloedende lach? 5 5 Getuyge seyt jae,als in textu Off hij, getuyge, over t selve stooten ofte slaen, bij Gerrit aen sijn vaeder gedaen, den voornoemden Oloff Philipsoon niet en heeft hooren seggen: indien u vader mij in t minste bestonde, ick sou u, schelm, den hals breecken? 6 6 Getuyge seyt niet meer te weetten En wat hem, getuyge, in waerheyt meer van dese saeck kenneijck is? Aldus bij Jeriphaes Jansoon # gerechtelijck van den heer Officier daertoe geciteert sijnde gerespondeert, als bij yder artikel is genoteert, met presentatie van t allen tijden tselve met eeden te willen confirmeeren. Actum den lesten augusti 1667 coram IJsendoorn ende van Brenck, schepenen 9

10 Jeriphaes Jansoon naerder ten versoecke van den heere Officier gehoort sijnde, verklaert met solemneelen eede sijn gerespondeerde op yder artikel waer te wesen Actum den 11 septenber 1667 coram de heeren commissaris Klerck en Wijck, consulibus den 5 en september 1667 Gerrit Willemsoon ten versoecke van den Officier gehoort Ontkent schepen van Varick hem te hebben naegeloopen, oock schepen Varick niet gesien te hebben en ontkent sijn vader oyt te hebben geslaegen Ontkent oock sijn vader ten huyse van Huybert Jansoon van Helden te hebben qualijck bejegent, veel min geslaegen, dogh alleenlijck te hebben t huys gehaelt en ontrent een jaer off 3 geleeden te sijn, dogh niet te hebben geroert en geraeckt. Ontkent oock buytten de Rijnpoort oyt sijn vader te hebben geslaegen. Seyt niet te weetten waerom onder de bedsteede gekroopen en is, doen den Officier quam om hem te apprehendeeren. Bekent doenmael in een hoeck gekroopen te sijn, dogh niet te weetten waerom. Seyt sijn vader hem dien dagh, als hij sijn vader soude geslaegen hebben, selffs te hebben geslaegen en hetselve in de eerste verhooringh te hebben ontkent, omdat beschaamt was. Actum ut supra coram Klerck ende Wijck, consilibus, Taets, IJsendoorn, van Brenck en Aelwijck, scabinis Voor den Officier Ick onderschreven Jan Jacobsoon van Varick, schepen der stadt Rhenen, attestere bij desen ten versoeke van de heer Johan van der Dussen, schout, waerachtich te wesen dat ick, attestant, ben geweest op eenen vrijdach, geweest sijnde den 23 augusti 1667 ontrent den achtermiddach ten huyse van Willem van Bronckhorst dat ick, attestant, daer willende doen coop van mijnen torf, de soon van Willem van Bronckhorst, met naemen Gerrit, alsnu gevangen, mij vraechde wat ick voor den turff wilde hebben voor de ton ende hem eysschende vier stuyver, hij mij boode drie stuyver ende naer vorder praet hij mij, attestant, boode voor de ton drie stuyver, acht penning, waerop ick, attestant, seyde de coop van yder ton niet minder te wesen als vier stuyver min een oortgen. Dat Willem van Bronckhorst, vaeder van den 10

11 voornoemden Gerrit, daer bij staende, seyde: in vall gij die niet minder cunt geven, soo sall ick u vier min een oortgen voor de ton geven, waerop denselven Gerrit all kijvende daerover tegen sijn vaeder, uyt den huys ginck. Dat een seer corten tijt daernae den voornoemden Willem van Bronckhorst seer kreupel ende klaegende in huys quam, seggende met weenende woorden dat sijn voornoemden soon hem soo deerlijck geslagen hadde, waerop de moeder seyde: hij,(meenende haer voornoemden man) die heeft mij oock wel geslaegen Dat ick, attestant, daerop antwoorde: sult gij u soon noch voorstaen, hij waer weerdich dat hij aen een galch hongh ende over sulcke vuylicheyt ben ick, attestant, uytgelopen en hem buyten vindende, heb een stock opgenomen om sulck een quaet aen hem te straffen. Ende een stock bij de hant vindende om sulcx te doen, hij van mij aff ten Berch is opgelopen ende mij affgeweecken; twelck de waerheyt sijnde, presentere des nooth ende versocht wesende, naeder bij eede gestant te doen. Ten oirconde onderteyckent desen 8 september 1667 Jan Jacobsoon van Varick Schepen Jan Jacopsoon van Varick ten versoecke van den heer Officier op den recolemente desen gehoort, verklaert den inhoude van sijne voors. gegevene attestatie bij den eedt, bij hem als schepen gedaen, waerachtigh te sijn. Actum den 11 september 1667 coram de heeren commissarisen, Klerck en Wijck, borgemeesteren Gerrit Willemsoon, gevangene, ten versoecke van den heer Officier verhoort sijnde, ontkent sijn vader oyt geslaegen te hebben, specialijck dat den 23 e augusti selffs in t huysken in den hoff daer sijn vader in was, niet en is geweest, dat oock geen stock in den hoff opgenoomen, veel min sijn vader daermede geslaegen heeft, dogh dat in huys was doen sijn vader uuttet huysken quam. Hem oock affgevraeght sijnde off dan dien dagh sijn vader hem niet geslaegen en heeft, ontkent hetselve mede. Actum den 30 e augusti 1667 coram de heeren Wijck, borgemeester, Roest, Varick, Taets, IJsendoorn, van Brenck en Aelwijck, schepenen Interrogatoriën, den Edelen gerechte der stadt Rhenen overgegeven uyt de naem van de heer Johan van der Dussen, schoutdeser stadt etc. nomine officii requirant, omme daerop als getuygen te hooren ende examineren 11

12 Metgen Tonis, huysvrou van Roeloff Jansoon van Schaick Willemken Stevens 1 Eerstelijck aff te vragen Metjen seyt out te sijn 51 jaeren Willemke Stevens seyt out der getuygens ouder- doms? te sijn ontrent 40 jaeren 2.3.en 4 art. 2 Metjen Tonis seyt ontrent die tijt gehoort te hebben Off sij, getuygen, omtrent een jaer geleden dat twee luyden niet en hebben gehoort de poorte sijn uutkomen gaen, seer kijvende ende raesende ende dat deselve op de gemeente gekomen sijnde, één van beyden heeft hooren roepen: slae mij niet doot, slae mij niet doot al ben ick dat Willem van Bronckhorst met sijn soon Gerrit de Rhijnpoort uytcomende in der nacht, all kijvende en raesende langes wech droncken ende dat sij des anderen daeghs smorgens (vermits sij wegens de duysterheyt van de nacht niet hadde konnen sien, wie het waeren) den portier gevraecht hebbende wie hij op die tijt hadde uutgelaetten, van denselven verstaen heeft dattet Willem van Bronckhorst ende sijn soon waeren gheweest 12

13 3 hebbende doen sij, Metjen, anders Ende gecomen wesende niet connen oordeelen ofte het was de vader geweest, die gelijck voors. geroepen heeft: slae mij niet doot, voor soo veel uut de stem heeft connen oordeelen 2.3.en 4. art. Willemke Stevens seyt op die tijt te hebben ghehoort datter twee (die sij uutte stem oordeelde dattet Willem van Bronckhorst ende sijn soon waeren) uutte poort voorbij haer deur quaemen gaen, all kijvende ende dat een weynigh daernae gehoort heeft, dat één van beyde op de gemeente gekomen sijnde, geroepen heeft: slae mij niet doot omtrent off bij den hoff van zaliger de borgemeester Verhuel, off sij, getuygen, doemaels niet en hebben gehoort dat denselven Willem van Bronckhorst van sijn voornoemden soon soodanich geslaegen wierde, dat hij overluyt riep: slae mij niet doot, slae mij niet doot 4 13

14 En off sij, getuygen, van de portier niet hebben verstaen dat hij denselven Willem ende sijn soon all morende ende knorende hadt uytgelaten 5 En off sij, getuygen, niet hebben hooren seggen 5 Metjen seyt hiervan niet te weetten Willemken Stevens ut supra en van wie datter eenige luyden op de wall hadden gestaen, die all tselve perfectelijck hadden aengehoort 6 6 Metjen ut supra Willemken ut supra En wat luyden het geweest bennen, die haer geseyt sijn die sulcx gehoort soude hebben Aldus bij Metjen Tonis gerechtelijck van den heer Officier daertoe geciteert sijnde, op yder artikel gerespondeert ende met solemneelen eede bekrachtight op den 9 e september 1667 Willemken Stevens heeft insgelijcx op yder artikel gerespondeert als aldaer staet genoteert ende tselve met solemneelen eede bekrachtight Actum ut supra coram van Noort en Aelwijck, schepenen 14

15 Gesententieert den 11 e september 1667 tegens Gerrit Willemsoon van Bronckhorst ende gebannen uutte stadt en jurisdictie van Rhenen voor den tijt van drie jaeren en voorts in kosten en misen van justitie. Presentibus de heeren Klerck en Wijck, borgemeesteren, Roest, Varick, IJsendoorn, Taets, van Brenck, van Noort en Aelwijck, schepenen. Interrogatoriën den Edelen gerechte der stadt Rhenen overgegeven uyt de naem ende vanwegen de heer Johan van der Dussen, schout der stadt Rhenen, nomine officii requirant, omme daerop onder eede te horen ende scherpelijck te examineren als getuygen Huybert Jansoon van Helden, herbergier 1 1 Huybert Jansoon van Helder seyt out te sijn ontrent dertigh jaeren Eerstelijck aff te vragen de getuygens ouderdom? 2 2 Huybert Jansoon seyt jae als in textu,dogh Off niet waer en is niet wel te weetten off het in den jare dat in den jaere is geweest en datter oock wel meer tot der getuygens huysinge luyden sijn bij geweest,dogh niet te hebben onthouden wie heeft geseten in t gelach Willem van Bronckhorst, Ariën Alertsoon en Oloff Philipsoon za. als wanneer Gerrit Willemsoon soone van denselven Willem van Bronckhorst, in den avont daer ingecomen is 3 3 Huybert Jansoon seyt niet pertinent Off doemaels denselven 15

16 onthouden te hebben off hij geseyt heeft: jou schelm off jou reeckel, dogh wel te weetten dat hij, Gerrit, Gerrit tegens sijn voornoemden vaeder niet en seyde: jou schelm off met seer vuyle woorden tegens sijn vader jou reeckel, sult gij u seyde: voort, sit ghij hiet en suypt gat hier vol suypen nemende denselven voorts bij den arm nemende denselven bij en stootende hem van achteren met sijn kniën de keucken uut en voorts door het den arm, seggende: voort, nae huys toe met stooting voorhuys van denselven, sijn vaeder, met kniën ofte voeten onder sijn lichaem, soo in der getuygens keucken, als voorhuys tot aen de voordeur? 4 4 Huybert Jansoon seyt jae als in textu En off sij, getuygen, aen dogh dat alleen sijn neus, maer niet het de deur komende, niet aengesight bloede en hebben gesien dat de voornoemde Willem van Bronck- horst in de gheut ter neder lach met sijn neus ende aengesicht bloedende 5 5 Huybert Jans.seyt vermits de lanckheyt Off sij, getuygen, doemaels van tijt niet te hebben onthouden niet en hebben gehoort off Oloff juyst die woorden van hals- dat Oloff voornoemt seyde: breecken heeft gebruyckt, dogh dat hij indien u vaeder mij wel heeft gehoort dat Oloff seyde: soo in t minste bestonde, 16

17 mij uw vader in t minste bestont,ick ick soude u over dat soude uw bij de kop vatten off diergelijcke slaen van u vaeder woorden, daer hij hem mede dreyghde den hals breecken te slaen 6 6 Huybert Jansoon seyt niet meer van de En wat sij, getuygen, saeck te weetten meer diensaengaende van de saeck weten Aldus bij Huybert Jansoon van Helder gerechtelijck van den heer Officier daertoe geciteert sijnde gerespondeert en in mergine van yder artikel genoteert staet, presenteerende tselve t allen tijden met eede te confirmeeren. Actum den lesten augusti 1667 coram de heeren commissarisen, IJsendoorn en van Brenck, schepenen Huybert Jansoon van Helder naerder ten versoecke van den heer Officier gehoort sijnde, heeft met solemneelen eede verklaert sijn gerespondeerde op yder artikel waer te wesen. Actum den 11 september 1664 coram de heeren commissaris Klerck en Wijck, consulibus 17