jaarverslag fundament

Transcriptie

1 2 13 jaarverslag fundament

2 Fundament - jaarverslag lnleiding L Spoozone Tilburg 2. Concept en uitgangspunten 3. Passanten Uitstel 5. Spoorzone en openbare ruimte 6. Deelnemendekunstenaars 7. Slow Burn - an index of possibilities 8. Publiciteit 9. Publieksbereik 1. Organisatie 11. Financiën I

3 Fundament - jaarverslag lnleiding Voor het programma van 212 ontving Fundament in het najaar van 211 een toezegging van de Mondriaan Stichting voor een subsidie van 75. voor Passanten 212, een serie van vier tijdelrlke kunstwerken in de openbare ruimte, en voor de internationale expositie Slow Burn. Beide projecten waren gepland in de Tilburgse Spoorzone en vertrokken vanuit dezelfde thematiek, te weten ttjd en entropie. Passanten 212 zou in maart van start gaan, Slow Burn einde augustus. ln het vroege voorjaar van212 werd duidelijk dat er het eerstkomende half jaar geen openbare locaties in de transformerende spoorzone beschikbaar zouden komen, als gevolg van de intensieve sloop- en bouwwerkzaamheden. Passanten 212 moest daarom uitgesteld worden tot na de zomer en besloten werd om het tegelijk met S/ow Burn le laten starten. Einde juni 212 moest Fundament besluiten om beide projecten uit te stellen omdat op dat moment niet alle reacties op ingediende subsidievezoeken ontvangen waren en er derhalve onvoldoende financiële dekking was. Alle aangeschreven subsidiënten werden geïnformeerd over het uitstel en verzocht in te stemmen met het voorstel om zowel Passanten 212 als Slow Burn over de winter heen te tillen: 3 maart tot 1 juli 213. Alle subsidiënten en ook alle kunstenaars stemden met dit voorstel in. ln tegenstelling tot Slow Burn, dat zowelwerken binnen als buiten zou gaan presenteren, werd Passanten 212 ultsluitend geconcipieerd voor de openbare ruimte in de spoorzone. Gedurende het najaar van 212 werd op basis van gesprekken met gemeentelijke diensten steeds meer duidelijk dat er in het voorjaar van 213 in feite nog steeds geen openbare locaties beschikbaar zouden zijn voor tijdelijke kunstwerken in de Spoorzone, dit wederom als direct gevolg van veiligheidsaspecten in het kader van sloop- en bouwactiviteiten. Aangezien kunstenaars, die waren uitgenodigd in het kader van Passanten 212, op dat moment al bezig waren met de productie van hun werken en er voorkomen diende te worden dat een tweede uitstel als gevolg van verplichtingen elders zou dreigen te leiden tot afstel, werd aan de betreffende kunstenaars het idee voorgelegd om de werken niet in de openbare ruimte te presenteren, maar uitsluitend in beschikbare binnenruimtes in de spoozone. Drie van de vier kunstenaars stemden hiermee in, de vierde had al gekozen voor een later op te leveren buitenlocatie. Aangezien Fundament over slechts één binnenruimte kon beschikken, de voormalige Loc-hallen, waar Slow Burn zou plaatsvinden, werd uiteindelijk om publicitaire redenen besloten om beide projecten onder slechts één titel te presenteren: Slow Burn. Slow Burn opende uiteindelijk op 6 april 213. Er werd een publiciteitscampagne gevoerd op landelijk, provinciaal en regionaal niveau, zowel in Nederland als in België. Recensies waren meer dan lovend. Toch trok Slow Burn uiteindelijk gedurende de tien weken dat de expositie geopend was een dramatisch laag aantal bezoekers: 15 waarvan ongeveer de helft betalende. Afgezien van ernstige logistieke problemen, veroorzaakt door de sloop- en bouwwerkzaamheden in de Spoorzone, die de toegang tot het terrein bemoeilijkten en soms zelfs verhinderden, kunnen er geen directe aanleidingen geformuleerd worden voor dit lage bezoekersaantal, dat aanzienlijke consequenties had voor de financiële afwikkeling. Ook een aantal andere factoren, die rechtstreeks voortvloeiden uit de complexiteit van de transformerende locatie, hadden negatieve financiële gevolgen. Slow Burn sloot uiteindelijk af met een aanzienlijk financieel tekort. De enige wijze om een faillissement te voorkomen was een saneringsvoorstel te doen aan alle betrokken crediteuren. Einde 213 was er met alle crediteuren overeenstemming bereikt. Tevens was Fundament erin geslaagd om extra financiële middelen te verwerven uit de verkoop van paviljoen Grotto. De praktische uitvoering van de sanering kon niet meer vóór 31 december 213 plaatsvinden, maar vond zijn beslag begin 214, waarna Fundament met een schone lei verder kon werken aan de toekomst.

4 Fundament - jaarverslag í. Spoorzone Tilburg Net als in veel andere Nederlandse steden wordt de Spoorzone in Tilburg momenteel herontwikkeld. De Tilburgse Spoozone is een groot binnenstedelijk gebied van 55 hectare, dat langgerekt door het centrum van Tilburg loopt. Met de herontwikkeling van de Spoorzone beoogt Tilburg op eigen wijze kennis, cultuur, leisure, het nieuwe wonen-werken en duurzaamheid met elkaar te verbinden, waarbij de verschillende functies elkaar dienen te versterken. De Spoorzone biedt de kans om een historisch uniek stuk ïilburg te betrekken bij het centrum. Door herontwikkeling van de NS Werkplaats met zijn monumentale gebouwen komt een belangrijk deel van het Tilburgse cultureel erfgoed tot leven. De historische gebouwen, maar ook andere spoorelementen, zoals rails en seinen, voorzien het gebied van een kwalitatieve impuls en dynamiek. De Spoorzone heeft daarom de potentie in zich om een boeiende combinatie van stedelijke vernieuwing te worden met industrieel erfgoed in de hoofdrol. Vooruitlopend op de concrete stedelijke invulling besloot Fundament om in 212haar activiteiten te concentreren in de Tilburgse Spoozone, met name in het gebied van de NS- Werkplaats. Twee projecten moesten deze Spoozone belichten vanuit het perspectief van de hedendaagse beeldende kunst: onder de titel Passanten 212werden aan vier kunstenaars opdrachten verstrekt voor tijdelijke ingrepen, die vanaf maart tot november gepresenteerd zouden worden in de beschikbare publieke ruimtes in de Spoorzone. Van 25 augustus tot en met 5 november werd de internationale expositie Slow Burn gepland, zowel op openbare locaties in de Spoorzone als in de monumentale locomotiefhallen, gelegen in het hart van de NS-Werkplaats. 2. Concept en uitgangspunten Het programma van Fundament voor de Spoorzone, S/ow Burn en Passanten 212, stelde twee thema's centraal die zowel tekenend zijn voor het her te ontwikkelen gebied, als ook voor ontwikkelingen in de hedendaagse internationale beeldende kunst: tijd en entropie. Zou men de Spoorzone door middel van één woord of begrip willen karakteriseren dan is dat onomstoteliik Ud. Niet alleen herbergt de Spoozone een historische kern maar is het gebied getekend door sporen die onmiddellijk het passeren in gedachten roepen. Zowel de voormalige werkplaatsen als de elementen van de overgebleven infrastructuur verwijzen rechtstreeks naar transport en reizen, noties die niet losgezien kunnen worden van tijd. Tijd als thema in de beeldende kunst is niet nieuw maar heeft met de eeuwr,visseling wel weer een hoge vlucht genomen binnen de euvres van een groot aantal kunstenaars. Of het nu gaat om reflecties op het passeren, het transformeren, de cyclus van leven en dood, een collectief of juist persoonlijk verleden, feitelijk of verzonnen, over vertraging of juist verdichting van de tijd, vooruitgang en toekomstvisies, de nieuwe orde of wanorde, al deze bezinningen resulteren in fascinerende kunstwerken die een vooraanstaande rol spelen binnen het voortschrijdend inzicht in de veenbrand (s/ow burn), die tijd is. De herontwikkeling van de Spoorzone verkeert nog in een planningsfase. De feitelijke ontwikkeling is ongewis (a s/ow burn) omdat ze gebukt gaat onder de gevolgen van de huidige economische crisis. Het actuele vacuum biedt in principe volop mogelijkheden voor vormen van handelen, die de heersende opvattingen ondermijnen. Michel De Certeau (The Practice of Everyday Life, 1984) stelt dat de natuurlijke neiging van het individu en van kleine gemeenschappen juist het zich op eigen wijze toe-eigenen is of juist het omzeilen van regels en aldus te neigen naar een geordende wanorde, die hij aanduidt met het begrip entropie, een term die zijn oorsprong vindt in de thermodynamica en die veruvijst naar de fundamenteelste vorm van onvoorspelbare wanorde of ontsporing in een systeem. Een helder voorbeeld van entropie is de wijze waarop een ijsklontje in een glas water smelt.

5 Fundament - jaarverslag ln de beeldende kunst zijn de installaties van kunstenaars als bv. Paul McCarthy, Jason Rhoades, Christoph BUchel, Thomas Hirschhorn en Sarah Sze daar treffende voorbeelden van, als ook meer recent de herintroductie op grote schaal van de collage en de bricolage. Dergelijke werken kunnen niet enkel geïnterpreteerd worden als autonome werken die een bepaalde esthetiek aanhangen, noch als enkel kritische analyses of expliciete opposities. 3. Passanten 2'12 Naast de internationale exposities in de openbare ruimte (o.a. Lustwarande) startte Fundament in 26 met het verstrekken van individuele opdrachten voor tijdelijke hedendaagse interventies in de openbare ruimte van Tilburg. Onder de overkoepelende titel Passanten wordt aan individuele kunstenaars de stad Tilburg als laboratorium aangeboden. Geïnspireerd door de Romantische notie le fláneur, geherdefinieerd in de geschriftenvan Walter Benjamin, en het daarvan in de jaren '5 afgeleide, door Guy Debord geponeerde begrip la dérive (de omzwerving), biedt Fundament kunstenaars de gelegenheid de stad vanuit geheel andere ogen te bezien, ze op geheel eigen, intuïtieve wijze te bewandelen, teneinde te komen tot een voorstel voor een tijdelijke ingreep in de stad. Niet alleen de kunstwerken nemen de vorm van passant aan, ook de kunstenaars aan wie de opdracht verstrekt wordt zijn passanten, die gedurende een verblijf van 1 tot 2 weken de openbare thematiek van Tilburg onderzoeken en vervolgens een voorstel uitwerken tot een concreet werk. Passanten is geen regulier programma. Ten eerste worden opdrachten niet regulier verstrekt. Ten tweede varieert de duur van de afzonderlijke PassanÍen; een tijdelijke ingreep kan gedurende één dagdeel plaatsvinden, enkele maanden duren, of zelfs permanent zijn, zoals bijvoorbeeld Callum Morton's paviljoen Grotto in park De Oude Warande (29). Bovendien verandert de opdrachtformulering naar gelang zich specifieke ontwikkelingen in de kunst voordoen of specifieke veranderingen in de stedelijke omgeving / het publieke domein. Zo werd in21 een reeks Passanten gerealiseerd in groepsverband. Passanten '1 - Pods concentreerde zich bovendien exclusief op het gebied rondom het Koningsplein, dat op dat moment op de politieke agenda stond om geheel vernieuwd te worden. Gezien het feit dat Tilburg begin 21 het officiële beleid voor kunst en openbare ruimte heeft afgeschaft, heeft Fundament besloten om onverminderd een krachtige impuls te geven aan de aanzet tot nieuw te formuleren stedelijk beleid. Met de herontwikkeling van de Spoorzone lagen er uitgesproken kansen voor Fundament voor een uiterst actuele benadering voor Passa nten. De Spoozone, die infrastructureel gekarakteriseerd wordt door de vele sporen van treinverkeer- en onderhoud, is inhoudelijk direct verbonden met de notie van het passeren. De Spoozone biedt daarom zeer specifieke uitgangspunten voor kunstenaars om te komen tot voorstellen die een direct inhoudelijk verband hebben met het her te ontwikkelen centrumgebied. Passanten 212was daarbij diep geworteld in actuele Nederlandse en Brabantse stadsproblematiek en had daarom in potentie een breed publiek draagvlak, te meer omdat Passanten 212 inhoudelijk direct aan zou sluiten bij de internationale binnenexpositie S/ow Burn. U itgenodigde kunstenaars De volgende kunstenaars werden uitgenodigd en zeiden deelname toe: Passanten # 13: Sterling Ruby, 1 maart november 212 Passanten # 14: Jitish Kallat, juni november 2Q12 Passanten # 15: Oscar Tuazon (USA), 25 augustus - 5 november 212 Passanten # 16: Tarek Zaki (ET), 25 augustus - 5 november 212

6 Fundament - jaarverslag Uitstel Op het moment dat Passanten 212 van start diende te gaan was echter duidelijk dat er het eerstkomende half jaar geen openbare locaties in de transformerende spoorzone beschikbaar zouden komen, als gevolg van de intensieve sloop- en bouwwerkzaamheden. Het project moest daarom uitgesteld worden tot na de zomer en besloten werd om het tegelijk met S/ow Burn van start te laten gaan. Het jaar 212was niet alleen een overgangsjaar voor het productionele culturele veld in het algemeen maar ook voor subsidiënten en cultuurfondsen. Dit had soms tot gevolg dat er nieuwe - tijdelijke - procedures werden opgestart en dat in veel gevallen uitslagen op subsidieverzoeken langer op zich lieten wachten dan tot dan toe gebruikelijk was. ln het najaar van 211 werd een jaarsubsidie toegekend door de Mondriaan Stichting (per 1 januari 212 opgegaan in het Mondriaan Fonds). De gemeente Tilburg had einde 28 een subsidie toegekend voor de periode Van de overige subsidieaanvragen liet uitsluitselveel langer op zich wachten dan tot dan toe gebruikelijk was. Einde juni 212 moest Fundament daarom besluiten om Passanten 212 en S/ow Burn uitte stellen omdat er op dat moment onvoldoende financiële dekking was van de projectbegrotingen. Alle subsidiënten bijwie vezoeken om projectsubsidies waren ingediend, werden geïnformeerd over het uitstel en vezocht in te stemmen met het voorstel om zowel Passanten 212 als Slow Burn over de winter heen te tillen. Zo werd geprobeerd te voorkomen dat in het geval van een strenge winter het publiek het zou laten afweten en ook om subsidiegelden niet te hoeven spenderen aan het verwarmen van de monumentale Loc-hallen. De nieuw voorgestelde data waren 3 maart tot 1 juli 213. Alle subsidiënten en ook alle kunstenaars stemden met dit voorstel in. Aan het einde van de zomer beschikte Fundament over voldoende subsidietoezeggingen, zodat met de verdere voorbereidingen van S/ow Burn doorgegaan kon worden. 5. Spoorzone en openbare ruimte Passanten 212 en gedeeltelijk ook S/ow Burn werden geconcipieerd voor de openbare ruimte in de Spoozone. Gedurende het najaar van 212 werd op basis van gesprekken met gemeentelijke diensten steeds meer duidehlk dat er in het voorjaar van 213 in feite nog steeds geen openbare locaties beschikbaar zouden zijn voor tijdelrjke kunstwerken, dit als direct gevolg van veiligheidsaspecten in het kader van sloop- en bouwactiviteiten. ln feite bleek er tijdens de tweede helft van 2Q12 en de eerste helft van 213 geen publieke ruimte in de Spoorzone toegankelijk. Wat niet opengebroken was, was afgezet met hekken. De communcatie door de betreffende dienst van de gemeente Tilburg liet hier duidelijk te wensen over. Aangezien kunstenaars die waren uitgenodigd in het kader van Passanten 212 op dat moment al bezig waren met de productie van hun werken en er voorkomen diende te worden dat een tweede uitstel als gevolg van verplichtingen elders zou dreigen te leiden tot afstel, werd aan de betreffende kunstenaars het idee voorgelegd om de werken niet in de openbare ruimte te presenteren, maar in binnenruimtes in de Spoozone, waarvoor Fundament al over een gebruiksvergunning beschikte. Drie van de vier kunstenaars stemden hier enthousiast mee in, de vierde had al gekozen voor een later op te leveren buitenlocatie. Aangezien Fundament over slechts één binnenruimte kon beschikken, de voormalige Loc-hallen, werd uiteindelijk om publicitaire redenen besloten om Passanten 212 en S/ow Burn onder slechts één titelte presenteren: Slow Burn. Slow Burn kon uiteindelijk niet eerder openen dan op 6 april 213, een week later dan gepland, dit als gevolg van vertraagde sloopwerkzaamheden, waardoor de expositielocatie niet op tijd bereikbaar was voor groot materieel. Als gevolg van Festival Mundial, waartoe de gemeente een vergunning verstrekt had om dat te laten plaatsvinden in de Spoozone tijdens het weekend van 29 en 3 juni, wat niet met Fundament gecommuniceerd was, diende Slow Burn bovendien een week eerder te sluiten omdat expositie en festival niet compatibel waren

7 Fundament - jaarverslag door de extreme geluidsoverlast en verplichte festivalentree aan de ingang van de Spoozone. S/or,v Burn vond uiteindelijk plaats van 6 april tot en met 23 juni Deelnemende kunstenaars ïwee van de vier deelnemers moesten om verschillende redenen van deelname afzien. Het werk Analgesic (Morphine), dat Jitish Kallat voor Passanten 212 had voorgesteld, bleek nadat het gerealiseerd was zo groot en zodanig geconstrueerd te zijn dat het niet meer in een zeecontainer paste en derhalve onmogelijk naar Nederland vervoerd kon worden. Curator Chris Driessen stelde voor om het werk te demonteren in vervoerbare proporties, die terplekke weer gemonteerd zouden kunnen worden, maar de kunstenaar en ook de lndiase vervoerder kwamen er samen niet uit. Uiteindelijk werd besloten dat Kallat van deelname afzag en zou proberen zijn werk in lndia te verkopen. Fundament werd van financiële toezeggingen ontheven. Oscar Tuazon moest uiteindelijk van deelname afzien vanwege zijn verhuizing van Parijs naar Los Angeles en een te drukke agenda voor de rest van het jaar. Hij zei toe na 213 weer beschikbaar te zijn. Op korte termijn wist Fundament twee andere kunstenaars te enthousiasmeren voor deelname aan Passanten 212'. Peter Buggenhout (B) Josephine Meckseper (D) Tijdens een bezoek aan New York in april212 vond een ontmoeting plaats met Meckseper, die toen net haar eerste publieke werk gerealiseerd had, The Manhattan Oil Project (212). Dit werk bestond uit twee ready-made jaknikkers, die geplaatst waren op een stuk braakliggend terrein ter hoogte van Times Square. De machines leken suggestief naar olie te boren. De betekenis en kritiek van dit werk op die locatie waren duidelijk. Meckseper zag het als een enorme uitdaging om dit werk vervolgens te verplaatsen naar een Europese locatie, in dit geval de Tilburgse Spoozone, waar het gepresenteerd zou worden onder de titel Ihe Tilburg Oil Project (212). De absurditeit van deze herplaatsing zou het werk erg sterk maken als metafoor voor de gehoopte gouden toekomst van de Spoorzone. Buggenhout stelde eveneens een monumentaal werk voor, waarbij hij uitging van een eerder gerealiseerd werk in Hezliya (lsraël), een grote oplegger, waarop een schijnbaar ongecomposeerde constructie bestaande uit restanten van stacaravans als sculptuur gepresenteerd werd. Passanten 212zou van start gaan met de herplaatsing van Sterling Ruby's monumentale DSM-IV-TR /FEEDFACE # (29) van De Oude Warande, waar het onderdeel was geweest van de vierde editie van Lustwarande, Lustwarande'11- Raw, naar de stedelijke dynamiek van de Spoozone. DSM-lV-TR/FEEDFACE#654321(29), ziet eruit als een typisch minimalistisch kunstwerk. De vorm van de aluminium sculptuur wordt bepaald door het coórdinatenpatroon: het patroon van lijnen die loodrecht op elkaar staan - een structuur waaraan eigenlijk iedere minimalist zich conformeert. ln tegenstelling tot veel van Ruby's andere geometrische objecten is DSM-IV-TR/FEEDFACE# in éen egale kleur gespoten, wat het werk een minder anarchistisch en meer monumentaal karakter geeft en doet denken aan de macho, roestbruin geóxideerde cortenstalen sculpturen van Richard Serra. Maar achter het werk gaat een andere betekenislaag schuil, die Ruby's radicale houding als kunstenaar op vrij spectaculaire wijze vat. Het woord feedface is een venrvijzing naar een eetstoornis, het veelvreten. Die duiding mag vrij letterlijk genomen worden: Ruby's werk dient zich expliciet aan om te worden bevlekt, met tags, krassen en tekeningen. Hiervoor is stedelijke dynamiek onontbeerlijk, ofschoon het werk tijdens Lustwarande al behoorlijk beklad werd. Ruby's werk

8 Fundament - jaarverslag is een persoonlijk ondezoek naar het functioneren van een publieke sculptuur binnen twee totaal verschillende contexten. De locatie die uiteindelijk in nauwe samenspraak met de kunstenaar en Galerie Xavier Hufkens gekozen werd, zou echter niet eerder beschikbaar komen dan in het najaar van 213. Het voorgestelde werk van Buggenhout bleek bij nader inzien echter twee maal zo duur te worden dan dat er per kunstwerk beschikbaar was, wat vooral veroozaakt werd door het benodigde aantal manuren om het werk te produceren, dat de toegekende subsidies ontoereikend bleken om alle vier de tijdehjke werken te kunnen opleverren. Zelfs wanneer Buggenhout een minder complexe versie zou voorstellen, bleek het werk zo specialistisch (en gevaarlijk om te produceren), dat het aantal vereiste manuren voor de productie erg hoog zou blijven. Tegelijkertijd liet Andrea Rosen Gallery weten dat Josephine Meckseper het bij nader inzien niet meer zagzttten om haar Manhattan Oil Project te verschepen en in Europa in een binnenruimte te presenteren. Er bleken geen blue prints van het werk beschikbaar te zijn en Meckseper durfde het niet aan om montage van het complexe werk uit te besteden aan een technisch team uit een land dat geen ervaring heeft met het boren naar olie (sic). Driessen probeerde de kunstenaar over te halen maar slaagde daar niet in. Meckseper trok zich definitief terug. Als gevolg van de hoge productiekosten van het werk van Buggenhout werd er besloten om niet meer te proberen een vervanger voor Meckseper te vinden maar om in het voorjaar van 213 niet vier maar slechts twee werken op te leveren in het kader van Passa nten 212. Gezien het feit dat de locatie voor de herplaatsing van het werk van Sterling Ruby niet eerder opgeleverd zou worden dan in het vroege najaar van 213, kon hiervoor dan nog additionele financiering aangevraagd worden. 7. Slow Burn - an index of possibilities Slow Burn vormde het eerste culturele project van formaat in de Spoozone en vervulde daarom een pioniersfunctie. De politieke verwachtingen van het project waren hoog: zonder dat Fundament inhoudelijke plannen gepresenteerd had, was de vooronderstelling dat S/ow Burn hette herontwikkelen gebied door middel van grandioze esthetiek (inter-)nationaal in de schijnwerpers zou gaan plaatsen. De vraag is of de betekenis en functie van kunst in de openbare ruimte, ook die bij nieuwe of her te ontwikkelen gebieden, zich laten beteugelen en uitsluitend ingezet kunnen worden als promotiemiddel van een politieke strategie. Slow Burn zou op geen enkele wijze als ideologisch promotiemiddel of als schaamlap dienen te fungeren. De expositie diende daarentegen zowel een vehikel te zijn voor hedendaagse ontwikkelingen in de kunst als ook site-responsive, een reflectie op de karakteristieke kenmerken van de in ontwikkeling zijnde Spoozone. Slow Burn bood zowel ruimte aan een collectie werken die het begrip tijd op diverse wijzen ondezoeken en tot uitdrukking brengen, als ook aan werken die het begrip entropie centraal stellen. De combinatie van deze twee thema's kon leiden tot inzichten in de (on)mogelrlkheden die een her te definiëren gebied als de Spoozone in potentie in zich draagt: een index van mogelijkheden. Uitgenodigde kunstenaars werden nadrukkelijk vezocht nieuw werk te maken. Deze nieuwe werken werden gecombineerd met een aantal recente werken die het begrip tijd of entropie centraal stellen, die nog niet eerder in Nederland te zien waren.

9 Fundament - jaarverslag Slow Burn zou aanvankelijk zowel in de openbare ruimte van de Spoorzone plaatsvinden als in de industrièle locomotiefhallen (1933). Uiteindelijk kon er alleen gebruik gemaakt worden van de laatstgenoemde. Deze ruimtes, ontworpen voor het onderhoud van treinen, in totaal ruim 15. m2, werden voor het eerst voor het algemene publiek ontsloten. De ruimtes zijn zo immens datze de tijd lijken op te zuigen. Niet alleen wordt alles verkleind, maar het tijdsbesef zelf lijkt te veranderen: tijd lijkt te versnellen. Kunstwerken, bezoekers en hun stemmen leken geleidelijk te verdwijnen in de gigantische volumes van de ruimtes. Ze vielen, onverwacht, ten prooi aan entropie. Daarbij kwam dat buiten, in de ravage van de enorme infrastructurele operaties, complete chaos leek te heersen. Deelnemende kunstenaars Slow Burn Het streven was een deelname van vijftien kunstenaars. Uiteindelijk namen er dertien deel. ln de aanvrage bij de Mondriaan Stichting werd een eerste selectie genoemd: Darren Almond (UK) Karla Black (UK) John Bock (D) Simon Fujiwara (UK) lsa Genzken (D) Graham Hudson (UK) Zilvinas Kempinas (LT) Robert Kusmirowski (PL) Christian Marclay (USA) Mike Nelson (UK) Saskia Olde Wolbers (NL) Adrián Villar Rojas (RA) Felix Schramm (D) Marjan Teeuwen (NL) Tsang Kin-Wah (PRC) Gedurende het najaar van 211 stelde curator Chris Driessen deze eerste selectie bij, aangezien ze te sneltot stand was gekomen en naar zijn mening niet optimaalwas. ln november 211 werden uiteindelijk de volgende kunstenaars uitgenodigd: Darren Almond (UK) Phyllida Barlow (UK) Diego Bianchi (RA) Burkhard Blumlein (D) John Bock (D) Broersen & Lukács (NL) Adrian Ghenie (RO) Zilvinas Kempinas (LT) Robert Kusmirowski (PL) Thomas Leon (F) Jorge Macchi (RA) Christian Marclay (USA) Josiah McElheny (USA) Mike Nelson (UK) Paul Noble (UK) Saskia Olde Wolbers (NL) Adrián Villar Rojas (RA) Tsang Kin-Wah (PRC)

10 Fundament - jaarverslag Van deze lijst vielen de volgende kunstenaars af: - Darren Almond accepteerde de uitnodiging maar schrok bij een eerste bezoek zo erg van de omvang van de locatie, dat hij zich enkele dagen later zonder reden terugtrok. - John Bock bleek uiteindelijk geen tijd te hebben. - Adrian Ghenie bleek uiteindelijk geen tijd te hebben. - Christian Marclay was uitgenodigd met zijn werk lhe Clock, dat vervolgens niet beschikbaar bleek. Er werd met Paula Cooper Gallery in New York ondérhandeld over een ander werk, maar Marclay bleek uiteindelijk geen tijd te hebben om br1 de installatie aanwezig te zijn, wat een vereiste was van de kunstenaar. - Mike Nelson bleek uiteindelijk geen tijd te hebben. - Paul Noble stelde een bestaande sculptuur voor, terwijl Driessen hem had uitgenodigd voor monumentaal werk op papier. De voorgestelde sculptuur sloot niet aan bij de uitgangspunten van S/ow Burn.ln samenspraak werd besloten dat Noble, die geen werk op papier OurfOe te exposeren in de industriële ruimtes, van deelname afzag. - Adrián Villar Rojas bleek uiteindelijk geen tijd te hebben, maar zei toe graag deel te willen nemen aan de volgende editie van Lustwarande. Uiteindelijk namen aan S/ouz Burn deel, inclusief twee PassanÍen-deelnemers: Phyllida Barlow (UK) Diego Bianchi (RA) Burkard BlUmlein (D) Broersen & Lukács (NL) Peter Buggenhout (B) (uitgenodigd in het kader van passanten 212) Zilvinas Kempinas (LT) Robert Kusmirowski (PL) Thomas Léon (F) Jorge Macchi (RA) Josiah McElheny (USA) Saskia Olde Wolbers (NL) Tsang Kin-Wah (PRC) Tarek Zaki (ET) (uitgenodigd in het kadervan passanten 212) Nieuwe werken: Diego Bianchi (RA) Burkard BlUmlein (D) Persijn Broersen & Margit Lukács (NL) Peter Buggenhout (B) Zilvinas Kempinas (LT) Robert Kusmirowski (PL) Tarek Zaki (ET) Met uitzondering van de werken van Broersen & Lukács en Tarek Zaki, was Fundamentzeer actief betrokken bij de technische productie van deze nieuwe werken. De productionele kosten van alle nieuwe werken werden door Fundament gefinancierd. Bestaande werken: Phyllida Barlow (UK) Thomas Léon (F) Jorge Macchi (RA) Josiah McElheny (USA) Saskia Olde Wolbers (NL) Tsang Kin-Wah (PRC)

11 Fundament - jaarverslag Voor alle werken werden, voor zover noodzakelijk, aanpassingen in de ruimtes verricht. Voor de werken van Léon, Macchi en Olde Wolbers werden black boxes gebouwd. Voor de werken van Broersen & Lukács, McElheny en Tsang werden bestaande ruimtes gedeeltelijk of geheel verduisterd, al naar gelang de wensen van de kunstenaars. Voor de AV-installatie werden, op advies van Museum De Pont, Bram Vandeveire ( 841, Gent) en Wouter van Beirendonck (Novid, Antwerpen) gecontracteerd. Vandeveire startte de technische communicatie met de kunstenaars en trof alle technische voorbereidingen, Van Beirendonck voerde alle installaties met zijn team van Novid uit. Phyllida Barlow zou in eerste instantie een aantal recente monumentale werken plaatsen in de grootste hal. Een eerste presentatie van deze werken op de Biënnale van Kiew, waarna ze direct naar Tilburg zouden komen, bleek funest; de werken zaten onder het betonstof en moesten gerepareerd en schoongemaakt worden. Dat bleek vóor S/ow Burn niet meer haalbaar. Barlow stelde daarom een kleiner bestaand werk voor, dat ze persoonlijk kwam installeren, samen met curator Chris Driessen, haar studio manager en een technicus van Hauser & Wirth. De oorspronkelijke plek voor Barlow werd uiteindelijk ingenomen door het monumentale werk van Peter Buggenhout. Het complexe werk van Josiah McElheny, dat speciaal in opdracht van Whitechapel Gallery gemaakt was, werd in nauwe samenspraak met Whitechapel Gallery gesitueerd, aangepast en geïnstalleerd. Aangezien het werk erg complex was en er geen blueprints waren, was het noodzakelijk dat de installatie van het werk verricht werd onder supervisie van de galery manager van Whitechapel Gallery, Chris Aldgate. Aldgate verbleef hiervoor twee weken in Tilburg en werkte gedurende die tijd hecht samen met het technisch team van Fundament, tot grote tevredenheid van beide partijen. Slow Burn was uiteindelijk niet slechts een tijdelijke tentoonstelling in de Tilburgse Spoorzone. De dertien werken vormden samen met de locatie en de bezoekeri een onlosmakelijk geheel, waarin tijd en entropie een onvooziene factor speelden. Publicatie Ïer gelegenheid van S/ow Burn was er een publicatie gepland. Fundament geeft publicaties altijd uit nadat een expositie gerealiseerd is, zodatdocumentatie van alle werken opgenomen kan worden. Aangezien bij de opening van Slow Burn duidelijk was dat een aantal pósten noodzakelijk overschreven waren en sommige inkomsten niet gerealiseerd waren, kon er enkel besloten worden een publicatie uit te geven indien er meer dan het geraamde aantal bezoekers en donaties gerealiseerd werd. Helaas bleek dat niet het geval. Educatie ln kader van S/ow Burn werden in samenwerking met het Theresialyceum twee pilotprojecten gestart die que thematiek aansloten bij de expositie, Mx up The Mess/ voor ckvleerlingen en Tijdgrijpers voor bovenbouwleerlingen. De producten die hieruit voort zouden vloeien zouden einde mei 213 voor het voortgezet ondenrrrijs via de website van Fundament beschikbaar komen. Fundament slaagde er niet in om de aanvullende financiering rond te krijgen. Bij De Kunstbalie kon geen subsidie aangevraagd worden omdat er tot april 213 een subsidiestop was in verband met gewijzigd provinciaal en landelijk beleid. Het Fonds voor Cultuurparticipatie honoreerde de aanvraag niet in verband met het hoge aantal aanvragen en de beperkte beschikbare middelen. Fundament achtte het begin april niet financieel verantwoord om de producten alsnog te realiseren. De pilotprojecten werden wel afgerond. Hieraan namen op het Theresialyceum ca. 12 leerlingen deel. Ofschoon er geen producten beschikbaar waren werd de expositie door studenten van vier middelbare scholen bezocht. Daarnaast werd de expositie door studenten van zeven beeldende kunstacademies uit Nederland en België bezocht.

12 Fundament - jaarverslag Publiciteit Voor S/ow Burn werd een uitgebreide publiciteitscampagne gevoerd op nationaal, provinciaal en regionaal niveau, zowel in Nederland als in België. Erwerden bovendien persberichten en nieuwsbrieven verstuurd naar de nationale kranten en vakpers in de rest van West-Europa. De campagne bestond uit de volgende middelen: - website: Slow Burn werd aangekondigd en zal naderhand gearchiveerd worden op de site van Fundament. Voor de expositie werd tevens een tijdelijke domeinnaam gecreëerd. - elektronische nieuwsbrieven en social media: Slow Burn werd aangekondigd in nieuwsbrieven. Op Facebook viel de voortgang van de productie te volgen. - persmailing: Fundament vezond ca. 2.5 aankondigingen en persberichten (NL/E) naar buitenlandse/landelijke/regionale dagbladen, vakbladen op het gebied van beeldende kunst en architectuur, huis-aan-huis bladen, radio, tv, lifestyle magazines en toeristische media. - direct mailing: Fundament verstuurde via direct mailing 2.5 uitnodigingen. Dit bestand werd aangevuld met een direct mailing van 1.5 stuks van relaties van de deelnemend kunstenaars. ln totaal werden er 4. uitnodigingen verstuurd in binnen- en buitenland. - ing: voor S/ow Burn werd een ing vezonden naar het (inter)nationale bestand van Fundament: perspreview: voor Slow Burn organiseerde Fundament op 5 april een pers preview. - advertenties/banners: voor Slow Burn plaatste Fundament advertenties in de volgende kunsttijdschriften: Kunstbeeld, Metropolis M., De Witte Raaf en (H)Art. Op de websites van deze tijdschriften werden banners geplaatst. - affiche, flyers, vaandels: Fundament beschikt over een (inter-)nationaal affiche- en flyerbestand van 6 adressen. Dit betreft beeldende kunstinstellingen. Daarnaast werd in samenwerking met de Cubiss eenzelfde mailing verspreid over alle bibliotheken en Uitpunten in Brabant (27 stuks). ln totaal werden er 11. flyers verspreid. Voor S/ow Burn werd er geadverteerd in de gemeentelijke mupi's en werden er op de route naar de expositieplek en op strategische plekken in Tilburg vaandels geplaatst. - plattegronden en zaalteksten: voor Slow Burn werden er zaalteksten geproduceerd met uitgebreide achtergrondinformatie over de deelnemende kunstenaars en hun werk. De plattegrond van de expositie werd op de achtezijde van de toegangskaart gedrukt. Vrije publiciteit Slow Burn kreeg uitstekende persaandacht met recensies die uitermate lovend waren, niet alleen in de vakpers maar ook op menige culturele website en in blogs: Zelden zo'n geslaagde combinatie gezien van kunst, ruimte en tijd. Volkskrant Alles wijst erop dat Fundament met Slow Burn opnieuw een boeiende expositie heeft gemaakt, eentje die zich kan meten met wat Fundament in 25 presteerde in de leegstaande AaBeFabrieken...Een aanrader! Brabants Dagblad Slow Burn is een heel goede tentoonstelling, een slimme selectie, afgemeten en precies. Metropolis M Ronduit spectaculair! Kunstbeeld Boeit van begin tot einde. Elsevier

13 Fundament - jaarverslag De locatie is prachtig, de poëtische breekbaarheid van de kunstwerken past er erg goed. HArt Een mooie samenhangende tentoonstelling die je met een snik laat verzuchten over het verglijden van de tijd. Tubelight E e n v e nu a rre n d e e n te g e I ij ke rtij d sc h itte re n d e e rv a ri n g. Beelden Een tentoonstelling die nog lang blijft sluimeren in je gedachten. Cultuurbewust.nl Mooie kunst in de grootste loods van Brabant. Omroep Brabant Mooien indrukwekkend. Artupdate.nl 9. Publieksbereik De projecten van Fundament vinden doorgaans plaats in de openbare ruimte en zijn daarom noodzakelijk gratis toegankelijk. Het heffen van entree is nu eenmaal niet mogelijk in de openbare ruimte. ln combinatie met het kwalitatief hoogstaande niveau van de projecten heeft deze gratis toegang erg hoge bezoekersaantallen tot gevolg. Deze kunnen weliswaar niet volledig gemonitord worden, maar op basis van folderafname en extrapolatie kunnen ze redelijk goed ingeschat worden. De vierde editie van Lustwarande (211) trok bijna 1. bezoekers. Deze bezoekersaantallen liggen beduidend anders wanneer er toegangsprijzen geheven worden. ln de Spoozone was het heffen van entree mogelijk en subsidiënten venruachtten dan ook dat dit gebeurde. Prognoses met betrekking tot bezoekersaantallen van Slow Burn konden enkel gebaseerd worden op vergelijkbare projecten in het verleden. Het meest recente voorbeeld van een vergelijkbaar project was de expositie Space, die Fundament in 25 organiseerde in de voormalige AaBe Fabrieken in Tilburg. De AaBe Fabrieken liggen niet centraal. Desondanks trok de expositie in twee maanden tijd 5.5 betalende bezoekers uit binnen- en buitenland (exclusief middelbare scholieren, die de expositie gratis mochten bezoeken). Gezien de centrale ligging van de Spoozone, de actuele thematiek van de herontwikkeling van de spoorzones in Nederland en gezien de toenemende belangstelling voor hedendaagse kunst, viel te venryachten dat S/ow Burn een hoger bezoekersaantal zou trekken. Het verwachte aantal betalende bezoekers werd daarom op 7 gesteld. De werkelijkheid bleek erg weerbarstig. Ondanks de gevoerde publiciteitscampagne en de uiterst lovende recensies trok S/ow Burn een zeer laag aantal bezoekers: 1.5 waarvan de helftl betalende. Bezoekers waren vrijwel unaniem lovend over S/ow Burn maar de effecten van mond-op-mond reclame bleven uit. Ook de venruachting dat Slow Burn een groot aantal bezoekers zou trekken, die niet zozeer voor de expositie kwamen als wel voor de industriële loc-hallen, die voor het eerst publiekelijk opengesteld waren, werd niet bewaarheid. Afgezien van ernstige logistieke problemen, veroozaakt door de aanhoudende sloop- en bouwwerkzaamheden in de Spoorzone, die de toegang tot het terrein bemoeilijkten en soms zelfs verhinderden, kunnen er geen directe aanleidingen geformuleerd worden voor dit lage 1 Dit aantal is gebaseerd op 75 volwassen bezoekers, terwijl er feitelijk verschillende toegangstarieven waren voor volwassenen, studenten, kinderen en groepen. Niet-betalende bezoekers waren bezoekers tijdens de opening en ontvangsten van een aantal exclusieve groepen, onder wie het potentiële mecenaat.

14 Fundament - jaarverslag bezoekersaantal. De sloop- en bouwwerkzaamheden spelen waarschijnlijk wel een cruciale factor. Soms was de oorspronkelijke ingangssituatie plotseling onaangekondigd gewijzigd, waardoor bewegwijzering niet meer werkte of zelfs verdwenen was en een groot aantal bezoekers van buiten Tilburg klaagden over de slechte vindbaarheid van de expositie. Dat betekent wellicht dat anderen tijdens hun zoektocht zijn omgekeerd en de expositie nooit bezocht hebben. Ook het extreem koude weer tot halverwege mei zal een rol gespeeld hebben en van invloed geweest zijn op het uitgaansgedrag van veel mensen. Enkele bezoekers klaagden over de hoge toegangsprijs. Deze bedroeg 12,5 voor volwassenen. Dat dit een prijs is, die tegenwoordig gangbaar is voor vergelijkbare exposities, bleek wel uit het feit dat deze klacht slechts door enkelen geuit werd. Desondanks zal de economische crisis een rol gespeel hebben in het uiteindelijke bezoekersaantal. Ook het feit dat Slow Burn een pioniersexpositie was, zal bijgedragen hebben aan het lage bezoekersaantal; nooit eerder had er in de loc-hallen een cultureel project plaatsgevonden, sterker nog, deze ruimtes werden voor het eerst voor algemeen publiek ontsloten maar hun exacte ligging en toegang was lang niet voor iedereen bekend. Fundament heeft met veel collega's in het veld en met andere part'rjen/personen gesproken over dit lage bezoekersaantal. Dit leverde geen overtuigend uitsluitsel op, behalve dat S/ow Burn niet de enige expositie was die onder dit verschijnsel gebukt ging. 1. Organisatie Op kende het bestuur van Fundament de volgende samenstelling: - Huub Hannen (voozitter, galeriehouder Maastricht) - Martijn van Nieuwenhuyzen (lid, curator Stedelijk Museum Amsterdam) - Dré Storimans (lid, architect, Tilburg) - John Stokmans (penningmeester, fiscaal jurist, Tilburg) - Kees Weeda (lid, o.a. voozitter Witte de With, Rotterdam) Wendy Voermans-Bink trad per 1 september af als penningmeester. ln de staf traden geen wijzigingen op: - Chris Driessen, artistiek leider - Heidi van Mierlo, zakelijk leider í1. Financiën Toen er einde juni 212 besloten moest worden om S/ow Burn uit te stellen tot na de winter, omdat er op dat moment nog onvoldoende subsidies waren toegekend, werden alle subsidiënten geïnformeerd. Het Mondriaan Fonds stemde in met uitstel onder de voonryaarde dat Fundament voor het jaar 213 geen aanvrage kon indienen voor een jaarsubsidie. Uiteraard had het uitstel directe financiële gevolgen, waarvan de stichting zich terdege bewust was; een half jaar uitstel brengt zes maanden extra vaste lasten met zlch mee. Deze konden nu niet meer gedekt worden met behulp van een jaarsubsidie 213 van het Mondriaan Fonds. De provincie Noord-Brabant bezon zich op dat moment nog over nieuw beleid. Uiteindelijk konden de additionele vaste lasten gedekt worden met behulp van de vierjarensubsidie die de gemeente Tilburg in de herfst van 2Q12 toekende en met behulp van een eenmalige subisidie voor Slow Burn door de provincie Noord-Brabant. Slow Burn werd financieel ondersteund door: Mondriaan Fonds, gemeente Tilburg, Provincie Noord-Brabant, BKKC, Prins Bernhard Cultuurfonds, SNS Reaal Fonds, VolkerWessels,

15 Fundament - jaarverslag Rabobank Tilburg e.o., Vlaamse Gemeenschap en lnstitut Frangais. Slow Burn sloot uiteindelijk af met een financieel tekort van Afgezien van de btw-verhoging van 19 o/o nàar 21 o/o pet l oktober 212, werd dit tekort veroorzaakt door de volgende factoren. Bezoekersaantal Ondanks de uitvoerige publiciteitscampagne die gevoerd werd en de meer dan lovende recensies die S/ow Burn kreeg, werd de expositie niet het succes dat venruacht was en trok gedurende de tien weken datze open was (van woensdag tot en met zondag van 1 1. tot 17. uur) een dramatisch laag aantal bezoekers; terwijl dit aantal uiteindelijk geraamd werd op minimaal 7. bedroeg het feitelijke aantal slechts 15, waarvan de helft betalende. Een voor de hand liggende verklaring voor dit erg lage aantal ontbreekt. Dit had een enorme financiële consequentie en leidde tot een tekort van ruim 73.. Voor een uitvoerige toelichting zie p. 9. Locatie Er waren echter ook een aantal andere factoren die een rol speelden, waarvan er enkele direct voortvloeiden uit de sloop- en bouwwerkzaamheden in het continu transformerende NS-Werkplaatsgebied waar de Loc-hallen gesitueerd zijn: - als gevolg van uitgestelde sloopwerkzaamheden, waren de Loc-hallen veel later voor materieeltoegankelijk dan gepland. Terurijl Fundament gepland had om medio februari 213 met de inrichting te beginnen, kon dit uiteindelijk pas een maand later. Niet alleen moest daarom op het allerlaatste moment besloten worden de expositie nog een keer een week uit te stellen (een hachelijke onderneming die qua agenda's van kunstenaars, reis- en transportarrangementen en publiciteitsvoering ternauwernood slaagde), ook restten er uiteindelijk nog slechts drie weken voor inrichting, inclusief aanpassing van de bestaande ruimtes. Dat de materiaalkosten voor alle noodzakelijke aanpassingen duurder uitvielen dan begroot, wat te maken had met de onbekendheid van de immense ruimtes, werd opgevangen door de toegangsprijs met 2,5 te verhogen, waarmee deze overschrijding van 13. gedekt werd. Door de extreem korte tijd die er voor inrichting resteerde moesten er echter ook noodgedwongen 4 extra professionele productie-assistenten ingehuurd worden meer productieassistenten ingehuurd worden, die een tarief hanteren dat driemaal hoger ligt dan wat assistenten doorgaans vergoed krijgen. Fundament had in deze geen keuze. lndien alle noodzakelijke aanpassingen veilig en degelijk wilden zijn en de expositie op tijd gereed, dan kon er op het onvooziene extra personeel niet bezuinigd worden. Dit zorgde voor een overschrijding van pas op het moment dat Fundament de sleutels tot de ruimtes ontving, werd er meegedeeld dat het aantal insluipers dagelijks toenam, met name als gevolg van de sloopwerkzaamheden, die op dat moment nog in volle gang waren. Het ging daarbij vooral om koperdieven. Aangezien de nachtbewaking die door de gemeente Tilburg was ingeschakeld absoluut ontoereikend was, en S/ow Burn alleen al aan bruiklenen een waarde herbergde van een half miljoen, kon er geen enkel risico genomen worden en moest noodgedwongen bemande nachtbewaking gecontracteerd worden, een feit waarmee vooraf geen rekening gehouden was, aangezien de gemeente steeds de indruk gewekt had dat die bemande nachtbewaking er al was. Deze nachtbewaking bleek inderdaad noodzakelijk. Vrijwel wekelijks waren er inbraakpogingen en er vonden een aantal arrestaties plaats. Ondanks het feit dat er in zee gegaan werd met een professioneel bedrijf dat de beste prijs offreerde en Fundament er bovendien in slaagde om de gemeente voor de helft van deze onvoorziene kosten verantwoordelijk te kunnen stellen, zorgde deze post tot een overschrijding van

16 Fundament - jaarverslag Uitblijven sponsoring en donaties Ten slotte vielen de geraamde inkomsten met betrekking tot sponsoring en donaties tegen, hetgeen, ondanks alle tijdige inspanningen, pas in een heel laat stadium bekend werd, toen alles al in gang gezet was en het onmogelijk was Slow Burn nog te cancellen. - Fundament had 25. begroot aan sponsorinkomsten, uitgaande van een continuering van de sponsorrelatie die al bestond met Rabobank, tenvijl ook projectontwikkelaar VolkerWessels, verantwoordelijk voor de herinrichting van de Spoorzone, zich een potentiële sponsor verklaard had. Beide bedrijven werden in het vroege najaar van 212 benaderd. Pas op 12 maart 213 liet Rabobank uiteindelijk per weten een donatie van 1. te willen bijdragen.fundament heeft duidelijk proberen te maken dat deze bijdrage in geen enkele verhouding staat tot de kwaliteit en kosten van S/ow Burn, maar dit mocht niet baten. Ook met de directie van VolkerWessels bleek het niet eerder mogelijk een afspraak te maken dan op 7 maar 213. Dit bedrijf verklaarde zich bereid om in natura te sponsoren maar zeí geen mogelijkheden te zien voor een additioneel geldbedrag. Dit uitblijven van sponsorgelden zorgde uiteindelijk voor 25. euro minder inkomsten. - Fundament besloot zich voor Slow Burn en ook voor de financiering van toekomstige projecten te gaan richten op het moderne mecenaat. Met behulp van Van Lanschot Bankiers en KoBra (Kunst en Onderneming Brabant) konden een aantal exclusieve bijeenkomsten met cliënten belegd worden. En ofschoon deze bijeenkomsten succesvolwaren, gezien het aantal mondelinge toezeggingen voor (eenmalige of periodieke) ondersteuning tussen de 1. en 5. per bedrijf of huishouden, was er op 31 juli jl. nog geen enkele schriftelijke toezegging ontvangen. En hoewel die toezeggingen op redelijk korte termijn te venrvachten vallen, moest helaas geconcludeerd worden dat er een tekort bleek van 24. aan donaties. Samenvattend kan er geconcludeerd worden dat het uiteindelijke tekort vrijwel geheel veroorzaakt werd door tegenvallende inkomsten, waarvan ruim de helft door het extreem lage bezoekersaantal. Zouden de geraamde inkomsten daadwerkelijk gerealiseerd zijn, dan zou et uiteindelijk een tekort geweest zijn van 5.. Fundament heeft de drie overheden over het tekort geïnformeerd, waarbij het feitelijke bedrag nog niet genoemd kon worden omdat dat op dat moment nog niet bekend was. Uiteindelijk dient er geconcludeerd te worden dat het organiseren van een dergelijke hoogstaande internationale expositie op een niet-museale locatie te zeer afhankelijk is van bezoekersaantallen. Fundament wil daar echter niet bij stil blijven staan en heeft een plan geformuleerd voor een onmiddellijke sanering, dat realistisch en haalbaar is, waarbij op de drie overheden slechts een klein beroep gedaan hoeft te worden voor een additionele bijdrage. Op die wijze kan een faillissement voorkomen worden en kan één van de belangwekkendste productie- en presentatie-instellingen voor hedendaagse kunst in Nederland, die in 213 twintig jaar actief is, verder werken aan een beloftevolle toekomst.

17 Resultatenrekening Stichting Fundame nt 213 Opbrengsten Omzet Brutowinst Kosten Personeelskosten Huisvestingskosten Bedrijfskosten Algemene kosten Bedriifsresultaat rr Financiële resultaten Biizondere resultaten Resultaat

18 Toelichting op de resultatenrekening Opbrengsten Subsidies Donaties Entreegelden Omzet Verkoop Paviljoen Grotto Brutowinst Kosten Petsoneelskosten Brutosalarissen Vakantiegeld Ziektev erzuimv erz ekering Sociale lasten Pensioenptemies Overige Fluisvestingskosten Huur Verzekedngen Bedriifskosten Productie en materiaal Inrichtingskosten Vergoeding inrichting Vergoeding beheer Transpottkosten Reis en verblijfkosten Vetgunningen Verzekeringen Representatie Beveiliging slow burn Vormgeving en produktie Fotografie Website Vertaling Publiciteitscampagne Handeling en mailing Slow burn , , L , , Passanten , r r

19 Algemene kosten Secretariaat Orientatie Bestuurskosten Contributies Ábonnementen Accountantskosten Advieskosten Áutomatis eringsko s ten Koersvetschillen Financiële tesultaten Rente rekening coutant bank Rente belasting Overige rentelasten I(osten tekening courant bank Incassokosten belasting Incassokosten oveíige Incassokosten debiteuren Boeten belastingdienst Biizondere Íesultaten ISsvetschillen Bijzondere baten , ,r , **) x) De vetkoop van het paviljoen wordt meegenomen in het overzicht *+)) Dit is de sanedngswinst, bedtagen die i.h.k. van de sanering niet meer betaald hoeven te worden aan de "gewone" crediteuten. In de sanering is 5,69% pet reguliere vorderig uitgekeetd.

20 Balans 3t Activa Kottlopende votderingen Debiteuren Nog te ontvangen subsidie Rekening courarrt stichting Grotto Vooruitbetaalde kosten Níaarborgsom Liquide middelen Rabobank I{as 1, , 18 L57.8 t9 Totaal activa Passiva Eigen vermogen Beginvermogen Resultaat 213 Kortlopende schulden Rabobank Te betalen omzetbelasling Te betalen loonheffing Te betalen sociale premies Te betalen pensioen Nog te betalen onkosten s.6-1, Totaal passiva

21 Toelichting balans In de balans (en de resultatenrekening) is de vetkoop van het Paviljoen Gtotto en de afin'ikkeling van de saneting teeds verwerkt. Ter toelichting metken wii het volgende op (de meeste posten spreken voot zich) Debiteuten: Dit zrjn de nog te ontvangen bedtagen die betrekking hebben op de verkoop van het paviljoen Grotto. Nog te betalen onkosten Dit is de afrx.'ikkeling van de sanering van 213.