REMBRANDT, PORTRET VAN DE PREDIKANT ELEAZAR SWALM/US

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "REMBRANDT, PORTRET VAN DE PREDIKANT ELEAZAR SWALM/US"

Filip Theophiel Visser
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

2 N S T T U U T I N S T I T U U T C 0 L L E C T 1 E C 0 L L E C T I E REMBRANDT, PORTRET VAN DE PREDIKANT ELEAZAR SWALM/US Bredius nr 213 Koninklijk Museum voor, inv. nr 705 In opdracht van: Onderzoekers: Prof. Dr E. van de Wetering Rembrandt Research Project C.M. Groen Projectnummer: Objectnummer: Amsterdam, 22 november 2000 Niets uit dit rapport mag worden vermenigvuldigd en/of"openbaar gemaakt door middel van druk, f"otokopie, microfilm of"op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van het Het ter inzage geven van het ICN-rapport aan direct belanghebbenden is toegestaan.

3 Onderzoek naar Rembrandt(?), Portret van de predikant Eleazar Swalmius, Bredius nr 213, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen, inv. nr 705 Conserverj ngsonderzoek natuurwetenschappelijk onderzoek instelling naam adres datum ICN-contactpersoon Werknummer Objectnummer doe map. file : Rembrandt Research Project : l) Prof Dr. Ernst van de Wetering : c/o KunsthiStorisch Instituut, Herengracht 286, 1016 BX Amsterdam 2) Koninklijk Museum voor Dr P. Huvenne, Directeur Plaatsnijdersstraat 2 B-2000 Antwerpen : Karin Groen : : 2668 : 2000/64 : 2668/Br. 213 Omschrijving van het object/ project Rembrandt(?), Portret van de predikant Eleazar Swalmius, Bredius nr 213, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen, inv. nr 705. Vraag/ probleemstelling Onderzoek van de gronderingslagen van schilderijen van Rembrandt en zijn omgeving levert informatie op omtrent werkplaatspraktijken in de zeventiende eeuw. Deze kennis is van nut bij het doen van uitspraken over het ontstaan van het onderzochte schilderij en de conditie ervan. Onderzoek Op l september 2000 werd het schilderij naar het schilderijenrestauratieatelier van het museum gebracht. De randen van het doek werden onderzocht onder een stereomicroscoop voor het bepalen van twee geschikte monsterplaatsen. De volgende monsters werden genomen, na verwijdering van het langs de rand aanwezige plakband (van een vroegere behandeling) door de restaurator Lizet Klaassen: l. Achtergrond, langs de bovenrand, 5,5 cm van rechts, onder het plakband. 2. Onderrand, 3,0 cm van links, van onder het plakband. Van allebei de monsters werd een verfdwarsdoorsnede gemaakt, die werd bestudeerd onder een Zeiss Axioplan- 2 onderzoeksmicroscoop in opvallend normaal licht en in fluorescentie. De chemische elementen waaruit de pigmenten bestaan werden bepaald met SEM-EDX (scanning electronen microscoop met energie dispersieve röntgenanalyse) in monster l. Resultaat In allebei de monsters l en 2 werd een dubbele grond aangetroffen. De eerste grondlaag is rood en bestaat uit een rode aarde met een dikte tot ca 150 µm. De tweede grond, die er bij het nemen van het monster onder het stereomicroscoop lichtgrijs uit zag, bestaat uit loodwit, weinig geel-bruine oker, weinig rode oker en (fijngemalen) houtskool(?)zwart, met een dikte van ca 30 µm. In monster l bevindt zich op de grond een originele gemêleerde bruine verflaag, in monster 2 twee originele lagen met bruine, rode en zwarte pigmenten (zie monsterformulieren). Op de verflagen bevinden zich verschillende laagjes vernis en vuil. 1 N S T 1 T U U T I N S T I T U U T C 0 l l E C T 1 E C 0 L L E C T I E

4 Conclusie Het gebruik van een dubbele grond zoals die werd aangetroffen op het Portret van de predikant Eleazar Swa/mius (Bredius nr 213, KMSKA 705), was een gangbare techniek voor het prepareren van doeken in de zeventiende eeuw. De volgende uitspraak wordt gedaan onder voorbehoud; er zijn nog niet genoeg gegevens verzameld omtrent het gebruik van dubbele gronden in het algemeen. Echter, als de samenstelling en de verhouding van de pigmentdeeltjes in het verfmengsel dat werd gebruikt voor de bovenste laag van de dubbele grond wordt vergeleken met soortgelijke gronden op andere schilderijen van Rembrandt, dan komt de grond redelijk overeen met die gebruikt aan het eind van de dertiger jaren van de zeventiende eeuw. Karin Groen Amsterdam, Bijlagen Monsterformulieren met opnamen van de verfdwarsdoorsneden 1 N S T 1 T U U T l N S T I T U U T C CO O L L L L E EC CT T I J E E

5 Schilder: Rembrandt (?) Datering: 1637 Doek Afmeting: Herkomst: Koninklijk Museum voor Inv.nr.: 705 Bredius nr. : Werknr: Objectnr.: 2668 Doc.mapnr: Genomen door: Karin Groen Datum: Monsternr: 139 x 109 cm /64 Br Beschrijving monsterplaats: Coördinaten: Monstername dmv Scalpel: Penseel: Aangeraakt met (vingers, saliva, oplosmiddel etc.): Monsterbuisje Glazen via!: Gelatinecapsule: Reden van monstername: Beschrijving van de monsterplaats na monstername, door stereomicroscoop: Hypothetische samenstelling/laagopbouw: Opmerkingen bij monstername (consistentie: Bros? Gel? Taai? etc.: Bewaarplaats verf dwarsdoorsnede/monstermateriaal: Monstermateriaal over na analyses? Achtergrond, langs de bovemand, onder het plakband. 5,5 cm van rechts. v Schraapsel: Watje: v Anders, nl: v Plastic: Anders, nl: Rembrandt Research Project, vergelijking van de grondlagen. Dubbele grond: rood, daarop wit. Daarop dunne bruine verf van de achtergrond. Dikke vernislagen. Ook overschildering? Koninklijk Museum voor nee Resultaat verfdwarsdoorsnede Beschrijving van het monster onder de Van boven naar beneden: vernis/ donkere verf/lichte grond/rode grond stereomicroscoop: Hypothetische samenstelling!laagopbouw: Dwarsdoorsnedenr: 4813 Ingebed in: polyester Laagnr Dikte/µm Samenstelling V emis, plaatselijk aanwezig Vuil, plaatseliik aanwezig 7 Ca25 Vernis (groenige fluorescentie) 6 Vuil, plaatseliik aanwezig Restant oude vernis, (gele fluorescentie) 4 Ca20 Bruine verflaag, bevat bruine oker, beenderzwart, weinig rode oker en loodwit 3 Ca25 2de grondlaag: loodwit, weinig geel-bruine oker, weinig rode oker, fijngemalen houtskool(?)zwart 2 Ca90 1 ste grondlaag: rode aarde, in 2x opgebracht 1 Vóórliiming en vernis van laag 7 die in een craquelure is gelopen Opmerkingen: Analytische techniek SEM-EDX SEM-EDX SEM-EDX SEM-EDX, Shell Research and Technology Centre 1 ste grond:, overall: 2d grond, overall: Verflaag: C, 0, Al. Si, (Pb), (K), (Ca), Fe C, (0), Pb, (Fe) C, 0, ((Mg)), Al, Si, P, Pb, (K), Ca, Fe

Schilder: Rembrandt (?) Datering: 1637 :Doek Herkomst: Werknr: Genomen door: Koninklijk Museum voor 2000-116 Karin Groen Inv.nr.: Objectnr.

6 Schilder: Rembrandt (?) Datering: 1637 :Doek Herkomst: Werknr: Genomen door: Koninklijk Museum voor Karin Groen Inv.nr.: Objectnr.: Datum: Afmeting: 139 x 109 cm Bredius nr.: 213 Doe.map nr: 2000/64 Monsternr: Br Foto's Verfdwarsdoorsnede normaal licht, rechterkant monster

7 Schilder: Rembrandt (?) Datering: 1637 Doek Afmeting: 139x109 cm Herkomst: Koninklijk Museum voor lnv.nr.: 705 Bredius nr.: 213 Werknr: Objectnr.: 2668 Doc.mapnr: 2000/64 Genomen door: Karin Groen Datum: Monstemr: Br nonnaal licht, linkerkant monster Fluorescentie

8 Schilder: Rembrandt (?) Datering: 1637 Doek Herkomst: Koninklijk Museum voor Jnv.nr.: 705 Werknr: Objectnr.: 2668 Genomen door: Karin Groen Datum: Afmeting: Bredius nr.: Doc.mapnr: Monsternr: 139x109 cm /64 Br Beschrijving monsterplaats: Coördinaten: Monstemame dmv Scalpel: Penseel: Aangeraakt met (vingers, saliva, oplosmiddel etc.): Monsterbuisje Glazen via/: Gelatinecapsule: Reden van monstername: Beschrijving van de monsterplaats na monstername, door stereomicroscoop: Hypothetische samenstellingllaagopbouw: Opmerkingen bij monstername (consistentie: Bros? Gel? Taai? etc.: Bewaarplaats verf dwarsdoorsnede/monstermateriaal: Monstermateriaal over na analyses? Onderrand, onder het plakband. 3,0 cm van links v Schraapsel: v Anders, nl: Watje: v Plastic: Anders, nl: Rembrandt Research Project, vergelijking van de grondlagen. Dubbele grond: koel licht grijzig-witte grond op rood. Monster volledig, tot op het doek., Amsterdam nee Resultaat verfdwarsdoorsnede Beschrijving van het monster onder de stereomicroscoop: Van boven naar beneden: vernis/donkere verf/licht grijze grond/rode grond (volledig, ook aan de onderkant) Hypothetische samenstellingllaagopbouw: Dwarsdoorsnedenr: 4814 Ingebed in: polyester Laagnr Dikte/µm Samenstelling Analytische techniek 6 Totale dikte Vernislagen, minstens twee lagen oude vernis en twee latere. Vuil ca40 tussen de vernislagen 5 Ca 15 Bruinzwarte verflaag 4 Ca 15 donkerbruine verflaag, bevat bruine en weinig fel rode oker, omber? beenderzwart, weinig loodwit 3 Ca35 2ae grondlaag: loodwit, weinig geel-bruine oker, weinig rode oker, fiingemalen houtskool(?)zwart 2 Totca ste grondlaag: rode aarde, in 2x ongebracht 1 Vóórfüming Opmerkingen:

9 Schilder: Rembrandt (?) Datering: 1637 Doek Afmeting: 139x109 cm Herkomst: Koninklijk Museum voor Inv.nr.: 705 Bredius nr.: 213 Werknr: Objectnr.: 2668 Doc.mapnr: 2000/64 Genomen door: Karin Groen Datum: Monsternr: Br Foto's Verfdwarsdoorsnede nomtaal licht fluorescentie

10 Schilder: Datering: Herkomst: Werknr: Genomen door: Rembrandt (?) 1637 IJoek Koninklijk Museum voor Karin Groen Inv.nr.: Objectnr.: Datum: Afmeting: 139 x 109 cm 705 Bredius nr.: Doe.map nr: 2000/ Monsternr: Br 213-2

Vergelijkbare documenten

Stichting Restauratie Atelier Limburg

Stichting Restauratie Atelier Limburg ANALYSE RAPPORT Rembrandt, De Verloochening van Petrus, Rijksmuseum A 3127, Bredius 594 In totaal zijn veertien verfmonsters bestudeerd onder het mikroskoop en geanalyseerd.