RAPPORT VAN BEVINDINGEN. Onderzoek naar de kwaliteitsverbetering bij. Basisschool De Kaap

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN Onderzoek naar de kwaliteitsverbetering bij Basisschool De Kaap Plaats : Amsterdam BRIN-nummer : 19AI Onderzoeksnummer : Datum schoolbezoek : 12 juni 2012 Rapport vastgesteld te Utrecht op 10 september 2012

2

3 Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Toezichtarrangement 13 pagina 3 van 13

4

5 1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 12 juni 2012 een onderzoek naar de kwaliteitsverbetering uitgevoerd op obs De Kaap. Daarbij is gekeken naar de kwaliteit van het onderwijs en naar naleving van wet- en regelgeving. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. Tijdens het kwaliteitsonderzoek dat is uitgevoerd op 16 maart 2010 stelde de inspectie tekortkomingen vast in de opbrengsten en het onderwijsleerproces op obs De Kaap. Deze zijn beschreven in het inspectierapport dat is vastgesteld op 29 april De kwaliteit van het onderwijs is toen als zwak beoordeeld en de inspectie heeft haar toezicht geïntensiveerd. Om na te gaan of de eerder vastgestelde tekortkomingen zijn opgeheven en de kwaliteit van het onderwijs weer voldoende is, heeft de inspectie nu een afsluitend onderzoek naar de kwaliteitsverbetering uitgevoerd. Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven onderzoekt de inspectie tevens standaard of wordt voldaan aan bepaalde wettelijke voorschriften. Toezichthistorie In maart 2010 heeft een kwaliteitsonderzoek plaats gevonden waarbij, zoals hiervoor aangegeven, de kwaliteit van het onderwijs als zwak is beoordeeld. De school heeft een plan van aanpak opgesteld om de tekortkomingen en risico's op te heffen. Naar aanleiding hiervan heeft de inspectie een gesprek gevoerd met het bevoegd gezag en nadere afspraken gemaakt die zijn vastgelegd in een toezichtplan. Door wisselingen in de directie heeft het verbetertraject vertraging opgelopen. In lijn met het tweejarig verbetertraject, dat is ingezet als onderdeel van de Kwaliteitsaanpak Basisonderwijs Amsterdam (KBA), verwachtte het bevoegd gezag dat de kwaliteit van het onderwijs in juni 2012 weer voldoet aan de eisen die de inspectie stelt. Het bevoegd gezag heeft een beredeneerd verzoek ingediend bij de inspectie om het traject met één jaar te verlengen. De inspectie heeft dat verzoek gehonoreerd en heeft het toezichtplan aangepast. Tijdens het verbetertraject heeft de inspectie driemaal een voortgangsgesprek gevoerd op de school (respectievelijk op 6 januari 2011, 18 juli 2011 en 8 december 2011). De inspectie concludeerde naar aanleiding van die gesprekken dat het proces om de onderwijskwaliteit te verbeteren, ondanks personele wisselingen in de directie en bij de interne begeleiders, grotendeels positief verliep. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Een controle van de aanwezigheid van de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan bij de inspectie. Een toets op de aanwezigheid van informatie over enkele wettelijke verplichte onderdelen in de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan. Een controle op de onderwijstijd die de school heeft gepland. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatieactiviteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd, te weten: Voortgangsrapportage De Kaap, juni 2012; De Kaap, Streefdoel/groei cijfers in vaardigheidsscores schooljaar ; KBA, Verslag Monitor- 3, 10 april 2012; en diverse toetsgegevens. pagina 5 van 13

6 Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 1/ 2 (2x), 3, 4, 5, 6, 7 en 8. Gesprekken met de directie en de intern begeleiders over de kwaliteit van de indicatoren. Een gesprek met leraren. Een eindgesprek met de directie en een vertegenwoordiging van het bestuur, na afloop van het schoolbezoek. Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie indicatoren van de volgende aspecten: opbrengsten, onderwijsleerproces, zorg en begeleiding, kwaliteitszorg. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2011 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. pagina 6 van 13

7 2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2011 op De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Daarnaast heeft de inspectie enkele controles uitgevoerd op bepaalde standaard gecontroleerde wettelijke voorschriften. Of de school wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score 'ja' of 'nee'. Kwaliteitsaspect 1 Opbrengsten 1.1 * De resultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.2 * De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.3 De leerlingen doorlopen in beginsel de school binnen de verwachte periode van acht jaar. 1.4 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. Kwaliteitsaspect 2 Leerstofaanbod 2.1 * Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.2 * De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 2.4 * De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. 5 pagina 7 van 13

8 Kwaliteitsaspect 5 Didactisch handelen 5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Kwaliteitsaspect 6 Afstemming 6.1 De leraren stemmen de aangeboden leerinhouden af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding 7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. Kwaliteitsaspect 8 Zorg 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3 * De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. Kwaliteitsaspect 10 Voorwaarden voor kwaliteitszorg 10.1 De schoolleiding stuurt de schoolontwikkeling inclusief de kwaliteitszorg aan De schoolontwikkeling is verbonden met de visie op onderwijs, zoals geformuleerd in het schoolplan De schoolleiding zorgt voor een professionele schoolcultuur Bij de zorg voor kwaliteit zijn bestuur, directie, team en andere belanghebbenden betrokken. Naleving wet- en regelgeving NT1a De inspectie is in het bezit gesteld van de geldende schoolgids (art. 16, lid 2 en 3, WPO). NT2a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende schoolplan (art. 16, lid 1 en 3, WPO) NT3a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende zorgplan (art. 19, lid 3, WPO). NT4a Er is voldoende onderwijstijd geprogrammeerd om te kunnen voldoen aan de daarvoor gestelde minima (art. 8, lid 7 onder b, WPO). NT4b Er is maximaal zevenmaal een onvolledige schoolweek geprogrammeerd voor de groepen 3 t/m 8 (artikel 8, lid 7 onder b, WPO). ja nee pagina 8 van 13

9 2.2 Beschouwing Algemeen beeld Het onderzoek naar de kwaliteitsverbetering toont aan dat de kwaliteit van het onderwijs op basisschool De Kaap voldoende is. Uit het kwaliteitsprofiel blijkt dat de school haar onderwijs op bijna alle onderdelen weer op orde heeft gebracht. Het bestuur heeft bij de start van het verbetertraject de school aangemeld bij de KBA. Met externe begeleiding stelde het team zich open om de didactische vaardigheden te versterken. Samen met de intern begeleiders heeft het team de afstemming en de begeleiding van zorgleerlingen op een voldoende niveau gebracht. Daarnaast heeft de school haar leerstofaanbod grondig vernieuwd en aangepast aan de behoeften van haar populatie. Mede door de gerichte aansturing van de interim- en de huidige directie, alsmede door de afspraken over het gebruik van de handleidingen én een accurate registratie van de vorderingen is de eenduidigheid in het didactisch handelen versterkt. Het uiteindelijke doel van het verbetertraject is blijvende verhoging van de opbrengsten. Inmiddels zijn de eindopbrengsten en bijna alle tussenopbrengsten voldoende. De ambitie van de school is de opbrengsten in de komende jaren op een structureel hoog niveau te brengen. Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. Toelichting De opbrengsten De inspectie beoordeelt de eindopbrengsten als voldoende. Dit oordeel is gebaseerd op de resultaten op de Cito Eindtoets van de afgelopen drie jaar. In 2010, 2011 en 2012 zijn de eindopbrengsten, na herberekenen voor leerlingen die uitstromen naar het praktijkonderwijs of die korter dan vier jaar in Nederland zijn en het Nederlands onvoldoende beheersen, voldoende. De resultaten op tussentijdse momenten zijn gemiddeld eveneens voldoende. De inspectie kijkt naar vijf meetmomenten, te weten: technisch lezen in de groepen 3 en 4, rekenen en wiskunde in de groepen 4 en 6 en begrijpend lezen in groep 6. Alleen de resultaten in groep 6 zijn bij begrijpend lezen onvoldoende. Toch maakt de inspectie twee kanttekeningen. Allereerst blijven in groep 5 de resultaten achter bij rekenen. Daarnaast is begrijpend lezen voor de hele school een vak dat aandacht behoeft. De school onderkent dit en heeft al maatregelen genomen door extra tijd en hulp in te plannen en het aanbod te versterken. De school is gestart met het opstellen van een ontwikkelingsperspectief voor de leerlingen die naar verwachting het eindniveau van groep 8 niet zullen halen. Op basis van de gegevens van onderzoek, de eigen observaties en de resultaten in het verleden heeft de school het uitstroomniveau bepaald en een ontwikkelingsperspectief opgesteld. Omdat deze ontwikkelingsperspectieven vrij recent zijn gemaakt, hebben er nog geen twee tussentijdse evaluaties plaatsgevonden. Daarom krijgt indicator 1.4 geen waardering. Positieve ontwikkelingen en verbeteringen in het onderwijs In de afgelopen twee jaar heeft de school te maken gehad met personele wisselingen en ziekte. Het bestuur heeft hier steeds adequaat op gereageerd door een interim directeur en een externe intern begeleider aan te stellen. De huidige directeur werkt op De Kaap sinds de start van dit schooljaar. Ondanks deze tegenslagen heeft de school de koers van het verbetertraject vastgehouden. Het team is geschoold en gecoacht in het gebruik van het model van activerende directe instructie en gestart met een traject handelingsgericht werken. pagina 9 van 13

10 Daarnaast werken de directie en de intern begeleiders inmiddels ook aan het vergroten van het opbrengstbewustzijn van het team. Een team dat nog volop bezig is met verdere professionalisering. De leraren geven aan dat zij door al die verbeteracties en begeleiding zich ook meer één team voelen. Zij spreken vertrouwen uit in elkaar en in de huidige directie en de intern begeleiders. De inspectie gaat beknopt in op de aspecten die bij hebben gedragen aan de kwaliteitsverbetering van de school: Verbetering van het (taal)aanbod en aandacht voor woordenschatontwikkeling Meer lijn in de opbouw van de les en in de didactiek Verbeteringen in de afstemming en de zorg Gerichte aansturing en meer oog voor kwaliteitszorg Verbetering van het (taal)aanbod en aandacht voor woordenschatontwikkeling De school heeft ingezet op verbetering van haar leerstofaanbod. Het taalonderwijs is verbeterd door de implementatie van nieuwe methoden voor voortgezet technisch lezen en begrijpend lezen. Sinds dit schooljaar is de kleuterbouw overgestapt op het VVE-programma Ik en Ko waarvoor de leraren naar alle waarschijnlijkheid aan het eind van het schooljaar gecertificeerd zijn. Het team is zich bewust van de noodzaak de woordenschat van de leerlingen te vergroten en Ik en Ko ziet de school als een goed startpunt. In de leeromgeving is aandacht voor woordenschat herkenbaar, maar ook in de andere bouwen is structureel aandacht voor woordenschat nodig. Dat komt ook sterk naar voren bij het vakgebied begrijpend lezen. Mede om genoemde redenen is de school na de kerstvakantie vervroegd overgestapt op een nieuwe taalmethode die nu geïmplementeerd wordt. Verdere uitbouw van het woordenschatonderwijs en de didactiek staat voor de komende jaren dan ook op de verbeteragenda van de Kaap. Meer lijn in de opbouw van de les en in de didactiek De afgelopen jaren zijn de leraren intensief geschoold in het werken met activerende instructie. De leraren krijgen regelmatig klassenbezoek en daarna feedback. De aandacht heeft gelegen op het versterken van het klassenmanagement, het duidelijk maken aan leerlingen welke leerhouding er verwacht wordt en het afstemmen van de instructie en verwerking aan de behoeften van leerlingen. De inspectie ziet nog wel verschillen tussen leraren in het didactisch handelen, maar over het algemeen zijn de bezochte lessen van voldoende kwaliteit. Verbeteringen in de afstemming en de zorg Een belangrijk aspect van het verbeteren van het didactisch handelen lag in het werken met uitgestelde aandacht (klassenmanagement) en het afstemmen van de instructie en verwerking op de behoeften van leerlingen. Via een pedagogisch-didactisch overzicht en groepsplannen (door handelingsgericht te werken) brengen de leraren de leer- en instructiebehoeften van de leerlingen in kaart. Het lukt de leraren steeds beter om hun onderwijs af te stemmen op deze behoeften. Een ander belangrijk doel van deze werkwijze is de leerlingen preventieve zorg te geven om te voorkomen dat zij achterstand oplopen. Bij rekenen passen de leraren hun groepsplan na iedere methodegebonden toets aan, hetgeen maakt dat er snel gereageerd kan worden als leerlingen leerdoelen van dat vakgebied niet halen. Via analyse van de toetsen van het LVS houdt het management een vinger aan de pols om tijdig maatregelen te treffen als dat nodig is. Het versneld invoeren van de nieuwe taalmethode is hier een voorbeeld van. Een ander voorbeeld is het uitbreiden van de onderwijstijd. Elke mogelijkheid die de school ziet, benut ze om de onderwijstijd verder af te stemmen. Zo is er een verlengde schooldag voor groep 3 tot en met 8, de vakantieschool met name voor taal en de middaggroep taal voor nieuwkomers en NT2 leerlingen. pagina 10 van 13

11 De intern begeleiders hebben de zorgstructuur herijkt onder andere door criteria voor uitval op te stellen. Indien nodig krijgen leerlingen (groeps)handelingsplannen. Mocht de hulp niet het gewenste effect hebben en de achterstand blijft te groot dan volgt onderzoek en zo mogelijk stelt de school een ontwikkelingsperspectief op. Gerichte aansturing en meer oog voor kwaliteitszorg De interim directie heeft, mede door de input van de experts van de KBA, de kwaliteitszorg opgezet. Het afgelopen jaar is de kwaliteitszorg verder uitgebouwd onder andere door meer opbrengstgericht te werken. De opbrengsten worden nu na iedere toetsronde geëvalueerd en per groep en per leerjaar stelt de school streefdoelen op. De huidige directeur heeft inmiddels de opbrengsten van alle leerlingen in kaart gebracht op een datamuur. Dit is een belangrijk middel om het opbrengstbewustzijn van het team te vergroten en meer oog te krijgen voor het behaalde leerrendement om vervolgens streefdoelen te stellen. De school voert nauwgezet en doelgericht haar verbeterplannen uit die ze ook op gezette tijden evalueert. De school is transparant naar ouders over de effecten van haar verbetertraject. Na iedere monitor of audit rapporteert ze de bevindingen aan de ouders. Het bestuur volgt het traject en faciliteert de school indien nodig. Verbeterpunten Naast de positieve ontwikkelingen ziet de inspectie ook verbeterpunten bij de borging (indicator 9.2) en de visie op het onderwijs op de Kaap voor de langere termijn (indicator 10.2). Het komende jaar zal de begeleiding door de expert in het kader van de KBA vooral liggen op versterking van de borging. Via klassenbezoeken en in het Kwaliteitshandboek legt de school haar werkwijze en afspraken vast. De directie geeft aan nog enige tijd nodig te hebben om de nieuwe werkwijze duurzaam te verankeren in de schoolorganisatie. De leraren weten dat ze meer tijd nodig hebben om de nieuwe lesorganisatie en de vaardigheden te verinnerlijken om ze daarna als het ware 'automatisch' of als vanzelfsprekend toe te passen. De inspectie meent dat deze volgende fase in de teamontwikkeling ruimte zal bieden om meer interactief met de leerlingen om te gaan. Via prikkelende vragen en coöperatieve werkvormen kunnen de lessen de leerlingen dan nog meer uitdagen om met én van elkaar te leren. pagina 11 van 13

12

13 3 Toezichtarrangement Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan de obs De Kaap het basisarrangement toe. De kwaliteit van het onderwijs is weer voldoende. Dit betekent dat de school niet langer onder intensief toezicht valt. Naleving De inspectie concludeert tevens dat er geen tekortkomingen zijn in de naleving van de wettelijke voorschriften die zijn gecontroleerd. pagina 13 van 13