Toegankelijke Domotica, het kan!

Transcriptie

1 Toegankelijke Domotica, het kan! Het vergroten van de zelfstandigheid van onze cliënten door ze passende hulpmiddelen te bieden. Kan dat? En hoe werkt dat? Dat is in het kort de opgave van het project Toegankelijke Domotica. En het antwoord is: Ja, dat kan! En we hebben een schat aan ervaringen opgedaan hoe je dat kunt doen. Hoe je medewerkers, bewoners en hun familie enthousiast krijgt, hoe je zorgvuldig bepaalt welke hulpmiddelen werken en welke niet, hoe je het gebruik begeleidt en hoe je ervoor zorgt dat mensen ze ook blijven gebruiken. Wil je meer weten, lees dan verder. Wie zijn we? We zijn Bartiméus. We zijn er voor mensen met een visuele en eventueel meervoudige beperking. Dus: voor mensen die erg slecht zien of blind zijn, en eventueel andere beperkingen hebben. Als leven, leren, werken en wonen met een visuele beperking tot vragen leidt, dan is Bartiméus beschikbaar voor het antwoord. Dat antwoord geven we aan ruim 550 mensen die bij ons wonen, aan ruim 350 mensen die bij ons werken of op onze school zitten, en aan ruim mensen die thuis of elders wonen, werken en leren. Ongeveer 1900 experts beantwoorden de vragen. Experts op het gebied van wonen, werken, leren, en experts op het gebied van technologie en hulpmiddelen. Bartiméus is een kennis- en expertise organisatie. Het ontwikkelen en toepassen van technologische innovaties voor mensen met een visuele beperking is daar een belangrijk onderdeel van. Op dit gebied hebben we een zekere traditie en veel ervaring. We noemen dat toegankelijke ondersteunende domotica. We willen die kennis en ervaring op het gebied van ondersteunende domotica inzetten om een verschil te maken voor de mensen met een meervoudige beperking die bij ons wonen. We hebben ons daarom de volgende doelen gesteld: We willen zelfstandigheid en zelfredzaamheid van onze bewoners vergroten, We willen kijken of dat leidt tot mogelijkheden om professionele zorg anders in te zetten, We willen die kennis en expertise delen met anderen, En we willen vaardigheden, kennis en attitude van collega s, bewoners en hun familie zo beïnvloeden dat ze positief zijn over het gebruik van nieuwe technologische hulpmiddelen. Wat heeft het project ons opgeleverd? Veel, heel veel en bijna te veel om op te noemen. Hier volgt een greep uit de opbrengsten geïllustreerd met voorbeelden. Methodisch onderzoeken van de mogelijkheden van ondersteunende domotica. Methode ontwikkeld: We hebben een methode ontwikkeld om woongroepen en hun bewoners systematisch te onderzoeken op zelfredzaamheid en zelfstandigheid en de kansen en mogelijkheden die er zijn om die te verbeteren Methode beschreven: De methode is beschreven en overdraagbaar gemaakt Pagina 1 van 6

2 De meest in het oog springende elementen van de methode zijn: Maak gebruik van al beschikbare informatie: in ondersteuningsplannen vind je een schat aan informatie over wat bewoners niet goed kunnen. Als we daar samen iets aan zouden kunnen verbeteren. Bezoek de groep, observeer mensen in hun dagelijks handelen en praat daarover met hun begeleiders. Dat helpt bij het vinden van prioriteiten en voorkeuren. 62 bewoners met de methode onderzocht: In totaal zijn er 9 woongroepen met 62 bewoners onderzocht met deze methode. Ruim 200 suggesties voor verbetering: Er zijn ruim 200 suggesties voor oplossingen (hulpmiddelen) voor het verbeteren van zelfredzaamheid en zelfstandigheid van die 62 bewoners beschreven. Bijna 90 suggesties gerealiseerd: De 200 suggesties zijn besproken met de bewoners, hun zorgprofessionals en familie. Op grond van die besprekingen zijn er op de 9 woongroepen bijna 90 suggesties gerealiseerd. Het gaat om suggesties die voldoende prioriteit hebben bij bewoners, hun familie en de zorgprofessionals. En die betaalbaar zijn en op korte termijn te realiseren. Een paar voorbeelden van suggesties voor verbetering: - dagindeling: wat ga ik vandaag doen, en hoe vind ik dat terug als ik het even niet meer weet - herkenning van kleding: waar liggen mijn kleren en hoe vind ik ze in een stapel terug - bedienen van het interieur: b.v. ramen en deuren open of dicht en daarbij horen of het gelukt is - medicatie: zelf mijn medicijnen nemen op een veilige en betrouwbare manier - koffie drinken: zelf koffie zetten, een kopje vinden, inschenken, melk en suiker erbij 4 projecten gestart op verschillende toepassingsterreinen: Een deel van de suggesties vraagt om verdere ontwikkeling van technologie, of nader onderzoek naar toegankelijkheid en gebruiksvriendelijkheid voor onze bewoners. Er zijn inmiddels 4 projecten gestart waarin suggesties voor oplossingen verder uitgewerkt worden. De projecten liggen op het gebied van bevorderen van bewegen, verbeteren van mobiliteit, slaap, en op het gebied van tijd en tijdbeleving. Sommige aanpassingen zijn klein, maar hebben grote betekenis voor betrokkenen. Bijvoorbeeld zelf koffie kunnen zetten is soms heel belangrijk voor iemand. Andere suggesties zijn veel ingewikkelder om te realiseren en vragen om een aparte aanpak in een project. Bijvoorbeeld tijd en tijdbeleving. Veel mensen wachten op de volgende activiteit en weten niet hoe lang dat nog duurt. Alternatieven voor een klok, audio ondersteuning, het verschil het begrip NU en het begrip STRAKS en de periode daartussen. In het apart gestarte project Tijd- en Tijdbeleving proberen we hulpmiddelen te ontwikkelen die daarbij helpen. Wil je er meer over weten, klik dan hier. Veranderen van attitude en cultuur met betrekking tot technologie In de gevolgde werkwijze staat de betrokkenheid van collega s (groepsleiding) centraal. Inmiddels is een aantal groepen in het project aan de orde geweest. Groei van het aantal betrokken medewerkers. Door deelname aan het project is de groep bij domotica en technologie betrokken medewerkers enorm gegroeid. Er is veel interesse voor deelname. Pagina 2 van 6

3 Groei van aantal betrokken groepen. Bartiméus gaat door: we zullen de komende jaren alle groepen op systematische wijze betrekking bij de introductie van ondersteunende domotica. Met als doel systematisch de zelfredzaamheid en zelfstandigheid van bewoners te verbeteren. Collega s werken enthousiast mee. In onze aanpak proberen we begrippen zoals IT, technologie of elektronica zoveel mogelijk te vermijden. Daar gaat het ook niet om. Het gaat om slimme hulpmiddelen die onze jongens helpen dingen zelf te doen. En die hulpmiddelen moeten bij hen passen. Daarom liever iets simpels en eenvoudigs dan iets ingewikkelds wat kapot kan en wat niemand begrijpt. Nieuwe kansen. Vanuit het project Toegankelijke Domotica zijn inmiddels 4 initiatieven uitgegroeid tot nieuwe projecten op het vlak van domotica en toepassing van technologie (zie hiervoor). We verwachten met deze aanpak de komende jaren nog meer van dergelijke spin off s te realiseren en zo bij te dragen aan kennis en expertise. Een greep uit de onderwerpen die we in aparte projecten willen aanpakken. Voor een deel zijn deze projecten inmiddels van start gegaan. - meten van slaap - meten van bewegen - stimuleren en motiveren van bewegen - mobiliteit op het terrein in Doorn - in huis mobiliteit - tijd- en tijdbeleving - sociale relaties (communicatie met familie, vrienden maken) - sensoren Toegankelijke Domotica Er zijn hoge verwachtingen als het gaat om het toepassen van technologie (of domotica) in de zorg. De ontwikkelingen gaan inderdaad snel: in hoog tempo komen nieuwe toepassingen beschikbaar die ook relevant zijn voor onze bewoners (met visuele en verstandelijke beperkingen). Echter: men heeft zelden aandacht voor toegankelijkheid en gebruiksvriendelijkheid voor mensen met een visuele beperking. Functionele eisen: we hebben de algemene functionele eisen beschreven waar domotica oplossingen volgens ons aan moeten voldoen De eisen die we stellen aan hulpmiddelen zijn zoveel mogelijk functioneel geformuleerd. Je kunt ze indelen naar aspecten van de vermogens van gebruikers: - Visuele vermogens, b.v. contrast en letter/symboolgrootte, instelbaarheid daarvan - Auditieve vermogens, b.v. audiocontent met voldoende contract van achtergrond - Fysieke vermogens, b.v. knoppen groot genoeg, indrukken zonder teveel kracht - Logopedische vermogens, b.v. opdrachten in spraakklanken - Cognitieve vermogens, b.v. voelbare reactie, bevestiging van actie, Toetsing functionele eisen: we hebben de opgestelde eisen getoetst in een nieuwbouwproject van Bartiméus. Op basis van de ervaringen zijn de resultaten verder bijgewerkt Opnemen in Standaard Pakket van Eisen Nieuwbouw: De getoetste functionele eisen maken onderdeel uit van het Standaard Pakket van Eisen dat Bartiméus hanteert bij nieuwbouw en grotere verbouwprojecten. Pagina 3 van 6

4 Beschikbaar voor derden: De functionele eisen zijn beschikbaar in onze dienstverlening aan andere instellingen. Kennis en expertise delen met anderen Bartiméus is een organisatie die haar kennis en expertise graag deelt. Wij doen dat bij mensen die thuis wonen of in een andere instelling verblijven. Nieuw productaanbod. Op basis van de ervaringen uit dit project is het productaanbod in het zgn. B2B segment uitgebreid en aangepast. Wij kunnen andere instellingen advies en ondersteuning bieden. Unieke propositie. We bieden een unieke propositie aan andere zorg instellingen: invulling geven aan het systematisch verbeteren van zelfredzaamheid en zelfstandigheid van bewoners door inzet van domotica en technologie. Individueel en organisatie. We kunnen individuele bewoners onderzoeken en advies uitbrengen over mogelijke verbeteringen van zelfredzaamheid en zelfstandigheid. Daarnaast kunnen we adviseren bij het inrichten van de organisatie en projecten zodat organisaties op langere termijn technologische ontwikkelingen volgen en toepassen in zorg en dienstverlening aan hun bewoners. Wil je zelf ook aan de slag en wil je meer weten hoe dat te doen? Klik dan hier. Of je kunt contact opnemen met Eric van Heuvelen, tel Randvoorwaarde Budget voor realisatie suggesties. Een belangrijke randvoorwaarde voor het project bleek het budget te zijn dat we beschikbaar hadden om een (overigens beperkt) deel van de suggesties ook daadwerkelijk op groepen en voor bewoners te realiseren. Dat maakt het voor betrokkenen interessant om mee te werken, en je kunt direct je resultaten laten zien. Met dat budget hebben we verschillende suggesties gerealiseerd. Het gaat dan om suggesties die gemakkelijk en op korte termijn te realiseren zijn. En dat zijn er verassend veel! Een paar voorbeelden: - zelf koffie zetten door een geschikt apparaat te zoeken - je kleren terug vinden door audio feedback te regelen - de was doen door de bediening van de wasmachine gemakkelijker te maken - de deur zelf open doen - wat gebeurt er vandaag? Kijk op bord, dan kun je het zelf uitzoeken. Als je op de link drukt dan kun je de voorbeelden zien. Wat werkt. Geleerde lessen Los ervaren praktische problemen en beperkingen op. Dat ontdoet domotica van een technisch of IT luchtje, en maakt de inspanningen direct relevant voor het dagelijkse werk. Pagina 4 van 6

5 Expliciete aandacht voor implementatie. Besteed samen met bewoners en groepsleiding expliciete en nauwkeurig aandacht aan de mogelijke effecten van de introductie van iets nieuws op een woongroep. Er kunnen heel onverwachte effecten optreden die het duurzame gebruik van domotica negatief beïnvloeden Op een woongroep beschikt men in de huiskamer over een smart TV. Helaas zijn slechts twee bewoners in staat de TV te bedienen. Dat kan beter, dachten we. En we vonden een oplossing. De bediening werd zo vereenvoudigt dat alle bewoners de TV kunnen bedienen. Maar dat leverde onverwachte problemen op: de aparte positie van de twee alleskunners kwam op de tocht te staan! De verhoudingen in de groep gingen schuiven. Het zijn dit soort dingen die bij implementatie om voldoende aandacht en zorgvuldige begeleiding vragen. Precies de dingen waarin onze collega s op de woongroepen in uitmunten! Low Tech is waardevoller dan High Tech. Laat je nooit verleiden tot ingewikkelde (technische) oplossingen als het ook eenvoudig kan. Voor zowel bewoners als hun zorgprofessionals moet iets werken. Hoe kleine dingen groot zijn. Als je bewoners vraag wat voor hun belangrijk is, dan zijn dat vaak kleine dingen. Ik wil graag zelf een kopje koffie kunnen zetten. Dergelijke vragen zijn vaak met simpele oplossingen te realiseren. Vergeet daarom nooit de kleine dingen in de levens die aan ons zijn toevertrouwd! Zelf je kleren opruimen en ze daarna weer terug vinden. Lijkt iets kleins maar voor veel van onze bewoners iets heel belangrijks. Eerst wilden we dat oplossen met een ingewikkeld, nieuw te maken systeem dat audio feedback levert. Maar een simpele praatknop bleek beter. En als ie kapot gaat, dan kunnen ze m zelf vervangen en hoeven ze niet te bellen naar een helpdesk of zoiets. Low Tech is beter dan High Tech. Doe een beroep op de deskundigheid van uw collega s. Ze weten misschien weinig van technologie, domotica of IT, maar veel, heel veel van mensen met een meervoudige beperking. En die kennis is doorslaggevend bij implementatie en een voorwaarde voor effectieve toepassing van domotica. Wat vonden onze bewoners en hun omgeving ervan. Dat is moeilijk te beschrijven. Beelden zeggen hier zoveel meer! Hieronder vind je een paar voorbeelden van de ervaringen van bewoners en onze collega s. Zelf de deur open doen. Ik kan nu koffie zetten. Bij het project zijn verschillende onderdelen van Bartiméus betrokken. In de eerste plaats de sector Wonen, en in het bijzonder de woonvoorzieningen op het terrein in Doorn. Daarnaast zijn allerlei initiatieven van Bartiméus op het gebied van domotica en technologie bij de uitvoering van het project betrokken geweest. Het Bartiméus FabLab (technologie en domotica voor de Pagina 5 van 6

6 MVG groep), ICT4VIP (innovaties en nieuwe technologie), Accessibility (toegankelijkheid van Internet en nieuwe media) en het Bureau Huisvesting (inclusief toegankelijk bouwen, verlichting) hebben belangrijke bijdragen geleverd aan de ontwikkeling van de methodiek en de uitvoering van de onderzoeken. Tenslotte de sector Dienstverlening als het gaat om de toepassing van de kennis en expertise voor andere instellingen en organisaties en aanpassing van het productaanbod van Bartiméus op dit gebied. Wilt u meer weten over het project Toegankelijke Domotica, dan kunt u contact opnemen met Hans Scholten (tel ) of Dick Lunenborg (tel ) Wilt u zelf aan de slag met uw bewoners, domotica, technologie en zelfredzaamheid en zelfstandigheid, dan kan Bartiméus u daarbij helpen. We kunnen uw bewoners onderzoeken en adviseren, en we kunnen u ondersteunen bij het opzetten en inrichten van projecten gericht op technologie en domotica. Meer informatie over mogelijkheden, aanpak en financiering kunt u krijgen bij Eric van Heuvelen (tel ). Pagina 6 van 6