Business plan van een kleinschalige watervoorziening in rural communities

Transcriptie

1 UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR Business plan van een kleinschalige watervoorziening in rural communities Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master of Science in de Toegepaste Economische Wetenschappen: Handelsingenieur Jasmin De Cocker Tomas Dewitte onder leiding van Prof. Tom Verbeke Prof. Arne Verliefde

2

3 UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR Business plan van een kleinschalige watervoorziening in rural communities Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master of Science in de Toegepaste Economische Wetenschappen: Handelsingenieur Jasmin De Cocker Tomas Dewitte onder leiding van Prof. Tom Verbeke Prof. Arne Verliefde

4 PERMISSION Ondergetekende verklaart dat de inhoud van deze masterproef mag geraadpleegd en/of gereproduceerdworden,mitsbronvermelding. JasminDeCockerTomasDewitte

5 WOORDVOORAF Graag zouden we eerst een woord van dank betuigen aan de vele mensen die hebben bijgedragenaanderealisatievandezemasterproef. VooreerstonzeoprechtedankaanprofessorTomVerbekeenprofessorArneVerliefdevoor de begeleiding doorheen ons onderzoek en de hulp en goede raad wanneer nodig. Daarnaast bedanken we professor Kingsley Ayisi van de vakgroep agricultuur aan de universiteit van Limpopo voor de begeleiding tijdens ons verblijf in ZuidJAfrika. Dimakatso TlakaenFloraSefokowillenwebedankenvoorhethartelijkeontvangstopdecampusvan deuniversiteitvanlimpopo.paulinamabapa,phdstudente,bedankenwevoordehulpbij de selectie van de rurale community, Makatsane, en het afnemen van de enquêtes.de masterstudenten van de vakgroep Agricultuur aan de University of Limpopo bedanken we voorhetgeduldigvertalenvandeenquêtevoorelkhuishoudenvanmakatsane.bovendien ookdankaandebevolkingvanmakatsane.zonderhunmedewerkingenenthousiasmehad ditonderzoeknooittotstandkunnenkomen. Tenslottewensenwenogonzemedestudentenenvriendentebedankenvoorhunsteun. Onzeouderswillenwespeciaalbedankenvoorhunmoreleenfinanciëlesteunendekans diezijonsgavenomditonderzoekzelfterplaatseuittevoeren. I

6 INHOUDSTAFEL WOORDVOORAF I INHOUDSTAFEL II LIJSTVANAFKORTINGEN V LIJSTVANTABELLEN,FIGURENENKAARTEN TABELLEN FIGUREN KAARTEN VI VI VI VI LIJSTVANBIJLAGEN DEEL$1:$INLEIDING$EN$METHODE$ $ $ $ $ $ $ $$$$$$1$ 1. INLEIDING WATERPROBLEMATIEK VEILIGDRINKWATER,EENMENSENRECHT MILLENNIUMDOELSTELLINGENENRECHTOPDRINKBAARWATER FALENVANWATERVOORZIENINGSPROJECTEN ONVOLDOENDEKENNISVANHETTEVERWACHTENGEDRAG PROBLEMENMETDEDUURZAAMHEIDVANDEPROJECTEN 5 2. METHODE PROBLEEMSTELLING ONDERZOEKSVRAGEN FASENVANHETONDERZOEK 8 DEEL$2:$RESULTATEN$EN$INTERPRETATIE$ $ $ $ $ $ $$$$10$ 3. FASE1:LITERATUURSTUDIEWTP DEFINITIEWTP BATEN BATENTENGEVOLGEVANEENVERBETERDEWATERKWALITEIT BATENTENGEVOLGEVANEENDALINGINWANDELAFSTAND ALGEMENEBATEN METHODESOMWTPTEBEPALEN DIRECTEMETHODE INDIRECTEMETHODE HEDONISCHEPRIJSMETHODE CONCLUSIE FASE2:OPSTELLENENQUÊTE ENQUÊTE SOCIOAECONOMISCHEKENMERKEN HUIDIGESITUATIEVANDEWATERVOORZIENING TOEKOMSTIGESITUATIEVANDEWATERVOORZIENING 20 VII II

7 4.2. MOGELIJKEVERTEKENINGEN FASE3:LITERATUURSTUDIEOMTRENTKOSTEN OPERATIONELEKOSTENENINVESTERINGSKOSTEN TRADITIONEELGECENTRALISEERDSYSTEEM GEAVANCEERDGECENTRALISEERDSYSTEEM DISTRIBUTIEKOSTENBIJGECENTRALISEERDESYSTEMEN FASE4:SELECTIEONDERZOEKSREGIO CRITERIAWAARAANCOMMUNITYMOETVOLDOEN BESCHRIJVINGONDERZOEKSREGIO ALGEMENEBESCHRIJVING TOETSINGAANVOOROPGESTELDECRITERIA FASE5:RESULTATENKWANTITATIEFENKWALITATIEFONDERZOEK RESULTATENKWANTITATIEFONDERZOEK SOCIOAECONOMISCHEKENMERKEN HUIDIGESITUATIEVANDEWATERVOORZIENING TOEKOMSTIGESITUATIEVANDEWATERVOORZIENING BESPREKINGRESULTATENINFUNCTIEVANDECASHFLOWANALYSE RESULTATENKWALITATIEFONDERZOEK LOCALDEPARTMENTFORWATERAFFAIRSINMANKWENG DEPARTMENTOFWATERAFFAIRSINPOLOKWANE PROVINCIALDEPARTMENTOFPOLOKWANE POLOKWANELOCALMUNICIPALITY BESPREKINGRESULTATENKWALITATIEFONDERZOEK FASE6:CASHFLOWANALYSE METHODECASHFLOWANALYSE BEPALENOPBRENGSTENA.D.H.V.RESULTATENENQUÊTE MOGELIJKEPRIJZEN TOEKOMSTIGVERBRUIK BEREKENINGOPBRENGSTENENOPTIMALEPRIJS UITWERKINGVOORPRIJSGELIJKAAN50%KWARTIEL RESULTATEN VERALGEMENINGNAARPOPULATIE BEPALENKOSTENVANDEVERSCHILLENDESYSTEMEN KOSTENTRADITIONEELGECENTRALISEERDSYSTEEM KOSTENGEAVANCEERDGECENTRALISEERDSYSTEEM DISTRIBUTIEKOSTENGECENTRALISEERDSYSTEEM FINANCIERINGSOPTIES PRIVATEINVESTEERDERS OVERHEIDENNGO S LOKALEBEVOLKINGALSFINANCIERINGSMOGELIJKHEID BESPREKINGFINANCIERINGONDERZOEKSREGIO UITWERKINGSCENARIO S SCENARIO SCENARIO SCENARIO SCENARIO SCENARIO SCENARIO6 66 III

8 SCENARIO SCENARIO BESPREKINGSCENARIO SVANDECASHFLOWANALYSE 71 DEEL$3:$ALGEMEEN$BESLUIT$EN$AANBEVELINGEN$VOOR$VERDER$ONDERZOEK $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $$$$72$ 9. ALGEMEENBESLUIT AANBEVELINGENVOORVERDERONDERZOEK 75 LIJSTVANGERAADPLEEGDEWERKEN BIJLAGEN VIII XXV IV

9 LIJSTVANAFKORTINGEN ADB AsianDevelopmentBank CAPEX CapexExpenditures CVM ContingentValuationMethod COGHSTA Cooperative,HumanSettlementandTraditionalAffairs DPLG DepartmentofProvincialandLocalGovernment DWAF DepartmentWaterAffairs ECA EuropeanCourtofAuditors HPM Hedonischeprijsmethode IDP IntegratedDevelopmentPlan IRG Internerendementsgraad JMP JointJMonitoringProgram MDGs MillenniumDevelopmentGoals MIG MunicipalInfrastructureGrant NHW NettoHuidigeWaarde OPEX OperatingExpenditures PMU ProjectManagementUnits POU PointJofJUse RO ReverseOsmosis SACCI SouthAfricanChamberofCommerceandIndustry UN UnitedNations VITO VlaamseInstellingvoorTechnologischOnderzoek VMM VlaamseMilieumaatschappij WACC WeightedAverageCostofCapital WHO WorldHealthOrganization WSP WaterandSanitationProgramme WTP Willingnesstopay ZAR ZuidJAfrikaanseRand V

10 LIJSTVANTABELLEN,FIGURENENKAARTEN Tabellen Tabel1:WTPperliterperpercentiel 44 Tabel2:Toekomstigverbruik(inlenopbrengsten(inZARperpercentielperdag 47 Tabel3:Prijselasticiteit 48 Tabel4:Jaarlijksverbruikopbrengsten 50 Tabel5:Kostentraditioneelgecentraliseerdsysteem(7jaar 50 Tabel6:Kostentraditioneelgecentraliseerdsysteem(15jaar 50 Tabel7:Kostengeavanceerdgecentraliseerdsysteem(7jaar 51 Tabel8:Kostengeavanceerdgecentraliseerdsysteem(15jaar 51 Tabel9:Scenario1(Traditioneel,huis,7jaar 59 Tabel10:Scenario2(Traditioneel,huis,15jaar 60 Tabel11:Scenario3(Geavanceerd,huis,7jaar 62 Tabel12:Scenario4(Geavanceerd,huis,15jaar 63 Tabel13:Scenario5(Traditioneel,straat,7jaar 65 Tabel14:Scenario6(Traditioneel,straat,15jaar 66 Tabel15:Scenario7(Geavanceerd,straat,7jaar 68 Tabel16:Scenario8(Geavanceerd,straat,15jaar 69 Figuren Figuur1:Consumentensurplus 11 Figuur2:ManueleboreholeMakatsane 29 Figuur3:BoxplotWTPperliter(99ondervraagden 36 Figuur4:PDCAWcyclus 39 Figuur5:Toekomstigverbruikperdaginliter(sample 47 Figuur6:OpbrengstenperdaginZAR/liter(sample 48 Figuur7:Nettohuidigewaardevandeverschillendescenario s 71 Figuur8:Internerendementsgraadvandeverschillendescenario s 72 Kaarten Kaart1:Makatsane 28 Kaart2:LiggingMakatsane,Limpopo,ZuidWAfrika 28 Kaart3:PotentieeldistributienetwerkMakatsane 52 VI

11 VII LIJSTVANBIJLAGEN Bijlage1 1:Populatiemettoegangtotdrinkbaarwaterinstedelijkeenruralegebieden(1990,2000,2011 (Miljoenen XXV Bijlage1W2:GebruikwaterbronnenZuidWAfrika(percentagebevolking XXV Bijlage4 1:Enquête XXVIWXXIX Bijlage6W1:StatistiekenleeftijdsgroepenMakatsane XXX Bijlage6W2:StatistiekeneducatieMakatsane XXXI Bijlage7W1:Statistiekenaantalgezinsleden XXXII Bijlage7W2:Statistiekenleeftijdscategorieën XXXII Bijlage7W3:Statistiekengeslacht XXXIII Bijlage7W4:Statistiekenscholingsgraad XXXIII Bijlage7W5:Statistiekenwerkgelegenheid XXXIV Bijlage7W6:Statistiekengezinsinkomen(ZAR XXXV Bijlage7W7:Statistiekenhuidigewaterbron XXXVI Bijlage7W8:Statistiekenrelatietotgezinshoofd XXXVI Bijlage7W9:Statistiekenwatergebruik XXXVII Bijlage7W10:Statistiekenafstandtotbron(minuten XXXVII Bijlage7W11:Statistiekenproductievetijd XXXVIII Bijlage7W12:Statistiekendichtstbijzijndewaterbron XXXVIII Bijlage7W13:Statistiekenbeschikbaarheidjaar XXXIX Bijlage7W14:Statistiekenhoeveelheidverzameldewaterperdag(liter XXXIX Bijlage7W15:Statistiekenhoeveelheidgekochtewaterpermaand XL Bijlage7W16:Statistiekentotaalgezinsinkomen XL Bijlage7W17:Statistiekenbedragperliter(watervendor XLI Bijlage7W18:Statistiekeneerlijkbedrag XLI Bijlage7W19:Statistiekentotaalwatergebruikperdag(liter XLI Bijlage7W20:Statistiekenbetrouwbaarheidwaterbron XLII Bijlage7W21:Statistiekengeur XLII Bijlage7W22:Statistiekenkleur XLIII Bijlage7W23:Statistiekensmaak XLIII Bijlage7W24:Statistiekenpartikels XLIV Bijlage7W25:Statistiekenonvoldoendewaterkwaliteit XLIV Bijlage7W26:Statistiekennegatievegevolgen XLV Bijlage7W27:Statistiekenacties XLV Bijlage7W28:Statistiekensoortenacties XLVI Bijlage7W29:Statistiekenimpactgezondheid XLVI Bijlage7W30:Statistiekenscholing XLVII Bijlage7W31:Statistiekenscholingoverheid XLVII Bijlage7W32:Statistiekeninteressedichterebron XLVII Bijlage7W33:Statistiekeninteressebeterewaterkwaliteit XLVIII Bijlage7W34:Statistiekenvoordelenbeterewaterservice XLVIII Bijlage7W35:StatistiekenWTPperliter XLVIIIWL Bijlage7W36:Statistiekenzekerheid LWLI Bijlage7W37:Statistiekenprioriteit LI Bijlage7W38:Statistiekenbereidheidtotinvesteren LI Bijlage7W39:Statistiekenbereidheidopvoorhandbetalen LII Bijlage7W40:Statistiekenbereidheidtotuitbaten LII Bijlage7W41:StatistiekenWTPperliter LIIWLIII

12 DEEL$1:$INLEIDING$EN$METHODE 1. INLEIDING 1.1.WATERPROBLEMATIEK Veiligdrinkwater,eenmensenrecht Accesstosafewaterisafundamentalhumanneedand,therefore,abasichumanright. Contaminatedwaterjeopardizesboththephysicalandsocialhealthofallpeople.Itisan affronttohumandignity. (KofiAnnan,22thofMarch2001,WorldWaterDay Wateriseeneindigegrondstofvoordemensendebeschikbaarheidervanisondergrotedruk komen te staan door een toenemende wereldbevolking, de verstedelijking van de wereld en een toename van de meteorologische variabiliteit (Frérot, Een daling van de beschikbaarheid leidt logischerwijs tot een grotere competitie tussen de verschillende mogelijkeaanwendingenvanwater.bovendienisminderdan1percentvanalhetbeschikbare wateropaardebruikbaarvoorconsumptie(frérot,2009. Ditheeftgeleidtoteenglobaaldebatoverhoedegrondstofhetbestwordtaangewendenhoe mendetoegangtotvoldoendedrinkwaterkanvrijwarenenverbeteren(frérot,2009.toegang tot veilig drinkwater wordt door de Verenigde Naties als mensenrecht beschouwd. Het GeneralCommentNo.15issuedbytheCommitteeonEconomic,SocialandCulturalRights vandeverenigdenatiesin2002definieerthetrechtopwateralsvolgt: Thehumanrightto water entitles everyone to sufficient, safe, acceptable, physically accessible and affordable water for personal and domestic uses. An adequate amount of safe water is necessary to preventdeathfromdehydration,toreducetheriskofwaterjrelateddiseasesandtoprovidefor consumption, cooking, personal and domestic hygienic requirements. Het document benadrukt de eindige voorraad van water en het feit dat water als een publiek goed moet beschouwd worden. Het is noodzakelijk om te kunnen leven en fundamenteel voor de gezondheidvandemens.armoededuikthetvaakstopdaarwaarereengebrekisaanwater. Ziektes ten gevolge van onveilig drinkwater vormen nog steeds één van de grootste doodsoorzakenindewereld(hutton,haller,bartram,

13 Dit Comment beschrijft 3 belangrijke aspecten met betrekking tot watervoorziening: de beschikbaarheid,dekwaliteitendetoegankelijkheidvanhetwater(generalcommentno.15, De beschikbaarheid stelt dat elke persoon recht heeft op voldoende en continue watervoorzieningvoorpersoonlijkenhuishoudelijkgebruik.dekwaliteitvanhetwaterdientzo tezijndathetwaterveiligisvoorgebruik.detoegankelijkheidheefttemakenmetdefysieke afstand tot de watervoorziening, maar ook met het feit dat de bron niet mag discrimineren tussen bijvoorbeeld rijk en arm, stedelijk gebied en ruraal gebied(general Comment No. 15, Millenniumdoelstellingenenrechtopdrinkbaarwater De millenniumdoelstellingen, ook wel de United Nations Millennium Development Goals (MDGsgenoemd,werdenopgesteldomdearmoedeenongelijkheiddewerelduittehelpen. InSeptember2000kwamenderegeringsleidersvan191landensamenomdeUnitedNations MillenniumDeclarationteondertekenen.Daarbijhebbenzijzichdanookverplichtomallesin het werk te stellen om deze doelstellingen te behalen(official list of MDG indicators, Concreet zijn de millenniumdoelstellingen in acht verschillende doelen onderverdeeld. Deze zoudentegen2015moetenbehaaldworden. Wijfocussenonsinditwerkopdoelstelling7c: Halveertegen2015hetaantalmensenzonder duurzame toegang tot een verbeterde waterbron en sanitaire voorzieningen (Official list of MDGindicators,2008.Dezedoelstellingondersteunthetmensenrechtopwater. Met een verbeterde waterbron, wordt bedoeld dat de bron op een adequate manier beschermdwordttegenbesmettingvanbuitenaf,zoalsbijvoorbeelddoordieren(payen,2011. Deze formulering is gebaseerd op het Joint Monitoring Programme (JMP van de Wereldgezondheidsorganisatie en Unicef dat standaarden heeft gezet omtrent bronnen van drinkwater(whounicef.voorbeeldenvanverbeterdewaterbronnenzijnleidingwatermet aansluitinginhethuis,leidingwatermetaansluitingindetuinenboorputten(whounicef. Oppervlaktewater en water verkocht in vaten door water vendors worden als onvoldoende beschouwd(whounicef. 2

14 Uit het rapport van de Millenniumdoelstellingen in 2013 blijkt dat de doelstelling om de bevolkingdiegeentoegangheefttoteenverbeterdewaterbrontehalverentegen2015,reeds bereikt is(un, Sinds 2010 gebruikt 89 percent van de wereldbevolking water van een verbeterdewaterbron,wat1percentbovenhettargetis.hoewelditveelbelovendlijkt,dient menaandachtteschenkenaandebelangrijkeongelijkheidtussenstedelijkeenruralegebieden, die bij het gebruik van deze globale cijfers niet aan het licht komt. De toegang tot een verbeterdewaterbronisnogsteedszeerlaaginarme,ruralegebieden(bijlage1.1.vande768 miljoen mensen die geen toegang hebben tot veilig drinkwater woont 83 percent in rurale gebieden(who,2013.vaakbetalendeinwonersvanruralecommunities5tot10keermeer danstedelijkeinwonersvoorwaterdatdanvaaknogeensvanslechtekwaliteitis(un,2010. Demeestevooruitgangisgeboektophetvlakvanaansluitingophetwaternetvialeidingen.55 percentvandewereldbevolkingmaaktreedsgebruikvaneenaansluitingopeenwaterleiding (WHO,2013.Vandeanderhalfmiljardmensendiesinds1990opdezemaniertoeganghebben gekregentotdrinkbaarwater,woontminderdanéénderdeinruralegebieden(who,2013. Verder zijn er bedenkingen over de kwaliteit en de veiligheid van de waterbronnen die men verbeterdnoemt,indiematedatinwerkelijkheidhetaantalmensenzondertoegangtotveilig drinkwatertweetotdriemaalhogerkanliggen(hutton,2006(payen,2011.toegangtoteen verbeterdewaterbronwilniethetzelfdezeggenalstoegangtotveiligdrinkwater(payen,2011. Hetwaterdatvaneenverbeterdewaterbronkomt,isvaaknietvandiekwaliteitomvanveilig drinkwatertespreken. Daarnaastiserhetfeitdat38percentvande6,2miljardmensendiegebruikmakenvaneen verbeterde drinkwaterbron, deze niet thuis ter beschikking hebben(un, Deze mensen verliezenvaakkostbaretijdbijhethalenvanwater(un,2013. Aangeziendetoegangtotveiligdrinkwateralsmensenrechtbeschouwdwordt,endusiedere persoontoegangmoethebben,moeterindetoekomstmeeraandachtgegevenwordenaande armebevolkingvanderuralegebieden. 3

15 1.2.FALENVANWATERVOORZIENINGSPROJECTEN In het verleden zijn al verschillende projecten opgestart om de watervoorziening in rurale gebiedeninontwikkelingslandenteverbeteren.erwordtgeschatdatopzijnminst25percent van de rurale watervoorzieningsinstallaties wereldwijd niet functioneren (Mu, Whittington, Briscoe, Door gebrek aan duurzaamheid, schat Baumann dat 35 percent van de watervoorzieningsinstallatiestenzuidenvandesaharanooitfunctioneren(harvey,2006.uit deliteratuurblijkentweebelangrijkeoorzakenvoorhetfalenvanwatervoorzieningsprojecten inruralegebiedeninontwikkelingslanden Onvoldoendekennisvanhetteverwachtengedrag Eeneerstebelangrijkeoorzaakvanhetfalenvandeprojectenishetgebrekaankennisoverhet te verwachten gedrag van de mensen ten opzichte van de nieuwe, verbeterde watervoorziening (Whittington et al., 1987 (Whittington et al., Tot nu toe steunden projectenaltevaakoptesimpeleassumptiesmetalsgevolgdatdeverwachtingenvaakvervan derealiteitliggen(whittingtonetal.,1987(briscoeetal.,1990.demeesteprojectenzoeken geenantwoordopdevolgendevragen(whittingtonetal.,1989:hoeveelzoudendeinwoners willen betalen voor een verbeterde watervoorziening? Hoeveel water van de verbeterde watervoorziening zouden de inwoners consumeren? Een antwoord op deze vragen is noodzakelijkomdeopbrengstentekunnenbepalen(whittingtonetal.,1987. Eenvoorbeeldvaneengedragsmatigeassumptieisdatmendeprijsdiedepersoonwilbetalen schat als een percentage van het maandelijks inkomen (Whittington et al., Talrijke projectontwikkelaarsnemeninhuncashflowanalyseaandatderuraleklantenhunbestaande watervoorzieningsbronzoudenverlatenvoordenieuwebronzolangdekostervantussen3tot 5 percent van hun inkomen ligt (Mu et al., 1990 (McPhail, Onderzoek van de Wereldbank heeft aangetoond dat deze simplistische rule of thumb incorrect is. Het percentagedatmenbereidistebetalenligtinwerkelijkheidsomslagerensomshogerinrurale gebieden(whittingtonetal.,1987.hierdoorkomtdefinanciëlehaalbaarheidvanhetproject in gedrang, aangezien de potentiële inkomsten overj of onderschat worden (McPhail, 1993 (Briscoe et al., Bij overschatting zal het project geïmplementeerd worden, maar niet 4

16 voldoendeopbrengstengenereren.bijonderschattingbestaatdemogelijkheiddathetproject nietgeïmplementeerdwordt,hoewelhetvoldoendeopbrengstenzoukunnengenereren Problemenmetdeduurzaamheidvandeprojecten Een tweede oorzaak vindt men terug in problemen met de duurzaamheid van de projecten (Frérot, Dit blijkt uit een doorlichting van de Europese Unie van hun watervoorzieningsprojecteninzuidelijkafrika(eca,2012.hetrapportvandeeuropeancourt of Auditors beschrijft een steekproef van 23 projecten die zijn opgestart om de watervoorzieninginruralegebiedeninontwikkelingslandenteverbeteren.uithetrapportblijkt dat de meeste projecten falen om de watervoorziening in deze gebieden duurzaam te verbeteren(eca,2012. Een pragmatische definitie van duurzaamheid die van toepassing is voor rurale watervoorziening in ontwikkelingslanden komt van de heer Abrams, een consultant voor de Wereldbank, gespecialiseerd in watervoorziening in Afrika (Abrams. Hij definieert duurzaamheid als volgt: whether or not something continues to work over time (Carter, 1999.Omvaneenduurzamewatervoorzieningtekunnenspreken,dientdezeopeencontinue wijzewatertevoorzienaandebevolking. De duurzaamheid kan onderverdeeld worden in technische, financiële en institutionele duurzaamheid (ECA p.14%18, Op deze verschillende niveaus kunnen zich problemen voordoen. De technische duurzaamheid vormt over het algemeen geen probleem: de technologie en de materialen nodig voor de projecten zijn vaak lokaal beschikbaar. Men kwam tot de conclusie dat in alle gevallen de infrastructuur op een correcte manier geïnstalleerd was en zich in werkendeconditiebevondbijopstart(eca,2012. De financiële duurzaamheid is gegarandeerd als de inkomsten voldoende zijn om de operationelekostenenonderhoudskostentedekken(saunders,warford,1976.ditbleekinde meeste gevallen niet zo (ECA, Om de financiële duurzaamheid te garanderen is het 5

17 noodzakelijkomdebereidheidtotbetalenendevraagteonderzoekenenteimplementerenin het ontwerp (Whittington et al., Het gebrek aan een correct opgestelde financiële planning is één van de belangrijkste oorzaken van de beperkte duurzaamheid van rurale watervoorzieningsprojecten(harvey,2006. De institutionele duurzaamheid heeft te maken met de bevoegdheid van de lokale entiteiten om de installaties te bedienen en te onderhouden en de aanwezigheid van de nodige vaardigheden en technische expertise. Een probleem is dat de rurale gemeenschappen vaak niet voldoende vaardigheden hebben om de installatie draaiende te houden en eventuele reparatiesuittevoeren(eca,2012.erisduidelijknoodaanopleidingenondersteuningvande lokale bevolking om de duurzaamheid van het project te garanderen (Saunders, Warford, De focus van deze thesis ligt op de financiële duurzaamheid, met name hoe kan een betere cashflow analyse opgesteld worden die de mogelijke winstgevendheid van een ruraal watervoorzieningsprojectnagaat. 6

18 2. METHODE 2.1.PROBLEEMSTELLING Zoals aangekaart, vormt het ontbreken van een verbeterde watervoorziening een belangrijk probleeminruralegebiedeninontwikkelingslanden.erzijnreedsheelwatprojectengeweest met als doel de watervoorziening in rurale gebieden te verbeteren. De meeste projecten zijn hierinechternietgeslaagd.deoorzaakligtnietbijeengebrekaanvraagnaareenverbeterde watervoorziening (Kleemeier, Narkevic, Inwoners van rurale gebieden vragen wel degelijktoegangtoteenverbeterdewatervoorzieningenmeestalkunnenenwillenzeervoor betalen(kleemeier,narkevic,2010. Er is nood aan een verbeterde methodologie voor het plannen van een watervoorzieningsprojectomnategaanofhetvoldoendeopbrengstenzalgenereren,opzijn minstgenoegomdeoperationelekostenenonderhoudskostentedekken(saunders,warford, 1976(Whittingtonetal.,1987. In ZuidJAfrika ziet men dat in percent van de rurale bevolking nog steeds gebruik maaktvanoppervlaktewaterofeenonbeschermdewaterbron(bijlage1.2(un,2013. Dit onderzoek wil nagaan of het mogelijk is om op een financieel rendabele manier een watervoorzieningsinstallatie op te starten in een rurale community in ZuidJAfrika waar tot op hedengeenverbeterdewatervoorzieningaanwezigis. 2.2.ONDERZOEKSVRAGEN Dethesisgeefteenantwoordopdevolgendecentraleonderzoeksvraag: Is het mogelijk om op een winstgevende manier een watervoorzieningsinstallatie in de onderzoeksregiooptestarten? Omdezevraagtekunnenbeantwoorden,dieneneenaantalsubvragenbeantwoordteworden: Bestaatereenvraagnaareenverbeterdewatervoorzieningindeonderzoeksregio? Hoeveel zijn de huishoudens in de onderzoeksregio bereid te betalen voor de verbeterdewatervoorziening,m.a.w.watishunwillingnesstopay(wtp? Watishethuidigverbruikvandehuishoudensindeonderzoeksregio? Watzijndekostenvandeverschillendemogelijkesystemen? 7

19 2.3.FASENVANHETONDERZOEK Het onderzoek is in verschillende fasen verlopen. Om een antwoord te formuleren op de centraleonderzoeksvraag,werdgebruikgemaaktvaneencashflowanalyse.dedatanodigom de cashflow analyse uit te voeren, werden in de verschillende fasen van het onderzoek verzameld:dewtp,hethuidigverbruik,dekosten,endefinancieringswijze $Fase$1:$Literatuurstudie$WTP$ In een eerste fase werd op basis van literatuuronderzoek een definitie gegeven van de WTP. DaarnaastwerdonderzochtwelkefactorendeWTPbepalenenwelkemethodesvoorhanden zijnomdewtptebepalen.inditonderzoekwerdvoordedirectemethodegeopteerd,waarbij dewtpwerdachterhaaldviaeenenquêtebijdedoelgroep $Fase$2:$Opstellen$enquête$$ Omtoetelateneencashflowanalyseuittevoerenvoordeonderzoeksregiowerdeenenquête opgesteld. Er werden vragen opgenomen die peilen naar het huidig verbruik en de WTP. De enquêtewerdopgesteldopbasisvanreedsuitgevoerdewtpstudies(whittingtonetal.,1987 (Briscoe et al., 1990 en op basis van lessen die de Wereldgezondheidsorganisatie heeft getrokken uit 15 jaar ervaring (Grosh, Glewwe, Chapter 14, Alvorens de enquête in praktijkwerdgebruikt,werddezevoorgelegdaanengoedgekeurddooreenexpertophetvlak vanonderzoeksmethodiek(prof.dr.patrickvankenhove $Fase$3:$Literatuurstudie$omtrent$kosten$van$watervoorzieningssystemen$ Op basis van de literatuur werden 2 mogelijke systemen van watervoorziening beschouwd. Dezeverschillenvanelkaaringebruiktezuiveringstechnologieën,kwaliteitvanhetafgeleverde waterenkostprijs.opbasisvandeliteratuurwerdvoorelksysteemdekostprijsbepaald $Fase$4:$Selectie$onderzoeksregio$ In overleg met professor Ayisi van de vakgroep agricultuur aan de universiteit van Limpopo werd een onderzoeksregio geselecteerd, Makatsane, een rurale community in Limpopo. De selectievandecommunityisgebeurdopbasisvanvolgendecriteria:communitymetmeerdan 200huishoudens,eengemiddeldinkomenschommelendrond431ZAR,gemiddeldeafstandtot de bron in tijd groter dan 30 minuten, en de kwaliteit van het water wordt als onvoldoende beschouwddoordehuishoudens.bovendiendientoverdecommunityinformatiebeschikbaar 8

20 tezijn.decriteriawerdenopgesteldinsamenspraakmetdecopromotor.detoestemmingvoor hetafnemenvandeenquêteswerdbekomenvanhetdorpshoofdvanmakatsane. Deenquêteszijnterplaatseafgenomenindeperiode11februari2014tot4maart2014door TomasDewitteenJasminDeCocker.Depraktischeorganisatievandeafnamevandeenquêtes werd ondersteund door professor Ayisi. Bij elk interview werd gebruik gemaakt van een tolk, masterstudentenvandevakgroepagricultuur $Fase$5:$Resultaten$van$kwantitatief$en$kwalitatief$onderzoek$ De resultaten van het kwantitatief onderzoek werden ingegeven en verwerkt in SPSS. De resultatengeveninformatieoverdenoodaaneenverbeterdewatervoorziening,dewtpenhet huidig verbruik van de huishoudens, en factoren die daar mee samenhangen. De resultaten wordenbeschrijvendweergegeven.voordeanalysevandedataisberoepgedaanopdecursus StatistiekIenIIvanprof.Dr.DavidVyncke.Naastkwantitatiefonderzoek,iserookkwalitatief onderzoekverrichtinderegio.erwerden,opadviesvanprofessorayisi,semijgestructureerde interviewsgeplandmetstakeholdersuitderegio,omdatdezekennishebbenoverhetgedrag van de huishoudens van de rurale community. Er zijn interviews afgenomen bij het local department for water affairs, het department for water affairs in Polokwane, het provincial department of Polokwane, en de Polokwane Local Municipality. De resultaten van het kwalitatiefonderzoekzijnbesprokenmetprofessorayisitijdenseenafsluitendoverlegmoment $Fase$6:$Cashflow$analyse$ Tenslotte werd, om de rendabiliteit na te gaan, een cashflow analyse uitgevoerd. Voor de cashflow analyse hebben we gebruik gemaakt van de toekomstige mogelijke opbrengsten en kosten. De opbrengsten zijn berekend op basis van de WTP en het huidig verbruik van de huishoudens.de kosten zijn gebaseerd op gegevens uit de literatuur. De discontovoet werd berekendopbasisvandegekozenfinancieringswijze.dezecashflowanalyseisuitgewerktvoor 8scenario s,gebaseerdophetgebruiktesysteem(traditioneelgecentraliseerdengeavanceerd gecentraliseerd, de afschrijvingstermijn (7 en 15 jaar en het type aansluiting (huisj en straataansluiting.decashflowanalysewerduitgevoerdinexcel. 9

21 DEEL$2:$RESULTATEN$EN$INTERPRETATIE 3. FASE1:LITERATUURSTUDIEWTP Naasthetvaststellenvandevraagnaareenverbeterdewatervoorziening,dientmeninformatie teverzamelenmetbetrekkingtotdewaardediedeverschillendehuishoudenstoewijzenaan de verbeterde watervoorziening. Een sleutelbegrip in deze context is de Willingness to Pay (WTP(Whittingtonetal.,1987,debereidheidtotbetalen.Hetaldannietaanwezigzijnvan eenwtp,hangtafvanhetfeitofdebevolkingdebatendiegepaardgaanmeteenverbeterde watervoorziening(herkent(whittingtonetal.,1987.dewereldbankkwamalin1977totde conclusiedatdezebereidheidtotbetalenessentieelisomvooruitgangteboekeninderurale watervoorziening in ontwikkelingslanden (Whittington et al., Ondanks deze conclusie zijnernogmaarweinigprojectengerealiseerddiedebereidheidtotbetalenonderzoekenen opnemeninhetontwerp(whittingtonetal.,1987. De eerste stap bestaat erin een definitie te geven van de WTP. Daarna worden de baten van een verbeterde watervoorziening besproken, aangezien deze de WTP beïnvloeden. Tot slot wordendemogelijkemethodiekenomdewtptebepalen,aangekaart. 3.1.DEFINITIEWTP DeeconomischebetekenisvandeWTPwordtalsvolgtgedefinieerd: DeWTPisdemaximale prijsdateenpersoonbereidistebetalenomeenbepaaldgoedteontvangenofeenongewenst goedtevoorkomen,zoalsbijvoorbeeldvervuiling. Hetisdesomvandeprijsdiezijwerkelijk betalenvooreenbepaaldeserviceplushetconsumentensurplus(whittingtonetal.,1987.het is de gebruikswaarde die een individu aan een bepaalde dienst/goed toekent. Het consumentensurplus is niets anders dan de WTP vermindert met de prijs. Als er een WTP is, m.a.w. als mensen bereid zijn te betalen voor een bepaalde dienst, dan is dit een duidelijke aanwijzingdatdeservicewordtgewaardeerdendathetmogelijkisomeropbrengstenuitte bekomen(whittingtonetal.,

22 Figuur$1:$Consumentensurplus$ 3.2.BATEN Aangezien het doel van deze thesis het nagaan van de mogelijk winstgevendheid van een watervoorzieningsinstallatie is, wordt een financiële kostenjbaten analyse, ofwel cashflow analyse, uitgevoerd (Hutton et al., Hierbij worden de kosten van het watervoorzieningssysteem,dieinhoofdstuk3wordenbesproken,vergelekenmetdemogelijke opbrengsten,definanciëlebaten,diebepaaldwordenaandehandvandewtpenhethuidig verbruik(adb,1999.hetdoelvandezethesisisnietomeensocialekostenjbatenanalyseuit te voeren. Een sociale kostenjbaten analyse meet de totale impact van de interventie op het welzijn van de community. Dit is meer bedoeld voor het beslissingsproces van overheidsinstanties(huttonetal.,2007.erdientopgeduidtewordendatdesocialekostenj batenanalyseeenhandiginstrumentkanzijnomdeoverheidteovertuigenomteinvesterenin een project (Hutton, Dit valt echter buiten het bestek van deze thesis. Toch is het noodzakelijk de sociale baten te bespreken van een verbeterde watervoorziening, aangezien hetfactorenzijndiedewtpbeïnvloeden(whittingtonetal.,1987. De sociale baten worden onderverdeeld in baten ten gevolge van een betere waterkwaliteit, baten ten gevolge van een daling in wandelafstand, en baten die het gevolg zijn van de implementatievandeverbeterdewatervoorzieningopzijngeheel(huttonetal.,

23 Batentengevolgevaneenverbeterdewaterkwaliteit De belangrijkste baten ten gevolge van een betere waterkwaliteit hebben te maken met de impactopdegezondheidvandebevolking(esrey,potash,roberts,shiff,1991.hoebeterde kwaliteitvanhetwater,hoemindervatbaarmenisomziekteworden.zoisgeblekendater minder ziektej en sterfgevallen ten gevolge van diarree voorkomen. Een verbeterde watervoorziening, samen met een betere hygiëne en sanitatie, doet het aantal gevallen van diarreedalenmetéénvierdetotéénderde(who,2000.blindheidtengevolgevantrachoom, eenontstekingvanhetbindvliesvanhetoog,daaltgemiddeldmet25percentindienvoldoende water beschikbaar is(esrey et al., Schistosomiasis, een besmetting door wormen door contactmetvervuildoppervlaktewater,kanmet77percentwordengereduceerd(esrey,etal., 1991.Gevallenvanveleandereziekteskunnengereduceerdofgeëlimineerdwordendooreen verbeterde watervoorziening (WHO, Ook ziektes die indirect, door ondervoeding ten gevolge van een gebrek aan water, optreden, kunnen gereduceerd worden (Hunter, MacDonald, Carter, De verbetering van de gezondheid brengt op zijn beurt indirecte, economischebatenmetzichmee(huttonetal.,2007.opniveauvandegemeenschapzaler een daling van de kosten van de gezondheidszorg optreden. Bovendien zal het verlies aan productievearbeidsurentengevolgevanziektekleinerworden,watdanweerdeeconomieten goedekomt(saunders,warford, Batentengevolgevaneendalinginwandelafstand Debatentengevolgevaneendalinginwandelafstandhebbentemakenmettijdsbesparingen. Dezetijdsbesparingenkomenvoortuithetfeitdatdeverbeterdewatervoorzieningsinstallatie zichdichterbijdehuishoudenszalbevinden(huttonetal.,2007.inruralcommunitiesdienen deledenvanhethuishouden,meestaldevrouwenendekinderen,meerdereurentewandelen om het water te verzamelen (Whittington, Mu, Roche, 1990 (Saunders, Warford, Wanneerdeverbeterdewatervoorzieningbeschikbaarzouzijn,kunnenzijdezetijduitsparen en op een productievere manier besteden. De vrouwen kunnen gaan werken, voor hun kinderen zorgen, of het huishouden doen (Whittington et al., Het effect voor de kinderen is een betere gemiddelde scholingsgraad, aangezien ze meer tijd zullen hebben om voorschooltewerken(huttonetal.,2007.ditzalhenindetoekomstaantrekkelijkermaken 12

24 opdearbeidsmarkt.ditkomtopnieuwdeeconomietengoede.debesparingintijdheeft,net als de verbetering in gezondheid, effect op de levenskwaliteit. Immers, de tijd die bespaard wordt,kanookalsvrijetijdwordenaangewend(huttonetal., Algemenebaten Metalgemenebatenwordendebatendiehetgevolgzijnvandeverbeterdewatervoorziening inzijngeheelbedoeld.eigendomeninkomenwordenonderscheiden. Net zoals in de westerse wereld de waarde van eigendommen bepaald wordt door karakteristiekenzoalsdeligging,dekwaliteitvandenabijgelegenschool,deaanwezigheidvan een handelscentrum, etc. is dit in rural communities ook het geval (Boardman, Greenberg, Vining,Weimer,2012.Echter,inruralcommunitieszijndekarakteristiekendiedewaardevan dehuizenbepalenverschillend.hierkandewatervoorzieningalseenhuiskarakteristiekworden beschouwd (North, Griffin, Indien de community voorzien is van een verbeterd drinkwatersysteem,gaatdewaardevandezecommunity,enzijnhuizenengronden,omhoog. Meermensenzullenzichaangetrokkenvoelenomindecommunitytewonen.Ditverhoogtde economischewaardevandecommunity.dezedenkwijzeisgerelateerdaandehedonicpricing methode(north,griffin,1993. Hetinstallerenvaneenverbeterdewatervoorzieningkangepaardgaanmeteentewerkstelling van de plaatselijke bevolking. De bewoners staan dan zelf in voor de bediening en het onderhoudvandemachines.uitonderzoekblijktdathetheelbelangrijkisomwerknemerste zoeken in de community zelf (Cavill, Parkinson, de Vette, 2011 (Saunders, Warford, Echter, vaak is er een gebrek aan de nodige vaardigheden en technische expertise. Een oplossinghiervoorishetverschaffenvaneenopleidingofstagespecifiekvoorhetbedienenvan watervoorzieningsinstallaties(saunders,warford,

25 3.3. METHODESOMWTPTEBEPALEN Uit de literatuur komen drie methodes naar voor om de WTP te bepalen: de directe, de indirecteendehedonischeprijsmethode(whittingtonetal., Directemethode De directe methode, ook contingent valuation method (CVM genoemd, is een enquêtemethodiekwaarbijrespondentenrechtstreeksbevraagdwordenhoeveelzijbereidzijn te betalen voor het gebruik van een bepaald goed of dienst, in ons geval een verbeterde watervoorziening. De onderzoeker wil hierbij te weten komen welk bedrag van het inkomen hethuishoudenwilopgeveninruilvoordeverbeterdedienst(whittington,1998.belangrijkis dat de onderzoeker de ondervraagde huishoudens dient duidelijk te maken dat het om een echteverbintenisgaat(whittington,1998.hethuishoudenmoetdusnietenkelbereidzijnte betalen,hetmoetookfinancieelmogelijkzijnhetopgegevenbedragwerkelijktebetaleninde toekomst,wanneerdedienstgeïmplementeerdis(whittington,1998. DeCVMkanopverschillendemanierenuitgevoerdworden.Eenonderscheiddatvaakgemaakt wordt,isdattussenopenjendedcvmenclosedjendedcvm(akcura,2011.bijdeopenjended methodewordtdewtpbevraagdzondereenbedragoptegeven.devraagluidtdan: Welk bedrag,permaand,bentubereidtebetalenvooreenbeterewatervoorziening? BijdeclosedJ ended methode luidt de vraag: Bent u bereid X ZAR te betalen voor een betere watervoorziening? Hierbij dient de geïnterviewde enkel te antwoorden met ja of nee. BovendienkanmenopdezemaniereenbiddingJgametoepassen,waarbijhetbedragtelkens wordtaangepast. Een eerste voordeel van de directe methode is het feit dat men de plaatselijke bevolking effectiefraadpleegtenprobeertnategaanwelkewatervoorzieningzijechtwillen.tentweede, kan deze methode gehanteerd worden om een watervoorziening te evalueren ook al is deze momenteel niet aanwezig (Whittington et al., Ten derde is deze methode relatief goedkoopinvergelijkmetdeanderemethoden(whittingtonetal.,

26 Eenbelangrijkebeperkingvandezemethodeisdatdeondervraagde,omwillevanverschillende mogelijkeredenen,nietaltijdjuistantwoordtopdevraagenbijgevolgmennietinstaatiszijn echtewtpteachterhalen(whittingtonetal., Indirectemethode Bij de indirecte methode maakt men gebruik van data over het werkelijk, geobserveerde gedrag. De onderzoeker meet de hoeveelheid water die door de verscheidene huishoudens verzameld wordt, de tijd die ze nodig hebben om het water te verzamelen, de perceptie in verbandmetdekwaliteitvandeverschillendewaterbronnenendesociojeconomischefactoren (Whittingtonetal.,1987.DezedatawordtdangebruiktomdeWTPtebepalen.Hetvoordeel vandeindirectemethode,isdatdewtpbepaaldwordtopbasisvangeobserveerdgedragen nietopbasisvanwatdehuishoudenszeggente(zullendoen(whittingtonetal.,1987. Eenvoorwaardeomdezemethodetekunnentoepassen,isdatdehuishoudenskeuzemoeten hebbentussenverschillendebronnenmetverschillendewaterkwaliteitenprijzen.hetabsolute voordeel van de indirecte werkwijze, is dat het gebaseerd is op werkelijk gedrag en niet op basisvanwathuishoudenszeggente(zullendoen(whittingtonetal.,1987. Demethodeisindirectomdathetobserverenplaatsvindtineencommunitydieniethettarget is van het onderzoek. Dit komt omdat in de targetjcommunity nog geen verbeterde en verschillendewatervoorzieningenaanwezigzijn.ditismeteeneennadeelvandezemethode, namelijkdathetonderzoeknietwordtuitgevoerdopdetargetcommunity.eentweedenadeel isdatdehuishoudensnietondervraagdworden,enerdusookgeenparticipatieis.eenderde nadeelisdatervaakgeencommunitybeschikbaariswaarerwelreedstalrijkeenverschillende waterbronnenzijn,enmendusdedatanietkanverzamelen Hedonischeprijsmethode Bij de hedonische prijsmethode (HPM maakt men gebruik van een surrogaatmarkt om de waarde van de verbeterde waterdienst te bepalen. De meest gebruikte surrogaatmarkt is de vastgoedmarkt (Gundimeda, Deze methode zal prijsverschillen opmeten die bestaan 15

27 tussen huizen waar er een verbeterde waterdienst is in de nabijheid, en huizen waar deze dienst ontbreekt. De prijs van een huis wordt natuurlijk niet alleen bepaald door de aanwezigheid van een goede watervoorziening. Vele factoren hebben een invloed op de waarde van een huis. Grootte van het huis, bouwjaar, nabijheid van winkelcentrum zijn voorbeelden van karakteristieken die ook invloed hebben op de huisprijs. Een huis kan dus gemodelleerdwordenalseenfunctievanvelefactoren(north,griffin,1993. Om de waarde van de watervoorziening te kunnen isoleren, dient men eerst een grote steekproef te nemen van huizen waar er geen watervoorziening aanwezig is. Men voert dan een regressie uit voor deze steekproef met als afhankelijke variabele de prijs en met als verklarende variabelen de karakteristieken die aanwezig zijn. Vervolgens voert men deze regressie uit op de huizen die wel genieten van de verbeterde watervoorziening en het prijsverschil dat niet verklaard kan worden door deze regressie, is dan de waarde die wordt toegekendaandewatervoorziening(debrucker,verbeke,winkelmans,1998. Er stellen zich drie problemen bij deze methode. Ten eerste is voor deze methode een grote steekproef nodig. Ten tweede dient de vastgoedmarkt efficiënt te werken(de Brucker et al., 1998.Ditisindemeesteruralecommunitiesnietzo(Whittingtonetal.,1987.Tenderdemoet de verbeterde watervoorziening reeds geïmplementeerd zijn om de vergelijking te kunnen maken.ookditisniethetgevalbijdemeesteruralecommunitiesinontwikkelingslanden Conclusie In het kader van dit onderzoeksproject is gekozen voor de directe methode. De indirecte methode was in het kader van het tijdsbestek van ons onderzoek niet haalbaar omdat observatie van het werkelijk gedrag te tijdsj en arbeidsintensief is. De reden dat HPM niet gekozen wordt, is omdat de voorwaarden om HPM toe te passen niet voldaan zijn in de onderzoeksregio. De conclusie luidt dat voor dit onderzoek de directe methode de enige, en besteoptieis. 16

28 4. FASE2:OPSTELLENENQUÊTE 4.1.ENQUÊTE Om toe te laten een cashflow analyse uit te voeren voor de onderzoeksregio wordt een enquête opgesteld. Er worden vragen opgenomen die peilen naar de WTP en het huidig verbruik. Marktonderzoek is gewettigd omdat er onzekerheid is over de te nemen beslissing, met name het al dan niet opstarten van een watervoorzieningsproject (De Pelsmacker, Van Kenhove, Het kwantitatief onderzoek verzamelt surrogaatinformatie, aangezien de gegevens,metnamedeprijsenhettoekomstigverbruik,diedebeslissingbepalen,nietexact kunnenverzameldworden(depelsmacker,vankenhove,2010.mendientdanberoeptedoen opbenaderendeindicatoren(depelsmacker,vankenhove,p.'107,2010.surrogaatinformatie wordt opgesplitst in gedragsgerelateerde en nietjgedragsgerelateerde informatie (De Pelsmacker, Van Kenhove, p.' 107, 2010 De enquête wordt opgesteld op basis van reeds uitgevoerdewtpstudies(whittingtonetal.,1987(briscoeetal.,1990enopbasisvanlessen die de Wereldgezondheidsorganisatie heeft getrokken uit 15 jaar ervaring (Grosh, Glewwe, Chapter14,2000. Deenquêtebestaatuitdriedelen(bijlage4.1.InheteerstedeelwordendesocioJeconomische kenmerken van het huishouden bevraagd. Dit is een voorbeeld van nietjgedragsgerelateerde informatie(depelsmacker,vankenhove,2010endienthiernietvoorhetsegmenterenvande markt maar voor de beschrijving van de steekproef van het onderzoek. De andere delen bevragen gedragsgerelateerde informatie. Het tweede deel verzamelt gegevens over het voorbijegedragmetbetrekkingtotdehuidigewatervoorziening(depelsmacker,vankenhove, Het derde deel bevraagt de intenties van de consument met betrekking tot de toekomstigewatervoorziening(depelsmacker,vankenhove, Sociobeconomischekenmerken Inditdeelvandeenquêtewordendekenmerkenvanhethuishoudenenzijnledenbevraagd aan de hand van een matrixtabel (bijlage 4.1. Het geslacht, de leeftijd, de educatie, de occupatie van de leden en het maandelijks inkomen worden bevraagd. Het inkomen wordt bevraagd in categorieën, zodat het voor het huishouden eenvoudiger wordt om de vraag te 17

29 beantwoordenendevraagminderbedreigendoverkomt(depelsmacker,vankenhove,2010. Mensen zijn vaak niet bereid om hun maandelijks inkomen exact mede te delen en in rurale gebiedenismenvaakooknietopdehoogtevanhetexactetotaleinkomenvanhetgezin.tot slotwordtbevraagdwatderelatieisvandegeïnterviewdetothethoofdvanhethuishouden. Om zo correct mogelijke informatie te verkrijgen, is het aangeraden om het hoofd of de echtgeno(ot(evanhethoofdteondervragen(grosh,glewwe,chapter14, Huidigesituatievandewatervoorziening Aangezien de verbeterde watervoorziening nog niet aanwezig is, is het noodzakelijk de bevolkingtebevragenoverdekenmerkenenhetgebruikvandehuidigebron(nenvanwater. Op deze manier kunnen de tekortkomingen van de huidige bron(nen te voorschijn komen. Zodoendekunnendeverwachtingeneneisenwaaraandetoekomstigeverbeterdeservicemoet voldoen, afgeleid worden vanuit de gebreken van de huidige. Eerst en vooral worden de doeleindenenhuidigebronnenvanwatergevraagd(bijlage4.1.deafstandtotdebronwordt gevraagdintijd.ditomdathetvoorhethuishoudeneenvoudigerisomeentijdswaardeopte geveninplaatsvaneenafstandinkilometer.metdeafstandtotdebronwordtdetijdnodigom watertehalenaandebronenterugnaarhethuistebrengenbedoeld. Devraagofdegebruiktebrondedichtstbijzijndeis,wordtgesteldomdatvoorgaandonderzoek aantoontdatinwonersvanruralecommunitiesvaaknietdedichtstbijzijndebrongebruiken,als er een bron met water van betere kwaliteit bestaat die verder weg ligt (Whittington et al., 1987.Ditkanhetbelangaantonendathethuishoudenhechtaanwaterkwaliteit.Indiendetijd gebruiktomwaterteverzamelen,alsverspildwordtbeschouwd,duidtditopdenoodaaneen brondichterbijhethuishouden.wiehetwaterverzamelt,laattoenategaanofditonderzoek strooktmetdealgemenebevindingdatdewatercollectiedetaakisvanvrouwenenkinderen (Whittingtonetal.,1987. De vragen hoeveel liter per trip wordt verzameld en hoeveel keer men gaat per dag en met hoeveel leden van het huishouden, zijn noodzakelijk om het huidig verbruik te kunnen berekenen.hethuidigverbruikisnoodzakelijkomdetoekomstigeopbrengstenteberekenen. Daarnaastwordendehuishoudensbevraagdofzijaldannietwateraanschaffenbijeenwater 18

30 vendor en hoeveel ze hiervoor betalen. Indien dit zo is, is dit een bruikbaar referentiepunt wanneer zij bevraagd worden naar hun bereidheid tot betalen voor de verbeterde bron. Het aankopen van water bij een water vendor, laat het huishouden toe om tijd te besparen. Het levertdusdebatenopvaneendalinginwandelafstand.echter,dekwaliteitvanhetwateris nietgegarandeerd.bovendienisheteenzeerdureoplossingvoorhethuishouden(brookshire, Whittington,1993. Om de tekortkomingen van de huidige bron in kaart te brengen, wordt de geïnterviewde gevraagd wat men denkt over de betrouwbaarheid en de kwaliteit van de huidige watervoorziening, en of men de tijd gebruikt voor de collectie van water als verspilling beschouwd.indiendezetekortkomingenwordenbevestigddoorhethuishouden,toontditzijn interessevoorennoodaaneenverbeteringvandewatervoorziening.hetvormteenindicatie voor hun toekomstig gedrag, indien een verbeterde watervoorziening aanwezig zou zijn (De Pelsmacker,VanKenhove,2010.Kwaliteitvanwaterwordtdoormenseninruralcommunities niet geëvalueerd op basis van het aantal bacteriën per ml, maar wel op basis van eigenschappenzoalssmaak,kleurengeur(defrançadoria,2010.hetisdaaromdatdegeur, kleurensmaakvanhetwaterwordenbevraagd.ookwordtgeïnformeerdofervastedeeltjesin het water aanwezig zijn. De betrouwbaarheid heeft te maken met het al dan niet altijd beschikbaarzijnvanwateraandebron. Aangezieneenslechtewatervoorzieningvaakdeoorzaakisvanziekteendood,wordtgetoetst of het huishouden reeds negatieve gevolgen heeft ondervonden. Ook wordt het huishouden gevraagdofhetalactiesheeftondernomenomdekwaliteitteverbeteren.dittoontmeeaan hoebelangrijkhethuishoudendekwaliteitvanwatervindt.verondersteldwordtdatdevraag naar een betere kwaliteit samenhangt met het feit of de ondervraagde al dan niet educatie heeft gehad over de gevolgen van slechte waterkwaliteit. De vraag naar educatie in dit deel gaatdusnietoveralgemenescholing,maarenkeloverscholinginverbandmetwater.devraag of het huishouden vindt dat zo een educatie voorzien moet worden, kan opnieuw verduidelijkenofdewaterproblematiekalsbelangrijkbeschouwdwordtdoorhethuishouden. 19

31 Toekomstigesituatievandewatervoorziening Hetderdedeelvandeenquêteregistreertdeintentiesvanhethuishoudeninverbandmetzijn gedragindetoekomst(depelsmacker,vankenhove,2010.eerstenvooralwordternogmaals naardeinteresseineenverbeteringgepolst.indiendemeerderheidvandehuishoudensgeen interesseheeftinhetproject,heefthetgeenenkelnutomhetprojectoptestarten. Daarnawordtdebereidheidtotbetalenonderzocht.WanneerdeWTPbevraagdwordt,dient hiervoorzichtigmeeomgesprongenteworden.ombetrouwbaredatatebekomen,moetmen deinwonersvanhetdorpdoennadenkenoverdeprijsdiezebereidzijntebetalen.immers, men moet het opgegeven bedrag niet enkel bereid zijn te betalen, maar ook kunnen betalen omvaneenechtewtptekunnenspreken(whittington,1998.zoishethandigomdewtpom tezettennaareenbedragpermaand.opdezemanierkomthethuishoudentewetenhoeveel van hun maandelijks inkomen ze bereid zijn aan water te besteden. Daarnaast kan men de vergelijking maken met het bedrag dat het huishouden momenteel betaalt aan een water vendor. Omhetverschiltussenintentieengedragteminimaliseren,dientmentevragenhoezekermen isoverhetgegevenantwoord,uitgedruktinprocenten.(depelsmacker,vankenhove,2010. Vervolgenswordthetaanhethuishoudengevraagd,welkevoordelenzezienineenverbeterde waterdienst. Verwacht wordt dat de opgegeven voordelen overeenkomen met de baten die reedsbeschrevenwerden. De prioriteitsvraag maakt duidelijk wat het huishouden het meest belangrijk vinden: een verbeteringvandekwaliteitofeendalingvandeafstandtotdewatervoorziening. Uitonderzoekblijktdatwatervoorzieningsinstallatieshetlangstwerkenwanneerzedoorlokale mensen bediend en onderhouden worden (Saunders, Warford, Om te zien of er een interesseisomeendergelijkejobuittevoeren,wordtdegeïnterviewdegevraagdofhij/zijzelf ofandereledenvanhethuishoudenbereidzijntewerkentegeneenvergoeding.totslotwordt debereidheidvanhethuishoudenomteinvestereninwatervoorzieningsprojectgetoetst.dit 20

32 om na te gaan of de huishoudens mee de investeringskosten kunnen financieren (Harvey, MOGELIJKEVERTEKENINGEN Bij iedere enquête bestaat het gevaar op vertekeningen die de validiteit van het onderzoek aantasten.metvaliditeitwordtbedoelddathetonderzoekmeetwathetinhoudelijkbeoogtte meten(depelsmacker,vankenhove,2010.omvertekeningenzoveelmogelijktevoorkomen, wordenbijdevoorbereidingvandeenquêtevoorzorgsmaatregeleningebouwd. Een eerste vertekening is de hypothetische vertekening. Deze bias wordt gedefinieerd als de divergentietussendeechtebetalingenendehypothetischebetalingen(venkatachalam,2003. Tweeoorzakenkunnenaandebasisvandezevertekeningliggen.Teneerstekanhetzijndatde ondervraagdepersoondekenmerkenvandeverbeterdewatervoorzieningenvoordelenervan nietbegrijpt.eentweedeoorzaakvanhypothetischevertekeningishetfeitdathetindividuniet geïnteresseerdisomdevragencorrecttebeantwoordenomdatmendenktdatdeinterviewer niet in staat is om de verbeterde watervoorziening daadwerkelijk te implementeren in de toekomst(whittington, Beide oorzaken van deze vertekening worden aangepakt door het interview te laten voorafgaan door een korte introductie. De introductie vermeldt wat bedoeld wordt met een verbeterde watervoorziening. Daarnaast worden de afspraken met overheidsinstanties vermeld om de geïnterviewde ervan te overtuigen dat het project wel degelijkserieuswordtgenomenendeimplementatieervanalseenechtemogelijkheidwordt beschouwd. De volgende vertekening is de strategische vertekening. Hierin tracht het individu het beslissingsprocesoverhetaldannietuitvoerenvanhetprojecttebeïnvloeden.ditkanoptwee verschillende manieren gebeuren. Wanneer het individu denkt dat het project zal worden uitgevoerdindienzijnwtpgrootgenoegis,kanhijdeinterviewernaardemondprateneneen bedragnoemendatgroterisdanzijnfeitelijkewtp(whittingtonetal.,1987.ditzorgtvoorhet probleem dat de potentiële opbrengsten van het business plan overschat worden. Om deze vertekeningwegtewerken,wordtdewtpvanhetindividuomtezettennaareenmaandelijks bedrag en dat bedrag vervolgens vergeleken met het maandelijks inkomen. Op deze manier 21

33 wordenonrealistischewtpopgemerkt.doortezeggenhoeveelzemaandelijkszoudenmoeten betalen met hun eerst opgegeven WTP, wordt verwacht dat het individu zijn mening zal herzien.detweedemanierwaaropeenstrategischevertekeningkanoptreden,iswanneerde ondervraagdepersoondenktdatdeenquêtedientomdemaximaleprijstekunnenvastleggen die men aan de persoon kan opleggen. Dit zal het individu er toe aanzetten om een lager bedragoptegevendanzijnwerkelijkebereidheidtotbetalen.dezeonderschattingvandewtp wordt vermeden door erop te duiden dat de watervoorziening er mogelijk niet komt (Venkatachalam,2003. Eenderdesoortvertekening,isdevertekeningvangehoorzaamheidofgelijkluidendheid.Hierin wildegeïnterviewdevoldoenaandeverwachtingenvandeinterviewerenzaldusopnieuween vertekendewtpopleveren(whittington,1987.omdittevoorkomenwordtdeondervraagde individueel geïnterviewd in de eigen woning en door de tolken gerustgesteld opdat de geïnterviewdezichvrijvoeltomzijneigenmeningmeetedelen. Wanneer men de WTP via een closedjended vraag tracht te achterhalen, kan een vierde vertekeningoptreden.dezewordtdestartingjpointbiasgenoemd(venkatachalam,2003.om dittevoorkomen,wordtinditonderzoekgebruikgemaaktvanopenjendedvragen. De interviewer bias wordt als laatste mogelijke vertekening besproken. Dit houdt in dat er vertekeningenkunnenoptredendoorfoutenvandeinterviewer.zokandeintervieweropeen onzorgvuldigemaniertewerkgaanofzelfdevragenlijstinvullen(depelsmacker,vankenhove, 2010.Aangezienbijditonderzoekgeenexterneinterviewersalleenoppadwordengestuurd, wordthetrisicoopdezevertekeningverminderd. 22

34 5. FASE3:LITERATUURSTUDIEOMTRENTKOSTEN Om een cashflow analyse te kunnen uitvoeren, zijn gegevens nodig over de kosten van het watervoorzieningsysteem. Deze kosten verschillen in functie van het gekozen watervoorzieningssysteem,deafschrijvingstermijnendewijzevandistributie.opbasisvande literatuureninsamenspraakmetdecopromotorwordentweesystemenvanwatervoorziening beschouwd: het traditioneel gecentraliseerd systeem en het geavanceerd gecentraliseerd systeem. MeteengecentraliseerdsysteemwordthierbedoelddatdewaterbehandelingopcommunityJ niveauwordtuitgevoerd.ditbetekentdatdezuiveringgebeurtopéénplaatsinhetdorpvoor alle huishoudens. In de literatuur spreekt men dan van kleinschalige of communityjlevel systemen,ennietvaneengecentraliseerdsysteem(peterjvarbanets,zurbrügg,swartz,pronk, 2008.Omvaneenwerkelijkgecentraliseerdsysteemtespreken,dientdewaterbehandelingte gebeurenovermeerderecommunitiesheen.echter,dezebehandelingsmethodeisteduurvoor ruralegebiedenmeteenlagebevolkingsdichtheid(mintzetal.,2001.inontwikkelingslanden ontbreekt bovendien vaak de kennis om deze systemen operationeel te houden (PeterJ Varbanets et al., De reden dat hier toch de term gecentraliseerde behandeling wordt gebruikt, is om de nadruk te leggen op het feit dat één installatie het water zuivert voor alle huishoudensindecommunity. Detweegecentraliseerdebehandelingswijzenvoorhetoppervlaktewaterverschillenvanelkaar op het vlak van gebruikte zuiveringstechnologieën, kwaliteit van het afgeleverde water, en kostprijs. Het eerste systeem is het traditionele, basic systeem, gebaseerd op de UNESCO normen. Het is de behandeling dat oppervlaktewater minimaal zou moeten krijgen(de Moel, Verberk, van Dijk, Het tweede systeem is meer geavanceerd en wordt onder andere toegepastinbelgië(demoeletal.,2006.opbasisvandeliteratuurwordtvoorelksysteemde kostprijsvoorproductiebepaald.dedistributiekostenvanbeidesystemenzijnvergelijkbaar. 23

35 5.1.OPERATIONELEKOSTENENINVESTERINGSKOSTEN Eerstdienteenonderscheidgemaakttewordentussenoperationeleeninvesteringskosten.De investeringskostenzijndetotalekostengemaaktgedurendedevoorbereidingeninstallatievan de watervoorzieningsinstallatie. Relevante investeringskosten voor dit project zijn de grondprijs, de installatiekosten en de kosten van de installatie van het distributienetwerk(de Moel, De operationele kosten omvatten alle kosten die gemaakt worden tijdens het gebruikvandeinstallatieenhetdistributienetwerk.ditzijnonderanderedeenergiekosten,de onderhoudskosten,dearbeidskostenendekostenvandechemicaliën(demoeletal.,2006. Vanaf nu wordt OPEX gebruikt als afkorting voor de operationele kosten per kubieke meter water,encapexvoordeinvesteringskostenperkubiekemeterwater. De CAPEX voor de verschillende deelprocessen van het systeem verschillen naargelang de afschrijvingstermijn. Als afschrijvingsperiodes worden 7 en 15 jaar genomen. 7 jaar is de minimale gegarandeerde levensduur van de installaties (de Moel et al., In Europa bedraagt de afschrijvingstermijn maximaal 20 tot 30 jaar. Voor rurale communities in ontwikkelingslanden is een assumptie van een maximale afschrijvingsperiode van 15 jaar aanvaardbaar. Mogelijke redenen waarom de afschrijvingstermijn lager ligt, zijn een warmer klimaatwaardoordeinstallatiesnellerslijteneengebrekkigonderhoud. 5.2.TRADITIONEELGECENTRALISEERDSYSTEEM Ditsysteembestaatuit5sequentiëleprocessen.DeOPEXenCAPEXkomensteedsovereenmet eenafschrijvingstermijnvan20jaar.omdezeomtezettennaareenafschrijvingstermijnvan7 en15jaar,wordendekostenvermenigvuldigdmeteenfactorrespectievelijk20/7en20/15.de eerste stap die moet uitgevoerd worden, is het microzeven van water. Hierbij worden de microscopische vaste bestanddelen uit het water verwijderd(van de Wiele, De CAPEX bedraagt 0,03/,deOPEX 0,02/ (demoeletal.,2006.detweedestapbestaatuitde coagulatie en flocculatie. Dit zorgt ervoor dat de vervuilende verbindingen samenklitten tot vlokkendoortoevoegingvanvlokkenmiddel,meestalijzerjofaluminiumzouten(vandewiele, 2013.Daarnavolgtdebezinkingvandevlokken.Devlokkenbezinkenterwijlhetklarewater bovenaanwordtafgevoerd(vandewiele,2013.dezetweestappensamenhebbeneencapex 24

36 van 0,09/ eneenopexvan 0.06/ (demoeletal.,2006.devierdestapisdeabsorptie van resten van ongewenste organische stoffen via actieve koolfiltratie (Van de Wiele, Deze stap is belangrijk aangezien kleurj, geurj en smaakstoffen worden verwijderd. Dit verhoogtdebeschouwdekwaliteitvandehuishoudens(defrançadoria,2010.decapexkomt neerop 0,10/,deOPEXop 0,05/ (demoeletal.,2006.dedesinfectieisdelaatste stap.erwordtchloortoegevoegdomziekteverwekkendemicrojorganismenteinactiveren(van de Wiele, Naast chlorering bestaan er nog andere desinfectietechnieken. Echter, chloreringisdegoedkoopste,enheeftbovendieneenresiduelewerking(vandewiele,2013. DezestapheefteenCAPEXvan 0,01/,eneenOPEXvan 0,02/ (demoeletal.,2006. DetotaleproductieJCAPEXbedraagt 0,23/,detotaleproductieJOPEX 0,15 /m 3.Vooreen afschrijvingstermijnvan7en15jaar,bedraagtdeproductiejcapexrespectievelijk 0,657/ en 0,307/. 5.3.GEAVANCEERDGECENTRALISEERDSYSTEEM Het geavanceerd systeem bestaat uit 3 sequentiële stappen. De eerste stap is dezelfde als in hettraditionelesysteem,namelijkdemicrozeef.daarnavolgtdeultrafiltratiewaarbijhetwater onderdrukdooreenmembraanwordtgeperst.deeltjesgroterdan20nanometerwordendoor hetmembraantegengehouden(vito,2012.hetprocesheefteencapexvan 0,15/ eneen OPEXvan 0,05/ (demoeletal.,2006.ditwordtgevolgddooreenprocesvanomgekeerde osmose.omgekeerdeosmosesteuntophetzelfdeprincipealsultrafiltratie,maarhierworden deeltjes tot 0,1 nanometer tegengehouden (VITO, De CAPEX bedraagt 0,2/, de OPEX 0,1/ (de Moel et al., De totale productiejcapex bedraagt 0,38 /, de productiejopex 0,17/. Voor een afschrijvingsperiode van 7 en 15 jaar, bedraagt de productiejcapexrespectievelijk 1,086/ en 0,507/. 5.4.DISTRIBUTIEKOSTENBIJGECENTRALISEERDESYSTEMEN Bij gecentraliseerde systemen wordt de distributie verzekerd door pijpleidingen. De investeringskosten van het distributienetwerk wordt dan niet uitgedrukt als een kostprijs per kubieke meter, maar als een kostprijs per lopende meter. De kostprijs per lopende meter bedraagt 4,25 (DYKA PLASTICS, Verondersteld wordt dat deze kost verdubbeld 25

37 wanneerdegraafkostenwordeningecalculeerd.menbekomtdaneenkostvan 8,50/m.De operationele kosten verbonden aan de distributie, zijn de energiekosten nodig om het water onderdruktebrengen.hiertoedientmendevolgendevergelijkingoptelossen: = h Hierinispgelijkaanhetvermogen,uitgedruktinWatt(W,Qhetdebietinkubiekemeterper seconde( /s,demassadichtheidvanwaterinkilogramperkubiekemeter(kg/,gde gravitatieconstante in meter per seconde kwadraat (m/s 2, en h de hoogte in meter (m (de Moel et al., Dit vermogen dient vervolgens uitgedrukt te worden in kilowattuur(kwh omdeenergiekosttebepalen. 26

38 6. FASE4:SELECTIEONDERZOEKSREGIO 6.1.CRITERIAWAARAANCOMMUNITYMOETVOLDOEN Omhetonderzoektekunnenuitvoeren,moetdevillagedieonderzochtwordtaaneenaantal criteriavoldoen.eerstenvooralmoethetaantalhuishoudensinhetdorpminstens200zijn.dit opdat de schaal van de watervoorziening voldoende groot moet zijn. Daarnaast dienen de huishoudensopdegrensvanarmoedeteleven.dearmoedegrensverschiltvanlandtotland.in ZuidJAfrikabedraagtdearmoedegrens431ZARpercapitapermaand,gebaseerdopprijzenvan goederen in 2006 (National Treasury, Ten derde moet de huidige toestand van de waterservice zo zijn dat een duidelijke verbetering mogelijk is. Verondersteld wordt dat de gemiddelde afstand tot de bron, uitgedrukt in tijd, voor de huishoudens minimaal dertig minuten bedraagt. Dit omdat er nog nooit studies zijn uitgevoerd waar de toegang tot de watervoorzieningminderdan30minutenperdagperhuishoudeninbeslagneemt(huttonet al.,p.'487,2007.metdeafstandtotdebronintijd,wordtdetijd,nodigomhetwatertegaan halenenterugnaarhethuistebrengen,bedoeld.bovendienmoetdekwaliteitvanhetwater vandehuidigebrondoordehuishoudensalsonvoldoendewordenbeschouwd.totslotmoet het mogelijk zijn om informatie te verkrijgen over het dorp en zijn bevolking via lokale instanties. Criteria:$$ 1 >200huishoudens 2 Inkomen 431"#percapitapermaand 3 Gemiddeldeafstandtotbronintijd:>30min 4 Kwaliteitalsonvoldoendebeschouwd 5 Toegangtotdorpsinformatie 6.2.BESCHRIJVINGONDERZOEKSREGIO Algemenebeschrijving Het dorp Makatsane(kaart 1, een dorp gelegen in Limpopo, de meest noordelijke provincie vanzuidjafrika(kaart2,werdgeselecteerd.dezevillagebevindtzichopeenhalfuurrijdenvan de universiteit van Limpopo, wat het afnemen van interviews mogelijk maakt. Deprovincie Limpopo is één van de armste van ZuidJAfrika en meer dan 85 percent van de bevolking is ruraal(perret,anseeuw,mathebula,

39 DebevolkingvanMakatsanebestaatvoornamelijkuitkleinschaligeboeren.Velenvanhentelen onvoldoendegewassenomereendeelvantekunnenverkopen,enhebbendusgeeninkomen. De meest voorkomende gewassen zijn maïs en suikerriet omdat deze geen irrigatie nodig hebben.hetinkomenvanhetmerendeelvandehuishoudensstamtnietafvandelandbouwof ander werk, maar meestal van pensioenen die de ZuidJAfrikaanse overheid verstrekt. Op dit moment ontvangen de meeste ouderen (60+ een pensioen van 1200 ZAR per maand (South AfricanGovernmentServices,2013.Daarnaastwordterkindergelddoordeoverheidverstrekt, wat neerkomt op een toelage van 310 ZAR per kind jonger dan 18 jaar (South African GovernmentServices,2013.Voordevoorwaardenomrechttehebbenopdetoelageswordt naar de site verwezen. Voor de verdeling van de bevolking in leeftijdsklassen en naar opleidingsgraadwordtverwezennaardetweetabelleninbijlage(bijlage6.1en6.2. $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ Kaart$1:$Makatsane$ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ Kaart$2:$Ligging$Makatsane,$Limpopo,$Zuid[Afrika$ $ 28

40 Toetsingaanvooropgesteldecriteria Makatsane telt 1980 inwoners, 904 mannen (45,66% en 1076 (54,34% vrouwen, verdeeld over584huishoudens.hiermeeisaanheteerstecriteriumvoldaan. Aangezien geen data beschikbaar is omtrent het gemiddelde inkomen van de bevolking van Makatsane,wordtgekekennaardataomtrenthetinkomenvaneenvergelijkbarecommunity, Sundani.DesocioJeconomischekenmerkenvandehuishoudensvanSundaniwerdenverschaft door professor Ayisi. Uit deze data blijkt dat het gemiddelde inkomen van het huishouden tussende1000en1500zarligt.hetgemiddeldaantalledenvandehuishoudensinsundani bedraagt4.verondersteltmennu1250zaralsdeexactegemiddeldewaardevanhetinkomen, danbedraagthetinkomenpercapitagemiddeld312,5zar.ditligtonderdearmoedegrens.er wordt verondersteld dat dit ook voor Makatsane het geval is. Het tweede criterium is dus voldaan. De huidige toestand van de watervoorziening laat de inwoners weinig of geen keuze hebben tussenverschillendebronnen.opdekaartkanmenziendatderivier,mphogodibagenaamd, deenigebronis(kaart1.omdegemiddeldeafstandtotdebronteschatten,wordtgebruik gemaakt van Google Earth. Via de liniaal, een functie beschikbaar op Google Earth, wordt de gemiddelde afstand, in km, tot de rivier geschat op 1 kilometer. Om water te gaan halen en terug naar het huis te brengen dient men dus gemiddeld 2 kilometer af te leggen. Verondersteldmennudateenpersoonwandeltaaneensnelheidvan3kilometerperuur,dan bekomt men dat de afstand tot de bron, uitgedrukt in tijdswaarde, gemiddeld 40 minuten bedraagt.hiermeevoldoetmakatsaneaancriterium3. Aan de rivier bevinden zich twee geautomatiseerde boreholes, smalleschaftengeboordindegrondvoordeonttrekkingvanwater (Morgan, 1990, maar deze zijn al meer dan 6 maanden onbruikbaar. Als vervanging werd er een manuele borehole geplaatst (Figuur 2. Hierbij dient men aan een rad te draaien om water op te pompen. Echter, de borehole kan slechts door één persoon tegelijk bediend worden zodat de meesten geen andere Figuur$2:$Manuele$borehole$$ Makatsane$ 29

41 keuzehebbendanhetwaterrechtstreeksaanderiviertegaanhalen. Om water te hebben dat nog niet vervuild is door het vee, dienen de inwoners om 4 uur s morgensnaarderiviertegaan.vaakkanmennietmeerdan25literpertripmeenemen,zodat men verplicht is meerdere malen per dag heen en weer te gaan. De rivier kan dus niet beschouwd worden als een verbeterde waterbron, aangezien ze niet beschermd is tegen vervuiling van buiten af. Bovendien is er vaak geen water beschikbaar aan de rivier door droogte en worden de mensen verplicht water aan te kopen van water vendors. Dit water is vaakvanslechtekwaliteitenwordtverkochtaanwoekerprijzen(cardone,fonseca,2003.men kanbesluitendatdekwaliteitvanhetwateralsonvoldoendewordtbeschouwdenerruimteis voorverbetering.hetvierdecriteriumisdusvoldaan. OokaanhetlaatstecriteriumisvoldaanaangezienprofessorAyisioverdenodigedatavanhet dorpbeschikt. 30

42 7. FASE5:RESULTATENKWANTITATIEFENKWALITATIEFONDERZOEK 7.1.RESULTATENKWANTITATIEFONDERZOEK Inditdeelwordenderesultatenvandeafgenomenenquêtesbesproken.Intotaalwerden99 vande584huishoudensindeonderzoeksregiogeïnterviewd,ditkomtneerop17procent.de 99huishoudensomvatten393inwoners,ofwel19,8procentvandebevolkingvanMakatsane. Deresultatenwordengestructureerdweergegevenopbasisvandeverschillendedelenvande enquête Sociobeconomischekenmerken Hetaantalgezinsledenligttussenminimum1enmaximum13leden,meteengemiddeldevan ongeveer4(bijlage7.1.$ Deleeftijdbedraagtgemiddeld31jaaris.50procentvandebevolkingisjongerdan25jaar.Zes waardenontbreken(bijlage7.2.ditkomtomdatsommigeinwonersnietwetenhoeoudzezijn ennietoverdocumentenbeschikkendiehunleeftijdkunnenaantonen. Uit de enquêtes blijkt dat 226 personen van de 393 vrouwelijk zijn, wat neerkomt op 57,5 percent terwijl 167 personen, ofwel 42,5 percent mannelijk zijn. Dit komt overeen met de algemenestatistischedatavanhetdorp(bijlage7.3. Uithetonderzoekvandeopleidingsgraadblijktdatdemeesteinwonersdemiddelbareschool volgenofhebbengevolgd.8,8procentvandesteekproefstudeertofheeftgestudeerdaande universiteit(bijlage7.4. Vervolgenswordt de tewerkstelling van leden van de huishoudens beschouwd. 14,2 percent vandetotaleondervraagdebevolkingisactiefopdearbeidsmarkt.wanneerenkeldeactieve bevolking in achting wordt genomen, dan bekomt men een werkloosheidsgraad van 68,7 procent.deactievebevolkingisdesomvanhetaantalwerklozenenwerkenden(bijlage7.5. Dit percentage is hoog in vergelijking met het algemeen werkloosheidspercentage in ZuidJ Afrika, wat ongeveer 25 percent bedraagt (Preillon, ,2 percent van de bevraagden heeft recht heeft op een pensioen en nog eens 2,3 percent van een invaliditeitsuitkering (bijlage7.5. $ 31

43 Het gemiddelde inkomen ligt in categorie 4 (bijlage 7.6. Dit betekent dat het gemiddeld inkomenvanhethuishoudentussen1500en2000zarpermaandligt. Tot slot wordt de geïnterviewde bevraagd naar zijn/haar relatie tot het gezinshoofd. In 66,7 percentvandegevallenkomtdeinformatievanhetgezinshoofdzelf,in8,1percentdevrouw. In 25,2 percent van de gevallen komt de informatie van een ander lid van het huishouden (bijlage Huidigesituatievandewatervoorziening Kijkt men naar de huidige bronnen van het huishouden, dan ziet men dat 88 van de 99 ondervraagdehuishoudensgebruiktmaaktvanwatervanderivier.ditkomtneer89percent van de steekproef. 47,5 percent van de huishoudens koopt water aan van een water vendor. 28,28 procent verzamelt regenwater (Bijlage van de 99 huishoudens, ofwel 56,6 procentmaaktgebruikvanmeerderebronnen.100percentvandehuishoudensgebruiktwater als drinkwater en voor hygiëne, 99 percent voor koken, 98 percent voor onderhoud, 14,1 percentvoorirrigatie,13,1percentvoorhetveeen1percentvoordeconstructievanhuizen (bijlage7.9. $ Gemiddeld bedraagt de afstand tot de bron afgerond 57 minuten. De maximale waarde bedraagt 4 uur. De standaarddeviatie is ongeveer 49 minuten. Er is dus een grote spreiding rond de gemiddelde waarde (bijlage Circa 85 percent van de ondervraagden is van mening dat deze tijd op een productievere manier gebruikt kan worden (bijlage Bij ongeveer 95 percent van de gezinnen is de waterbron die ze gebruiken, de dichtstbijzijnde (bijlage percentvandegezinnenmeldtdatdegebruiktewaterbronnietbeschikbaaris gedurendehethelejaar(bijlage7.13. Gemiddeldverzamelteengezinrondde90literwaterperdag.Ditvarieerttussenminimum4 liter en maximum 360 liter per huishouden(bijlage Daar bovenop kopen 57 van de 99 geïnterviewde gezinnen water aan bij een water vendor (bijlage Opvallend hier is dat wanneer de huidige bronnen bevraagd werden, slechts 47 huishoudens de water vendor als bron opgeven. Echter blijkt nu dat dit aantal hoger ligt. Het gecorrigeerd percentage 32

44 huishoudens dat water aankoopt bij de water vendor is 57,6 percent. Per maand wordt gemiddeld765literwaterdoorhethuishoudenaangekochtbijeenwatervendor,variërendvan minimum100litertotmaximum2400liter(bijlage7.15.huishoudensdiewateraankopenbij eenwatervendorbestedendaargemiddeldongeveer11procentvanhetmaandelijksinkomen aan (bijlage Omdat het maandelijks inkomen aangegeven wordt in categorieën, wordt het percentage berekend als het bedrag betaald door het huishouden aan de water vendor gedeeld door de middelste waarde van de inkomenscategorie waartoe het huishouden behoort. Dit varieert tussen 2,7 percent, in het beste geval, en 49,6 percent, in het slechtste geval(bijlage7.16.sommigegezinnenspenderendusbijnadehelftvanhetgezinsinkomenaan water. Degemiddeldeprijsdiegevraagd wordt door een water vendor bedraagt 256,71 ZAR per kubieke meter water (bijlage Omgerekend naar euro is dit 17,78 euro/ 1. In Vlaanderen betaalt men ongeveer 1,5 euro/ 3 (VMM. Men betaalt dus ongeveer 12 keer meervoorhetwater,waarvandekwaliteitnieteensgegarandeerdis(cardone,fonseca,2003. Circa79percentvandehuishoudensisvanmeningdatdeprijsgevraagddoordewatervendor geenredelijkeprijsis(bijlage7.18.$ Eén op drie is van mening dat de rivier een betrouwbare waterbron is, 2 op 3 vindt van niet (bijlage percentvandehuishoudensvindtdatdegeurvanhetwaternietgoedis,12 percent vindt dat het water wel een goede geur heeft en 1 percent behoudt zich van een mening(bijlage Aansluitend denkt 68 percent dat de kleur van het water onvoldoende helderis,31percentvindtdekleurwelvoldoendehelder,1percenthoudtzichopnieuwafzijdig (bijlage7.22.eenanderebelangrijkeparameterbijhetmetenvandekwaliteitvanwaterisde smaak.zovindt72percentdesmaakvanhetwaternietlekker,26percentwelen2percentuit hiergeenmeningover(bijlage7.23.deaanwezigheidvanpartikelsmaaktookeenbelangrijke factor. 78 percent van de gezinnen treft partikels aan in het water, 22 percent zegt van niet (bijlage7.24.tachtigprocentvandehuishoudensvindthetwatervanonvoldoendekwaliteit (bijlage Ondanks het feit dat 80 procent van de huishoudens de waterkwaliteit als onvoldoende beschouwd, wijst 84 procent van de ondervraagden erop nog geen negatieve 1 WisselkoersDeTijd08/04/2014:1EUR=14.437ZAR 33

45 gevolgenzoalsziekte,dood,etc.doorditwaterondervondentehebben(bijlage7.26.de16 percent van de huishoudens die wel al met ziekte te maken heeft gehad ten gevolge van de slechtewaterkwaliteit,zeggendathetvooralomziektesbijbaby senkleinekinderengaat.zij vermelden dan voornamelijk buikpijn en buikloop. 59,6 percent verklaart nog nooit acties ondernomentehebbenomdekwaliteitvanhunwaterteverbeteren,40.4percentwel(bijlage ,5 procent van de huishoudens die acties ondernemen, koken het water alvorens gebruik. Ze schatten dat het ongeveer 20 à 30 minuten duurt om een tiental liter te laten koken. 39 percent van de huishoudens die actie ondernemen, gebruikt bleekwater, wat het desinfecterende chlorine bevat. Verder laat 10,9 percent van de gezinnen die actie ondernemenpartikelstwintigàdertigminutenbezinken.tenslottemaakt6,5percentgebruik vaneenzeefomhetwaterteontdoenvanpartikels(bijlage7.28. $ Slechts 56,6 percent van de huishoudens denkt dat water van slechte kwaliteit een invloed heeftopdegezondheidssituatievanzijngezin.25,3percentisvanmeningdatditwatergeen invloed kan hebben op hun gezondheid. 18,2 percent weet niet zeker of het al dan niet een impactheeft(bijlage7.29.devraagomtrentscholingleertdat77percentvandehuishoudens nognooitvormingoverwatervoorzieningheeftgekregen(bijlage7.30,maar96percentisvan meningdathetdetaakisvandeoverheidomdittevoorzien(bijlage Toekomstigesituatievandewatervoorziening De interesse van de steekproef naar een bron dichter bij de huizen van de bevolking en een brondiedebevolkingvoorzietvanwatermeteenbeterekwaliteitisgroot.98percentvande steekproefisgeïnteresseerdineenbrondichterbijdewoning(bijlage7.32en100percentis geïnteresseerdineenbeterewaterkwaliteit(bijlage7.33.onderhenkan87,9percentéénof meerderevoordelenzienineenverbeterdewatervoorziening(bijlage7.34.wanneerdewtp voor deze verbeterde watervoorziening wordt bevraagd, stelt men vast dat 19 van de 99 gezinnennietbereidzijntebetalenvoorwater.dezehuishoudenshebbenduseenwtpvan0. De gemiddelde WTP bedraagt 0, ZAR/l. De maximale waarde bedraagt 0,8333 ZAR/l (bijlage7.35.vandeze80gezinnendieeenwtphebben,kunnen73vanhenmet100percent zekerheid zeggen dat ze het opgegeven bedrag zullen betalen, 1 met 85 percent, 2 met 80 percenten4met50percentzekerheid(bijlage7.36.wanneerdevraaggesteldwordtwatvoor 34

46 het huishouden prioritair is, namelijk een bron die dichterbij is of een bron met betere waterkwaliteit,bekomtmenhetvolgende.62,6procentschenktmeerprioriteitaanwaterdat van betere kwaliteit is, 36,4 procent vindt de afstand het belangrijkst (bijlage ,8 percentvandegezinnenisbereidomteinvesterenineendergelijkproject(bijlage7.38,53,1 percentisbereideenbedragtebetalenopvoorhand(bijlage ,7percentisbereidom dewatervoorzieningsinstallatieuittebatenmitsopleidingenbetaling(bijlage Besprekingresultateninfunctievandecashflowanalyse Uitderesultatenblijktdat100percentvandeondervraagdehuishoudensgeïnteresseerdisin een verbeterde kwaliteit van water en 98 percent in een watervoorziening dichter bij de woonst. Verwijzend naar subvraag 1 van de centrale onderzoeksvraag: Bestaat er een vraag naar een verbeterde watervoorziening in de onderzoeksregio?, kan men concluderen dat er eenvraagisnaareenverbeterdewatervoorzieningindeonderzoeksregio. WanneerdeWTPvoordezeverbeterdewatervoorzieningwordtbevraagd,steltmenvastdat 19vande99gezinnennietbereidistebetalen.DezehuishoudenshebbenduseenWTPvan nul.dewtpdiedoorhethuishoudenopgegevenis,ishetbedraginzardatmenbereidiste betalen voor een bepaalde hoeveelheid in liter. Om vergelijking tussen de huishoudens mogelijk te maken, dient deze uitgedrukt te worden in ZAR per liter. De gemiddelde WTP bedraagt 0, ZAR/l. De maximale waarde bedraagt 0,8333 ZAR/l. Uit het histogram (bijlage7.35blijkteenafwijkingvandenormaleverdelingdoordatdestaartenzwaarderzijn aandelinksekant.ditkanwijzenopdeaanwezigheidvanoutliers(prof.dr.vyncke,2010.de boxplotmaaktduidelijkdatereenoutlieris(figuur 3.DeWTPdiehoortbijdezeoutlierbedraagt0,8333ZAR/l(bijlage7.41.Ditisongeveer10 keer zoveel als de gemiddelde opgegeven waarde, en lijkt niet realistisch. Het is dan ook wenselijk om te corrigeren voor deze outlier. Bovendien wordt in 3 gevallen geen huidig verbruikopgegevendoorhethuishouden,maarenkeleenwtp.omdatbeidenoodzakelijkzijn omdeopbrengstenteberekenenvoordecashflowanalyse,wordendezebuitenbeschouwing gelaten. De WTP wordt nu dus beschouwd voor 95 van de 99 huishoudens. Dit levert een gemiddeldewaardeopvan0,079524zar/l(bijlage7.42.ditkomtneeropeenwtpvan79,524 ZAR/m 3. Verwijzend naar subvraag 2 van de centrale onderzoeksvraag: Hoeveel zijn de 35

47 huishoudens in de onderzoeksregio bereid te betalen voor de verbeterde watervoorziening, m.a.w.watishunwillingnesstopay(wtp?,kanmendusconcluderendatereenwtpbestaat indeonderzoeksregioendezegemiddeld0,079524zar/lbedraagt. Figuur$3:$Boxplot$WTP$per$liter$(99$ondervraagden Omtothettotaleverbruikpergezintekomen,moeterrekeninggehoudenwordenmethetfeit dathethuishoudenwaterhaaltvanderivier,maarookwateraankooptvandewatervendor. Hettotalehuidigeverbruikisdusdesomvanhetwaterverzameldaanderivierenhetwater aangekocht van de water vendor. Het opgevangen regenwater wordt buiten beschouwing gelaten. Dit omwille van het feit dat de hoeveelheid opgevangen regenwater miniem is in vergelijking met de hoeveelheid water verzameld aan de rivier en aangekocht bij de water vendor.redenenhiervoorzijnhetdrogeklimaatenhetgebrekaaninfrastructuuromhetwater optevangen.hetverbruikdientuitgedrukttewordeninliterperdag. Omdehoeveelheidwaterdieperdagwordtverzameldaanderivierteberekenen,dientmen te kijken hoeveel mensen er per dag water gaan halen, hoeveel keer per dag zij dit doen en hoeveelliterzijdanmetzichmeebrengen.hieruitkanhetverbruikvanwaterverzameldaande rivierperdagberekendwordendoordezedriebekomengetallentevermenigvuldigen.omde hoeveelheid water te bekomen die het huishouden bij een water vendor koopt, wordt er 36

48 gevraagdnaardehoeveelheidwaterperaankoopenhoevaakpermaand.vervolgenskande totale hoeveelheid aangekocht water per maand berekend worden door deze twee getallen metelkaartevermenigvuldigen.erwordtveronderstelddateenmaanduit30dagenbestaat. Delenvandebekomenhoeveelheiddoor30,leverthetdagelijksverbruikvanwateraangekocht bijdewatervendorop.hettotaleverbruikperdagisdandesomvanhetdagelijksverbruikvan water verzameld aan de rivier en het dagelijks verbruik van water aangekocht bij de water vendor.hethuidigverbruikwordtvoorelkhuishoudenberekendendusisdederdesubvraag van de centrale onderzoeksvraag: Wat is het huidig verbruik van de huishoudens in de onderzoeksregio?,beantwoord.hetgemiddeldetotaleverbruikperdagperhuishoudenkomt neer op 104 liter(bijlage Aangezien het gemiddeld gezin bestaat uit 4 leden, kan men stellen dat het gemiddeld verbruik per persoon ongeveer 26 liter per dag bedraagt. Dit ligt ongeveer4keerlagerdanhetgemiddelddagelijksverbruikperpersooninbelgië(vmm,2013. Drie huishoudens werden niet opgenomen bij het bepalen van het gemiddeld verbruik. Dit omdatzenietinstaatwarenomhunverbruikteschatten. 7.2.RESULTATENKWALITATIEFONDERZOEK Naasthetafnemenvanenquêtesbijdelokalebevolking,dienenookdebevoorrechtegetuigen, de lokale autoriteiten, gecontacteerd te worden(de Pelsmacker, Van Kenhove, Er zijn verschillende redenen waarom dit noodzakelijk is. Ten eerste zal een dergelijk project nooit kunnenuitgevoerdwordenzondertoestemmingvandeoverheid.indienmendeoverheidniet op voorhand contacteert, is de kans groot dat men op weerstand botst en de implementatie van de watervoorzieningsinstallatie zal worden tegenhouden. Ten tweede laat het toe om de oorzaken te achterhalen van de gebrekkige huidige toestand. Ten derde hebben deze autoriteitenreedservaringmetsoortgelijkeprojectendiezijzelfhebbenopgestart.zekunnen dus belangrijke informatie verschaffen over het (toekomstig gedrag van de lokale bevolking (DePelsmacker,VanKenhove,2010. Wanneerdeinstantiesbekekenwordendieverantwoordelijkzijnvoordewatervoorzieningin Makatsane,vindtmeneenvierledigestructuurterug,mettoenemendeverantwoordelijkheid. 37

49 LocaldepartmentforwateraffairsinMankweng DeeersteinstantieishetlokalebureauvoorwaterzakeninMankweng.Dezebevindtzichinhet oostelijkdeelvandepolokwanelocalmunicipality,watlaterbesprokenwordt(reconciliation strategy for Mankweng RWS, Het departement is verantwoordelijk voor de watervoorzieningvan95.000mensen,wonendein126communitiesovereengebiedvan1.600 vierkantekilometer(roper,1999.makatsanebehoorttotdeze126communities.hetstaatook in voor het onderhoud van de watervoorzieningsinstallaties. Het gesprek met de chief leerde datdeschuldvanhetnietwerkenvandeaanwezigeboreholeslagbijdelokalebevolking.het departement voorziet gratis diesel voor de community, maar de inwoners komen deze niet ophalen.hetresultaatvanditgesprekwerdbesprokenmetprofessorayisiwaaruitbleekdat deze informatie niet correct is. De boreholes zijn nu nog altijd defect en er lijkt zich geen oplossingaantebieden.voormeerinformatiewerdverwezennaarhetdepartmentforwater affairsinpolokwane DepartmentofwateraffairsinPolokwane UithetgesprekmetdeheerLlalevanhetdepartmentinPolokwane,blijktdatditdepartment enkel instaat voor het plannen van projecten, niet voor het uitvoeren en monitoren van de projecten.dezeverantwoordelijkheidligtbijdemunicipality.hetdoelvanditdepartementis om de problemen die aangekaart worden door de lokale departement te analyseren en de mogelijkeoplossingentevergelijken.daarnasteltmeneenintegrateddevelopmentplan(idp opomhetprobleemaantepakken ProvincialdepartmentofPolokwane Opprovinciaalniveau,vindtmenhetCOGHSTAdepartementinPolokwaneterug.Hierbekijkt men het IDP en, indien goedgekeurd, verschaft men de financiële middelen om het uit te voerenaandemunicipalityonderdevormvaneenmunicipalinfrastructuregrant(mig.deze fondsenzijnbedoeldomarmoedetebestrijdenendienstentevoorzienaanderuralebevolking zodateconomischeontwikkelingmogelijkwordt(dplg,2004.daarnastaathetdepartementin 38

50 voor het opvolgen van de projecten. De nadruk ligt hier vooral op het financiële aspect, met nameervoorzorgendatdekostenvanhetprojectbinnenhetbudgetblijven. WanneerhetwatervoorzieningsprojectvoorMakatsanehierbesprokenwerd,werdbenadrukt dat,omeendegelijkprojectuittevoeren,toestemmingensamenwerkingmetdemunicipality noodzakelijk is. Het probleem dat hierbij kan optreden is dat projecten uitgevoerd door de municipality, gratis water beloven aan de bevolking. Dit in tegenstelling tot de visie van dit onderzoeksproject, waar er wordt vanuit gegaan dat het noodzakelijk is om inkomsten te genererenomdeduurzaamheidtegaranderen(saunders,warford, PolokwaneLocalMunicipality Zoals reeds vermeld, is de municipality verantwoordelijk voor het uitvoeren van de watervoorzieningsprojecteninruralecommunities,alsookvoorde blijvende werking van de installaties. Dit gebeurt onder de vorm van Project Management Units (PMU. De Municipal Manager dientervoortezorgendatdemigopeencorrecteeneffectieve manierwordtgebruikt.deprojectmanagementunitstaatinvoor de PDCAJcyclus (figuur 4, namelijk het plannen, uitvoeren, controlerenenbijsturenvanhetprojectwaarnodig. Figuur$4:$PDCA[cyclus$ De projecten van de municipality, bestaan er in elke inwoner van minstens 25 liter zuiver drinkwaterperdagtevoorzien,zonderdatmenhiervoordienttebetalen(goldblatt,1998.dit ondankshetfeitdaterinhetrapportoverhetwatervoorzieningsbeleidstaatdathetprincipe wieverbruikt,betaalt noodzakelijkisvoordeduurzaamheidvandergelijkeprojecten(asmal, 1994.Deregeringheeftin1994het FreeBasicWater beleidgoedgekeurd,waarinstaatdat de toegang tot veilig drinkwater voor iedereen moet verzekerd zijn (DWAF, De implementatie van het beleid startte vanaf 2001 (Muller, Het houdt in dat ieder huishoudeneenminimalehoeveelheidvan6000literpermaandzuiverdrinkwaterzoumoeten krijgen.ditkomtovereenmetongeveereendrumvan200literperdag.daarnaastdienthet water98percentvandetijdbeschikbaartezijnenmagdeafstandtotdebronnietmeerdan 200 meter bedragen(asmal, Dit beleid staat dus in contrast met het algemene advies 39

51 dat voor water betaald dient te worden. Hoewel het beleid op nationaal niveau, door het DepartmentforWaterAffairsandForesty werdgoedgekeurd,ligtdeverantwoordelijkheidbij delocalmunicipalities(dwaf,2002.demunicipalitygelooftnietindewtpvandeinwoners vanderuralebevolking,ooknietwanneerderesultatenvanhetonderzoekwordenvoorgelegd. Men stelt dat de inwoners niet de waarheid vertellen. Bovendien wordt Makatsane als een uitzonderlijkgevalbeschouwd,waarmeemenbedoelddatdeandereruralecommunitieswel reeds over een verbeterde watervoorziening beschikken. Navraag aan de universiteit van Limpopo,laattoeomditzeerinvraagtestellen. Makatsane is een voorbeeld van het falen van het municipalityjbeleid in rurale gebieden. Hoewel de infrastructuur geplaatst werd, met name twee boreholes, is er geen zuiver drinkwater beschikbaar omdat de installaties niet langer werken. Dit omdat er geen opbrengsten worden gegenereerd en de kosten voor onderhoud niet terugverdiend kunnen worden.ditstemtovereenmetdeconclusievanmosdellenleattdieinhunrapportstellendat het beleid er voor zorgt dat de arme, rurale communities door dit beleid nog minder kans hebben op toegang tot een goede watervoorziening (Mosdell, Leatt, Dit onderzoek focust zich meer op de effectiviteit van het beleid, met name het nagaan of de arme, rurale bevolking toegang heeft tot veilig drinkwater. Wanneer specifiek naar de provincie Limpopo wordtgekeken,danzietmendat,in2005,slechts40percentvandearmebevolkingtoegang hadtotdefreebasicwaterservice(dwaf, Besprekingresultatenkwalitatiefonderzoek Na het afnemen van interviews van de overheidsinstanties, werd een semijgestructureerd interviewafgenomenmetdeheerayisi,professoraandeuniversiteitvanlimpopo.hierinwerd het geloof in een echte WTP van de inwoners van Makatsane benadrukt. De houding van de overheid ten opzichte van het project heeft deels te maken met de periode waarin de interviews werden afgenomen. Dit gebeurde namelijk een maand voor de verkiezingen. De overheiddoeterallesaanomineengoeddaglichttestaanbijdebevolking,enhetbelovenvan een watervoorziening die gratis is, wordt vaak gebruikt als een speerpunt van de politieke campagne.belangrijkgevolgvanhetscepticismevandeoverheidtenaanzienvaneendergelijk 40

52 project, is dat voor het financieren moeilijk of geen beroep kan worden gedaan op overheidssteun.hetzoekenvanprivateinvesteerderslijkteenbetereoplossing. 41

53 8. FASE6:CASHFLOWANALYSE Het doel van de cashflow analyse is het nagaan van de financiële haalbaarheid en mogelijke winstgevendheid van het watervoorzieningsproject (ADB, 1999 (WSP, Het geeft antwoord op de centrale onderzoeksvraag: Is het mogelijk om op een winstgevende manier eenwatervoorzieningsinstallatieindeonderzoeksregiotestarten?. 8.1.METHODECASHFLOWANALYSE Bijeencashflowanalysewordendetoekomstigejaarlijkseinkomstenvergelekenmetjaarlijkse uitgaven(adb,1999.financiëlekostenwordennietinrekeninggebracht,dezezittenverwerkt indediscontovoet(deloofetal.,2008. Omdeanalyseuittevoerendientdevrijekasstroomperjaarberekendteworden(Deloofet al., De vrije kasstroom is de som van de operationele kasstroom, de investeringskasstroom en de verandering in netto bedrijfskapitaal. De verandering in netto bedrijfskapitaal wordt hier verondersteld nul te zijn. Dit omwille van het feit dat er geen voorraadisengeenuitstellingvanbetalingmogelijkis(deloofetal.,2008. Om de operationele kasstroom te berekenen worden de opbrengsten verminderd met de operationelekostenendeafschrijvingen.vervolgensdienendebelastingenvanhetbekomen bedragafgetrokkentewordenomdeoperationelewinstnabelastingenteverkrijgen.totslot dient men de afschrijvingen op te tellen met deze operationele winst na belastingen om de operationele kasstroom na belastingen te bekomen. De afschrijvingen zijn immers geen uitgaven(deloofetal.,2008.erwordtveronderstelddatdeafschrijvingendeenigekostenzijn diegeenuitgavenzijn. De investeringskasstroom zijn de uitgaven nodig voor de constructie van de installatie en het distributienetwerk. Devrijekasstromendienenverdisconteerdtewordenmeteenbepaaldediscontovoetomde netto huidige waarde (NHW van het project te bekomen (ADB, De discontovoet die gebruikt dient te worden om de netto huidige waarde te berekenen van het 42

54 watervoorzieningsprojectwordtbepaalddoordeweightedaveragecostofcapital,wacc(adb, De WACC is de minimale return die de onderneming moet genereren om de investeerders op een gepaste wijze te compenseren (Manigart, Meuleman, Indien de NHWpositiefis,wordtveronderstelddathetprojectwinstgevendzalzijn.Ditbetekentdathet watervoorzieningsproject voldoende financiën zal genereren om de uitgaven, inclusief interestbetaling en aflossing van lening, te dekken (ADB,1999. De NHW geeft aan hoeveel waarde het watervoorzieningsproject creëert, bovenop het vereiste minimumrendement (Deloof et al., Naast de NHW kan ook de interne rendementsgraad (IRG, berekend worden.ditisderentewaarbijdenhwnulbedraagt.indiendeirggroterisdanhetminimaal vereisterendement,dewacc,danishetprojectwinstgevend(deloofetal.,2008. Om de analyse te kunnen uitvoeren, dienen eerst de jaarlijkse mogelijke opbrengsten en de jaarlijkse kosten bepaald te worden. De mogelijke opbrengsten worden bepaald aan de hand vandespreidingvandewtpenhethuidigverbruik.vervolgenswordendekostenvandetwee watervoorzieningssystemen berekend. Daarna wordt gekeken hoe de investeringskosten van dewatervoorzieningsinstallatiegefinancierdkunnenworden.verschillendefinancieringsopties worden toegelicht en er wordt een mogelijke financieringswijze besproken voor de onderzoeksregio.ditisnoodzakelijkomdatdefinancieringswijzedediscontovoetbepaalt.tot slotwordtdecashflowanalyseuitgewerktvoorverschillendescenario s. 8.2.BEPALENOPBRENGSTENA.D.H.V.RESULTATENENQUÊTE De opbrengsten worden gedefinieerd als het product van de prijs met de som van het toekomstig verbruik van alle huishoudens. De mogelijke prijzen worden afgeleid van de spreiding van de WTP. Het toekomstig verbruik van het huishouden hangt af van de prijs, de WTP en het huidig verbruik. Voorelkemogelijkeprijswordt het toekomstig verbruik van elk huishouden berekend aan de hand van assumpties. De opbrengsten worden berekend voor elke mogelijke prijs en de optimale prijs wordt bepaald, daar waar de opbrengsten maximaal zijn. 43

55 Mogelijkeprijzen Assumptie$1:$De5%percentielenvandeverdelingvandeWTPperliterwordengebruiktalsde verschillendemogelijkeprijzenperlitervoorhetwatervandeverbeterdewatervoorziening.$ $ Tabel$1:$WTP$per$liter$per$percentiel$ Percentielen$ WTP$per$liter$ Percentielen$ WTP$per$liter$ 5%$ 0 55%$ 0,1 10%$ 0 60% 0,1 15%$ 0 65%$ 0,1 20%$ 0, %$ 0, %$ 0, %$ 0, %$ 0, %$ 0,125 35%$ 0,04 85%$ 0,15 40%$ 0,05 90%$ 0,17 45%$ 0, %$ 0, %$ 0, $ Toekomstigverbruik Assumptie$2:$ Omhettoekomstigverbruikteberekenen,wordterveronderstelddatdetotaleuitgavenvan hethuishoudengelijkblijven,indiendeprijslagerligtdandewtpvanhethuishouden.indien deprijshogerligtdandeopgegevenwtp,danzalhettoekomstigverbruiknulzijn.ditomdat verondersteld wordt dat het huishouden niet bereid is meer te betalen dan zijn WTP. Het huishouden zal dan blijven gebruik maken van zijn oorspronkelijke watervoorziening. De huidigetotaleuitgavenzijngeenechteuitgaven.ditzijndeuitgavendiehethuishoudenbereid is te maken voor zijn huidig verbruik, indien het water van een verbeterde watervoorziening zoukomen. "#$#%"#$%'( = "# h"#"$"#$#%' 44

56 Indiendeuitgavenvanhethuishoudenconstantblijvenwanneerdeprijskleinerdanofgelijkis aandewtpvanhethuishouden,danbetekentdithetvolgende: "#$#%"#$%'( = "#$"%'(#"#$%'( "#$#%"#$#%' "# = "#$"%'("#$%' "#$% "#$"%"#$"#$#%' = h"#"$"#$#%' h"#"$%"# "#"# "#$% "#$%; "#$%0 Hettoekomstigverbruikisdusnietsandersdanhethuidigverbruikvermenigvuldigdmethet quotiënt van de WTP en de prijs, indien de prijs kleiner dan of gelijk is aan de WTP van het huishouden. Als de prijs hoger ligt dan de WTP, dan is het toekomstig verbruik nul. Het toekomstig verbruik van het huishouden wordt voor elke mogelijke prijs berekend. Dit wordt voorelkhuishoudenuitgevoerd Berekeningopbrengstenenoptimaleprijs Aandehandvandeformulevoorhettoekomstigverbruik,wordendeopbrengstenberekend voor de verschillende mogelijke prijzen. De optimale prijs is deze waar de opbrengsten maximaalzijn.deopbrengsten,vooreenprijsgelijkaanhetx%percentielvandewtp,worden berekendaandehandvandevolgendeformule: "#$%'(% "#%"#$"%'"( = "# %"#$"%'"( "#$"%'("#$#%'' De opbrengsten zijn niets anders dan het product van de prijs en de som van he toekomstig verbruikvanallehuishoudensbijdieprijs.wanneerditgedaanwordtvoorde19verschillende scenario s (tabel 1, dan is het mogelijk een ruw geschatte, optimale prijs te bekomen daar waardepotentiëleopbrengstenmaximaalzijn. 45

57 Uitwerkingvoorprijsgelijkaan50%kwartiel Indezeparagraafwordendeopbrengstenberekendvooreenprijsgelijkaanhet50%kwartiel. Voor elk huishouden wordt het toekomstig verbruik uitgerekend, indien de prijs het 50% kwartielbedraagt.het50%kwartielvandewtpbedraagt0, zar/l. "#$"%'("#$#%' = h"#"$"#$#%' "# "#"# 0, ; "#$%0 0, Omdevoorwaardetetesten,wordtdeALSJfunctiegebruiktinExcel.Dezevoorwaardewordt voor elk huishouden getest, resulterend in het toekomstig verbruik voor elk huishouden. De uitgekomen, toekomstige verbruiken bij deze methode, liggen vaak hoger dan 1000 liter per huishoudenperdag.ditisnietrealistisch.omditprobleemoptelossen,dienteenbijkomende assumptietewordengemaakt. Assumptie$3:$ Deze assumptie stelt dat het toekomstig dagelijks verbruik niet hoger zal liggen dan 100 liter per persoon. Het bedrag 100 liter komt overeen met het dagelijks gemiddeld verbruik in Vlaanderen(VMM,2013. De opbrengsten zijn dan het product van het 50% kwartiel van de WTP en de som van het verbruikvanelkhuishoudenbijdieprijs. ' "#$%'(% "#$% = 50%"#$%'( = 0, "#$"%'("#$#%'' Resultaten Indien met de bovenvermelde assumpties wordt rekening gehouden en de formules worden uitgewerkt voor alle mogelijke prijzen, wordt het toekomstig verbruik en de opbrengsten per percentielperdagbekomenvoordeondervraagdesample(tabel2. 46

58 Tabel$2:$Toekomstig$verbruik$(in$l$en$opbrengsten$(in$ZAR$per$percentiel$per$dag$ Percentiel$ Prijs$(in$ZAR$ Toekomstig$verbruik$(in$l$ Opbrengsten$(in$ZAR$ 5% % % % 0, ,78 59,42 25% 0, ,33 316,70 30% 0, ,38 482,79 35% 0, ,96 549,24 40% 0, ,92 586,50 45% 0, ,48 585,42 50% 0, ,45 633,29 55% 0, ,97 612,20 60% 0, ,97 612,20 65% 0, ,97 612,20 70% 0, ,88 512,43 75% 0, ,88 512,43 80% 0, ,93 370,62 85% 0, ,28 309,04 90% 0, ,41 243,34 95% 0, ,77 150,83 Figuur$5:$Toekomstig$verbruik$per$dag$in$liter$(sample$ Deopbrengstennemeneenmaximalewaardeaanwanneerdeprijshet50%kwartielbedraagt. De opbrengsten bedragen dan 640,95 ZAR per dag (figuur 6. Het verbruik aan de installatie bedraagtdan7.691,45literperdagvoordevolledigesteekproef(figuur5.ditkomtneerop eengemiddeldverbruikperpersoonperdagvan20,51liter. Toekomstigverbruikperdag(in liter TOEKOMSTIGVERBRUIKPERDAG % 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 55% 60% 65% 70% 75% 80% 85% 90% 95% WTPx%percentielen 47

59 Figuur$6:$Opbrengsten$per$dag$in$ZAR/liter$(sample$ Bijeenprijsvan0, ZARperliterzullen46vande95huishoudensofwel48,4percent vandehuishoudensgeengebruikmakenvandewaterinstallatie.verondersteldwordtdatdeze huishoudensblijvengebruikmakenvanderivierenwatervendoralswaterbron. Mensteltvastdatereennegatieveprijselasticiteitis(tabel3:alsdeprijstoeneemt,neemthet toekomstig verbruik af. Dit komt overeen met de bevindingen in het handboek voor de economische analyse van watervoorzieningsprojecten, opgesteld door de Aziatische ontwikkelingsbank(adb,1999. Opbrengstenperdag(inZAR % OPBRENGSTENPERDAG 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 55% Tabel$3:$Prijselasticiteit$ Prijs$(ZAR$ Volume$(m 3 $ %$verandering$prijs$ %$verandering$volume$ Prijselasticiteit$ 0, ,00 / / / 0, ,00 / / / 0, ,00 / / / 0, ,78 / / / 0, ,33 543% J17% J0,032 0, ,38 122% J31% J0,26 0, ,96 44% J21% J0,48 0, ,92 25% J15% J0,58 0, ,48 11% J10% J0,91 0, ,45 50% J28% J0,56 0, ,97 20% J19% J0,97 0, ,97 0% 0% / 0, ,97 0% 0% / 0, ,88 11% J25% J2,22 60% 65% WTPx%percentielen 70% 75% 80% 85% 90% 95% 48

60 0, ,88 0% 0% / 0, ,93 13% J36% J2,86 0, ,28 20% J31% J1,53 0, ,41 13% J31% J2,29 0, ,77 20% J48% J2,39 Concluderend kan uit de analyse van de steekproef afgeleid worden dat de optimale prijs overeenkomt met het 50% percentiel van de WTP en met andere woorden gelijk is aan 0, ZAR/l,ofwel83,333ZAR/m 3.Hetgemiddelde,dagelijksewaterverbruikperpersoon voor de verbeterde watervoorziening werd vastgesteld op 20,51 liter. 51,6 percent van de huishoudenszalgebruikmakenvandeverbeterdewatervoorziening Veralgemeningnaarpopulatie Deprijsenhetgemiddeldverbruikpercapitadiebekomenwordt,geldtvoordesteekproef.We veronderstellen dat deze gelden voor gans de populatie. De onderzoeksregio telt inwoners.hettotaalverbruikvandecommunitywordtalsvolgtberekend: "#$$%"#$#%'"#"# = "#$"#$"%' "#$%%"%"#$#%'"#"#$"%"#"# = ,51/"# Het totaal verbruik per dag bedraagt dan liter, ofwel 40,59 kubieke meter per dag. Verondersteltmendateenjaar360dagenomvat,danbedraagthetjaarlijksverbruik14.612,4 m 3.Detotaleopbrengstenperdagwordenalsvolgtberekend: "#$%"#$%'(%"#"# = "##$"#$#%'"#"# "#$%"#"#$% = , "#/ Dedagelijkseopbrengstenkomenneerop3.382,50ZAR.Verondersteltmendateenjaar360 dagen omvat, dan bekomt men dat de jaarlijkse opbrengsten ZAR bedragen(tabel 4. 49

61 Tabel$4:$Jaarlijks$verbruik$$opbrengsten$ Jaarlijks$verbruik$(m 3 $ Prijs$per$m 3 $(ZAR/m 3 $ Opbrengsten$(ZAR$ ,4$ 0, Bepalenkostenvandeverschillendesystemen Kostentraditioneelgecentraliseerdsysteem Dekostenvanhettraditioneelgecentraliseerdsysteemwordenweergegevenintabel5en6. Men dient een onderscheid te maken tussen de OPEX en de CAPEX. De OPEX bepalen de uitgavendiejaarlijksterugkeren,nodigvoordeblijvendewerkingvandeinstallatie.dezezijn onafhankelijk van de afschrijvingstermijn. De jaarlijkse operationele kosten voor productie bedragen31.643,88zar.decapexbepalendetotaleinvesteringskostendiegemaaktdienente wordenbijhetopstartenvandewatervoorzieningsinstallatie.vooreenafschrijvingstermijnvan 7 jaar, vindt men dat de jaarlijkse investeringskosten voor de productie ,21 ZAR bedraagt. Tabel$5:$Kosten$traditioneel$gecentraliseerd$systeem$(7$jaar$ Afschrijvingstermijn$ in$jaar Voor een afschrijvingstermijn van 15 jaar, vindt men dat de jaarlijkse investeringskosten voor deproductie64.764,48zarbedragen. 7$ Soort$kost ProductieJ CAPEX Kost$ ( /m³ Tabel$6:$Kosten$traditioneel$gecentraliseerd$systeem$(15$jaar$ wisselkoers$ (ZAR/ Verbruik$ (m³/jaar Kost$ (ZAR/jaar 0,657 14, , ,21 Afschrijvingstermijn in$jaar 15$ Soort$kost ProductieJ CAPEX Kost$ ( /m³ wisselkoers$ (ZAR/ Verbruik$ (m³/jaar Kost$ (ZAR/jaar 0,307 14, , , Kostengeavanceerdgecentraliseerdsysteem OpnieuwdienteenonderscheidgemaakttewordentussendeproductieJCAPEXen OPEX,en tussen een afschrijvingstermijn van 7 en 15 jaar. De jaarlijkse operationele kosten voor 50

62 productiebedragen35.863,07zar.vooreenafschrijvingstermijnvan7jaar,vindtmendatde jaarlijkseinvesteringskostenvoorproductie ,71zarbedragen(tabel7. Tabel$7:$Kosten$geavanceerd$gecentraliseerd$systeem$(7$jaar$ Voor een afschrijvingstermijn van 15 jaar, vindt men dat de jaarlijkse investeringskosten voor productie ,32zarbedragen(tabel8. Tabel$8:$Kosten$geavanceerd$gecentraliseerd$systeem$(15$jaar$ Afschrijvingstermijn$ in$jaar 7$ Afschrijvingstermijn$ in$jaar 15$ Soort$kost ProductieJ CAPEX Kost$ ( /m³ wisselkoers$ (ZAR/ Verbruik$ (m³/jaar Kost$ (ZAR/jaar 1,086 14, , ,71 Soort$kost Kost$( /m³ wisselkoers$ Verbruik$ Kost$ (ZAR/ (m³/jaar (ZAR/jaar ProductieJ CAPEX 0,507 14, , , Distributiekostengecentraliseerdsysteem De distributiekosten voor het traditioneel en geavanceerd gecentraliseerd systeem zijn gelijk. VoorhetberekenenvandeCAPEXvanhetdistributienetwerk,dientmendetotalelengtevan depijpleidingentekennen.decapexwordtimmersuitgedruktinkostprijsperlopendemeter. De totale lengte wordt bepaald aan de hand van de geografische kenmerken van de onderzoeksregio. De totale lengte wordt hier geschat aan de hand van de liniaalfunctie van GoogleEarth(kaart3.Wanneerdedistributieeruitzietalsopdezefoto,bedraagtdetotale lengte 11,5 kilometer. De investeringskosten van het distributienetwerk bedragen dan ,ofwel ,75ZAR 2. 2 WisselkoersDeTijd08/04/2014:1EUR=14,437ZAR 51

63 Kaart$3:$Potentieel$distributienetwerk$Makatsane$ Bijditdistributienetwerkisergeenaansluitingvaniederhuisopdewaterleiding,maarzijner meerdere aansluitingen in iedere straat. Indien elk huis een eigen aansluiting heeft, zullen er meervertakkingenzijnenwordtdetotalelengteveronderstelddubbelzogroottezijn.ookde kostzaldandubbelzogrootzijn,namelijk ,5zar. Voordeoperationelekostenvanhetdistributienetwerk,dientmendevolgendevergelijkinguit tewerken: = h Het debiet bedraagt 40,590 m 3 /d, ofwel 0, m 3 /s. De massadichtheid van water bedraagt1000kg/m 3,degravitatieconstante9,81m/s 2 endehoogtewordtverondersteld20m te zijn. Het benodigde vermogen bedraagt dan 92, W. Om de energiekost te bepalen, dient dit omgerekend te worden naar kwh. Men bekomt 2, kwh per dag, ofwel 796,3758 kwh per jaar. De prijs voor 1 kwh wordt verondersteld 0,22 te zijn (NUON. De operationelekostenvanhetdistributienetwerkperjaarbedragendus 175,20,ofwel2529,40 ZAR 3. Devierdesubvraagvandecentraleonderzoeksvraag: Watzijndekostenvandeverschillende mogelijkesystemen,ishiermeebeantwoord. 3 WisselkoersDeTijd08/04/2014:1EUR=14,437ZAR 52

64 8.4.FINANCIERINGSOPTIES Privateinvesteerders Ondernemersteam$ Indien het ondernemersteam wenst gefinancierd te worden door de investeerders die hieronderwordenbesproken,wordtervanhetondernemingsteamverwachtdatzijeendeel, hoekleinditookmogewezen,zelfinvesterenalstekenvanvertrouweninentoewijdingaande onderneming (Manigart, Meuleman, Daarnaast investeert het ondernemingsteam sweatequity,ditisdetijdeninspanningnodigomdeondernemingoptestarten(manigart, Meuleman, Family,$friends$and$fools$ Bijeengebrekaanvoldoendeeigenmiddelenwordenvaakmensenuitdedirecteomgevingvan het ondernemersteam gevraagd om geld te investeren(manigart, Meuleman Niet alle ondernemerszijngretigomfamilieenvriendenbijhunbusinessplantebetrekken;indiende onderneming failliet gaat, verliezen ze niet enkel hun onderneming, maar ook eventueel hun familieenvrienden(manigart,meuleman, Business$angels$ Businessangelszijnvermogendeparticulierendieeenkleindeelvanhunpersoonlijkerijkdom inondernemendebedrijveninvesteren (Manigart,Meuleman,2013.Vaakzijnhetsuccesvolle exjondernemersdiezichnogsteedswensenbetrokkentevoeleninhetnemenvanbeslissingen ineenondernemendbedrijf,zonderzichtemoetenbezighoudenmetdagdagelijkseactiviteiten (Manigart,Meuleman,2013.Gemiddeldinvesterenbusinessangelstussen25.000en euro in een onderneming (Manigart, Meuleman, Zij worden vaak aangewend voor financiering in de seed phase, start up phase en de early growth phase (Manigart, Meuleman, Venture$capital$ Een venture capitalist is een professionele, financiële tussenpersoon die geld van andere mensen investeert in nietjgenoteerde, potentieel snelgroeiende bedrijven, meestal startende ondernemingenmethoogrisico (Manigart,Meuleman,2013.Zijhebbenenkeleenfinanciële doelstellingnamelijkhetrealiserenvanrendementviaeenexit(beursintroductie,verkoopvan de onderneming aan grotere bedrijven, etc. (Manigart, Meuleman, Venture capitals 53

65 verwachten zeer hoge rendementen en zijn enkel geïnteresseerd in projecten die een investeringvanminimaal vereisen(Manigart,Meuleman, Lening$ Indien de bank bereid is een lening te verschaffen aan de onderneming, is dit de beste oplossingvoordeonderneming(manigart,meuleman,2013.hetisnamelijkdegoedkoopste financieringswijze (Manigart, Meuleman, Echter, banken zijn niet erg gewillig om een lening te verstrekken aan startende ondernemingen, die niet beschikken over activa als onderpand en zij zijn meestal niet bereid het volledige project te financieren (Manigart, Meuleman, Microkrediet$ Een microkrediet is gelijkaardig aan een bankkrediet, maar verschilt qua omvang (Cardone, Fonseca,2003.Microkredietenzijnoverhetalgemeenkleininvolumeenreagerendirectop de specifieke behoeften van het platteland of stedelijke individuen met een laag inkomen (Cardone, Fonseca, In het algemeen dient het microkrediet om financiële obstakels te overkomenendeontwikkelinginontwikkelingslandentestimuleren(cardone,fonseca, Overheidenngo s Naast de private investeerders bestaat er ook de mogelijkheid tot overheidssubsidies of financieren door ngo s. Over deze financieringsbronnen bestaan er wijdverspreide meningen, maar kunnen er duidelijk twee fronten onderscheiden worden; Enerzijds de WSS specialisten vanorganisatieszoalswhoenunicef,anderzijdsdeeconomenvandewereldbank(cardone, Fonseca, De eerste groep is van mening dat een sociale kostenjbaten analyse volstaat om subsidies van de overheid of ngo s te genereren (Cardone, Fonseca, Volgens de tweedegroepstaanbegrippenalsbetaalbaarheidenwtpcentraal.zijgaaneerderuitvaneen financiëlekostenjbatenanalyse,ofwelcashflowanalyse,enbeklemtonendatprojectenwaarbij men water voorziet aan een bevolking die niet kan betalen, gedoemd zijn te falen(cardone, Fonseca,2003.Ditonderzoekvolgtdemeningvandetweedegroep. 54

66 Ngo szijnonafhankelijkvandeoverheid(wiggins,cromwell,1995.zijhebbenintegenstelling tot de private sector, niet het winststreven als primaire doelstelling, maar wel een maatschappelijkbelang(wiggins,cromwell, Lokalebevolkingalsfinancieringsmogelijkheid De bevolking kan aangesproken worden om mee te helpen met de financiering van de watervoorzieningsinstallatie.hiervoorwordtdanopvoorhandeenbedragwordengevraagdbij de bevolking. Onderzoek gedaan door het WSP toont aan dat minstens 10% van de investeringskosten betaald dienen te worden door de inwoners van de community zelf om zeker te kunnen zijn van de financiële verbintenis van de bevolking ten aanzien van de onderneming(wsp,2011. Daarnaastbestaanertweevormenvanzelffinancieringomdeopbrengstentegenereren,nodig omdeoperationeleenfinanciëlekostentedekken.eenonderscheidwordtgemaakttusseneen metered en een unmetered financieringswijze (Whittington, Okorafor, Okore, McPhail, 1990.Bijdeeerstewordtergekozendebevolkingtelatenbetalenperliteraangekochtwater. Bijdetweedewordtergeopteerdeenvastmaandelijksbedragtevragen.Eencombinatievan beide is ook mogelijk(whittington et al., Erwerdreeds besproken dat hier geopteerd wordtvooreenprijsperliteraangekochtwatertevragennl zar/l.deredenwaarom er niet geopteerd wordt voor een vast maandelijks bedrag is omwille van het gevaar op verspilling en doorverkoop (Whittington et al., Er wordt dus gekozen voor metered financieringomverspillingen/offraudetegentegaan Besprekingfinancieringonderzoeksregio We bespreken nu de verschillende financieringsmogelijkheden, specifiek voor de onderzoeksregio. AlssweatequitykandetijdeninspanningomdeWTPteonderzoekenenhetbusinessplanop te stellen in achting worden genomen. Deze sweat equity kan helpen om potentiële investeerders te overtuigen. Financiering door de 3F s wordt hier niet besproken, omdat dit afhankelijkisvanhetondernemersteam.businessangelsenventurecapitallijkenuitgesloten 55

67 voorhetfinancierenvandewatervoorzieningsinstallatie,omdatdevereistereturntehoogligt (Manigart,Meuleman,2013.Hetverkrijgenvaneenleningbijeenbanklijktookuitgesloten, aangeziengeenwaardevolleactivaaanwezigzijndiealsborgkunnendienen. Microkrediet is wel een optie, aangezien de watervoorzieningsinstallatie bijdraagt tot de ontwikkeling van de rurale community. Echter, het bedrag dat verkregen kan worden als microkredietistekleinomhetprojecttekunnenfinancieren.desmallenterprisefoundation (SEF is de bekendste microkredietverlener in ZuidJAfrika. De microkredieten die worden toegekend bedragen gemiddeld ZAR, wat veel te laag ligt voor dit watervoorzieningsproject(skowronski,2007. Wanneer men kijkt naar de instituties die investeren in startjupsinzuidjafrika, dan valt het EnablisAccelerationFundop(ENABLIS,2013.Hetschenktaandachtaanstartendebedrijvenin ruraleprovincies,waaronderlimpopo.enablismaakthetmogelijkomeenleningaantegaan, aangezien ze borg staan voor de onderneming. Voor dit onderzoek wordt verondersteld dat Enablisborgstaatvoordeondernemingendatopdezemanierweleenleningbijdebankkan wordenaangegaanomdeinvesteringentefinancieren.deinterestbedraagtdeinterestvande bank plus 5 procent omwille van het risico dat Enablis draagt. Deze cijfers zijn gebaseerd op onderzoek van het water and sanitation programme omtrent het financieren van een smallj scalepipedwatervoorziening(wsp,2011.opbasisvancijfersdereservebankvanzuidjafrika, vindt men een prime interest van 9%. Dit is de interest die voor de meeste leningen door ondernemingendientbetaaldteworden(southafricanreservebank.deinterestvoetopde lening is dan 14%. Er wordt verondersteld dat 80% van de totale investeringskosten geleend kanworden. Uitresultatenvanhetkwalitatiefonderzoek,wordtduidelijkdatdeoverheidsceptischstaatten opzichtevanhetwatervoorzieningsproject.overheidssteunlijktdanookuitgesloten.aangezien hetdoelvanditonderzoekdewinstgevendheidnategaanvaneenwatervoorzieningsproject, en dus niet enkel het maatschappelijk belang primeert, sluit ook financiering door ngo s niet aanbijditonderzoek. Tot slot bestaat er de mogelijkheid van zelffinanciering door de inwoners van de onderzoeksregio.hiertoewerdendehuishoudensvandesteekproefbevraagdofzebereidzijn 56

68 teinvestereninhetwatervoorzieningsproject.uitderesultatenvanhetkwantitatiefonderzoek blijktdat82,8procentvandehuishoudensbereidisteinvesteren,maarslechts53,1percent bereidisomopvoorhand een bedrag te betalen. 91,3 percent van de huishoudens die op voorhand willen betalen, verklaart daar 100 percent zeker over te zijn. Echter, wanneer een bedraggevraagdwerd,blekenzijnietinstaateenbedragoptegeven.erwordtverondersteld datdecommunity20percentvandeinvesteringskostenfinanciert.ditkomtovereenmethet percentagevanhetonderzoekvanwspnaarsmalljscalepipedwatervoorzieningssystemenin Kenia (WSP, De community zal een return op het geïnvesteerde kapitaal eisen (WSP, 2011.Erwordtveronderstelddatdezereturn15percentbedraagt. 8.5.UITWERKINGSCENARIO S De analyse gebeurt over een tijdshorizon van 7 of 15 jaar, afhankelijk van de afschrijvingstermijn van de investeringen. Immers, de analyse dient te gebeuren voor de economische levensduur van het project(deloof et al., Er wordt verondersteld dat de jaarlijkseopbrengstenconstantblijvengedurendedebeschouwdetijdshorizon.voordekosten dient men onderscheid te maken tussen investeringskosten en operationele kosten. Er wordt verondersteld dat alle investeringskosten gemaakt worden in jaar 1. Hieruit volgt dat verondersteld wordt dat de constructie klaar is na 1 jaar en de opbrengsten en operationele kosten vanaf jaar 2 optreden. De investeringskosten worden lineair afgeschreven en de restwaardewordtverondersteld0tezijn.deinvesteringsuitgavenvoordeproductieverschillen naargelang het gebruikte gecentraliseerd systeem (de Moel et al., de totale investeringsuitgaven voor de productie in jaar 1 te bepalen, worden de jaarlijkse investeringskosten voor de productie vermenigvuldigd met de beschouwde afschrijvingstermijn.deinvesteringsuitgavenvanhetdistributienetwerkverschillennaargelang de aansluiting op het netwerk in elk huis gebeurt of enkel op bepaalde plaatsen in de straat. Het belastingpercentage dat gebruikt wordt in de berekeningen is 28 percent. Dit is de inkomstenbelasting die geldt voor bedrijven in ZuidJAfrika (SARS, Uit paragraaf financieringsoptiesblijktdatdeondernemingdevolgendefinanciëlestructuurheeft: 57

69 Tabel$9:$Financiële$structuur$ DeformulevoorhetberekenenvandeWACCgaatalsvolgt(Manigart,Meuleman,2013: "## = "#$"#"#$"#$%"' + "#$"#"#$#% 1 IndezeformulesteltEdemarktwaardevanheteigenvermogenvoor,Ddemarktwaardevan het vreemd vermogen en t het belastingpercentage. De som van E en D is gelijk aan V, het totalevermogen.voorditprojectis "#$%"20%en "#$%"80%. Totale$investeringskost Procent Vereiste$ return Lening$via$Enablis$ 80% 14% Kapitaal$inwoners$onderzoeksregio$ 20% 15% "## = 15% 0,2 + 14% 1 28% 0,8 = 11,064% Er wordt verondersteld dat de WACC 11,064% bedraagt in alle scenario s. Acht scenario s worden uitgewerkt. Voor elk scenario worden de vrije kasstromen, de NHW en de IRG berekend. 58

70 Scenario1 Inscenario1wordthettraditioneelgecentraliseerdsysteembeschouwdmethuisaansluiting.Deafschrijvingstermijnbedraagt7jaar. Tabel9:Scenario1(Traditioneel,huis,7jaar Jaar Opbrengsten >ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR Operationelekosten >ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR Productie >ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR Distributie >ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR Afschrijvingen >ZAR > ,00ZAR > ,00ZAR > ,00ZAR > ,00ZAR > ,00ZAR > ,00ZAR Meerwinstvoorbelastingen >ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR Belastingen >ZAR > ,08ZAR > ,08ZAR > ,08ZAR > ,08ZAR > ,08ZAR > ,08ZAR Operationelemeerwinstna belastingen KZAR ,64ZAR ,64ZAR ,64ZAR ,64ZAR ,64ZAR ,64ZAR Afschrijvingen >ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR Operationelecashflowna belastingen KZAR ,64ZAR ,64ZAR ,64ZAR ,64ZAR ,64ZAR ,64ZAR Investeringskasstroom K ,97ZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR Productie > ,47ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR Distributie > ,50ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR Vrijekasstroom K ,97ZAR ,64ZAR ,64ZAR ,64ZAR ,64ZAR ,64ZAR ,64ZAR Huidigewaardevrije > ,36ZAR ,53ZAR ,50ZAR ,44ZAR ,23ZAR ,87ZAR ,46ZAR kasstroom NHW ,68ZAR IRG 15,04% 59

71 Scenario2 Scenario2ishetzelfdealsscenario1buitenhetfeitdatdeafschrijvingstermijnnu15jaaris. Tabel10:Scenario2(Traditioneel,huis,15jaar Jaar Opbrengsten >ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR Operationelekosten >ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR Productie >ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR Distributie >ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR Afschrijvingen >ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR Meerwinstvoorbelastingen >ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR Belastingen >ZAR > ,00ZAR > ,00ZAR > ,00ZAR > ,00ZAR > ,00ZAR > ,00ZAR Operationelemeerwinstna belastingen KZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR Afschrijvingen >ZAR ,71ZAR ,71ZAR ,71ZAR ,71ZAR ,71ZAR ,71ZAR Operationelecashflowna belastingen KZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR Investeringskasstroom K ,70ZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR Productie > ,20ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR Distributie > ,50ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR Vrijekasstroom K ,70ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR Huidigewaardevrije kasstroom > ,00ZAR ,34ZAR ,60ZAR ,09ZAR ,52ZAR ,26ZAR ,96ZAR NHW ,46ZAR IRG 22,97% 60

72 ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR > ,00ZAR > ,00ZAR > ,00ZAR > ,00ZAR > ,00ZAR > ,00ZAR > ,00ZAR > ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,71ZAR ,71ZAR ,71ZAR ,71ZAR ,71ZAR ,71ZAR ,71ZAR ,71ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,72ZAR ,00ZAR ,51ZAR ,01ZAR ,62ZAR ,69ZAR ,89ZAR ,71ZAR ,28ZAR 61

73 Scenario3 In scenario 3 wordt het geavanceerd gecentraliseerd systeem beschouwd met huisaansluiting. De afschrijvingstermijn bedraagt 7 jaar. Tabel11:Scenario3(Geavanceerd,huis,7jaar Jaar Opbrengsten >ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR Operationelekosten >ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR Productie >ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR Distributie >ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR Afschrijvingen >ZAR > ,50ZAR > ,50ZAR > ,50ZAR > ,50ZAR > ,50ZAR > ,50ZAR Meerwinstvoorbelastingen >ZAR ,03ZAR ,03ZAR ,03ZAR ,03ZAR ,03ZAR ,03ZAR Belastingen >ZAR > ,29ZAR > ,29ZAR > ,29ZAR > ,29ZAR > ,29ZAR > ,29ZAR Operationelemeerwinstna belastingen KZAR ,74ZAR ,74ZAR ,74ZAR ,74ZAR ,74ZAR ,74ZAR Afschrijvingen >ZAR ,50ZAR ,50ZAR ,50ZAR ,50ZAR ,50ZAR ,50ZAR Operationelecashflowna belastingen KZAR ,24ZAR ,24ZAR ,24ZAR ,24ZAR ,24ZAR ,24ZAR Investeringskasstroom K ,47ZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR Productie > ,97ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR Distributie > ,50ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR Vrijekasstroom K ,47ZAR ,24ZAR ,24ZAR ,24ZAR ,24ZAR ,24ZAR ,24ZAR Huidigewaardevrije kasstroom > ,66ZAR ,97ZAR ,80ZAR ,02ZAR ,65ZAR ,58ZAR ,44ZAR NHW K85.636,19ZAR IRG 10,31% 62

74 Scenario4 Scenario4isidentiekaanscenario3buitenhetfeitdatdeafschrijvingstermijn15jaaris. Tabel12:Scenario4(Geavanceerd,huis,15jaar Jaar Opbrengsten >ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR Operationelekosten >ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR Productie >ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR Distributie >ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR Afschrijvingen >ZAR > ,55ZAR > ,55ZAR > ,55ZAR > ,55ZAR > ,55ZAR > ,55ZAR Meerwinstvoorbelastingen >ZAR ,98ZAR ,98ZAR ,98ZAR ,98ZAR ,98ZAR ,98ZAR Belastingen >ZAR > ,91ZAR > ,91ZAR > ,91ZAR > ,91ZAR > ,91ZAR > ,91ZAR Operationelemeerwinstna belastingen KZAR ,06ZAR ,06ZAR ,06ZAR ,06ZAR ,06ZAR ,06ZAR Afschrijvingen >ZAR ,55ZAR ,55ZAR ,55ZAR ,55ZAR ,55ZAR ,55ZAR Operationelecashflowna belastingen KZAR ,62ZAR ,62ZAR ,62ZAR ,62ZAR ,62ZAR ,62ZAR Investeringskasstroom K ,30ZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR Productie > ,80ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR Distributie > ,50ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR Vrijekasstroom K ,30ZAR ,62ZAR ,62ZAR ,62ZAR ,62ZAR ,62ZAR ,62ZAR Huidigewaardevrije kasstroom > ,45ZAR ,85ZAR ,37ZAR ,73ZAR ,60ZAR ,01ZAR ,92ZAR NHW ,38ZAR IRG 19,25% 63

75 ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR > ,55ZAR > ,55ZAR > ,55ZAR > ,55ZAR > ,55ZAR > ,55ZAR > ,55ZAR > ,55ZAR ,98ZAR ,98ZAR ,98ZAR ,98ZAR ,98ZAR ,98ZAR ,98ZAR ,98ZAR > ,91ZAR > ,91ZAR > ,91ZAR > ,91ZAR > ,91ZAR > ,91ZAR > ,91ZAR > ,91ZAR ,06ZAR ,06ZAR ,06ZAR ,06ZAR ,06ZAR ,06ZAR ,06ZAR ,06ZAR ,55ZAR ,55ZAR ,55ZAR ,55ZAR ,55ZAR ,55ZAR ,55ZAR ,55ZAR ,62ZAR ,62ZAR ,62ZAR ,62ZAR ,62ZAR ,62ZAR ,62ZAR ,62ZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR ,62ZAR ,62ZAR ,62ZAR ,62ZAR ,62ZAR ,62ZAR ,62ZAR ,62ZAR ,57ZAR ,47ZAR ,98ZAR ,47ZAR ,91ZAR ,93ZAR ,31ZAR ,69ZAR 64

76 Scenario5 In scenario 5 wordt opnieuw het traditioneel gecentraliseerd systeem beschouwd met een afschrijvingstermijn van 7 jaar, maar nu met aansluitingindestraat. Tabel13:Scenario5(Traditioneel,straat,7jaar Jaar Opbrengsten >ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR Operationelekosten >ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR Productie >ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR Distributie >ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR Afschrijvingen >ZAR > ,60ZAR > ,60ZAR > ,60ZAR > ,60ZAR > ,60ZAR > ,60ZAR Meerwinstvoorbelastingen >ZAR ,12ZAR ,12ZAR ,12ZAR ,12ZAR ,12ZAR ,12ZAR Belastingen >ZAR > ,75ZAR > ,75ZAR > ,75ZAR > ,75ZAR > ,75ZAR > ,75ZAR Operationelemeerwinstna belastingen KZAR ,36ZAR ,36ZAR ,36ZAR ,36ZAR ,36ZAR ,36ZAR Afschrijvingen >ZAR ,60ZAR ,60ZAR ,60ZAR ,60ZAR ,60ZAR ,60ZAR Operationelecashflowna belastingen KZAR ,97ZAR ,97ZAR ,97ZAR ,97ZAR ,97ZAR ,97ZAR Investeringskasstroom K ,22ZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR Productie > ,47ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR Distributie > ,75ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR Vrijekasstroom K ,22ZAR ,97ZAR ,97ZAR ,97ZAR ,97ZAR ,97ZAR ,97ZAR Huidigewaardevrije kasstroom > ,53ZAR ,31ZAR ,03ZAR ,59ZAR ,10ZAR ,30ZAR ,97ZAR NHW ,77ZAR IRG 32,37% 65

77 Scenario6 Scenario6isidentiekaanscenario5,maardeafschrijvingstermijnisnu15jaar. Tabel14:Scenario6(Traditioneel,straat,15jaar Jaar Opbrengsten >ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR Operationelekosten >ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR Productie >ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR Distributie >ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR Afschrijvingen >ZAR > ,60ZAR > ,60ZAR > ,60ZAR > ,60ZAR > ,60ZAR > ,60ZAR Meerwinstvoorbelastingen >ZAR ,12ZAR ,12ZAR ,12ZAR ,12ZAR ,12ZAR ,12ZAR Belastingen >ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR Operationelemeerwinstna belastingen KZAR ,41ZAR ,41ZAR ,41ZAR ,41ZAR ,41ZAR ,41ZAR Afschrijvingen >ZAR ,60ZAR ,60ZAR ,60ZAR ,60ZAR ,60ZAR ,60ZAR Operationelecashflowna belastingen KZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR Investeringskasstroom K ,95ZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR Productie > ,20ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR Distributie > ,75ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR Vrijekasstroom K ,95ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR Huidigewaardevrije kasstroom > ,17ZAR ,64ZAR ,31ZAR ,29ZAR ,39ZAR ,99ZAR ,86ZAR NHW ,12ZAR IRG 37,16% 66

78 ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >34.173,28ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >31.643,88ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR > ,60ZAR > ,60ZAR > ,60ZAR > ,60ZAR > ,60ZAR > ,60ZAR > ,60ZAR > ,60ZAR ,12ZAR ,12ZAR ,12ZAR ,12ZAR ,12ZAR ,12ZAR ,12ZAR ,12ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR > ,71ZAR ,41ZAR ,41ZAR ,41ZAR ,41ZAR ,41ZAR ,41ZAR ,41ZAR ,41ZAR ,60ZAR ,60ZAR ,60ZAR ,60ZAR ,60ZAR ,60ZAR ,60ZAR ,60ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,01ZAR ,79ZAR ,77ZAR ,84ZAR ,35ZAR ,77ZAR ,90ZAR ,45ZAR ,93ZAR 67

79 Scenario7 Inscenario7wordthetgeavanceerdgecentraliseerdsysteembeschouwdmeteenafschrijvingstermijnvan7jaarenaansluitingindestraat. Tabel15:Scenario7(Geavanceerd,straat,7jaar Jaar Opbrengsten >ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR Operationelekosten >ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR Productie >ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR Distributie >ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR Afschrijvingen >ZAR > ,10ZAR > ,10ZAR > ,10ZAR > ,10ZAR > ,10ZAR > ,10ZAR Meerwinstvoorbelastingen >ZAR ,43ZAR ,43ZAR ,43ZAR ,43ZAR ,43ZAR ,43ZAR Belastingen >ZAR > ,96ZAR > ,96ZAR > ,96ZAR > ,96ZAR > ,96ZAR > ,96ZAR Operationelemeerwinstna belastingen KZAR ,47ZAR ,47ZAR ,47ZAR ,47ZAR ,47ZAR ,47ZAR Afschrijvingen >ZAR ,10ZAR ,10ZAR ,10ZAR ,10ZAR ,10ZAR ,10ZAR Operationelecashflowna belastingen KZAR ,57ZAR ,57ZAR ,57ZAR ,57ZAR ,57ZAR ,57ZAR Investeringskasstroom K ,72ZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR Productie > ,97ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR Distributie > ,75ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR Vrijekasstroom K ,72ZAR ,57ZAR ,57ZAR ,57ZAR ,57ZAR ,57ZAR ,57ZAR Huidigewaardevrije kasstroom > ,83ZAR ,75ZAR ,33ZAR ,17ZAR ,52ZAR ,02ZAR ,95ZAR NHW ,90ZAR IRG 22,75% 68

80 Scenario8 Scenario8isidentiekaanscenario7buitenhetfeitdatdeafschrijvingstermijn15jaaris. Tabel16:Scenario8(Geavanceerd,straat,15jaar Jaar Opbrengsten >ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR Operationelekosten >ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR Productie >ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR Distributie >ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR Afschrijvingen >ZAR > ,44ZAR > ,44ZAR > ,44ZAR > ,44ZAR > ,44ZAR > ,44ZAR Meerwinstvoorbelastingen >ZAR ,09ZAR ,09ZAR ,09ZAR ,09ZAR ,09ZAR ,09ZAR Belastingen >ZAR > ,63ZAR > ,63ZAR > ,63ZAR > ,63ZAR > ,63ZAR > ,63ZAR Operationelemeerwinstna belastingen KZAR ,47ZAR ,47ZAR ,47ZAR ,47ZAR ,47ZAR ,47ZAR Afschrijvingen >ZAR ,44ZAR ,44ZAR ,44ZAR ,44ZAR ,44ZAR ,44ZAR Operationelecashflowna belastingen KZAR ,90ZAR ,90ZAR ,90ZAR ,90ZAR ,90ZAR ,90ZAR Investeringskasstroom K ,55ZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR Productie > ,80ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR Distributie > ,75ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR Vrijekasstroom K ,55ZAR ,90ZAR ,90ZAR ,90ZAR ,90ZAR ,90ZAR ,90ZAR Huidigewaardevrije kasstroom > ,62ZAR ,15ZAR ,09ZAR ,93ZAR ,47ZAR ,75ZAR ,83ZAR NHW ,03ZAR IRG 29,17% 69

81 ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR ,00ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >38.392,47ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >35.863,07ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR >2.529,40ZAR > ,44ZAR > ,44ZAR > ,44ZAR > ,44ZAR > ,44ZAR > ,44ZAR > ,44ZAR > ,44ZAR ,09ZAR ,09ZAR ,09ZAR ,09ZAR ,09ZAR ,09ZAR ,09ZAR ,09ZAR > ,63ZAR > ,63ZAR > ,63ZAR > ,63ZAR > ,63ZAR > ,63ZAR > ,63ZAR > ,63ZAR ,47ZAR ,47ZAR ,47ZAR ,47ZAR ,47ZAR ,47ZAR ,47ZAR ,47ZAR ,44ZAR ,44ZAR ,44ZAR ,44ZAR ,44ZAR ,44ZAR ,44ZAR ,44ZAR ,90ZAR ,90ZAR ,90ZAR ,90ZAR ,90ZAR ,90ZAR ,90ZAR ,90ZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR KZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR >ZAR ,90ZAR ,90ZAR ,90ZAR ,90ZAR ,90ZAR ,90ZAR ,90ZAR ,90ZAR ,36ZAR ,74ZAR ,81ZAR ,19ZAR ,99ZAR ,95ZAR ,05ZAR ,35ZAR 70

82 8.6.BESPREKINGSCENARIO SVANDECASHFLOWANALYSE WanneerdeNHWvandeverschillendescenario sbeschouwdworden,valthetvolgendeop. Ten eerste ligt de NHW van een traditioneel systeem steeds hoger dan de NHW van een geavanceerdsysteemmeteenzelfdeafschrijvingstermijnentypeaansluiting(scenario1en2 ten opzichte van respectievelijk scenario 3 en 4 en scenario 5 en 6 ten opzichte van respectievelijk scenario 7 en 8. Dit omwille van het feit dat een geavanceerd systeem ongeveer 1,7 keer duurder is dan een traditioneel systeem. Ten tweede kan er worden opgemerkt dat de NHW van een systeem dat afgeschreven wordt op 15 jaar groter is dan eenzelfdesysteemmeteenafschrijvingstermijnvan7jaar(scenario1,3,5,7vergelekenmet respectievelijk scenario 2,4,6,8. Dit komt omwille van het feit dat bij een afschrijvingstermijn van 15 jaar de investeringskosten gespreid worden over een langere periode, en het systeem verondersteld wordt 8 jaar langer gebruikt te kunnen worden alvorens er vervanging nodig is. Ten derde kan worden bemerkt dat de NHW van een systeem met aansluiting per huis lager ligt dan de NHW van een systeem aangesloten op straat (scenario 1,2,3,4 ten opzichte van scenario 5,6,7,8. Dit komt doordat een systeem metaansluitingperhuisgrotereuitgavenvoorhetdistributienetwerkmetzichmeebrengt. Uit de NHW s kan geconcludeerd worden dat alle scenario s potentieel winstgevend zijn behalve scenario 3 waar er een negatieve NHW van M ZAR kan worden bemerkt. De NHWvandeverschillendescenario swordtweergegeveninfiguur7. NHW ZAR ZAR ZAR ZAR ZAR ZAR ZAR ZAR ZAR *ZAR * ZAR NETTOHUIDIGEWAARDE ZAR *85.636ZAR ZAR ZAR Figuur7:Nettohuidigewaardevandeverschillendescenario's ZAR ZAR ZAR SCENARIO 71

83 Index: Scenario1:Traditioneel,7jaar,huis Scenario5:Traditioneel,7jaar,straat Scenario2:Traditioneel,15jaar,huis Scenario6:Traditioneel,15jaar,straat Scenario3:Geavanceerd,7jaar,huis Scenario7:Geavanceerd,7jaar,straat Scenario4:Geavanceerd,15jaar,huis Scenario8:Geavanceerd,15jaar,straat DeIRGvandeverschillendescenario swordtweergegeveninfiguur8. Figuur8:Internerendementsgraadvandeverschillendescenario's DebesluitendiekunnengetrokkenwordenuitdeNHW,wordenookdoordeIRGbevestigd. Zo voldoen alle scenario s aan het minimum vereiste rendement van 11,064% met uitzonderingvanscenario3. IRG 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% INTERNERENDEMENTSGRAAD 15% 23% 10% 19% 32% Verwijzend naar de centrale onderzoeksvraag: Is het mogelijk om op een winstgevende maniereenwatervoorzieningsinstallatieindeonderzoeksregiooptestarten?,blijktuitde cashflow analyse dat het mogelijk is om op een winstgevende manier een watervoorzieningsinstallatie op te starten in de onderzoeksregio. De mogelijke winst die optreedtbij7vande8scenario sisbeperkt.echtererdientbenadrukttewordendatditde waarde is die overblijft nadat alle investeerders vergoed zijn(deloof et al., Deze is maximaalinscenario6,namelijk zar,ofwel ,26 4 over15jaar.ditkomt ongeveerovereenmeteenverwachtewinstvan perjaar.voorscenario1isdit maar perjaarmeer.enkelbijscenario3wordteenbeperktverliesverwachtvan 5931,70 4 over7jaar. 37% 4 WisselkoersDeTijd08/05/2014:1EUR=14,437ZAR 23% 29% SCENARIO 72

84 DEEL$3:$ALGEMEEN$BESLUITEN#AANBEVELINGEN# VOOR$VERDER$ONDERZOEK 9. ALGEMEENBESLUIT Het ontbreken van een verbeterde watervoorziening vormt een belangrijk probleem in rurale gebieden in ontwikkelingslanden. De meeste watervoorzieningsprojecten die in het verledenzijnopgestart,zijnernietingeslaagdomeenduurzameoplossingtebiedenvoor verschillende rurale communities. De voornaamste oorzaak is een gebrek aan een goede financiëleplanningomdefinanciëleduurzaamheidvandewatervoorzieningtegaranderen. Al te vaak worden simplistische assumpties gemaakt, waardoor de financiële haalbaarheid enmogelijkewinstgevendheidfoutwordeningeschat.indezestudiewordt,aandehandvan eencasestudy,nagegaanofhetmogelijkisomeenduurzaamwatervoorzieningsprojectin eenruraalgebiedoptestarten. Indien het project wordt uitgevoerd, draagt dit onderzoek bij aan de ontwikkeling van de ruralecommunityenheefthetduseenmaatschappelijkemeerwaarde.eerstenvooral,zal deverbeterdekwaliteitvanhetwatergezondheidsvoordelenoplevereneneentoenamevan de levenskwaliteit. Ten tweede zal de vermindering in afstand tot de waterbron leiden tot een aanzienlijke tijdsbesparing. Deze tijd kan gebruikt worden om meer andere arbeid te verrichten,watdeplaatselijkeeconomietengoedekomt. Omdemogelijkewinstgevendheidvanhetwatervoorzieningsprojectnategaan,werdeen cashflow analyse uitgevoerd, waarin de mogelijke opbrengsten met de kosten vergeleken werden.demogelijkeopbrengstenwerdeninditonderzoeknietgeschatopbasisvaneen ruleofthumb,maaropbasisvandewillingnessmtompay(wtpenhethuidigverbruikvande huishoudens.beiden werden bepaald werden via een directe methode, namelijk aande handvaneenenquêteterplaatse.hetvoordeelvandedirectemethodeisdatdedatavan dehuishoudenszelfverkregenworden.hetonderzoekwerduitgevoerdinmakatsane,een rurale community in ZuidMAfrika waar tot op heden geen verbeterde watervoorziening aanwezig was. Er werden criteria vooropgesteld waaraan de community moest voldoen: minimaal 200 huishoudens, gemiddeld inkomen rond de armoedegrens, afstand tot de huidige waterbron minimaal 30 minuten, kwaliteit dient als onvoldoende te worden 73

85 beschouwd,eneristoegangtotdorpsinformatienodig.dezecriteriawerdenvooropgesteld om de resultaten te kunnen veralgemenen naar andere rurale communities die eveneens aandezecriteriavoldoen. ProductieM en distributiekosten van twee kleinschalige, gecentraliseerde systemen werden bepaald. Aan de hand van de mogelijke opbrengsten en kosten werd vervolgens de netto huidige waarde (NHW en interne rendementsgraad (IRG berekend. De cashflow analyse werd uitgewerktvoor8scenario s,opbasisvanhetgekozensysteem,deafschrijvingstermijnen het type aansluiting van de distributie. De twee systemen verschillen qua gebruikte zuiveringstechnologieën, kwaliteit van het afgeleverde water, en kostprijs. Twee afschrijvingstermijnen werden vooropgesteld: 7 en 15 jaar. 7 jaar is de minimaal gegarandeerde levensduur, 15 jaar de veronderstelde maximale levensduur van de systemeninruralecommunitiesinontwikkelingslanden.tweetypesvanaansluitingophet distributienetwerk werden onderscheiden: een straatm en huisaansluiting. De investeringskosten van het distributienetwerk met huisaansluiting werden verondersteld dubbelzogroottezijnalsdezevanhetdistributienetwerkmetstraataansluiting. In 7 van de 8 scenario s werd een positieve NHW bekomen bij de cashflow analyse. Deze resultaten werden bevestigd door de IRG, die in 7 van de 8 scenario s groter is dan het minimaal vereiste rendement. Een positieve NHW en een IRG groter dan het minimaal vereiste rendement duiden op de winstgevendheid van het watervoorzieningsproject in 7 vande8scenario s. 74

86 10.AANBEVELINGENVOORVERDERONDERZOEK Een sterkte van dit onderzoek is dat de gegevens ter plaatse in de rurale community verzameld werden. Hierbij kunnen echter vertekeningen optreden. Er werden zoveel mogelijk voorzorgsmaatregelen genomen om deze te minimaliseren, maar toch moet aangegevenwordendaterindepraktijkvaakeenverschilistussenintentieengedrag.dit houdt in dat mensen die zeggen dat ze een bepaalde WTP hebben, daarom ook nog niet zeker zullen betalen in de toekomst. Hoewel de vraag naar hoe zeker men is over de opgegeven WTP het verschil tussen intentie en gedrag minimaliseert, vormt dit geen garantie dat het huishouden in de toekomst zal betalen. Om dit na te gaan is verder onderzoek nodig waarbij een systeem wordt geïmplementeerd en het gedrag van de huishoudens na de implementatie wordt geobserveerd. Op deze manier kan nagegaan wordenofdehuishoudensdaadwerkelijkbetalenvoordeverbeterdewatervoorziening. Deprijsdiewordtopgelegdaandepopulatie,zaleenprijsperliterwaterverbruiktzijn.Deze prijswerdbepaaldopbasisvanderesultatenvandesteekproef.ertreedthiermogelijkeen veralgemeningsfoutop.menkanimmersnietzomaarstellendatdeverdelingvandewtp, opbasiswaarvandeoptimalewordtbepaald,voordegehelepopulatiedezelfdezalzijnals deze voor de steekproef. Om deze veralgemeningsfout te minimaliseren werd een grote willekeurige steekproef genomen. Verder onderzoek ter plaatse voor een langere tijd laat toe de volledige populatie te bevragen om de correcte verdeling van de WTP voor de populatietebekomen. De optimale prijs in dit onderzoek werd gekozen als het 5% percentiel waarbij de opbrengstenmaximaalzijn.normaliterisdeoptimaleprijsdezewaarbijdewinstmaximaal is.aangezienditteweegzoubrengendatervoorelkemogelijkprijs,dusvoorelkmogelijk percentiel,eencashflowanalysegemaaktzoumoetenworden,werdernietgeopteerdvoor dezewerkwijzeinditonderzoek.hetvormtweleenmogelijkheidvoorverderonderzoek. Erdientopgewezenteworden,datbijdeoptimaleprijsslechts52,6%vandehuishoudens gebruik zal maken van de verbeterde watervoorziening. Vanuit maatschappelijk oogpunt vormt dit een probleem aangezien het mensenrecht op water stelt dat alle huishoudens 75

87 toegangmoetenkrijgentoteenverbeterdewaterbron.verderonderzoekkannagaanofhet mogelijkisommeteensociaaltarieftewerken,zonderdathetprojectverlieslatendwordt. HetsociaaltarieflaatdantoedatookdearmstehuishoudensmeteenlagereWTPtoegang hebbentotdewatervoorziening. Vervolgensmoetergewezenophetfeitdaterindecashflowanalyseslechtsgebruikwordt gemaakt van één enkele WACC. Verder onderzoek kan de mogelijkheid verstrekken een sensitiviteitsanalyse uit te voeren voor alternatieve financieringsopties met de respectievelijke rentevoeten. De IRG toont reeds aan wat de maximale WACC kan zijn zonderdathetprojectverlieslatendwordt. Tenslottemoeterbemerktwordendaterbijdescenario seen metered financieringswijze wordt verondersteld. In praktijk maakt dit het mogelijk om per gezin af te rekenen, afhankelijk van zijn verbruik. Voor de scenario s met huisaansluiting vormt dit geen probleem. Echter, bij de scenario s met aansluiting in de straat is het moeilijker om het verbruik per huishouden te bepalen. Verder onderzoek kan nagaan of het in dit geval mogelijkiselkhuishoudentevoorzienvaneenelektronischesleutel,diehetverbruikvanhet huishouden registreert. Het onderzoek kan dan nagaan of de watervoorziening via een straataansluitingnogsteedsgoedkoperisdandewatervoorzieningviaeenhuisaansluiting. 76

88 LIJSTVANGERAADPLEEGDEWERKEN Abrams L. Biography of Len Abrams, MSc(Civ.Eng ARPS. waterabrams.com. URL: < AkcuraE.(2011.InformationEffectsinValuationofElectricityandWaterServiceAttributes UsingContingentValuation.ElectricityPolicyResearchGroupandFacultyofEconomics, UniversityofCambridge.URL: < ce=1>.(20/03/2014. Asian Development Bank (1999. Handbook for the Economic Analysis of Water Supply Projects.361p. Asmal(1994.WaterSupplyandSanitationPolicy.DepartmentofWaterAffairsandForestry. URL:< Boardman A.E., Greenberg D.H., Vining A.R. Weimer D.L. (2012. CostMbenefit analysis: Concepts and practice. URL: < (05/05/2014. Boisvert,R.N.Schmit,T.M.(1997.TradeoffbetweenEconomiesofSizeinTreatmentand Diseconomies of Distribution for Rural Water Systems. p.237m246. URL: < BriscoeJ.etal.(1990.TowardEquitableandSustainableRuralWaterSupplies:AContingent ValuationStudyinBrazil.TheWorldBankEconomicReview.Vol.4,No.2:115M134.URL: < wds.worldbank.org/servlet/wdscontentserver/iw3p/ib/2000/01/11/ _ /Rendered/PDF/multi_page.pdf>.(16/10/2013. VIII

89 BrookshireD.S.WhittingtonD.(2010.Waterresourcesissuesinthedevelopingcountries. Water Resources Research. Volume 29, Issue 7, p. 1883M1888. URL: < Business Angels Network Vlaanderen (2014. Wat zijn Business Angels? ban.be. URL: < (09/05/2014. ButterworthJ.,MoriartyP.vanKoppenB.(2003.Water,povertyandtheproductiveuses ofwateratthehouseholdlevel.practicalexperiences,newresearchandpolicyimplications from innovative approaches to the provision and use of household water supplies. Proceedings of an international symposium held in Johannesburg, South Africa, p.21m23. URL: < rl=http%3a%2f%2fwww.irc.nl%2fcontent%2fdownload%2f8673%2f131866%2ffile%2fpro ceedings_complete.pdfei=nndhumbdlpdx7abcriggcausg=afqjcnfh1rohfv4ov0k4m 0dqyoku959aPwbvm=bv ,d.ZGU>.(11/10/2013. CardoneR.FonsecaC.(2003.FinancingandCostRecovery.ThematicOverviewPaper7. URL: < ONSECA%202004%20Financing%20and%20Cost%20Recovery.pdf>.(08/05/2014. Carter R.C. (1999. Impact and sustainability of community water supply and sanitation programmes in developing countries. Journal of the Chartered Institution of Water and Environmental Management, Volume 13, p. 292M296. URL: < (08/05/2014. CavillS.,ParkinsonJ.deVetteK.(2011.Meetingthewaterandsanitationdevelopment goals:astudyofhumanresourcedevelopmentrequirementsinfivecountries.synthesis Report. URL: IX

90 < 0capacity%20gaps/Synthesis%20ReportM2.pdf>.(10/12/2013. CornelisseM.(2012.WaterinOntwikkelingssamenwerking:VeelmeerdanTechniek.URL: < L_OntwikkelingssamenwerkingMMichaël_CornelisseMaug2012.pdf>.(29/04/2014. CotruvoJ.A.(2002.ApproachesforProvidingPotableWaterinSmallSystems.TheNational Rural Water Association. URL: < ystems.hl=nlas_sdt=0as_vis=1oi=scholartsa=xei=zs5hu52_piip7aar04cibaved=0 CCoQgQMwAA>.(11/04/2014. De Brucker K., Verbeke A. Winkelmans W. (1998. SociaalMeconomische evaluatie van overheidsinvesteringen in transportinfrastructuur. Kritische analyse van het bestaande instrumentarium. Ontwikkeling van een eclectische evaluatieminstrument. URL: < economische+evaluatie+van+overheidsinvesteringen+en+transportinfrastructuursource=bl ots=inlrn6mlz4sig=akrw2fta3tjpk5mm ST1hw30OXpkhl=nlsa=Xei=qA1MU_GQJ4j07Aarl4DQCQved=0CC4Q6AEwAA#v=onepa geq=sociaalm economische%20evaluatie%20van%20overheidsinvesteringen%20en%20transportinfrastruct uurf=false>.(04/04/2014. DeConingC.SherwillT.(2004.AnAssessmentoftheWaterPolicyProcessinSouthAfrica (1994 to University of the Witwatersrand. WRC Report; no. TT232/04. URL: < 04%20final.pdf>.(10/12/2013. de França Doria M.(2010. Factors influencing public perception of drinking water quality. Water Policy 12, p. 1M19. URL: < X

91 Deloof M., Manigart S., Ooghe H., Van Hulle C. (2008. Handboek bedrijfsfinanciering: theorieenpraktijk.antwerpen:intersentia.514p. demoelp.j.,verberkj.q.j.c.vandijkj.c.(2006.drinkingwater:principlesandpractices. NewJersey.WorldScientific.413p. De Pelsmacker P. Van Kenhove P. (2011. Marktonderzoek: methoden en toepassingen. PearsonBeneluxB.V.549p. De Tijd (2014. Wisselkoersen. tijd.be. URL: < (08/04/2014. DYKA PLASTICS (2013. Buizen HDPE M drinkwater. dyka.be. URL: < De Watergroep. Oppervlaktewater. dewatergroep.be. URL: < De Watergroep. Veelgesteld vragen waterverbruik. dewatergroep.be. URL: < (05/05/2014. DPLG (2004. The Municipal Infrastructure Grant (MIG 2004M2007. From programme to projects to sustainable services. URL: < (17/04/2014. DWAF (2002. Free Basic Water Questions and Answers. URL: < ECA (2012. European Union Development assistance for drinking water supply and basic sanitation in submsaharan countries. Special Report No 13. URL: < XI

92 Ecosystem Valuation. Hedonic Pricing Method. ecosystemvaluation.org. URL: < ENABLIS (2013. Enablis Financial Corporation (EFC. enablis.org. URL: < Esrey S.A., Potash J.B., Roberts L. Shiff C. (1991. Effects of improved water supply and sanitationonascariasis,diarrhoea,dracunculiasis,hookworminfection,schistosomiasis,and trachoma. Bull World Health Organ. Vol. 69(5: p URL: < Fewtrell et al. (2007. Water, sanitation and hygiene. Quantifying the health impact at nationalandlocallevelsincountrieswithincompletewatersupplyandsanitationcoverage. Environmental Burden of Disease Series, No. 15. URL: < Filtrix (2013. FilterPen NATO edition. filtrix.com. URL: < FrérotA.(2009.Water,towardsacultureofresponsibility.AutrementFrontières.181p. GaMMagowa et al. (2011. Development of a reconciliation strategy for all towns in the NorthernRegion.ContractWP9711.ReconciliationstrategyforMankwengRWS.ReportNo. 1. URL: < >. (17/04/2014. Geld Ondernemen (2014. Venture capital. geldenondernemen.nl. URL: < GoldblattM.(1999.Assessingtheeffectivedemandforimprovedwatersuppliesininformal settlements:awillingnesstopaysurveyinvlakfonteinandfinetown,johannesburg.volume XII

93 30, Issue 1, p URL: < Grosh M. Glewwe P (2000. Designing Household Survey Questionnaires for Developing Countries:Lessonsfrom15YearsoftheLivingStandardsMeasurementStudy.Volume2.The World Bank. URL: < Deaton/contents/part3.pdf>.(04/05/2014. Gundimeda H. (2005. Hedonic price method A Concept Note. URL: < HalalshehM.etal.(2008.Greywatercharacteristicsandtreatmentoptionsforruralareas in Jordan. Bioresource Technology 99. p.6635m6641. URL: < HallD.(2001.WaterinPublicHands:Publicsectorwatermanagement anecessaryoption. PSIRU, University of Greenwich. P.1M34. URL: < url=http%3a%2f%2fwww.psiru.org%2freports%2f2001m06mwmpublic.docei=i9hhu7ownam f7gax34cgdgusg=afqjcnfibbt2tbfuclw0awpqrjdojrjjlqbvm=bv ,d.zgu>. (14/04/2014. Hall D., Bayliss K. Lobina E. (2002. Water privatisation in Africa. Public Services International Research Unit, University of Greenwich. URL: < =1oi=scholartsa=Xei=xdhHU4erC8MV7AafxoCwDQved=0CCwQgQMwAA>. (14/04/2014. HarveyP.A.(2007.Costdeterminationandsustainablefinancingforruralwaterservicesin submsaharan Africa. Water Policy 9, p. 373M391. URL: XIII

94 < ral/cost_determination.pdf>.(08/05/2014. Harvey P. Reed B. (2004. Rural water supply in Africa: building blocks for handpump sustainability. Water, Engineering and Development Centre Loughborough University. URL: < _Complete.pdf>.(21/04/2014. Hunter P.R., MacDonald A.M. Carter R.C. (2010. Water Supply and Health. Volume 7, Issue 11. URL: < urnal.pmed representation=pdf>.(05/05/2014. Hutton G. (2012. Global costs and benefits of drinkingmwater supply and sanitation interventionstoreachthemdgtargetanduniversalcoverage. WHO/HSE/WSH/ URL: < (13/12/2013. Hutton G., Swiss Tropical Institute (2006. Unsafe Water and lack of sanitation. Problem paper Copenhagen Consensus URL: < HuttonG.HallerL.(2004.EvaluationsoftheCostsandBenefitsofWaterandSanitation Improvements at the Global Level. Water, Sanitation and Health Protection of the Human Environment. World Health Organization, Geneva. URL: < Hutton G., Haller L., Bartram J. (2007. Global costmbenefit analysis of water supply and sanitation interventions. URL: < _Global_costM XIV

95 benefit_analysis_of_water_supply_and_sanitation_interventions/file/d912f5100aebe05a5f. pdfsa=xscisig=aagbfm1vzroebqodame9um rgiotkspdj6woi=scholarrei=ez5eurdrfmru0gxgvygqcaved=0ccwqgamoataa>. (16/10/2013. IRC (2014. PublicMprivate partnerships. waterservicesthatlast.org. URL: < der_options/public_private_partnerships>.(04/04/2014. IRC(2012.Thecostofsustainingsanitationservicesfor20yearscanbe5M20timesthecost of building a latrine. URL: < (07/05/2014. IRC(2012.Waterandsanitationservicesatscale:meetingthechallengesofsustainability: summary of a meeting in London on January 31, URL: < Kauffmann C. (2005. Financing SMEs in Africa. Policy Insights No. 7. URL: < KleemeierE.NarkevicJ.(February2010.Aglobalreviewofprivateoperatorexperiences in rural areas: Private Operator Models or Community Water Supply. The Water and Sanitation Program. URL: < ty_watersupply.pdf>.(10/12/2013. LebelP.(1990.AnEconomicandFinancialAnalysisofRuralWaterSupplyTechnologiesin the Sudan. URL: < >.(10/05/2014. XV

96 Lenntech (2014. Drinkwaterbehandeling Nederland. lenntech.nl. URL: < (04/04/2014. LubyS.P.etal.(2008.DifficultiesinBringingPointMofMUseWaterTreatmenttoScaleinRural Guatemala. Am. J. Trop. Med. Hyg. 78(3. p.382m387. URL: < nd_keswick_and_chiller_and_hoekstra_mm_2008_mm_difficulties_in_bringing_pointmofm Use_Water_Treatment_to_Scale_in_Rural_Guatemala.pdf>.(20/04/2014. MackintoshG.ColvinC.(2003.FailureofruralschemesinSouthAfricatoprovidepotable water. Environmental Geology. p.101m105. URL: < Manigart S. Meuleman M. (2013. Financing entrepreneurial companies: How to raise privateequityasahighmgrowthcompany.brussel,larciergroep,p.130. Mann,H.T.WilliamsonD.(1986.Watertreatmentandsanitation:ahandbookofsimple methodsforruralareasindevelopingcountries.nottingham,intermediatetechnology.96p. McPhailA.A.(1993.The FivePercentRule ForImprovedWaterService:CanHouseholds Afford More? World Development, Vol. 21, No. 6, pp. 963M973. URL: < (04/05/2014. MintzE.,BartramJ.,LocheryP.,WegelinM.(2001.Notjustadropinthebucket:expanding accesstopointmofmusewatertreatmentsystems.am.j.publichealth.vol.91(10:p.1565m 70.URL:< Mitchell R.C. Carson R.T. (1989. Using surveys to value public goods the contingent valuationmethod.rffpress.484p. XVI

97 MombaM.N.B.etal.(2006.SafedrinkingwaterstilladreaminruralareasofSouthAfrica. Case Study: The Eastern Cape Province. p.715m720. URL: < rl=http%3a%2f%2fwww.ajol.info%2findex.php%2fwsa%2farticle%2fdownload%2f47864% 2F34234ei=sJFqU9WcIqmuyQGWroD4Dwusg=AFQjCNFKoG4tzwYjpKGyX8oMPZw3eSU1G gbvm=bv ,d.awc>.(15/04/2014. Montgomery, M.A. and Elimelech M. (2007. Water and Sanitation in Developing Countries: Including Health in the Equation. Millions suffer from preventable illnesses and die every year. Yale University. p.17m24. URL: < h.pdf>.(02/05/2014. MorganP.(1990.Ruralwatersuppliesandsanitation.358p. Moriarty P. Butterworth, J.B. (2004. Beyond Domestic: Case studies on poverty and productive uses of water at the household level. Delft, the Netherlands, IRC International Water and Sanitation Centre. (Technical Paper Series; no p. URL: < 20South%20Africa%20Water%20Use.pdf#page=20>.(21/04/2014 Moriarty P., Smits S., Butterworth J. Franceys R. (2013. Trends in Rural Water Supply:Towards a Service Delivery Approach. Water Alternatives 6(3: 329M349. URL: < Mosdell T. Leatt A. (2005. On Tap: A review of the Free Basic Water Policy. URL: < (17/04/2014. MuX.,WhittingtonD.,BriscoJ.(1990.ModelingVillageWaterDemandBehavior:ADiscrete Choice Approach. Water Resources Research, Vol. 26, No. 4, p. 521M529. URL: < XVII

98 zeit.se/ villagemwatermdemandmbehaviormamdiscretemchoicem approach/files/wrr% %2520modeling%2520village%2520water%2520demand%2 520Behavior.pdfsa=Xscisig=AAGBfm2aX27ByGDVeP4_QkBYiYUWmnOUGQoi=scholarr ei=jgxkuou7m8fxsgblo4cacgved=0cc0qgamoataa>.(16/10/2013. Muller M. (2008. Free basic water: a sustainable instrument for a sustainable future in SouthAfrica.URL:< News Medical (2014. Wat is trachoom? newsmmedical.net. URL: < medical.net/health/whatmismtrachomam(dutch.aspx>.(05/05/2014. NorthJ.H.GriffinC.C.(2010.Watersourceasahousingcharacteristic:Hedonicproperty valuation and willingness to pay for water. Water Resources Research. Vol. 29, No. 7, p. 1923M1929. URL: < (05/05/2014. NUON. Variabele prijzen stroom en gas. nuon.nl. URL: < Payen G. (2011. Worldwide needs for safe drinking water are underestimated: billions of peopleareimpacted. URL: < 11M09.pdf>.(04/05/2014. PeterMVarbanets M., Zurbrügg C., Swartz C., Pronk W. (2009.Decentralized Systems for PotableWaterandthePotentialofMembraneTechnology.WaterResearch,43(2,p.245M 265. URL: < (21/04/2014. XVIII

99 Preillon N. (2013. ZuidMAfrika. Agentschap voor buitenlandse handel. URL: < pdf>.(26/04/2014. PROTOS. protos.be. URL: < (11/11/2013. Pryor M.J., Jacobs E.P., Botes J.P. Pillay V.L. (1998. A low pressure ultrafiltration membrane system for potable water supply to developing communities in South Africa. Desalination. Volume 119, Issues 1 3, 20 September 1998, P URL: < Roper K. (1999. The Mankweng cost recovery pilot project. Integrated development for water supply and sanitation. 25 th WEDC Conference. URL: < SACCI. SOUTH AFRICAN INSTITUTIONS PROVIDING FUNDING FOR ENTREPRENEURS. sacci.org.za. URL: < rl=http%3a%2f%2fwww.702.co.za%2fshows%2f03%2520november%2520south%2520afri can%2520institutions%2520providing%2520funding%2520for%2520entrepreneurs.docei= Nyd1UM q1d8tkpkymgyajusg=afqjcngo86meyjvdiz0rp_l7xlk5w3e9jqbvm=bv ,d.zw U>.(15/05/2014. SalmanM.A.SalmanSiobhanMcInerneyMLankford.Thehumanrighttowater.Legaland Policy Dimensions. URL: < wds.worldbank.org/external/default/wdscontentserver/wdsp/ib/2004/10/18/ _ /Rendered/PDF/302290PAPER0Human0right0to0H20.pdf>.(10/12/2013. SARS (2014. Corporate Income Tax. sars.gov.za. URL: < XIX

100 Saunders, R.J. Warford, J.J. (1976. Village Water Supply Economics and Policy in the Developing World. URL: < wds.worldbank.org/external/default/wdscontentserver/wdsp/ib/2002/11/28/ _ /Rendered/PDF/multi0page.pdf>.(10/12/2013. Schoeman, J.J. Steyn A. (2003. Nitrate removal with reverse osmosis in a rural area in South Africa. Desalination 155. p.15m26. URL: < Skowronski G.(2007. The Microcredit Sector in South Africa: An Overview of the History, Financial Access, Challenges and Key Players. URL: < mfmparadigmshift.pdf>.(15/05/2014. Smits S. (2010. CostMbenefit analysis of multiplemuse services (MUS Report of expert meeting and workshop. IRC International Water and Sanitation Centre. URL: < South Africa Government Services (2013. Child support grant. services.gov.za. URL: < dsupportgrant/en_za>.(04/05/2014. South Africa Government Services (2013. Older persons grant. services.gov.za. URL: < egrant/en_za>.(04/05/2014. South African Reserve Bank. Current market rates. resbank.co.za. URL: < (11/05/2014. Sugden, R. Williams, A. (1978. Principles of practical costmbenefit analysis. Oxford: UniversityPress.275p. XX

101 TaylorB.(July2009.AddressingtheSustainabilityCrisis:Lessonsfromresearchonmanaging ruralwaterprojects.wateraidtanzania. URL: < managementmtanzania.pdf>.(10/12/2013. TheMillenniumDevelopmentGoalsReport2013.UnitedNations,NewYork,2013. URL: < english.pdf>(23/11/2013 The Water Project (2014. Water in Crisis Spotlight on Bangladesh. thewaterproject.org. URL:< UkoliMOnodipeG.(2003.Designingoptimalwatersupplysystemsfordevelopingcountries. Dissertation. URL: < United Nations (2010. The Right to Water. Fact sheet no. 35. URL: < UNICEF and World Health Organization (2011. Drinking water. Equity, safety and sustainability. JMP Thematic Report on Drinking Water URL: < VandeWieleT.(2013.Cursus Milieutechnologie,1 ste Master,deelAWater,56p. Varckey A.J. Dlamini M.D. (2012. PointMofMuse water purification using clay pot water filters and copper mesh. URL: < rl=http%3a%2f%2fwww.ajol.info%2findex.php%2fwsa%2farticle%2fdownload%2f82891% 2F73018ei=QO5nU_CM HIeh7Aa9lYGoDQusg=AFQjCNFrognlNwplUQp61qj475mViWs_9Qbvm=bv ,d.ZG U>.(05/05/2014. XXI

102 Varghese A (June PointMOfMUse Water Treatment Systems In Rural Haiti: Human HealthAndWaterQualityImpactAssessment.M.P.A.EconomicsandPublicPolicy,Princeton University, B. Engg. Chemical Engineering, Bombay University, URL: < (21/04/2014. VenkatachalamL.(2004.Thecontingentvaluationmethod:areview.Volume24,Issue1,p URL: < (05/05/2014. VITO (2012. Coagulatie en flocculatie. emis.vito.be. URL: < VITO (2012. Omgekeerde osmose. emis.vito.be. URL: < VITO (2012. Ultrafiltratie. emis.vito.be. URL: < VMM. De prijs van water. vmm.be. URL: < waterfactuur/demprijsmvanmwater>.(05/05/2014. VMM (2013. Watermeter Drinkwaterproductie en Mlevering in cijfers. URL: < VynckeD.(2010.Cursus ToegepasteStatistiekIIdeelb. WhittingtonD.(1998.AdministeringContingentValuationSurveysinDevelopingCountries. World Development. Vol. 26, No. 1, pp. 21M30. URL: < cdn.com/s x /1ms2.0ms x mmain.pdf?_tid=4481a08cmc3f0m 11e3Mbf0fM00000aab0f6cacdnat= _4c2ca126fd424a1064de3479d618a86e>. (15/03/2014. XXII

103 Whittington D., Briscoe J. Mu X. (1987. Willingness to pay for water in rural areas: methodological approaches and an application in Haiti. (Wash Field Report no. 213 URL: < (16/10/2013. Whittington D., Lauria, D.T. Mu X. (1989. Paying for Urban Services. A Study of Water VendingandWillingnesstoPayforWaterinOnitsha,Nigeria.CaseStudy.URL:< wds.worldbank.org/external/default/wdscontentserver/wdsp/ib/1989/03/01/ _ /Rendered/PDF/multi_page.pdf>.(16/10/2013. Whittington D., Mu X. Roche, R. (1990. Calculating the Value of Time Spent Collecting Water:SomeEstimatesforUkunda,Kenya.WorldDevelopment.Vol.18,No.2,pp.269M280. URL:< ale_0.pdf>(16/10/2013 WhittingtonD.,OkoraforA.,OkoreA.McPhailA.(1990.StrategyforCostRecoveryinthe Rural Water Sector: A Case Study of Nsukka District, Anambra State, Nigeria. Water resources research, vol. 26, No. 9, p.1899m1913. URL: < Wiggins S. Cromwell E. (1995. NGOs and Seed Provision to Smallholders in Developing Countries. World Development, Vol. 23, No. 3, p. 413M422. URL: < cdn.com/ x j/1ms2.0m x jmmain.pdf?_tid=417716b6md6bem 11e3Mba55M00000aacb360acdnat= _0778cce43781e c2f1ce5a8e1>. (08/05/2014. World bank (2008. Official List of MDG indicators. URL: < XXIII

104 WHO. Global water supply and sanitation assessment 2000 report. URL: < (04/05/2014. WHO (2014. Media centre: Millennium Development Goal drinking water target met. who.int. URL: < (10/12/2013. WHO(2014.WaterSanitationHealth:Recognitionofsafewaterandsanitationasahuman right. who.int. URL: < (10/12/2013 WHOUNICEF.Improvedandunimprovedwaterandsanitationfacilities.wssinfo.org.URL: < WHO UNICEF (2013. Progress on sanitation and drinking water 2013 update. WHO Library CataloguingMinMPublication Data. URL: < (23/11/2013. WSP (2011. Financing small piped water systems in rural and perimurban Kenya. URL: < SystemsMinMKenya.pdf>.(10/05/2014. XXIV

105 BIJLAGEN Bijlage1=1:Populatiemettoegangtotdrinkbaarwaterinstedelijkeenruralegebieden(1990, 2000,2011(Miljoenen Bijlage1=2:GebruikwaterbronnenZuid=Afrika(percentagebevolking XXV

106 Questionnaire: Business Plan for a small-scale water supply installation in rural communities Date of interview:.../.../... Name of interviewer:... PART 1: IDENTIFICATION Age Gender Education(* Occupation(** (F/M (* 0=Baby; 1=No ; 2=Primary school; 3=Highschool; 4=College/University; 5=Traineeship (** If farmer, do you produce more than you need for your own household? Yes No 1. Relation to the head of the household: Head of the household Father/Mother Wife Child Grandchild Other: Monthly income: < 500 ZAR ZAR ZAR ZAR ZAR ZAR > 3000 ZAR XXVI

107 PART 2: CURRENT SITUATION 1. Use of water: (Multiple answers possible Drinking Body hygiene Cooking Irrigation Maintenance Animals Other: Current source of water: (Multiple answers possible Water vendor Rain water River Dam Other: What is the distance to the source?... minutes/hours 4. Is this the closest source there is? Yes No If no, why do you not use the closest one? How many times per day you go to the source? Other: Is the time used to collect water, considered as wasted? Could you use this time in a productive way? Yes No 7. Is this water available during the whole year? Yes No 8. Who collects water? How many members of the household collect water per day? How many liters of water do you collect per trip?... liters 11. If you buy water from a water vendor, how much do you pay for 20 liter? How many times per month?...zar / 20 liter 12. How many percent is this of your total income? times/month <10% 11%-20% 21%-30% 31%-40% 41%-50% >50% 13. Do you think this is a reasonable amount of money? Yes No 14. Do you think the water sources that you use are reliable? Yes No XXVII

108 15. Do you think the odor of the water is good? Yes No 16. Do you think the color of the water is good? Yes No 17. Do you think the taste of the water is good? Yes No 18. Do you perceive dirt/solids in the water? Yes No 19. Do you perceive the quality of your water as insufficient? Yes No 20. Have you ever experienced negative consequences like illness, death,... due to the bad water quality? Yes No 21. Have you already taken any actions in order to improve the water quality? Yes No If yes, what kind of actions? And what did you pay for it? Boiling Cost:... Tablets Chlorine Sieving Cost:... Cost:... Cost:... Other:... Cost: Do you think water with unimproved quality has an influence on the health situation of your household? Yes No Maybe 23. Have you ever had education about the consequences of bad water quality? Yes No 24. Do you think the local government should provide such an education? Yes No XXVIII

109 PART 3: FUTURE SITUATION 1. Are you interested in a source closer to your home? Yes No 2. Are you interested in an improved water quality? Yes No 3. Are you willing to pay more for an improved water service, if the water quality is better AND the source is closer: Yes, how much would you pay for this?... How certain are you about your answer?...% No, why not? Do you know the benefits of a better water service? Yes, which benefits do you think there are? No, why not? What gets priority? Distance Quality 6. If you know the new source is definitely coming, would you be willing to invest in it? Yes No Also when asked to pay in advance: Yes No 7. Are you willing to manage this project, which will provide you an income? Yes No, why not? Bijlage4 1:Enquête XXIX

110 Statistics South Africa/Census 2011 Community Profiles Descriptive_Small_Areas Table 1 Age in completed years by Gender for Person weighted, Lithupaneng Male Female Grand Total Grand Total Created on Tuesday, February 25, 2014 Statistics South Africa: Web page: Support: info@statssa.gov.za Copyright 2010 Statistics South Africa. All rights reserved. Bijlage6=1:StatistiekenleeftijdsgroepenMakatsane XXX

111 Statistics South Africa/Census 2011 Community Profiles Descriptive_Small_Areas Table 1 Highest educational level for Person weighted, Lithupaneng Grade 0 89 Grade 1 / Sub A 55 Grade 2 / Sub B 79 Grade 3 / Std 1/ABET 1Kha Ri Gude;SANLI 75 Grade 4 / Std 2 81 Grade 5 / Std 3/ABET Grade 6 / Std Grade 7 / Std 5/ ABET 3 91 Grade 8 / Std 6 / Form Grade 9 / Std 7 / Form 2/ ABET Grade 10 / Std 8 / Form Grade 11 / Std 9 / Form Grade 12 / Std 10 / Form NTC I / N1/ NIC/ V Level 2 4 NTC II / N2/ NIC/ V Level 3 2 NTC III /N3/ NIC/ V Level 4 - N4 / NTC 4 3 N5 /NTC 5 1 N6 / NTC 6 4 Certificate with less than Grade 12 / Std 10 3 Diploma with less than Grade 12 / Std 10 - Certificate with Grade 12 / Std Diploma with Grade 12 / Std Higher Diploma 20 Post Higher Diploma Masters; Doctoral Diploma 5 Bachelors Degree 14 Bachelors Degree and Post graduate Diploma 5 Honours degree 4 Higher Degree Masters / PhD 1 Other 1 No schooling 79 Unspecified - Not applicable 252 Grand Total 1980 Created on Tuesday, February 25, 2014 Statistics South Africa: Web page: Support: info@statssa.gov.za Copyright 2010 Statistics South Africa. All rights reserved. Bijlage6=2:StatistiekeneducatieMakatsane XXXI

112 Statistieken AANTAL GEZINSLEDEN N Valide 99 Ontbrekende 322 Gemiddelde 3,97 Mediaan 4 Standaarddeviatie 2,234 Minimum 1 Maximum 13 Percentielen Bijlage7=1:Statistiekenaantalgezinsleden Statistieken LEEFTIJDSCATEGORIEËN N Valide 387 Ontbrekende 6 Gemiddelde 31,49 Mediaan 25 Standaarddeviatie 22,963 Minimum 1 Maximum 100 Percentielen LEEFTIJDSCATEGORIEËN Frequentie Percentage Valide Percentage Cumulatieve Percentage Valide ,3 19,6 19, ,1 20,4 40, ,8 19,1 59, ,7 9, , ,6 6,7 84, ,1 7, ,6 4,7 96, ,3 2, Total ,5 100 Ontbrekend 6 1,5 Totaal Bijlage7=2:Statistiekenleeftijdscategorieën Frequentie Frequentie Aantalgezinsleden Aantalgezinsleden Leeftijdscategorieën XXXII

113 Frequentie GESLACHT Percentage Valide Percentage Cumulatieve Percentage Valide V ,5 57,5 57,5 M ,5 42,5 100 Totaal Bijlage7=3:Statistiekengeslacht SCHOLINGSGRAAD Frequentie Percentage Valide Percentage Cumulatieve Percentage Valide ,4 7,4 7, ,7 12,7 20, ,3 30,3 50, ,3 45,3 95, ,8 3,8 99, ,5 0,5 100 Totaal Index: 0 Tejongomnaarschooltegaan(baby,crèche, 1 Kleuterschool 2 Lagereschool 3 Middelbareschool 4 Universiteit 5 Hogeschool Percentage ,4 Scholingsgraad 12,7 30,3 Bijlage7=4:Statistiekenscholingsgraad 45,3 3,8 0, Scholingsgraad XXXIII

114 WERKGELEGENHEID Frequentie Percentage Valide Percentage Cumulatieve Percentage Valide Kind 30 7,6 7,6 7,6 Subsidie arbeidsongeschiktheid 9 2,3 2,3 9,9 Geen ,3 31,3 41,2 Pensioen 56 14,2 14,2 55,5 Student ,3 30,3 85,8 Werker 56 14,2 14,2 100 Totaal Werkgelegenheid Percentage ,6 2,3 31,3 14,2 30,3 14,2 Bijlage7=5:Statistiekenwerkgelegenheid Werkgelegenheid XXXIV

115 Statistieken GEZINSINKOMEN (ZAR N Valide 99 Ontbrekende 322 Gemiddelde 4 Mediaan 3 Standaarddeviatie 1,684 Minimum 1 Maximum 7 Percentielen GEZINSINKOMEN (ZAR Frequentie Percentage Valide Percentage Cumulatieve Percentage Valide ,9 8,1 12, ,3 39,4 51, ,3 18,2 69, ,9 8,1 77, ,7 7,1 84, ,6 15,2 100 Totaal 99 23,5 100 Ontbrekend Systeem ,5 Totaal Frequentie Histogram Gezinsinkomen(ZAR Index: 1:<500ZAR 2: ZAR 3: ZAR 4: ZAR 5: ZAR 6: ZAR 7:>3000ZAR Bijlage7=6:Statistiekengezinsinkomen(ZAR XXXV

116 Relatie tot gezinshoofd Frequentie Percentage Valide Percentage Cumulatieve Percentage Valide Kind 14 3,3 14,1 14,1 Schoondochter 1 0,2 1 15,2 Huisvrouw 1 0,2 1 16,2 Kleinkind ,2 Gezinshoofd 66 15,7 66,7 86,9 Moeder 1 0,2 1 87,9 Broers/Zussen 3 0,7 3 90,9 Nonkel 1 0,2 1 91,9 Vrouw 8 1,9 8,1 100 Totaal 99 23,5 100 Ontbrekend ,5 Totaal Huidige waterbron Frequentie Percentage Valide Percentage Cumulatieve Percentage Percentage Gezinnen Valide Ander 10 2,4 5,8 5,8 10,10% Regenwater 28 6,7 16, ,28% Rivier 88 20,9 50,9 72,8 88,89% Water vendor 47 11,2 27, ,47% Totaal ,1 100 Ontbrekend ,9 Totaal Bijlage7=7:Statistiekenhuidigewaterbron Statistieken RELATIE TOT GEZINSHOOFD N Valide 99 Percentage ,1 Ontbrekende 322 Relatietotgezinshoofd ,7 N Valide 174 Relatietotgezinshoofd Ontbrekende 246 Bijlage7=8:Statistiekenrelatietotgezinshoofd ,1 XXXVI

117 Frequentie Watergebruik Valide Percentage Percentage Cumulatieve Percentage Rekenkundig gemiddelde Totaal Bijlage7=9:Statistiekenwatergebruik Valide Dieren 13 3,1 3,1 3,1 13,13% Statistieken Afstand tot bron N Valide 99 Ontbrekend 322 Gemiddelde 56,838 Media 60 STDV 49,3374 Minimum 0 Maximum 240 Percentielen Lichaamshygiëne 99 23,5 23,5 26,6 100,00% Bouw 1 0,2 0,2 26,8 1,01% Koken 98 23,3 23,3 50,1 98,99% Drinken 99 23,5 23,5 73,6 100,00% Irrigatie 14 3,3 3, ,14% Onderhoud ,98% Histogram Frequentie Afstandtotbron(min Bijlage7=10:Statistiekenafstandtotbron(minuten XXXVII

118 Statistieken PRODUCTIEVE TIJD N Valide 93 Percentage Percentage Statistieken Ontbrekende 327 Productievetijd 15,1 Nee DICHTSTBIJZIJNDE WATERBRON N Valide 95 Dichtstbijzijnde waterbron 5,3 Nee ProductieveTijd Bijlage7=11:Statistiekenproductievetijd Ontbrekende ,7 Ja 84,9 Ja Dichstbijzijndewaterbron Bijlage7=12:Statistiekendichtstbijzijndewaterbron XXXVIII

119 Statistieken BESCHIKBAARHEID HET HELE JAAR N Valide 96 Ontbrekende 324 Beschikbaarheidjaar Percentage ,2 Nee Bijlage7=13:Statistiekenbeschikbaarheidjaar Statistieken Beschikbaarheidjaar 45,8 HOEVEELHEID VERZAMELDE WATER PER DAG Ja N Valide 93 Ontbrekende 328 Gemiddelde 91,912 Mediaan 60 Standaarddeviatie 75,5485 Minimum 4 Maximum 360 Percentielen ,286 Histogram Frequentie Hoeveelheidverzameldewaterperdag(liter Bijlage7=14:Statistiekenhoeveelheidverzameldewaterperdag(liter XXXIX

120 Statistieken HOEVEELHEID GEKOCHTE WATER PER MAAND N Valide Ontbrekende 364 Gemiddelde 765,263 Mediaan 720 Standaarddeviatie 468,0434 Minimum 100 Maximum 2400 Percentielen Histogram Frequentie 10 5 Bijlage7=15:Statistiekenhoeveelheidgekochtewaterpermaand Statistieken Hoeveelheidgekochtewaterpermaand(liter PERCENTAGE TOTAAL GEZINSINKOMEN N Valide 57 Ontbrekende 364 Gemiddelde 11,05% Mediaan 9,14% Standaarddeviatie 8,58% Minimum 2,67% Maximum 49,59% Percentielen 25 5,33% 50 9,14% 75 13,30% Bijlage7=16:Statistiekentotaalgezinsinkomen Frequentie Histogram 0% 10% 20% 30% 40% 50% Percentagetotaalgezinsinkomen XL

121 STATISTIEKEN BEDRAG PER LITER (WATER VENDOR N Valide 57 STATISTIEKEN EERLIJK BEDRAG Ontbrekend 364 Gemiddelde 0, Mediaan 0,225 STDV 0, Minimum 0,1 Maximum 0,5 Percentielen 25 0,2 50 0, , Bijlage7=17:Statistiekenbedragperliter(watervendor N Valide 57 Ontbrekende 364 Bijlage7=18:Statistiekeneerlijkbedrag STATISTIEKEN TOTAAL WATERGEBRUIK PER DAG (IN LITER N Valide 96 Ontbrekende 325 Gemiddelde 104,186 Mediaan 81,905 Standaarddeviatie 76,1639 Minimum 6 Maximum 372 Percentielen 25 51, , ,5 Percentage Frequentie Bijlage7=19:Statistiekentotaalwatergebruikperdag(liter 5 0 Eerlijkbedrag 78,9 Nee Eerlijkbedrag Histogram 21, Ja Totaalwatergebruikperdag(liter XLI

122 STATISTIEKEN BETROUWBAARHEID WATERBRON N Valide 98 Percentage STATISTIEKEN GEUR Ontbrekende 323 N Valide 99 Percentage Betrouwbaarheidwaterbron Bijlage7=21:Statistiekengeur Ontbrekende ,9 60,2 Nee Geur 1 12,1 Nee Onbeslist Ja Geur Ja Betrouwbaarheidwaterbron Bijlage7=20:Statistiekenbetrouwbaarheidwaterbron XLII

123 STATISTIEKEN KLEUR N Valide 99 Ontbrekende 322 Kleur 100 Percentage Bijlage7=22:Statistiekenkleur Statistieken SMAAK ,7 1 31,3 Nee Onbeslist Ja Kleur N Valide 99 Ontbrekende 322 Smaak 100 Percentage ,7 Bijlage7=23:Statistiekensmaak 2 26,3 Nee Onbeslist Ja Smaak XLIII

124 STATISTIEKEN PARTIKELS N Valide 99 Ontbrekende 322 Percentage ,2 Partikels 77,8 0 Bijlage7=24:Statistiekenpartikels STATISTIEKEN Nee ONVOLDOENDE WATERKWALITEIT Vuil/vastestofdeeltjes N Valide 99 Ja Ontbrekende 322 Onvoldoende waterkwaliteit Percentage ,2 Bijlage7=25:Statistiekenonvoldoendewaterkwaliteit 1 79,8 Nee Onbeslist Ja Onvoldoendewaterkwaliteit XLIV

125 Statistieken NEGATIEVE GEVOLGEN N Valide 99 Ontbrekende 322 Negatievegevolgen Percentage ,8 16,2 Bijlage7=26:Statistiekennegatievegevolgen STATISTIEKEN ACTIES 0 Nee Negatievegevolgen N Valide 99 Ja Ontbrekende 322 Acties 100 Percentage ,6 40,4 0 Nee Ja Acties Bijlage7=27:Statistiekenacties XLV

126 SOORTEN ACTIES Frequentie Percentage Valide Percentage Cumulatieve Percentage Valide Koken 20 4,8 43,5 43,5 Chlorine 18 4,3 39,1 82,6 Zeven 3 0,7 6,5 89,1 Bezinken 5 1,2 10,9 100 Total 46 10,9 100 Ontbrekende ,1 Totaal Soortenacties 6,5 10,9 39,1 43,5 Koken Chlorine Zeven Bezinken Bijlage7=28:Statistiekensoortenacties Impactgezondheid 80 Percentage ,2 25,3 56,6 0 Misschien Nee Ja Impactgezondheid Bijlage7=29:Statistiekenimpactgezondheid XLVI

127 XLVII Bijlage7=30:Statistiekenscholing Bijlage7=31:Statistiekenscholingoverheid Bijlage7=32:Statistiekeninteressedichterebron 76,8 23, Nee Ja Percentage Scholing Scholing No Yes Percentage Scholingoverheid Scholingoverheid Nee Ja Percentage Interessedichterebron Interessedichterebron

128 100 Interessebetere waterkwaliteit 100 Percentage Interessebeterewaterkwaliteit Bijlage7=33:Statistiekeninteressebeterewaterkwaliteit Voordelenbeterewaterservice ,9 Percentage ,1 0 Bijlage7=34:Statistiekenvoordelenbeterewaterservice STATISTIEKEN WTP PER Liter Nee Ja Voordelenbeterewaterservice N Valide 99 Ontbrekend 322 Gemiddelde 0, Mediaan 0, STDV 0, Minimum 0 Maximum 0,8333 Percentielen 25 0, , , XLVIII

129 Frequentie WTP per Liter Percentage Valide Percentage Cumulatieve Percentage Valide ,5 19,2 19,2 0, ,2 1 20,2 0, ,2 1 21,2 0, ,5 2 23,2 0, ,2 1 24,2 0, ,5 2 26,3 0,02 1 0,2 1 27,3 0, ,2 1 28,3 0, ,7 3 31,3 0,03 1 0,2 1 32,3 0, ,2 1 33,3 0,04 2 0,5 2 35,4 0, ,2 1 36,4 0,05 5 1,2 5,1 41,4 0, ,2 5,1 46,5 0, ,2 1 47,5 0, ,7 3 50,5 0, ,2 1 51,5 0, ,5 2 53,5 0,1 12 2,9 12,1 65,7 0, ,2 1 66,7 0, ,4 10,1 76,8 0, ,8 0, ,5 2 82,8 0,15 7 1,7 7,1 89,9 0,2 5 1,2 5,1 94,9 0, , ,25 1 0, , , , , Totaal 99 23,5 100 Ontbrekend Systeem ,5 Totaal XLIX

130 Histogram Frequentie Bijlage7=35:StatistiekenWTPperliter Statistieken Zekerheid 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 WTPperliter N Valid 80 Missing 341 Mean 96,81% Median 100,00% Std. Deviation 11,37% Minimum 50% Maximum 100% Percentiles ,00% ,00% ,00% Frequentie Zekerheid Percentage Valide Percentage Cumulatieve Percentage Valide 50% % 2 0,5 2,5 7,5 85% 1 0,2 1,3 8,8 100% 73 17,3 91,3 100 Totaal Ontbrekend Systeem Totaal L

131 80 Histogram Frequentie % 50% 60% 70% 80% 90% 100% 110% Bijlage7=36:Statistiekenzekerheid Zekerheid Prioriteit Percentage ,4 Bijlage7=37:Statistiekenprioriteit 62,6 Afstand Kwaliteit Onbeslist Prioriteit 1 Bereidheidtotinvesteren Percentage ,2 82,8 0 Nee Bereidheidtotinvesteren Bijlage7=38:Statistiekenbereidheidtotinvesteren Ja LI