Uitvoeringsprogramma

Transcriptie

1 Bijlage 1 Uitvoeringsprogramma voor de uitvoering van het Landschapsontwikkelingsplan Rijn- en Veenstreek

2 Colofon Uitvoeringsprogramma voor de uitvoering van het Landschapsontwikkelingsplan Rijn- en Veenstreek november 2013 Postbus AA Alphen aan den Rijn Opdrachtgever: Gemeenten Alphen aan den Rijn, Boskoop, Kaag en Braassem en Nieuwkoop. Projectleiding: samen met: Gemeente Alphen aan den Rijn Afdeling Ruimtelijke Ordening Daniëlle van den Berg telefoon: / Gemeente Nieuwkoop - Gert-Jan Pieterse Gemeente Alphen aan den Rijn - Alexander Ditmer Gemeente Kaag en Braassem - Joël Eichler Regio Holland Rijnland - Xandra van Ginkel

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Leeswijzer Gezamenlijk belang Doelstelling Projectresultaat LandschapsOntwikkelingsPlan Landschappelijke kwaliteit Uitvoeringsprogramma Doelgroep Stand van zaken Gerealiseerde en lopende projecten Kansen voor 2014 tot Organisatie Organisatie... 5 Bijlage 1 Nieuwe projecten... 7 Bijlage 2 Doorlopende projecten Bijlage 3 Samenvatting Deelprogramma Groen Bijlage 4 Doelgroepen... 23

4

5 1 Inleiding 1.1 Leeswijzer De raden van de Rijnstreek gemeenten Alphen aan den Rijn, Kaag en Braasem en Nieuwkoop hebben in januari 2009 en januari 2010 respectievelijk de Visie voor het Landschapsontwikkelingsplan Rijn en Veenstreek (LOP) en het Uitvoeringsprogramma LOP vastgesteld. Daar op volgend is een uitvoeringsplan gemaakt voor de periode Dit uitvoeringsplan is een vervolg daarop en gaat in op de projecten voor de periode 2013 tot en met In hoofdstuk 2 wordt kort ingegaan op het LOP. Hoofdstuk 3 gaat verder in op de resultaten tot nu toe en de kansen voor de komende 2 jaar, hoofdstuk 4 gaat over de organisatie, hoofdstuk 5 over de projecten en planning, hoofdstuk 6 over de financiering en hoofdstuk 7 tot slot over de risico s. 1.2 Gezamenlijk belang Het Rijk stoot beleid en activiteiten op het gebied van natuur en landschap af naar provincie en gemeenten. De provincie moet beleid ontwikkelen met bestaande middelen, er komt geen geld mee van het rijk. Ook gemeenten hebben te maken met bezuinigingen. Door samen op te trekken kunnen middelen efficiënt en effectief worden ingezet om het bestaande landschap te behouden en te ontwikkelen. De kwaliteit van het landschap verbeterd, de burger profiteert daarvan. 1.3 Doelstelling De doelstelling van dit uitvoeringsplan is het scheppen van duidelijkheid over taken, rollen en verantwoordelijkheden en een duidelijke route voor uitvoering van projecten in de komende 1,5 jaar. 1.4 Projectresultaat Het uiteindelijke projectresultaat bestaat uit: - Een afsprakendocument tussen de deelnemende partijen met afspraken over verwachtingen, taken, rollen en financiering. (Bijlage 1) - Een haalbare en betaalbare projectenlijst voor de komende 4 jaar. - Een samenwerkingsstructuur. versie 22 oktober

6 2 LandschapsOntwikkelingsPlan Een typisch Hollands landschap Een mozaïek van veenpolders en droogmakerijen, doorsneden door oeverwallen en een aantal plassen en meren. Dat is het landschap in de Rijn- en Veenstreek. Het veenweidelandschap met zijn smalle kavels en sloten, afgewisseld door grootschalige droogmakerijen, en omringd door ringdijken en kaden. De ontstaansgeschiedenis is nog goed herkenbaar. Cultuurhistorische elementen als karakteristieke bebouwingslinten, molens en gemalen zijn overal te vinden. Hoogteverschillen zijn zichtbaar tussen het bovenland en de diepe bodem van de droogmakerijen. Hoogteverschillen zijn ook zichtbaar tussen boezempeil en polderpeil van het water. Bebouwing is geconcentreerd op de oeverwallen en op de oorspronkelijke ontginningsassen. De gemeenten Alphen aan den Rijn, Kaag en Braassem en Nieuwkoop, hebben gezamenlijk een Regionaal LandschapsOntwikkelingsPlan (LOP) opgesteld voor de periode Het LOP is een beleidskader voor het behoud van bestaande landschappelijke kwaliteiten. Samengevat komt die neer op: wees zuinig op de karakteristieke landschappen en waarborg de kwaliteit ervan voor de toekomst. 2.1 Landschappelijke kwaliteit De kwaliteit en samenhang van het landschap in de Rijn- en Veenstreek zit vooral in de grote landschappelijke eenheden. Droogmakerijen en aaneengesloten veenweidegebied vormen met elkaar een heldere hoofdstructuur. Openheid en vergezichten maken die hoofdstructuur zichtbaar. Akkerbouw en melkveehouderij kunnen in deze grote eenheden goed uit de voeten. Versnippering is niet gewenst, stelt het LOP. Zichtlijnen moeten zoveel mogelijk intact blijven. Dit betekent dat toevoegingen aan het landschap, bijvoorbeeld ten behoeve van recreatie en natuur, bij voorkeur aan de randen van deze landschappelijke eenheden plaatsvinden en zoveel mogelijk worden gebundeld. 2.2 Uitvoeringsprogramma Het uitvoeringsprogramma bevat de projecten waarmee de visie gerealiseerd moet worden. Het programma maakt een onderscheid tussen projecten die vooral de instrumenten voor uitvoering betreffen, en projecten die daadwerkelijk in het landschap ingrijpen. Steeds is het doel om de landschappelijke kwaliteit te verbeteren tegelijk met verantwoord (mede)gebruik van het landelijk gebied. 2.3 Doelgroep Het landschap is van en voor iedereen. Daarom is het LOP interactief opgesteld met inbreng van partners, maatschappelijke organisaties en burgers. Ook bij de uitvoering spelen zij weer een belangrijke rol. Daarom wordt in de projecten zoveel mogelijk aansluiting gezocht bij de partners en organisaties. Zij spelen een rol in de haalbaarheid en de betaalbaarheid van projecten. Ook burgers kunnen hun bijdrage leveren. Voor hen is het LOP een inspiratiekader om hun eigen ideeën verder te kunnen uitwerken. versie 22 oktober

7 3 Stand van zaken In de afgelopen 1½ jaar zijn de volgende projecten gerealiseerd. In dit hoofdstuk wordt kort stilgestaan bij de gerealiseerde projecten en bij de projecten waar kansen liggen voor de toekomst. 3.1 Gerealiseerde en lopende projecten Thema Landschap - Vogelkijkhutten - Vergroten beeldkwaliteit - Behouden kleine landschapselementen Thema Natuur - Buurterpolder Thema Cultuurhistorie - Inventarisatie cultuurhistorische elementen Thema Recreatie - TOP Rijnwoude - potentiële nieuwe wandelroutes/-verbindingen - 2 Alphen aan den Rijn - 2 Kaag en Braassem - 1 Nieuwkoop - 1 contractverlening boerenlandpad en 1 nieuw contract boerenlandpad - Provinciale subsidie wandelpaden - Wandelpad op ringdijk Overige - Bijeenkomst met ambassadeurs - Promotie streek 3.2 Kansen voor 2014 tot 2018: doorlopende projecten (bijlage 2) Thema Landschap - Bloemrijke bermen - Versterken kleine landschapselementen Thema Recreatie - Wandelknooppunten en ommetjes, stad-landverbindingen - TOP - Aanleggen fiets-, ruiter- en menroutes versie 22 oktober

8 3.3 Nieuwe Projecten (bijlage 1) Thema Landschap - Onderzoek naar regionaal gebiedsfonds groene en blauwe diensten - 50 dingenlijst voor kinderen Thema Cultuurhistorie - Versterken beleving Limes - Beleefbaar maken Oude HollandseWaterlinie Thema Recreatie - Water TOP - Aanleggen en faciliteren passantenplaatsen. - Ontwikkelen informatiemateriaal en arrangementen Voor een uitgebreider overzicht van deze projecten zie bijlage 1 en 2. versie 22 oktober

9 4 Organisatie 4.1 Organisatie De gemeente Alphen aan den Rijn is verantwoordelijk voor het opstellen van het Plan van Aanpak en het aansturen van de uitvoering. Mevrouw Daniëlle van den Berg is de coördinator. Zij wordt daarin ondersteund door de ambtelijke werkgroep van de Rijnstreekgemeenten en Holland Rijnland. Werkgroep Er is een werkgroep samengesteld met medewerkers van diverse betrokken gemeenten en de regio; coördinator: Daniëlle van den Berg (Alphen aan den Rijn), Joël Eichler (Kaag en Braassem), Alexander Ditmer (agendalid Alphen aan den Rijn), Gert Jan Pieterse (Nieuwkoop) en Xandra van Ginkel (Holland Rijnland). De werkgroep wordt voorgezeten door de coördinator en wordt op incidentele basis ondersteund door de communicatie medewerkers van de deelnemende gemeenten. Afstemming naar interne uitvoeringsafdelingen gebeurd door de medewerkers zelf, binnen hun eigen gemeente. Voor een aantal deelprojecten is een aparte projectleider; bijvoorbeeld voor het wandelroutenetwerk dat wordt getrokken door Anke van der Leek (Alphen aan den Rijn). versie 22 oktober

10 versie 22 oktober

11 Uitvoeringsprogramma Landschapsontwikkelingsplan Bijlage 1 Nieuwe projecten Thema Landschap Onderzoek naar regionaal gebiedsfonds groene en blauwe diensten Begin 2013 is een verkenning gestart naar de vormgeving van een Gebiedsfonds groen-blauwe diensten in Holland Rijnland. De verkenning is een gezamenlijk project van de regio Holland Rijnland en de provincie Zuid- Holland. Het gebiedsfonds is een middel om op lange termijn geld beschikbaar te houden voor beheer van natuur en groen-blauwe elementen op particuliere grond. Deze landschapselementen, kleinschalige recreatieve elementen en natuurbeheer hebben als doel de gebruiks-, belevings- en toekomstwaarde van het agrarisch cultuurlandschap te versterken. Verschillende overheden hebben doelstellingen voor het agrarisch landschap, die geen hoofdtaak zijn van de boer maar een kostenpost in de bedrijfsvoering van het agrarische bedrijf. Holland Rijnland heeft doelstellingen voor het agrarisch landschap in het Regionaal Groenprogramma vastgesteld. De provincie heeft doelstellingen voor landschap en natuur vastgesteld in de Beleidsvisie Groen. De provincie heeft ter ondersteuning hiervan de Subsidieregeling Natuur- en Landschapsbeheer en de Subsidieregeling Landelijk Gebied. Het Hoogheemraadschap van Rijnland heeft doelstellingen op het gebied van waterkwaliteit en waterberging. Het Hoogheemraadschap is bezig om een deel van deze doelstellingen met behulp van blauwe diensten van particulieren te bereiken. Ook Europa heeft doelstellingen voor het agrarisch gebied, waarvoor zij geld beschikbaar heeft. Dit gaat vooral om agrarisch natuurbeheer en met name soortenbescherming, zowel voor vogels (weidevogelbeheer, akkervogelbeheer) als planten (schraal grasland, bloemrijke weide). Doel: Beoogd: Financiering: Initiatief: Tijdspad: Activiteiten: Partners: Betrokkenheid en onderhoud van het landschap door Agrariërs, eigenaren en bedrijven Regionaal gebiedsfonds Groen Blauwe Diensten vooruitlopend op de gebiedscollectieven die vanaf 2016 actief moeten zijn Holland Rijnland en provincie ZH vooronderzoek, fondsvulling deelnemende gemeenten en bedrijfsleven. Gemeenten provincie en Holland Rijnland ,- per jaar benodigd voor bestaande en nieuwe paden in beheer en onderhoud te voorzien Holland Rijnland (onderzoek) 2015 e.v. gebiedscollectief actief Onderzoek en vervolgens een advies aan DB en AB. Deelnemende gemeenten, ANV s Stichting landschapsfonds, Provincie ZH Communicatie: Na besluitvorming in oktober

12 Thema Landschap 50 dingenlijst voor kinderen In 2012 is de provincie gestart met droomavonden onder burgers. Doel was het ontwikkelen van een lijst met groenprojecten die burgers nog graag gerealiseerd zien in hun omgeving. Deze dromen worden gerealiseerd door burgers samen met maatschappelijke partners en de gemeente. In 2013 is door het IVN samen met 10 gemeenten gestart met het project Groen doet Goed. Bedoeling van dit project is kinderen meer te betrekken bij het ontdekken van hun groene omgeving. Beide projecten komen samen in het realiseren van een natuurlijk spelen route vanuit Kerk en Zanen naar het Rietveldsepad, het ontwikkelen van een groene game, natuurlijk spelen plekken en themaroutes door de stad. Doel: Beoogd: Betrokkenheid van ouders en kinderen tot 12 jaar bij hun groene omgeving vergroten. Meer avontuurlijke activiteiten in het groen voor kinderen. Financiering: Gemeente Alphen aan den Rijn ,- Provincie Zuid Holland ,- Initiatief: Tijdspad: 2014 en 2015 Activiteiten: Partners: Gemeente Alphen aan den Rijn Communicatie: Bij opening pad. Onderzoeken mogelijkheden avontuurlijk pad vanuit Kerk en Zanen. Onderzoeken mogelijkheden voor een game. Aanleg pad en ontwikkelen game. Communicatie Opening route en lancering game Gemeente Alphen aan den Rijn, SBB, camping polderflora, versie 22 oktober

13 Thema Cultuurhistorie Versterken beleving Limes In 2013 is de gemeente Alphen aan den Rijn aangewezen als Limesknoop. Een Limesknoop is een plek langs de voormalige Romeinse Limes, die toeristisch/recreatief wordt ontwikkeld. De knoop kenmerkt zich doordat herkenbare visualisatie, routes, programmering, marketing en promotie in samenhang met elkaar worden ontwikkeld en mogelijk aan andere toeristische thema s wordt gekoppeld. Het Uitvoeringsprogramma Limesknoop Alphen aan den Rijn is opgesteld samen met de gemeente Bodegraven- Reeuwijk en maatschappelijk partners. Het omvat projecten zoals het uitbrengen van een boek over de Zwammerdanschepen, het uitgeven van vouchers aan ondernemers die zich onderscheiden op het thema Limes, het ontwikkelen van een themaroutenetwerk over de Limes, een Holland Limes vaarlijn en het inrichten van archeologische vindplaatsen. Doel: Beoogd: Financiering: Uitwerken knooppunt Alphen aan den Rijn Het zichtbaar en beleefbaar maken van de Romeinse grens, De Limes in het landschap LIG, provincie ZH diverse programma s, gemeenten Totaal ,- voor deze 2 projecten; 1. Ontwikkelen themaroutes ,- knooppuntprogramma 5.000,- gemeente Alphen aan den Rijn 5.000,- provincie Zuid-Holland 5.000,- Leader 2. Inrichten van ene archeologische vindplaats in Bodegraven ,- knooppuntprogramma ,- provincie Zuid-Holland ,- gemeente Bodegraven Reeuwijk In 2 projecten is een specifieke link naar het groenprogramma: 1. Het ontwikkelen van themaroutes 2. Het inrichten van een archeologische vindplaats in Bodegraven Ad 1. Aansluitend op het (wandel)route netwerk dat wordt ontwikkeld en het aanwezige fiets- en vaarrouteknoopuntensysteem kunnen themaroutes rondom de Limes worden ontwikkeld. Deze themaroutes worden opgenomen in (digitale) kaarten en er worden speciale route apps voor ontwikkeld. Ad 2. In het plangebied Bodegraven-Oost is een archeologische vindplaats die de gemeente zoveel mogelijk wil bewaren. De vindplaats ligt in de recreatiezone Bodegraven-Oost, te midden van meerdere wandel- en fietsroutes. De archeologische vindplaats zal beter zichtbaar worden gemaakt en worden aangesloten op het bestaande routenetwerk. Initiatief: Tijdspad: Activiteiten: Partners: Communicatie: Na realisatie Gemeente Alphen aan den Rijn Ontwikkelen themaroutes en inrichten archeologische vindplaats in Bodegraven Gemeente Alphen aan den Rijn, gemeente Bodegraven Reeuwijk, provincie ZH, cultuurhistorische verenigingen, Limissie, DLG, versie 22 oktober

14 Thema Cultuurhistorie Beleefbaar maken Oude Hollandse Waterlinie De Oude Hollandse Waterlinie was een waterlinie voor de verdediging van Holland in de 17e en 18e eeuw. Op diverse plaatsen zijn verdedigingswerken en posten van deze linie nog zichtbaar en beleefbaar in het landschap zoals bijvoorbeeld het Fort Wierickerschans. Ook bij Woerdense Verlaat is sprake geweest van een post. Mogelijk dat er in het landschap ter plaatse iets zichtbaar gemaakt kan worden van deze post. Doel: Beoogd: Financiering: Initiatief: Tijdspad: Zichtbaar maken overblijfselen Oude Hollandse Waterlinie Woerdense Verlaat Educatie, cultuurhistorie, toerisme en recreatie archiefonderzoek, bepalen wat zichtbaar gemaakt kan worden P.M. gemeente Nieuwkoop mogelijk met subsidie van de provincie Zuid-Holland Gemeente Nieuwkoop Activiteiten: Partners: Nog nader te bepalen historisch onderzoek Omliggende gemeenten, provincie Zuid-Holland, Historische verenigingen Communicatie: Nog nader te bepalen versie 22 oktober

15 Thema Recreatie WATER TOP (Toeristisch overstap punt) Om het varen rondom de gemeente Alphen aan den Rijn te bevorderen en bij een breder publiek bekend te maken onderzoeken we de mogelijkheden voor het aanleggen van een watertop. In het voorjaar 2013 is de eerste TOP binnen Alphen aan den Rijn geopend bij Jeu de Boer, aan de Galgweg in Hazerswoude- Dorp. In vervolg daarop worden ook in Boskoop en Zwammerdam in 2014 TOP s geopend. Een TOP staat voor Toeristisch Overstap Punt. Een knooppunt waar diverse bewegwijzerde en onbewegwijzerde vaar,- fiets- en wandelroutes samen komen. Een TOP is goed bereikbaar per auto, beschikt over voldoende parkeergelegenheid en er is horeca in de buurt. Hiermee is een TOP het perfecte startpunt voor iedereen die van varen, wandelen of fietsen houdt. Bij een TOP zijn informatiepanelen aanwezig met een kaart van de omgeving. Hierop staan de vaar-, fiets- en wandelroutes die vanaf de TOP starten en informatie over bezienswaardigheden. Kies de route uit die u het meeste aanspreekt en u kunt direct op pad. Een TOP is van afstand goed te herkennen aan de ruim 5 meter hoge groene stalen grashalm. De route naar een TOP is bewegwijzerd met bruine borden. Het straatmeubilair heeft als uitgangspunt een ronde cirkel met ronde banken. Aanpassing aan de locatie is binnen marges mogelijk. Het meubilair bestaat uit: basis (halm + vloerplaat), informatie frame, fietsbeugel, zitmogelijkheid, capitole afvalbak en een wegwijzer. Doel: Beoogd: Kosten: Herkenbare startpunten voor recreatieve activiteiten in het Groene Hart Meer nieuwe watergerelateerde TOP s in de Rijn- en Veenstreek. Maximaal ,- per stuk, voor de duurste variant Financiering: Provincie Zuid-Holland ,- Gemeente Alphen aan den Rijn ,- Initiatief: Tijdspad: Activiteiten: Partners: Gemeenten en provincie Inventarisatie plaatsbepaling Inrichten fysieke plek Informatieborden Communicatie Provincie Zuid- Holland, ZHBT en de opvolger daarvan Communicatie: Communicatiemoment bij de opening van een nieuwe TOP Om de overstap van waterrecreatie naar wandelen of fietsen en v.v. te faciliteren wordt er gezocht naar een TOP bij het Aarkanaal of in de buurt van de Rijnhaven. versie 22 oktober

16 versie 22 oktober

17 Thema Recreatie Aanleggen en faciliteren passantenplaatsen De Rijnstreekgemeenten hebben een uitgelezen waterrijk karakter, veel mensen bezoeken het gebied per boot of komen om te varen. Door de aanleg van ligplaatsen en passantenplaatsen wordt de water-land verbinding versterkt en kunnen recreanten de kwaliteiten van zowel de het water als het land benutten. Ook trailerhelling dragen bij aan de doelstelling en leggen een verbinding tussen het land en het water. Een belangrijke voorwaarde hierbij is de meerwaarde van de verbinding. Hierbij kan bijvoorbeeld de combinatie met recreatieve routes, verhuur of horeca gezocht worden. Doel: Beoogd: Kosten: Financiering: Initiatief: Watertoeristen het gebied in trekken Aantrekkelijke aanlegmogelijkheden voor waterrecreanten Overstapmogelijkheden voor kanoërs, fietsen, wandelen etc. PM PM Gemeenten Dit project sluit aan bij 2 projecten die door de stuurgroep Groene Hart worden ondersteund; ontwikkeling Oude Rijnzone en het ontwikkelen van een kansenkaart. Doel van beide projecten is meer samenwerking in de regio bij het realiseren van water gerelateerde projecten. Tijdspad: Activiteiten: Inventarisatie nieuwe aanlegmogelijkheden en passantenhaven Aanleggen passantenhavens, aanlegplaatsen Informatieborden Communicatie Partners: Provincie Zuid-Holland Particuliere grondeigenaren Communicatie: Communicatiemoment bij ingebruikname water-land verbinding versie 22 oktober

18 Thema Recreatie Ontwikkelen informatiemateriaal en arrangementen De bezoeker voorzien van informatie over de omgeving waarin wordt gerecreëerd. Ontwikkelen format voor eenduidige vormgeving herkenbaarheid Rijn en Veenstreek, aansluiten bij de ontwikkelingen Groene Hart merk en marketing. (website, routeinfo digitaal, foldermateriaal enz.). Vervolgplanning Rondom Alphen aan den Rijn opening wandelpad 4 jan 2014 Routeapp en info. Onthulling infopaneel TOP voorjaar 2014, Zwammerdam en Boskoop. Nieuwe landschapskaarten en routes Land van Wijk en Wouden incl Boskoop Alphen Oost en Nieuwkoop. Doel: Beoogd: Financiering: Initiatief: Promotie en educatie, beleefbaar maken van het landschap, cultuurhistorie App s, informatiepanelen, folders, stad- land verbindingen fietspaden, arrangementen, opening TOP s / ontwikkelen Route app s, informatiepanelen TOPs knooppunten startpunten Routes, thematische routeinformatie digitaal en buiten (Limes) opwaarderen Stad-Lland verbindingen Fiets. Via als onderdeel van projecten zoals routenetwerk en Limesknoop. Rijn en Veenstreek gemeenten / Gemeenten, merk en marketing Groene Hart Tijdspad: Activiteiten: Partners: Zie afzonderlijke projecten Stichting Land van Wijk en Wouden, stichting Merk en Marketing Communicatie: Via diverse kanalen versie 22 oktober

19 Bijlage 2 Kansen voor : doorlopende projecten Thema Landschap Bloemrijke bermen In het Europees project Mijn Groen Ons Groen (Leiden en omgeving, Liverpool, Kent, Antwerpen en Brussel) staat de klant van het groen centraal. Aan vissers, wandelaars, imkers, boeren, burgers, scholieren et cetera is gevraagd wat zij belangrijk vinden en welke dromen en ideeën zij hebben. Prioriteiten en ideeën kennen een opvallend duidelijke grote gemene deler; alle partijen willen het landschap met de koe in de wei behouden maar willen wel meer kleur in datzelfde landschap. Inwoners van het gebied, de agrarische sector en burgers van zowel de steden als de dorpen noemen bloemrijke randen naast wandelpaden, bloemrijke akkerranden, natuurvriendelijke oevers en zelfs vlindersnelwegen als gewenste kwaliteitsverbetering van het landschap. Met een fijnmazig netwerk van bloeiende bermen is de buitenbeleving van de recreant optimaal en tevens worden doorvliegroutes gecreëerd voor allerlei nuttige en mooie insecten en dieren. Dit idee sluit naadloos aan bij de droom van de imkers voor dit gebied. De wintersterfte in 2011 van de honingbij ligt in de regio boven het gemiddelde van Nederland en voor veel imkers lijkt hun hobby meer te veranderen in een sterftebegeleiding van bijen. Om het plezier in imkeren weer terug te brengen en de bijensterfte terug te dringen stellen zij een landschap voor waar jaarrond veel meer voedsel aanwezig is waardoor de honingbij (verzwakt door insecticiden neonicotinoïden- en ziekten Varroamijt-) weer een kans krijgt. Doel: Beoogd: Landschapsverfraaiing langs wegen en paden, biodiversiteit en bijenlandschap Netwerk van bloemrijke bermen langs belangrijke wandelen fietsverbindingen Verhogen biodiversiteit flora en fauna Terug brengen van de (wilde) bij en verschillende soorten vlinders en andere insecten Financiering: ,- voor onderzoek in 2013: ,- per leadergemeente Provincie Zuid-Holland 5.000,- - Alphen aan den Rijn (nieuw): 6.000,- - Nieuwkoop: P.M. - Kaag en Braassem: 3.000,- - Leader bijdrage ,- Voor uitvoering: - Nieuwkoop ,- - Alphen ,- - Kaag en Braassem ,- - Provincie Zuid Holland ,- Initiatief: Tijdspad: Activiteiten: Gemeenten en provincie Voorlichtingsbijeenkomsten en realisatie netwerk van bloemrijke bermen Doel van het project is het behouden en vergroten van een aantrekkelijk landschap voor recreanten en het vergroten van de biodiversiteit. Dit doel wordt behaald door het aanleggen en onderhouden van bermen langs recreatieve routes en deze op elkaar aan te laten sluiten. Daarnaast worden speciale bollen worden geplant (Nieuwkoop) en worden in de hele Rijn- en Veenstreek insectenhotels geplaatst. Partners: (Gemeenten) Land van Wijk en Wouden, provincie Zuid- Holland, lokale natuur- en landschapsorganisaties, agrarische natuurverenigingen Communicatie: Te bepalen naar aanleiding van resultaten versie 22 oktober

20 Thema Landschap Versterken kleine landschapselementen De in standhouding, de aanleg en het wegwerken van achterstallig onderhoud van streekeigen kleine landschapselementen, in het agrarisch gebied en op erven draagt bij aan de landschapskarakteristiek. Afhankelijk van de aard van de ontwikkeling kan het project betrekking hebben op: - een landschappelijke streekeigen beplanting of - een erfbeplanting (plan, inrichting en beheer) of - groen-blauwe verbindingen stad-platteland, gekoppeld aan langzaam verkeer verbindingen in de stadsrand (in de gemeente Alphen), - ontwikkeling van een vlinderbaan in de nabije omgeving van rust- en picknickplaatsen. Een nadere inventarisatie van kleine landschapselementen en de onderhoudsstaat is wenselijke en kan eventueel als apart project worden gezien. De eigenaren dienen te worden benaderd om mee te werken aan de aanplant en het beheer van deze landschapselementen. Partners in dit project zijn grondeigenaren. Doel: Beoogd: Financiering: Initiatief: Tijdspad: Het versterken van de unieke landschappelijke (veenweide)waarden en het verbeteren van de EHS In stand houden van bestaande landschapselementen Het in beeld brengen van de waarde van bestaande landschapselementen Aanleggen van nieuwe landschapselelmenten Alphen: eenmalig budget groen blauwe verbindingen/diensten aanleg, beheer via stichting SLA Nieuwkoop: behoud en herstel geriefhoutbosjes. Financiering PM Kaag en Braassem: aanleggen nieuwe en herstellen bestaande geriefhoutbosjes in een provinciaal project waar Holland Rijnland ,- aan bijdraagt. Gemeenten en particulieren Doelstelling Behouden en verhogen van de beeldkwaliteit, cultuurhistorische en ecologische waarde van het landschap met karakteristieke, streekeigen landschapselementen. Beoogde maatregelen/activiteiten Goed onderhouden landschapselementen, die passen bij het historisch gevormde landschap. De openheid van het landschap, passend bij het (weidevogel) gebied, moet worden meegewogen. Dat betekent in de meeste gevallen geen aanplant in open (weide)landschap. Activiteiten: Partners: Gemeente Nieuwkoop: Diverse bloemrijke bermen gerealiseerd, aanvullende regeling voor inventarisatie en onderhoud landschapselementen. Gemeente Alphen aan den Rijn: Onderzoek naar aanvulling contracten onderhoud landschapselementen Gemeente Kaag en Braassem: regeling voor aanleg en onderhoud landschapselementen (geriefhoutbosjes) LBZH, Land van Wijk en Wouden Communicatie: Bij realisatie elementen versie 22 oktober

21 Thema Recreatie Wandelknooppunten en ommetjes, Stad-land verbindingen Zowel gemeenten als provincie willen werken aan een uitbreiding van het wandelpadennetwerk tot een knooppuntensysteem. Dat is ook nodig gezien studies dat juist in dit deel van Nederland een groot tekort is aan ruimte om te wandelen. Een netwerk is meer dan paden en routes. Een netwerk moet samenhang hebben, verbindingen leggen, keuze bieden voor zowel de korte als lange wandeling en voldoen aan eisen van veiligheid, rust en beleving. Wij zien het als groot voordeel om het knooppuntensysteem in één keer goed en bovengemeentelijk op te pakken. Wij zullen daarbij aansluiten bij het provinciaal format met geel-rood-gele markering. De belevingswaarde van de paden moet goed zijn. Voldoende afwisseling van verhard en onverhard wandelen zijn belangrijk om aantrekkelijke routes te maken. Bij de routekeuzes wordt gekeken naar de landschappelijke en natuur- of cultuurhistorisch-educatieve meerwaarde die daar aan gekoppeld kan worden. Ook worden specifieke natuurwaarden in acht genomen, door bijv. tijdens het broedseizoen een alternatieve route te bieden. Het netwerk komt vooral tot stand door extra, nieuwe verbindingen tussen bestaande paden en wegen over boerenland; boeren stellen agrarische grond tegen een reële compensatie open voor recreatief medegebruik. Het beoogde knooppuntensysteem en verbindingen kunnen niet zonder lokaal draagvlak en actieve vrijwilligers in stand blijven. Doel: Beoogd: Financiering: Initiatief: Tijdspad: Activiteiten: Het verdichten van het bestaande wandelpadennetwerk en het (digitaal) ontsluiten daarvan via een knoopuntensysteem. Meer kilometers boeren landpaden Wandelpadenkaart/app Uniforme bebording ,- voor aanleg. Financiering: Provincie Zuid-Holland subsidie deel ,- Alphen aan den Rijn: ,-, beheer via stichting SLA Nieuwkoop: ,- Kaag en Braassem: ,- en 2.000,- per jaar voor beheer Gemeenten en particulieren Inventarisatie van ontbrekende schakels, en plannen van interessante routes,fysieke realisatie van routes, afspraken/contracten met grondeigenaren opstellen routekaart en app. Partners: Holland Rijnland, Stichting Landschapsfonds Alphen a/d Rijn eo, Stichting TeVoet, ANV Hollandse venen, VVV Het Brugwachtertje/Gilde Alphen aan den Rijn, Promotie Nieuwkoop, Stichting Promotie Kaag & Braassem, Belangenvereniging Aarlanderveen, Veenlandtocht, Individuele wandelaars, Provincie Zuid Holland, Land van Wijk en Wouden Communicatie: Eerste fase september 2013, opening wandelpad rondom alphen 3 januari 2014 versie 22 oktober

22 Thema Recreatie TOP (Toeristisch overstap punt) Om het wandelen en fietsen rondom de gemeente Alphen aan den Rijn te bevorderen en bij een breder publiek bekend te maken onderzoeken we de mogelijkheden voor het aanleggen van een TOP. In het voorjaar 2013 is de eerste TOP binnen Alphen aan den Rijn geopend bij Jeu de Boer, aan de Galgweg in Hazerswoude- Dorp. In vervolg daarop wordt gekeken of er binnen Alphen aan den Rijn nog een geschikte locatie is. Een TOP staat voor Toeristisch Overstap Punt. Een knooppunt waar diverse bewegwijzerde en onbewegwijzerde vaar-, fiets- en wandelroutes samen komen. Een TOP is goed bereikbaar per auto, beschikt over voldoende parkeergelegenheid en er is horeca in de buurt. Hiermee is een TOP het perfecte startpunt voor iedereen die van varen, wandelen of fietsen houdt. Bij een TOP zijn informatiepanelen aanwezig met een kaart van de omgeving. Hierop staan de vaar,- fiets- en wandelroutes die vanaf de TOP starten en informatie over bezienswaardigheden. Kies de route uit die u het meeste aanspreekt en u kunt direct op pad. Een TOP is van afstand goed te herkennen aan de ruim 5 meter hoge groene stalen grashalm. De route naar een TOP is bewegwijzerd met bruine borden. Het straatmeubilair heeft als uitgangspunt een ronde cirkel met ronde banken. Aanpassing aan de locatie is binnen marges mogelijk. Het meubilair bestaat uit: basis (halm + vloerplaat), informatie frame, fietsbeugel, zitmogelijkheid, capitole afvalbak en een wegwijzer. Doel: Beoogd: Kosten: Herkenbare startpunten voor recreatieve activiteiten in het Groene Hart Meer nieuwe TOP s in de Rijn- en Veenstreek. Aanleg nieuwe watergerelateerde TOP, waterrecreatie Maximaal ,- per stuk, voor de duurste variant Financiering: Provincie Zuid-Holland 50% Gemeenten de andere 50% Initiatief: Tijdspad: Activiteiten: Partners: Gemeenten en provincie Inventarisatie plaatsbepaling Inrichten fysieke plek Informatieborden communicatie Provincie Zuid- Holland, ZHBT en de opvolger daarvan Communicatie: Communicatiemoment bij de opening van een nieuwe TOP Om de overstap van waterrecreatie naar wandelen of fietsen en v.v. te faciliteren wordt er gezocht naar een TOP bij het Aarkanaal of in de buurt van de Rijnhaven. versie 22 oktober

23 Thema Recreatie Aanleggen fiets-, ruiter- en menpaden De realisatie van fietsroutes is al dan niet gekoppeld aan de aanleg van menen ruiterpaden in de berm. Ontbrekende schakels en fraaiere overgangen voor de stad-landverbindingen Doel: Beoogd: Kosten: Financiering: Initiatief: Meer mensen op de fiets en meer mogelijkheden voor ruitersport Fijnmaziger netwerk aan fiets-, ruiter- en menpaden. Scheiden van paard, voetganger en fiets Verbeteren stad-landverbindingen PM Provincie Zuid-Holland 100% voor fietspaden uit provinciaal fietspadenplan Gemeenten: PM Maneges en ruiterverenigingen: PM Gemeenten en provincie Tijdspad: Activiteiten: Partners: Communicatie: Inventarisatie nieuwe routes Grondaankopen Aanleggen fietspad en bermen Informatieborden Communicatie KNHS Communicatiemoment bij de opening fietspad en/of ruiterpad versie 22 oktober

24 Uitvoeringsprogramma Landschapsontwikkelingsplan Bijlage 3 De Tuin van Holland Deelprogramma Groenagenda Holland Rijnland Het verhaal van de streek hoofdstuk 1 - concept Deelprogramma Groenagenda Holland Rijnland De Tuin van Holland Identiteit als mededrager van het deelprogramma De geschiedenis van een gebied wordt meestal beschreven vanuit de stad. Van bekende bestuurders, wetenschappers en de sociaal-culturele achtergronden van de burgerij is meestal alles in detail bekend. Wat er in de ommelanden gebeurde is vaak een black box. Boeren zijn niet zulke schrijvers en goede statistieken zijn er pas van na de negentiende eeuw. Maar het is juist de agrarische geschiedenis van Holland Rijnland, die ronduit fascinerend is. Binnen het Europees project Mijn Groen - Ons Groen is aan vele burgers, boeren en bedrijven rond Leiden en Alphen gevraagd wat zij als klant van Groen en Landschap belangrijk vinden. De eigen identiteit van het landschap en het verhaal van de streek lijken in een mondialiserende samenleving steeds belangrijker. Een tweede reden om binnen het deelprogramma identiteit als mededrager van het programma op te nemen is de koppeling die wordt gemaakt met het programma Erfgoedlijnen van de Provincie Zuid- Holland. Naast het Uitvoeringsprogramma Groen van de Provincie Zuid-Holland, waarvoor Provinciale Staten op 10 oktober 2013 de financiële kaders hebben vastgesteld, is dit het programma waar een belangrijk deel van de financiering vandaan zal komen. Het ligt in de bedoeling beide Provinciale uitvoeringsprogramma s zoveel mogelijk te koppelen. De kracht van de streek Rijnland was in de Gouden Eeuw een duidelijk aanwezige en herkenbare regio binnen Holland. Rond Leiden is de eerste gespecialiseerde veeteelt in de wereld ontstaan. Op de nieuwe graslandpolders, met zoetboeren rond de stad, kaas en boterboeren hier rondom gelegen en langs de Oude Rijn de vetmesterij en de fokkerij op afstand in Groningen. Holland Rijnland had een eigen koe (welke streek kan dat zeggen), de Blaarkop met als hoofddistricten Sassenheim en Alphen en met als centrale markt Leiden. Achter de duinen lagen de landgoederen waar veeteelt en tuinbouw (klein fruit, artisjok, asperge) werd gecombineerd. Het is een landschap dat in de Gouden Eeuw werd geëxporteerd naar Pruisen (Hollandereien), Polen en Zweden. In een van de eerste toeristische beschrijvingen van Holland Rijnland (Les Délices de la Hollande, 1651, tweede druk 1655) beschrijft Jean Nicolas Parival de omgeving van Leiden als de Tuin van Holland. Na de val van Antwerpen (1584) hebben de tienduizenden Vlamingen die naar Holland zijn gevlucht zowel de Bourgondische Keuken als de kennis van vele nieuwe groenten meegenomen. Onder leiding van Clusius wordt de Hortus Botanicus het centrum van deze kennis, wordt Leiderdorp het centrum van de warmoezeniers en de geestgronden het centrum van de artisjok, klein fruit en aspergeteelt. De schoonheid der gezigten in het landschap was reden tot bouw van landhuizen door de rijke handelsheren uit de steden. In de tuinen rond hun landhuizen lieten zij planten en bloemetjes van buiten de streek planten; wat nu onze beroemde stinzenplanten zijn. Clusius nam uit Turkije een tulpenbol mee naar Holland. En tot welke nieuwe vergezichten, internationale handel en nieuwe agricultuur dat heeft geleid, daarvan weet men alles in wat wij nu de Bollenstreek noemen. In de Gouden Eeuw ligt in onze regio het culinaire centrum van de wereld. Specerijen vanuit de Oost zorgen voor gerechten als asperges met nootmuskaat, frikedillen, koolsla (coleslaw), die een, voor de wereld tot op 22 oktober

25 dat moment, ongekende rijke burgerij consumeerde. Een burgerij die deze rijkdom in de eerste stillevens heeft tentoongesteld. Vanuit de zeedorpen Katwijk en Noordwijk werden dagelijks duizenden vissen naar de Leidse Markt gebracht (in 1613 op een dag maar liefst schelvissen). Klein fruit ging vanuit Noordwijk naar Amsterdam en rondom Leiden ontstaat de eerste gespecialiseerde veeteelt ter wereld met een eigen koe, de Blaarkop. De Leidse boter was wereldberoemd en de Leidse Kaas basisvoedsel op de schepen van de VOC en de walvisvaarders (magere Leidse kaas gaat niet zweten). Zoetboeren direct rondom de stad bevoorraadden de burgerij en de kaas en boterboeren lagen weer wat verder op enige afstand van de stad. De Leidse boter werd vermaard aan de Engelse en Franse hoven en de asperges vonden hun aftrek in Rusland en Frankrijk. Alphen werd het overstappunt van de trekvaarten van Amsterdam/Rotterdam en Leiden/Utrecht. Nog steeds is het gebied het centrum van zelfkazende boeren en levert de streek jaarlijks de Nederlandse kaaskampioen op. En dat de rijkdom in de streek heeft geleid tot de teelt van siergewassen zoals tulpen, narcissen en hyacinten is mede dankzij het sprekende expositiecentrum met de jaarlijkse bloemententoonstelling in de Keukenhof in de hele wereld bekend. Water als verbindende schakel tussen stad en ommeland De afgelopen decennia is de relatie tussen stad en ommeland langzaam afgebrokkeld. Het is de ambitie binnen het deelprogramma om de eeuwenoude relatie tussen stad en omgeving nieuw leven in te blazen. Gedacht kan worden aan sloepen- en kanoroutes, het bereikbaar maken van het provinciale basistoernetwerk vanuit de stad, historische routes tussen de steden en de revitaliseren van trekvaarten. In de twaalfde en dertiende eeuw verzandde de Oude Rijn bij Katwijk en werden er vanaf de Oude Rijn door een vijftiental ambachten rond Leiden een aantal kanalen naar het noorden gegraven waardoor het overtollige water uit Rijnland in het IJ bij Spaarndam kon afwateren. Het Hoogheemraadschap van Rijnland ontstond. Via de Zijl en Does bij Leiden, de Heimanswetering en Oude Wetering bij Alphen en het doortrekken van de Gouwe naar de Oude Rijn (1242), ontstond de zogeheten binnendune route, een veilige route die de Hanze (Hamburg en Lübeck) en Vlaanderen verbond. Op deze route ontstonden in de dertiende eeuw Amsterdam, Leiden en Gouda. Leiden werd een nationaal zeer gunstig gelegen centrum met een zeer dicht netwerk van honderden kilometers waterwegen. Door haar centrale ligging speelde de stad een belangrijke rol als regionaal centrum. Niet alleen de vele trekvaarten naar andere steden bepaalden dit belang. Voor de bevolking van het omliggende platteland vormde de stad de dichts bijzijnde markt in dubbele betekenis: zelf vond ze er een afzet voor haar producten, terwijl ze er zich omgekeerd ook goederen kon aanschaffen. De integratie van stad en platteland viel op dit punt bijna volledig samen met Leiden en het territorium van Holland Rijnland. Leiden kende in de zeventiende eeuw niet minder dan 53 marktveren in vergelijking met andere regionale centra een bijzonder goede ontsluiting van het ommeland. Alphen (Oudshoorn) werd een belangrijk knooppunt voor passagiers, goederen en in later tijd voor de distributie van nationale en internationale post. De herbergen de prins van Oranje en de Star bij Oudshoorn waren overstappunt voor de trekschuiten naar Amsterdam, Rotterdam, Leiden en Utrecht. In herberg de Prins van Oranje werd alle post uit deze steden geordend en door de gehele wereld verzonden. Alle Binnenlandsvaarders, die van Amsterdam, Haarlem, ja uit geheel Gelderland, Overijssel, Vriesland en Groningen, naar Zeeland, Brabant, Vlaanderen, en zelfs naar Keulen, of van daar weder terug willen, moeten hunnen doortogt door de Oude Wetering nemen; 't welk in 't Dorp leven en welvaart maakt. Men vindt hier Scheepstimmerwerven, Zeilemaakers en alles wat tot behoef van de Scheepvaart kan dienen. Tot derzelver gemak en veiligheid staat hier aan den kant van de Leidsche Meer een hooge houten Vuurbaak. In de negentiende en twintigste eeuw werd de relatie tussen stad en ommeland steeds minder bepaald door waterwegen en verdampte het enorme voordeel van Leiden in vergelijking met andere regionale centra wat betreft de betere verbinding over het water. Zowel de (inter)nationale knooppunten Leiden en Alphen, als de interactie tussen stad en land kwamen op een laag pitje te staan. Stad en platteland gingen niet meer functioneel in elkaar over en kenden vanaf het midden van de twintigste eeuw zelfs een bijna gescheiden ontwikkeling. versie 22 oktober

26 Het is in dit programma dat we proberen de historisch sterke verbondenheid tussen stad en ommeland weer nieuw leven in te blazen. Het vermarkten van streekproducten in de stad, de recreant als klant van het ommeland en het verbeteren van de bestaande vele historische vaarwegen voor sloepen, kano en zeilboot zijn de belangrijkste onderdelen waar de komende jaren de provincie en de gemeenten in gaan investeren. Erfgoedlijnen In Holland Rijnland liggen belangrijke erfgoedlijnen: de langoederenzone, de Atlantikwall, de Limes, de Oude Hollandse Waterlinie en de erfgoedlijn historische trekvaarten. De komende twee jaar wil de provincie Zuid- Holland investeren in het behoud, versterken en verbinden van deze erfgoedlijnen. Op de hele wereld zijn er weinig plekken waar je in een kwartiertje fietsen twintig eeuwen geschiedenis tegenkomt zoals hier in Holland Rijnland: een noordelijk uithoekje van het Romeinse rijk, landschapsvormen uit de middeleeuwen, boerennatuur, kunstig aangelegde landgoederen, afgegraven binnenduinen en veen, drooggemalen polders, historische steden, trekvaarten en afwateringskanalen, vestingen, bunkers, molens, pakhuizen en kerken. De neerslag van eeuwen menselijke bedrijvigheid; van werken, bidden, dromen, vechten, winnen, verliezen, en telkens steeds weer opnieuw beginnen. Het is het verhaal van Zuid-Holland. Al dat erfgoed bij elkaar vormt een immens kapitaal: voor bewoners, recreanten, bedrijfsleven en toeristen. De geschiedenis is een aanknopingspunt om de rest van het omringende landschap te ontdekken. Goed in het landschap ingepaste archeologische vindplaatsen, forten en andere relicten verhogen de belevingswaarde van het landschap en voegen een extra verhaallijn toe. Routes langs en door onderdelen van de erfgoedlijnen verhogen de keuzes in het netwerk van paden en routes dat in het landschap ontstaat. Het verbinden van de erfgoedlijnen met streekproducten en netwerken vergroot de mogelijkheden om kennis te maken met de rijke en diverse geschiedenis van het landschap van Holland Rijnland. Ondernemers zijn geïnteresseerd in de kansen die de thema s van de erfgoedlijnen bieden. Door hun initiatieven te koppelen aan landschappelijk thema s ontstaan nieuwe arrangementen en stad-landverbindingen. Streekproducten Holland Rijnland stond bekend als de Tuin van Holland. Vanuit het kenniscentrum De Hortus Botanicus van Leiden werden onder leiding van Clusius de tulpenbol, asperge en andere nieuwe groenten verbouwd rondom de stad. De geestgronden waren het centrum van zowel de aspergeteelt als de bollenteelt in Nederland. Het veenweidegebied rondom Leiden bevoorraadde de steden met producten als Leidse kaas en Leidse Boter. De kwaliteit van de boter- en kaasbereiding was zo hoog dat het gebied rondom Leiden tot voor kort het laatste bolwerk in Nederland was van zelfkazende boeren. Veel van de producten vonden aftrek buiten de streek. Asperges naar Rusland en Frankrijk, bloembollen over de hele wereld, kleinfruit naar Amsterdam, Leidse Kaas bij de bevoorrading van de VOC-schepen, de Franse marine en de walvisvaarders en de Leidse Boter naar de hoven van Engeland en Frankrijk. Nu nog is Wijk en Wouden het centrum van de zelfkazende boeren en levert de streek continu Nederlandse kampioenen. Het vermarkten van de specifieke Holland Rijnlandse producten kan zowel bijdragen aan de verbreding van de landbouw als het verbinden van de stad met het platteland. Projecten die aan deze dubbeldoelstelling voldoen zullen in het deelprogramma een hoge prioriteit krijgen. versie 22 oktober

27 Bijlage 4 Doelgroepen Bewoners van het buitengebied en van de kleine kernen Bewoners van het buitengebied en de kleine kernen worden op projectmatige basis betrokken bij de uitvoering. Daar waar een project gaat over particuliere gronden of invloed heeft op de directe omgeving zullen bewoners worden betrokken bij de planvorming en uitvoering van een project. Ook als bewoners een rol kunnen spelen in het beheer, of op hun eigen terrein maatregelen kunnen nemen die bijdragen aan de doelen van het LOP zullen zij betrokken worden. Ondernemers en initiatiefnemers Landbouw en niet-agrarische bedrijvigheid zijn activiteiten die tot stand komen met particulier initiatief. Maar ook voor de wensen op gebied van recreatie, zorg, educatie, wonen, etc. heeft men ondernemers of ondernemende instellingen nodig. Het is daarom van groot belang te praten met initiatiefnemers die rond lopen met plannen voor het buitengebied. Als die initiatiefnemers bekend zijn zal daarmee contact worden gezocht. Vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties Één keer per jaar wordt een bijeenkomst georganiseerd voor vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties om plannen op elkaar af te stemmen en nieuwe ideeën te inventariseren. Partijen die daarbij zullen worden betrokken zijn onder andere, LTO, IVN, Provincie Zuid-Holland, Historische verenigingen, Hoogheemraadschap van Rijnland, Stichting Land van Wijk en Wouden etc. Provincie De provincie is met meerdere projecten bezig die invloed hebben op de uitvoering van LOPprojecten of een duidelijke relatie daarmee hebben. Belangrijk is dus zowel bestuurlijk als ambtelijk contact te houden met de provincie. Dat contact zal voornamelijk lopen door te zorgen voor aanwezigheid op door de provincie georganiseerde bijeenkomsten en daar de relatie met het LOP voor het voetlicht te brengen. Het kan ook zijn dat op incidentele basis de provincie wordt uitgenodigd voor een gesprek in de regio. De volgende provinciale projecten spelen op dit moment een rol: Mijn groen - ons groen waarin de provincie en lokale partners samenwerken om te dromen met burgers over hun groene omgeving. Gebiedsprofiel Hollandse plassen, een uitwerking van de PSV waar gemeenten in hun bestemmingsplannen rekening mee moeten houden. Groenagenda, de provincie heeft een groenagenda opgesteld. projecten die aansluiten bij de groenagenda komen in aanmerking voor co-financiering door de provincie. Daarbij ligt de focus van de provincie niet op onze regio. (zie ook bijlage 3) Publiciteit Publiciteit zal onder andere gezocht worden met artikelen over het buitengebied in huis-aan-huis bladen en via de gemeentelijke websites. Via beide kanalen worden geïnteresseerden opgeroepen te reageren. versie 22 oktober