Natuurlijke-Taalverwerking I Definite Clause Grammar 2

Transcriptie

1 Natuurlijke-Taalverwerking I Definite Clause Grammar 2 Gosse Bouma en Geert Kloosterman 2e semester 2005/2006, week 3

2 Overzicht Hoofdzinnen en bijzinnen DCG s en append Betekenis Generatie Automatisch Vertalen Meer dan context-vrije grammatica Een toepassing 1

3 Hoofdzinnen en bijzinnen de directeur voert de flamingo dat de directeur de flamingo voert de ijsbeer eet gulzig dat de ijsbeer gulzig eet de directeur voert de flamingo regelmatig dat de directeur de flamingo regelmatig voert 2

4 Hoofdzinnen en bijzinnen vp --> v np vp --> v adv cp --> dat np vpb vpb --> np v vpb --> adv v 3

5 Hoofdzinnen en bijzinnen de directeur heeft de flamingo gevoerd dat de directeur de flamingo heeft gevoerd dat de directeur de flamingo gevoerd heeft 4

6 Hoofdzinnen en bijzinnen vp --> aux np prt ( vpb --> np aux prt ) ( vpb --> np prt aux ) vpb --> np vc vc vc vc --> aux prt --> prt aux --> v 5

7 Bijzinnen CP Compl NP VP(fin) dat de directeur NP VC(fin) de flamingo Aux(fin) heeft V(prt) gevoerd 6

8 Hoofdzinnen S NP Aux(fin) VP(no-aux) De directeur heeft NP VC(no-aux) de flamingo Aux(no-aux) ɛ V(prt) gevoerd 7

9 DCG vp(v) --> vc(v). vp(v) --> np, vp(v). cp --> compl, np, vp(fin). vc(v) --> v(v). vc(v) --> aux(v), v(prt). v(fin) --> [voert]. v(no-v) --> []. s --> np, v(fin), vp(no-v). s --> np, aux(fin), vp(no-aux). 8

10 DCG s en Append In Prolog Now! wordt DCG heel anders uitgelegd... 9

11 CFG in Prolog met append np(words) :- append(w1,w2,words), det(w1), n(w2). n(words) :- append(w1,w2,words), n(w1), pp(w2).?- np([de,ouders,van,die,jongen]). 10

12 Prolog Append append([e R],L,[E R1]) :- append(r,l,r1). append([],l,l).?- append(prefix,suffix,[1,2,3,4,5,6]). 11

13 Prolog met Difference Lists Voeg aan iedere lijst een variabele als staart toe, Zorg dat je naar deze variabele kunt verwijzen, [1,2,3] = dl([1,2,3 A],A) [4,5,6] = dl([4,5,6 B],B) Wat is de append van dl([1,2,3 A],A) en dl([4,5,6 B],B)? 12

14 Prolog met Difference Lists dl([1,2,3,4,5,6 B],B), ofwel: dl([1,2,3 A],B) met A = [4,5,6 B]. append(dl(a1,a2),dl(b1,b2),dl(c1,c2))? 13

15 Prolog met Difference Lists dl([1,2,3,4,5,6 B],B), ofwel: dl([1,2,3 A],B) met A = [4,5,6 B]. append(dl(a1,a2),dl(b1,b2),dl(c1,c2))? append(dl(a1,a2),dl(a2,b2),dl(a1,b2)). 14

16 DCG met difference lists np(dl(c1,c2)) :- append(dl(a1,a2),dl(b1,b2),dl(c1,c2)), det(dl(a1,a2)), n(dl(b1,b2)). np(dl(a1,b2)) :- det(dl(a1,a2)), n(dl(a2,b2)). np(a1,b2) :- np --> det, n. det(a1,a2), n(a2,b2). 15

17 DCG met difference lists?- np([de,ouders,van,die A],A). yes, A = [jongen].?- np([de,ouders,van,die []],[]).?- np([de,ouders,van,die],[]). 16

18 Automatisch vertalen Iedere student bezit een fiets x(student(x) y(bike(y) possess(x, y))) Every student owns a bike Bepaal de betekenis van de zin in de brontaal, Genereer een zin in de doeltaal met dezelfde betekenis. 17

19 Semantiek (Betekenis) Betekenis van een zin is opgebouwd uit de betekenis van de zinsdelen, De betekenis van zinsdelen is opgebouwd uit de betekenis van de samenstellende delen (zinsdelen en/of woorden). Aan een DCG kan een argument worden toegevoegd dat de betekenis weergeeft. 18

20 Semantiek en DCG tijd(uur(u,m)) --> uur(u), [uur], min(m). tijd(uur(u,m)) --> min(m), [over], uur(u). tijd(uur(u,m)) --> min(m), [minuten,over], uur(u). min(15) --> [vijftien]. min(15) --> [kwart]. uur(3) --> [drie].?- tijd(uur,[kwart,over,drie],[]). Uur = uur(3,15) 19

21 Semantiek en DCG?- s(sem,[ismail,spreekt,bahasa],[]). Sem = spreken(i,b) s(sem) --> np(sub), vp(sub,sem). vp(subj,sem) --> np(obj), v(sub,obj,sem). np(i) --> [ismail]. np(b) --> [bahasa]. v(subj,obj,spreken(subj,obj)) --> [spreekt]. 20

22 Generatie Parsing is het omzetten van zinnen in boomstructuren of betekenis, Generatie is het omzetten van betekenis in zinnen. 21

23 Generatie en DCG Een DCG wordt een generator, wanneer de lijst woorden geheel of gedeeltelijk variabel is.?- s([a,b,c,d],[]), write([a,b,c,d]), nl, fail. 22

24 Generatie van willekeurige zinnen?- s([a,b,c,d],[]), write([a,b,c,d]), nl, fail.... [de,partijbons,nadert,vandaag]... [een,neoliberale,boerendochter,ontsnapt]... [een,feestvarken,heeft,gesnurkt] 23

25 Generatie op basis van betekenis tijd(uur(u,m)) --> uur(u), [uur], min(m). tijd(uur(u,m)) --> min(m), [over], uur(u). min(15) --> [vijftien]. min(15) --> [kwart]. uur(3) --> [drie].?- tijd(uur(3,15),words,[]). Words = [drie,uur,vijftien] ; Words = [vijftien,over,drie] ; Words = [kwart,over,drie] ;... 24

26 Automatisch vertalen vertaal(nl,eng) :- tijd(semantiek,nl,[]), time(semantiek,eng,[]). time(uur(h,m)) --> hour(h), minute(m). time(uur(h,m)) --> minute(m), [past], hour(h). 25

27 Hoe krachtig is DCG? Krachtiger dan CFG! Bewijs: Er zijn talen waarvoor geen CFG te geven valt, Maar waarvoor wel een DCG bestaat. 26

28 Formele talen a n b n, n 1 S a b S a S b S a S b a S b... 27

29 a n b n c n, n 1 Niet Context-Vrij s(l) a(l), b(l), c(l). a([1]) --> [a]. a([1 Rst]) --> [a], a(rst). b([1]) --> [b]. b([1 Rst]) --> [b], b(rst). c([1]) --> [c]. c([1 Rst]) --> [c], c(rst).?- s(l,[a,a,b,b,c,c],[]). L = [1,1] 28

30 COPY-taal WW: een willekeurige reeks a s en b s, gevolgd door dezelfde reeks. s(l) w(l), w(l) w([a Rst]) --> [a], w(rst). w([b Rst]) --> [b], w(rst). w([]) --> [].?- s(l,[a,a,b,a,a,b],[]). L = [a,a,b] 29

31 Nederlandse werkwoordsclusters dat ik de olifanten voer dat ik Henk de olifanten help voeren dat ik Cecilia Henk de olifanten zie helpen voeren... NP n + 1 hoort bij werkwoord n, Dit patroon van kruisende afhankelijkheden vertoont gelijkenis met COPY-taal. 30

32 Toepassing: Definities Wat is statische RSI, het carpale tunnel syndroom, pauzeersoftware, een muisarm? Wat is een maagzweer, een mri-scan, een TIA, een vlokkentest, een vruchtwaterpunctie, kanker, psoriasis, secundaire slapeloosheid, wiegendood? Wat is leukopenie, hypertensie, osteomyelitis, een runner s knee, een cerebrovasculair accident, PTSS,... 31

33 Google define define:aphasia Loss of ability to speak or understand speech. total or partial loss of ability to use or understand language; usually caused by stroke, brain disease, or injury. Difficulty understanding the speech of others and/or expressing oneself verbally. 32

34 Google define define:michael Moore Michael Moore (born December 4, 1954) is an American-born jazz musician... Michael Moore (born 3 June 1965) is a politician in the United Kingdom... Michael Moore (born April 23, 1954 in Davison, Michigan) is a liberal American film director and author known for his advocacy of his social democratic political views, laced with satire and humor. 33

35 Syntactische vorm van definities Een zin van de vorm Concept is Definitie. ok Een spanningspneumothorax is een ernstige en potentieel levensbedreigende vorm van pneumothorax. ok Een epileptische aanval is de reactie op een abnormale elektrische ontlading in de hersenen.?? Goede bronnen voor deze vitamine zijn gist, varkensvlees, peulvruchten en volkoren graanproducten.?? De beste aanpak van fysische urticaria is preventie door vermijding van de prikkels die de aandoening veroorzaken.?? Vreemd genoeg zijn sommige jongens met fragiele-xsyndroom geestelijk normaal terwijl sommige meisjes.. 34

36 Wikipedia 1st sentence André Agassi (29 april 1970) is een Amerikaans tennisser. Groen! is een Vlaamse, Progressieve en groene politieke partij. Een algoritme (van de Arabische geleerde Al-Chwarizmi uit de 8e eeuw) is een eindige reeks instructies om een doel te bereiken. Een acteur (M/V) of actrice (V) is iemand die een personage uitbeeldt in een verhaal of rollenspel. 35