Informatiekunde in Groningen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Informatiekunde in Groningen"

Transcriptie

1 kunde in John Alfa-informatica Rijksuniversiteit Huus van de Taol 3 juni 2009

2 Technologie voor taal

3 kunde Studie waar computer centraal staat: Programmeren, ontwerpen, analyseren van ICT producten Gericht vooral op taal en geschiedenis Veel afgestudeerden in grotere ICT bedrijven of met eigen bedrijven Een aanrader voor jongen mensen die in ICT verder willen! Vandaag: Een kijk in de keuken van de onderzoekers

4 Nederlandse syntaxis top smain vc ppart mod pp prep bij0 obj1 np noun juwelier1 app noun A. B. Bakema2 mod pp prep aan5 obj1 np det det de6 noun A-straat7 mod pp prep in8 obj1 noun 9 mod adv vannacht11 mod pp prep om12 obj1 noun twintig over twee13 obj1 1 np det det een16 mod adj half17 noun tegel18 ld pp prep door19 obj1 np det det de20 noun ruit21 verb gooi22 verb ben10 su 1

5 Van Noord: Parsing Taalkundige grammatica plus Stochastisch model van toepassing 30 jaargangen kranten ( 500 Mln woorden), 8 CPU jaar kunde: 10-20% HPC cluster use Verbeteringen t.a.v. ANS, Van Dale Samenwerkingen met Van Dale, KPN, Spectrum,... Basis voor practische toepassingen

6 Parsing Nauwkeurigheid (F-Score) Accuracy Time (weeks) 2PR

7 Toepassingen van Parsing OVIS, Openbaar Vervoer systeem Telefooninformatiesysteem voor NS Samenwerking met Philips, KPN 83% gesprekken succesvol Sentimentanalyse in politieke krantartikels VU dissertatie detecteert positieve/negatieve attitude Standaardgebruik in veel STEVIN (NL/BE, OCW, EZ, NWO) Voorbeeld: interpreteer verwijzingen (hij, zij,...)

8 Bouma: Vragen beantwoorden Vind exact antwoord in tekstverzameling Wanneer is Willem de Zwijger overleden? 1584 in Delft Internationale Concurrentie: CLEF Bronnen: AD & NRC (1994 & 1995) Test sets: 200 vragen 4,1M zinnen (XML bestanden), 78M woorden allemaal ontleden, opgeslagen 25 Gb, 500 CPU dagen

9 Rol van taalkunde? Wie verleende asiel aan Mengistu? Zimbabwe verleende asiel aan Mengistu Aan Mengistu werd asiel verleend door Zimbabwe Wanneer vond de Duitse hereniging plaats? Sinds de Duitse hereniging in oktober Al in 62 voorspelde hij de Duitse hereniging... datum syntactisch afhankelijk van hereniging

10 CLEF 05 Evaluatie Data vrijgegeven: 18 mei, resultaten ingediend: 25 mei 200 vragen 60 definitie vragen (Wat is gingivitis?) 49,5% correct (op 2 na s werelds beste, beste in NL) s werelds beste vóór 2005: 47% (2004)

11 Medische Terminologie Extraheer terminologie, verhoudingen van medische teksten renale dysplasië, nierenfalen, renale infectie, glomerulaire filtratiesnelheid, hydronephrosis, kreatinefosfaat, acute glomeruli-nefritis,... streptococcale longontsteking is bacteriële longontsteking is pneumonia is longziekte is cardio-pulmonaire ziekte is... hoge koorts is-symptoom-van streptococcale longonsteking bacteriële longontsteking veroorzaakt glomeruli-nehpritis Bronnen: Wikipedia, Merck, Elsevier Medical UMLS (Unified Medical Language System) Toepassingen in indiceren, opleiding, automatisch samenvatten,... Fahmi proefschrift

12 Reeksvergelijkingen Vergelijkbaarheid in uitspraak meten Editafstand, (pair) Hidden Markov Models Applications Detecteer verwisselbare drogennamen (Kondrak, FDA) Detecteer transliteraties van vreemde namen IR, IE Pervez Musharraf, Pervez Musharaf,...

13 Dialectuitspraken: 10 8 vergelijkingen

14 taal Woordenboek van de Drentse Dialecten!! Digitalisering van Sonttolregisters (G. Welling) Diagrammatische Redenatie (L. Bosveld) Automatische Vertaling (J. Tiedemann) Tekstverrijking (geographische referentie, definities) toevoeging voor krantteksten e-learning Ideën (dromen) Invloeddetecteren (stijl,..., plagiaat) extractie voor rechtsteksten, technische hanboeken,... Webdiensten voor geestes- en sociaalwetenschappers (samenwerking met UB )

15 Technologie voor taal kunde: voor studenten die graag met computers werken!

Overzicht. Question Answering en Informatie Extractie. Joost: a QA system for Dutch. Question Answering

Overzicht. Question Answering en Informatie Extractie. Joost: a QA system for Dutch. Question Answering Overzicht Question Answering en Informatie Extractie Gosse Bouma Information Science University of Groningen Natuurlijke Taalverwerking II, 2006/2007 Question Answering Technieken Question Analysis Answer

Nadere informatie

Natuurlijke-taalverwerking 1. Daniël de Kok

Natuurlijke-taalverwerking 1. Daniël de Kok Natuurlijke-taalverwerking 1 Daniël de Kok Natuurlijke-Taalverwerking Het college Natuurlijke-taalverwerking is een inleiding in de computationele taalkunde en maakt deel uit van het curriculum van Informatiekunde

Nadere informatie

Samenvatting De hoofdonderzoeksvraag van dit proefschrift is vast te stellen hoe term- en relatie-extractietechnieken kunnen bijdragen tot het beantwoorden van medische vragen. Deze vraag is ingegeven

Nadere informatie

De ontleding van het Corpus Gesproken Nederlands

De ontleding van het Corpus Gesproken Nederlands De ontleding van het Corpus Gesproken Nederlands Ton van der Wouden en Heleen Hoekstra Een corpus, in de zin van een verzameling tekst, bij elkaar brengen is tegenwoordig geen kunst meer. Met een computer

Nadere informatie

Natuurlijke-Taalverwerking I

Natuurlijke-Taalverwerking I 1 atuurlijke-taalverwerking I Gosse Bouma en Geert Kloosterman (pract) 2e semester 2005/2006 Overzicht Week1 : Inleiding, Context-vrije grammatica. Week 2-3 : Definite Clause Grammar Regels, gebruik van

Nadere informatie

Parse and Corpus-based Machine Translation. STEVIN Programmadag 2010 1

Parse and Corpus-based Machine Translation. STEVIN Programmadag 2010 1 PaCo-MT Parse and Corpus-based Machine Translation STEVIN Programmadag 2010 1 Project: PaCo-MT 2008-2011 Gesponsord door NL EN NL FR Consortium partners CCL KULeuven Alfa-Informatics RUGroningen OneLiner

Nadere informatie

Studentnummer: Inleiding Taalkunde 2013 Eindtoets Zet op ieder vel je naam en studentnummer!

Studentnummer: Inleiding Taalkunde 2013 Eindtoets Zet op ieder vel je naam en studentnummer! Inleiding Taalkunde 2013 Eindtoets Zet op ieder vel je naam en studentnummer! Dit tentamen bestaat uit 7 vragen. Lees elke vraag goed, en gebruik steeds de witte ruimte op de pagina, of de achterkant van

Nadere informatie

Natuurlijke Taalverwerking I shift-reduce en chart parsing

Natuurlijke Taalverwerking I shift-reduce en chart parsing Natuurlijke Taalverwerking I shift-reduce en chart parsing Gosse Bouma en Geert Kloosterman 2e semester 2005/2006 Shift-reduce conflicten Epsilon-regels Breadth-first zoeken Gebruik van een chart Toepassing:

Nadere informatie

Inleiding: Combinaties

Inleiding: Combinaties Zinnen 1 Inleiding: Combinaties Combinaties op verschillende niveaus: Lettergrepen als combinaties van fonemen. Woorden als combinaties van morfemen. Zinnen als combinaties van woorden en woordgroepen.

Nadere informatie

WHITEPAPER Sentiment Analyse

WHITEPAPER Sentiment Analyse WHITEPAPER Sentiment Analyse We creëren tegenwoordig In 2 dagen tijd net zoveel data als dat we deden vanaf het ontstaan van de beschaving tot en met 2003. Ruim 88% van die data is Dark Data. Wikipedia

Nadere informatie

Question Answering. College Natuurlijke Taalinterfaces. Januari 2002

Question Answering. College Natuurlijke Taalinterfaces. Januari 2002 Question Answering College Natuurlijke Taalinterfaces Januari 2002 1 Information Retrieval, Web Search Zoek relevante documenten over een bepaald onderwerp. Vraag: keywords (en boolese connectieven), Bin

Nadere informatie

Political Mashup Kickoff Meeting

Political Mashup Kickoff Meeting PoliticalMashup 1 Political Mashup Kickoff Meeting Marina Lacroix en Maarten Marx www.politicalmashup.nl 19 Maart 2008, De Burcht, Amsterdam PoliticalMashup 2 Political Mashup: wat is dat voor een project?

Nadere informatie

Syllabus Natuurlijke-Taalverwerking I. Gosse Bouma Afdeling Informatiekunde Rijksuniversiteit Groningen

Syllabus Natuurlijke-Taalverwerking I. Gosse Bouma Afdeling Informatiekunde Rijksuniversiteit Groningen Syllabus Natuurlijke-Taalverwerking I Gosse Bouma Afdeling Informatiekunde Rijksuniversiteit Groningen gosse@let.rug.nl Februari, 2006 Inhoudsopgave 1 Inleiding 4 1.1 Taal en computer.................................

Nadere informatie

Natuurlijke-taalverwerking. Week 2

Natuurlijke-taalverwerking. Week 2 Natuurlijke-taalverwerking Week 2 Overzicht Context-vrije Grammatica s CFGs in Prolog Definite Clause Grammars (DCGs) Construeren van bomen Recapitulatie Doel: computers taal laten begrijpen Noodzaak:

Nadere informatie

Alpino and Corpus Linguistics

Alpino and Corpus Linguistics Alpino and Corpus Linguistics Gertjan van Noord University of Groningen April 11, 2005 1 Alpino and Corpus Linguistics Context: Wide-coverage Parsing with Alpino sophisticated linguistic analysis care

Nadere informatie

Taal- en Spraaktechnologie Ambiguïteit

Taal- en Spraaktechnologie Ambiguïteit 2 Taal- en Spraaktechnologie Ambiguïteit Gosse Bouma 2004/2005 Zinnen zijn soms ambigu Die nacht is Marie bevallen. Hij kocht het huis op de markt. De man, die de hulpverlener heeft gered,... Ik kondig

Nadere informatie

Natuurlijke-taalverwerking

Natuurlijke-taalverwerking Natuurlijke-taalverwerking Parse disambiguatie Week 6 Overzicht Probabilistische CFG Parsen met PCFG Afleiden van PCFG uit treebank Evaluatie Disambiguatie voor unificatiegrammatica s Disambiguatie Ambiguïteit:

Nadere informatie

2. Syntaxis en semantiek

2. Syntaxis en semantiek 2. Syntaxis en semantiek In dit hoofdstuk worden de begrippen syntaxis en semantiek behandeld. Verder gaan we in op de fouten die hierin gemaakt kunnen worden en waarom dit in de algoritmiek zo desastreus

Nadere informatie

Natuurlijke-Taalverwerking 1

Natuurlijke-Taalverwerking 1 Natuurlijke-Taalverwerking 1 Week 3 Definite Clause Grammar (vervolg) Overzicht 1 DCG Hoofdzinnen en bijzinnen Betekenis Generatie Automatisch Vertalen Meer dan context-vrije grammatica Een toepassing

Nadere informatie

Leraar in onderzoek. Exacte Wetenschappen. Onderzoeksprogramma voor wis- en natuurkundedocenten

Leraar in onderzoek. Exacte Wetenschappen. Onderzoeksprogramma voor wis- en natuurkundedocenten Exacte Wetenschappen Leraar in onderzoek Onderzoeksprogramma voor wis- en natuurkundedocenten Den Haag, mei 2010 Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Inhoud 1 Inleiding 3 2 Doel 4 3

Nadere informatie

Hoofdstuk 16 - Vreemde talen ondersteunen

Hoofdstuk 16 - Vreemde talen ondersteunen Hoofdstuk 16 - Vreemde talen ondersteunen 16.1. Inleiding 215 16.2. Woorden, zinnen, in een vreemde taal laten voorlezen 217 16.3. Uitspraak van woorden leren en controleren 219 16.4. Woorden vertalen

Nadere informatie

Ontleden. Er zijn twee manieren van ontleden: taalkundig ontleden en redekundig ontleden.

Ontleden. Er zijn twee manieren van ontleden: taalkundig ontleden en redekundig ontleden. Ontleden Er zijn twee manieren van ontleden: taalkundig ontleden en redekundig ontleden. Bij het redekundig ontleden verdeel je de zin in zinsdelen en geef je elk zinsdeel een redekundige naam. Deze zinsdelen

Nadere informatie

Groeikansen met (big) data. Workshop 26 november 2014

Groeikansen met (big) data. Workshop 26 november 2014 Groeikansen met (big) data Workshop 26 november 2014 Overal data 2 Overal data Verdergaande digitalisering 3,6 device per persoon 51% gebruikt tablet Bijna 90% dagelijks internet Internet of Things 3 Maar

Nadere informatie

Verkenning van semasiologische variatie in verkeerstermen in het Nederlands

Verkenning van semasiologische variatie in verkeerstermen in het Nederlands Verkenning van semasiologische variatie in verkeerstermen in het Nederlands Jocelyne Daems KU Leuven OG Quantitative Lexicology and Variational Linguistics Overzicht Achtergrond Data Methodologie Resultaten

Nadere informatie

Spreekvaardigheidstraining met behulp van Automatische Spraak-Herkenning (ASH)

Spreekvaardigheidstraining met behulp van Automatische Spraak-Herkenning (ASH) Spreekvaardigheidstraining met behulp van Automatische Spraak-Herkenning (ASH) Helmer Strik Afdeling Taalwetenschap Centre for Language and Speech Technology (CLST) Radboud Universiteit Nijmegen Overview

Nadere informatie

Inleveropdracht 1: Morfologie & Syntaxis

Inleveropdracht 1: Morfologie & Syntaxis Inleveropdracht 1: Morfologie & Syntaxis Inleiding Taalkunde 2013 Lever de uitwerking van deze opgaves op papier in tijdens college of in het cursuspostvak op Trans 10, kamer 0.16b (dat is de kamer direct

Nadere informatie

Clean code improves test quality

Clean code improves test quality Clean code improves test quality Michel Kroon, Senior Consultant, SIG TestNet Voorjaarsevenement 30 juni 2008 Arent Janszoon Ernststraat 595-H NL-1082 LD Amsterdam info@sig.nl www.sig.nl De Software Improvement

Nadere informatie

Question answering using Syntactic Analysis. Overview. Examples

Question answering using Syntactic Analysis. Overview. Examples Open Domain Question Answering Question answering using Syntactic Analysis Gosse Bouma Jori Mur Gertjan van Noord Lonneke van der Plas Jörg Tiedemann www.let.rug.nl/ gosse/imix Information Science Rijksuniversiteit

Nadere informatie

SBR/ XBRL. verantwoordingsketen. Stand van zaken

SBR/ XBRL. verantwoordingsketen. Stand van zaken SBR/ XBRL verantwoordingsketen Stand van zaken 1 SBR/XBRL SBR = Standaard Bedrijfs Rapportage Programma van Nederlandse Overheid, gericht op verlichting van administratieve lasten door verbetering van

Nadere informatie

slides2.pdf 2 nov 2001 1

slides2.pdf 2 nov 2001 1 Opbouw Inleiding Algemeen 2 Wetenschap Informatica Studeren Wetenschap en Techniek Informatica als wetenschap Informatica studie Wetenschappelijke aanpak Organisatie Universiteit Instituut Piet van Oostrum

Nadere informatie

ONDERZOEK VOOR JE PROFIELWERKSTUK HOE DOE JE DAT?

ONDERZOEK VOOR JE PROFIELWERKSTUK HOE DOE JE DAT? ONDERZOEK VOOR JE PROFIELWERKSTUK HOE DOE JE DAT? Wim Biemans Rijksuniversiteit Groningen, Faculteit Economie & Bedrijfswetenschappen 4 juni, 2014 2 Het doen van wetenschappelijk onderzoek Verschillende

Nadere informatie

Domein de Aarde Hoofdstuk 1 (inclusief daltontaken) Domein de Aarde Hoofdstukken 1 en 2 (inclusief daltontaken)

Domein de Aarde Hoofdstuk 1 (inclusief daltontaken) Domein de Aarde Hoofdstukken 1 en 2 (inclusief daltontaken) Vak: Aardrijkskunde Leerjaar: ATHENEUM-5 MARKENHAGE Periode Toetsvorm/duur Inhoud ATH-4 S1 S2 S3 S4 S5 5% 5% 5% 5% 5% Al afgerond 1 Schriftelijk: open vragen (90 minuten) S6 2 Schriftelijk: open vragen

Nadere informatie

Tekstuele databestanden

Tekstuele databestanden Tekstuele databestanden 1 Tekstuele databestanden Maarten Marx Universiteit van Amsterdam 2 December 2009 Tekstuele databestanden 2 Wie ben ik? Politicoloog en informaticus. Specialismes: Kennisrepresentatie,

Nadere informatie

Text Mining/Linked Data

Text Mining/Linked Data Text Mining/Linked Data 1 Text Mining/Linked Data Maarten Marx Universiteit van Amsterdam Den Haag 2010-02-09 Text Mining/Linked Data 2 Doel van project 1. impliciete verbanden in Kamerstukken expliciet

Nadere informatie

Grammars and automatic syntactic analysis

Grammars and automatic syntactic analysis Grammars and automatic syntactic analysis Begoña Villada and Gosse Bouma May 9, 2003 Road map 1 NLP applications require syntactic analysis What is parsing? Sentences and constituent structure Grammars

Nadere informatie

AANVRAAG VOOR GEBRUIK TE MAKEN VAN HET PROSPECT ONDERZOEK OF HAAR DEELONDERZOEKEN Versie 12 december 2002

AANVRAAG VOOR GEBRUIK TE MAKEN VAN HET PROSPECT ONDERZOEK OF HAAR DEELONDERZOEKEN Versie 12 december 2002 1. ALGEMENE ASPECTEN Aanvrager (achternaam, voorvoegels, voorletters) Adres afdeling Universiteit Adres stad 0.nl Datum indiening aanvraag jaar maand dag(=prospect nummer) Acronym project Start datum Eind

Nadere informatie

Inleiding. Syntaxis: de combinaties van woorden tot woordgroepen en zinnen.

Inleiding. Syntaxis: de combinaties van woorden tot woordgroepen en zinnen. Zinnen 2 Inleiding Syntaxis: de combinaties van woorden tot woordgroepen en zinnen. Wat voor rol spelen de kenmerken van de woorden hierbij? Wat voor soort woordvolgordes vinden we? Hoe kunnen die woordvolgordes

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) 163 Samenvatting (Summary in Dutch) Er zijn slechts beperkte financiële middelen beschikbaar voor publieke voorzieningen en publiek gefinancierde diensten. Als gevolg daarvan zijn deze voorzieningen en

Nadere informatie

Kennisbasis Duits 8 juli 2009. 2. Taalkundige kennis

Kennisbasis Duits 8 juli 2009. 2. Taalkundige kennis Kennisbasis Duits 8 juli 2009 Thema Categorie/kernconcept Omschrijving van de categorie / het kernconcept De student 1. Taalvaardigheden 1.1 De vaardigheden 1.1.1 beheerst de kijkvaardigheid en de luistervaardigheid

Nadere informatie

Onderlinge verstaanbaarheid van Nederlands en Duits

Onderlinge verstaanbaarheid van Nederlands en Duits Onderlinge verstaanbaarheid van Nederlands en Duits Onderlinge verstaanbaarheid van Nederlandse en Duitse cognaten gemodelleerd met behulp van automatische spraakherkenning Vincent J. van Heuven, Charlotte

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/29754 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/29754 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/29754 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Cao, Lu Title: Biological model representation and analysis Issue Date: 2014-11-20

Nadere informatie

FIT FOR THE FUTURE! Symposium 21 juni

FIT FOR THE FUTURE! Symposium 21 juni FIT FOR THE FUTURE! Symposium 21 juni Elles Kotte (Stichting Fitkids) Willem de Kock (HU) OPZET Fitkids Doel Kennis Transfer Systeem (KTS) Aanpak en analyse Demo FITKIDS FITKIDS is een geprotocolleerd

Nadere informatie

Toepassing XBRL in BVE

Toepassing XBRL in BVE Toepassing XBRL in BVE Presentatie SaMBO ICT conferentie 19 september 2013 1 AGENDA 1. Voorstellen 2. SBR/XBRL in het Onderwijs 3. Demo 4. Plan komende periode 5. Vragen Doet u die maar! Recente vraag

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Syllabus Natuurlijke-Taalverwerking I. Gosse Bouma Afdeling Informatiekunde Rijksuniversiteit Groningen

Inhoudsopgave. Syllabus Natuurlijke-Taalverwerking I. Gosse Bouma Afdeling Informatiekunde Rijksuniversiteit Groningen Syllabus Natuurlijke-Taalverwerking I Gosse Bouma Afdeling Informatiekunde Rijksuniversiteit Groningen gosse@let.rug.nl Februari, 2006 Inhoudsopgave 1 Inleiding 4 1.1 Taal en computer.................................

Nadere informatie

Handleiding voor installatie en gebruik van

Handleiding voor installatie en gebruik van Handleiding voor installatie en gebruik van Opticon OPN-2001 Data Collector Inhoud pakket: - OPN-2001 - USB Communicatie kabel - Neckstrap Voordat u kunt communiceren met de OPN-2001 dient u de volgende

Nadere informatie

Sietse Vis LoRa Business Specialist Board Member LoRa Alliance voor KPN

Sietse Vis LoRa Business Specialist Board Member LoRa Alliance voor KPN Een KANS of een BEDREIGING voor de Installatie branch Sietse Vis LoRa Business Specialist Board Member LoRa Alliance voor KPN 2G 3G 4G 5G 2G 3G 4G Internet of Things is er vandaag al. Luchtkwaliteit Fietsenstalling

Nadere informatie

Enquête crowdsourcing knaw voor onderzoekers en collectiebeheerders

Enquête crowdsourcing knaw voor onderzoekers en collectiebeheerders Bijlage 1: Enquête crowdsourcing knaw voor onderzoekers en collectiebeheerders Algemene informatie: 59 reacties in 4 weken Geachte collega s, Binnen de geesteswetenschappen van de knaw ontwikkelt een consortium

Nadere informatie

Projectplan overzicht (deel 1)(ja, mits)

Projectplan overzicht (deel 1)(ja, mits) Projectplan overzicht (deel 1)(ja, mits) Algemeen Naam umc Projectleider + email Programmalijn Werkplaats Draagt bij aan de volgende deliverables -zie programma- LUMC Tobias Bonten; t.n.bonten@lumc.nl

Nadere informatie

Programmeren. Inleiding

Programmeren. Inleiding Programmeren Inleiding STAPPEN IN DE ONTWIKKELING VAN EEN PROGRAMMA 1. Probleem 1. Probleem Ideaal gewicht berekenen Wortel van een vierkantsvergelijking berekenen Schaakspel spelen Boekhouding doen 2.

Nadere informatie

Big Data en de officiële statistiek Enkele voorbeelden

Big Data en de officiële statistiek Enkele voorbeelden Big Data en de officiële statistiek Enkele voorbeelden Piet Daas, May Offermans, Martijn Tennekes, Alex Priem, Paul van den Hurk Overzicht Het CBS Data en bronnen Waarom Big Data? 3V s en mogelijk gebruik

Nadere informatie

SPECIAL: Beleggen vanuit de ogen van een Nederlands kampioen

SPECIAL: Beleggen vanuit de ogen van een Nederlands kampioen SPECIAL: Beleggen vanuit de ogen van een Nederlands kampioen Tycho Schaaf & Douwe Amels 5 april 2016 Sprekers Tycho Schaaf Beleggingsspecialist bij LYNX Douwe Amels Hoogspringer op weg naar de Olympische

Nadere informatie

Unified Enterprise Security wordt geleverd door onze strategische partner Masergy, de wereldspeler in global communications en security.

Unified Enterprise Security wordt geleverd door onze strategische partner Masergy, de wereldspeler in global communications en security. Het verlengstuk van uw IT security operations: altijd (24x7) de beste expertise en meest actuele kennis, geïntegreerd zicht op wat er gebeurt in uw datacenter en eerder en Security as a Service Het verlengstuk

Nadere informatie

AI Kaleidoscoop. College 9: Natuurlijke taal. Natuurlijke taal: het probleem. Fases in de analyse van natuurlijke taal.

AI Kaleidoscoop. College 9: Natuurlijke taal. Natuurlijke taal: het probleem. Fases in de analyse van natuurlijke taal. AI Kaleidoscoop College 9: atuurlijke taal Het Probleem Grammatica s Transitie netwerken Leeswijzer: Hoofdstuk 14.0-14.3 AI9 1 atuurlijke taal: het probleem Communiceren met computers als met mensen, middels

Nadere informatie

Weblectures Op de TUDelft

Weblectures Op de TUDelft Weblectures Op de TUDelft Programma: Weblectures op de TUDelft -Collegerama -OCW -ItunesU -Wimba Weblectures Kees van Kuijen en Peter de Moel ELS: E-LearningSupport TUDelft, Onderwijs en Studenten zaken

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Voorwoord blz. 3. Aardrijkskunde blz. 4. Biologie blz. 5. Duits blz. 6. Economie blz. 7. Engels blz. 8. Frans blz.

Inhoudsopgave. Voorwoord blz. 3. Aardrijkskunde blz. 4. Biologie blz. 5. Duits blz. 6. Economie blz. 7. Engels blz. 8. Frans blz. PTO TOETSENOVERZICHT HAVO KLAS 3 05-06 Inhoudsopgave Voorwoord blz. 3 Aardrijkskunde blz. 4 Biologie blz. 5 Duits blz. 6 Economie blz. 7 Engels blz. 8 Frans blz. 9 Geschiedenis blz. 0 Lichamelijke opvoeding

Nadere informatie

OPZOEKEN IN HET WOORDENBOEK (1)

OPZOEKEN IN HET WOORDENBOEK (1) OPZOEKEN IN HET WOORDENBOEK (1) In de les leer je vaak nieuwe woorden. Je docent kan je helpen, maar je kan nieuwe woorden ook in het woordenboek opzoeken. Wat moet je doen? 1. Neem een woordenboek en

Nadere informatie

Focus Particles inside PPs: A comparison between Dutch, English, and German

Focus Particles inside PPs: A comparison between Dutch, English, and German 2 Focus Particles inside PPs: A comparison between Dutch, English, and German Gosse Bouma, Petra Hendriks, and Jack Hoeksema April 2005 Focus Particles Kim only listens to JAZZ Kim only LISTENS to jazz

Nadere informatie

Visuele geletterdheid

Visuele geletterdheid Visuele geletterdheid Ola Lanko Kijken, daar draait het om in het boek Required Reading van Ola Lanko. Op een laagdrempelige manier onderzoekt de 27-jarige Oekraïense fotografe de manier waarop wij naar

Nadere informatie

LTX016B05. Nieuwe ontwikkelingen in de syntaxis. College 2

LTX016B05. Nieuwe ontwikkelingen in de syntaxis. College 2 LTX016B05 Nieuwe ontwikkelingen in de syntaxis College 2 2/104 Vandaag: 3/104 Vandaag:! Algemene aspecten van de generatieve syntaxistheorie 4/104 Vandaag:! Algemene aspecten van de generatieve syntaxistheorie

Nadere informatie

Zorgen over leven met CF. Inge Heeres en Annelies Kok Verpleegkundig consulenten CF Erasmusmc-Sophia

Zorgen over leven met CF. Inge Heeres en Annelies Kok Verpleegkundig consulenten CF Erasmusmc-Sophia Zorgen over leven met CF Inge Heeres en Annelies Kok Verpleegkundig consulenten CF Erasmusmc-Sophia CFQ wat is dat? Kwaliteit van leven score lijst voor mensen met CF Vertaling van de Franse versie Voor

Nadere informatie

REFERENTIES INVOEGEN EN BRONNENLIJST MAKEN MET MS WORD 2013 (APA)

REFERENTIES INVOEGEN EN BRONNENLIJST MAKEN MET MS WORD 2013 (APA) REFERENTIES INVOEGEN EN BRONNENLIJST MAKEN MET MS WORD 2013 (APA) BRONNEN OPNEMEN EN VERWERKEN IN WORD VOORBEELDEN: BOEK HOOFDSTUK TIJDSCHRIFTARTIKEL WEBSITE BRONNEN BEHEREN BRONNEN OPNEMEN EN VERWERKEN

Nadere informatie

ICT in Digi-Taal Presentatie titel

ICT in Digi-Taal Presentatie titel ICT in Digi-Taal Presentatie titel de rol van human centered ICT Ingrid Mulder Lector Human Centered ICT Hogeschool Rotterdam Rotterdam, 00 januari 2007 Engels en Digi-Taal in het basisonderwijs Rotterdam,

Nadere informatie

Coachende ouders: kinderen boeien en uitdagen

Coachende ouders: kinderen boeien en uitdagen Coachende ouders: kinderen boeien en uitdagen Ouderavond Tim Post 2025 Welke afgestudeerde scholieren hebben we dan nodig? 2025 Oplossen maatschappelijke vraagstukken Omgaan grote hoeveelheden informatie

Nadere informatie

Kick off Symbiosis (Jacquard)

Kick off Symbiosis (Jacquard) Kick off Symbiosis (Jacquard) Jan Bergstra ASICT/FNWI/UvA j.a.bergstra@uva.nl Symbiosis, 12 14 2006 Jan Bergstra (ASICT) software asset sourcing Symbiosis, 12 14 2006 1 / 7 Welkom bij de HvA, ASICT (Amsterdam

Nadere informatie

Zelftest Informatica-terminologie

Zelftest Informatica-terminologie Zelftest Informatica-terminologie Document: n0947test.fm 01/07/2015 ABIS Training & Consulting P.O. Box 220 B-3000 Leuven Belgium TRAINING & CONSULTING INTRODUCTIE Deze test is een zelf-test, waarmee u

Nadere informatie

Natuurlijke-Taalverwerking

Natuurlijke-Taalverwerking Natuurlijke-Taalverwerking Week 5 Parsing Overzicht DCG s en links-recursie Shift-reduce parsing Chart parsing Generatie Links-recursie?- voorouder(geert,youri). ouder(geert,jan). ouder(jan,youri). voorouder(x,y)

Nadere informatie

Feedbackrijke didactiek Lesideeën en opdrachten. Sergej Visser

Feedbackrijke didactiek Lesideeën en opdrachten. Sergej Visser Feedbackrijke didactiek Lesideeën en opdrachten Sergej Visser Formatief evalueren 29 oktober 2017 Sergej Visser Programma bla Feedbackrijke didactiek: wat is dat? PDCA-cyclus: kennis & kunde meetbaar maken

Nadere informatie

Atheneum-4 EXAMENJAAR 2009. Periode. Toetsvorm /Duur. Gewicht school- examen. Werkperiode/ inleverdatum/ toetsdatum. Atheneum-5

Atheneum-4 EXAMENJAAR 2009. Periode. Toetsvorm /Duur. Gewicht school- examen. Werkperiode/ inleverdatum/ toetsdatum. Atheneum-5 PTA2008/2009 VAK: Aardrijkskunde LEERJAAR: Atheneum-6 MARKENHAGE Periode Atheneum-4 Atheneum-5 Toetsvorm /Duur S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7 P1 1 Handelingsdeel: landschapsexcursie eigen omgeving H1 Inhoud Gewicht

Nadere informatie

Deze keuze maak je voor de algemene vorming: een pakket van 28 lesuren.

Deze keuze maak je voor de algemene vorming: een pakket van 28 lesuren. Keuzes eerste leerjaar A 2018-2019 Keuze 1: Deze keuze maak je voor de algemene vorming: een pakket van 28 lesuren. Basis: Je haalt voldoende tot behoorlijke cijfers in de basisschool. Je kiest om de basisleerstof

Nadere informatie

ONDERZOEKSGERICHT LEREN

ONDERZOEKSGERICHT LEREN Serie handleidingen "LbD4All" ("Leren door Ontwikkeling voor iedereen ") ONDERZOEKSGERICHT LEREN Door Kristina Henriksson, Päivi Mantere & Irma Manti Deze publicatie werd gefinancierd door de Europese

Nadere informatie

Off-line answer extraction for Question Answering Mur, Jori

Off-line answer extraction for Question Answering Mur, Jori Off-line answer extraction for Question Answering Mur, Jori IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version

Nadere informatie

Big data voor jouw branche: toekomstmuziek of iets voor morgen?

Big data voor jouw branche: toekomstmuziek of iets voor morgen? Big data voor jouw branche: toekomstmuziek of iets voor morgen? Big data is hot. De groei van data in verschillende systemen, platformen en netwerken is enorm. Heb je al eens nagedacht over hoe je dit

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Syllabus Natuurlijke-Taalverwerking I. Gosse Bouma Afdeling Informatiekunde Rijksuniversiteit Groningen

Inhoudsopgave. Syllabus Natuurlijke-Taalverwerking I. Gosse Bouma Afdeling Informatiekunde Rijksuniversiteit Groningen Syllabus Natuurlijke-Taalverwerking I Gosse Bouma Afdeling Informatiekunde Rijksuniversiteit Groningen gosse@let.rug.nl Februari, 2006 Enkele aanpassingen door Gertjan van Noord (februari 2008) Inhoudsopgave

Nadere informatie

NIEUWE RAAMLEERPLANNEN

NIEUWE RAAMLEERPLANNEN MUZIEK THEORIE EXAMENS Nut, noodzaak, digitaal? INLEIDING Aparte examens voor: 1. Blaasinstrumenten en melodisch slagwerk 2. Ongestemd slagwerk Examen in twee delen 1. Algemene kennis 2. Luistergedeelte

Nadere informatie

Latijn en Grieks in de 21ste eeuw

Latijn en Grieks in de 21ste eeuw Latijn en Grieks in de 21ste eeuw Kiezen voor Latijn en/of Grieks? Als leerling in het laatste jaar van de basisschool sta jij voor een belangrijke keuze. Welke studierichting moet je gaan volgen in het

Nadere informatie

PTA HAVO-TOP LEERJAAR 2 PENTA COLLEGE CSG HOOGVLIET / VAVO-RIJNMOND

PTA HAVO-TOP LEERJAAR 2 PENTA COLLEGE CSG HOOGVLIET / VAVO-RIJNMOND PTA HAVO-TOP LEERJAAR 2 PENTA COLLEGE CSG HOOGVLIET / VAVO-RIJNMOND 2018-2019 PTA HAVO-TOP LEERJAAR 2 Gebruik woordenboek: Tenzij nadrukkelijk in dit PTA vermeld, is het gebruik van een eendelig woordenboek

Nadere informatie

Huiswerk 3: Prolog. Inleiding Taalkunde. Dinsdag 31 mei

Huiswerk 3: Prolog. Inleiding Taalkunde. Dinsdag 31 mei Huiswerk 3: Prolog Inleiding Taalkunde Dinsdag 31 mei Opdracht 1: Top-down Parsing In deze opdracht bekijken we top-down parsing. Voor dit parseeralgoritme is een implementatie in Prolog gegeven in het

Nadere informatie

Examenprogramma wiskunde D havo

Examenprogramma wiskunde D havo Examenprogramma wiskunde D havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Kansrekening en statistiek

Nadere informatie

VMBO Theoretische/Gemengde leerweg / aardrijkskunde

VMBO Theoretische/Gemengde leerweg / aardrijkskunde VMBO Theoretische/Gemengde leerweg 2018-2020 / aardrijkskunde Het Hooghuis, locatie Mondriaan College 3 2 PO 01 Onderzoek in de eigen omgeving n.a.v. één de SE-dossiers Cijfer1-10 01-06-19 Geen J 10 3

Nadere informatie

LogTag Recorders. Praxas B.V. www.praxas.com info@praxas.com +31 (0)76 5040 268 7

LogTag Recorders. Praxas B.V. www.praxas.com info@praxas.com +31 (0)76 5040 268 7 7 staat voor levering van hoge prestaties, hoge kwaliteit en scherpgeprijsde elektronische recorders. is ontworpen om aan de wereldwijde vraag naar hoog presterende recorders te voldoen. Het combineren

Nadere informatie

VMBO Theoretische/Gemengde leerweg / aardrijkskunde

VMBO Theoretische/Gemengde leerweg / aardrijkskunde VMBO Theoretische/Gemengde leerweg 2017-2019 / aardrijkskunde Het Hooghuis, locatie Mondriaan College 3 2 PO 01 Onderzoek in eigen omgeving n.a.v. één de SE-dossiers Cijfer1-10 01-06-18 Geen J 10 3 2 TT

Nadere informatie

Opdracht 2: Data analyseren en interpreteren op groepsniveau (technisch lezen voor leerkrachten van groep 3 (Opdracht 2a) en groep 4 (Opdracht 2b))

Opdracht 2: Data analyseren en interpreteren op groepsniveau (technisch lezen voor leerkrachten van groep 3 (Opdracht 2a) en groep 4 (Opdracht 2b)) Opdracht 2: Data analyseren en interpreteren op groepsniveau (technisch lezen voor leerkrachten van groep 3 (Opdracht 2a) en groep 4 (Opdracht 2b)) Met behulp van onderstaande opdracht kun je met behulp

Nadere informatie

Wilco te Winkel. De (digitale) toekomst van de readerregeling voor het wetenschappelijk onderwijs

Wilco te Winkel. De (digitale) toekomst van de readerregeling voor het wetenschappelijk onderwijs De (digitale) toekomst van de readerregeling voor het wetenschappelijk onderwijs Wilco te Winkel Informatiemanager Coördinator auteursrechten 5 wetenschappelijke opleidingen Coördinator ICT Onderwijs Faculteit

Nadere informatie

Collectie KLA: Griekse en Latijnse taal- en letterkunde

Collectie KLA: Griekse en Latijnse taal- en letterkunde Inhoud Collectie 2 Plaatsingssysteem 3 Hoofdindeling 4 Taal- en letterkunde 5 Taalkunde 5 Letterkunde 8 Handboeken en naslagwerken 11 p. 1 / 11 Collectie De collectie KLA bevat Griekse en Latijnse taal-

Nadere informatie

Data Value Center Smart Industry (DVC-SI)

Data Value Center Smart Industry (DVC-SI) Data Value Center Smart Industry (DVC-SI) Wat kunt u in deze sessie verwachten? 1. Het Data Value Center Smart Industry in een notendop 2. De ervaringen en uitdagingen van een hightech bedrijf 3. De partners

Nadere informatie

Zinnen 1. Henriëtte de Swart

Zinnen 1. Henriëtte de Swart Zinnen 1 Henriëtte de Swart Combinaties Taal maakt combinaties op verschillende niveaus: Fonemen combineren tot morfemen (creëren van betekenis) Morfemen combineren tot woorden (complexe betekenissen)

Nadere informatie

Geodata: registreren, ontsluiten, archiveren

Geodata: registreren, ontsluiten, archiveren Data Archiving and Networked Services Geodata: registreren, ontsluiten, archiveren Peter Doorn Geonovum-DANS studiedag: 'Digitale duurzaamheid van Geodata', 16 feb 12 DANS is een instituut van KNAW en

Nadere informatie

C-value method for multi-word term extraction

C-value method for multi-word term extraction C-value method for multi-word term extraction Ismail Fahmi i.fahmi@rug.nl Alfa-informatica, RuG Seminar in Statistics and Methodology May 23, 2005 1 Agenda Example and Objective Terms vs Words Methods

Nadere informatie

Taal is geen logica. Dr. Sjef Barbiers over Nederlandse dialecten. Akademie Nieuws december 2004. door Liesbeth Koenen

Taal is geen logica. Dr. Sjef Barbiers over Nederlandse dialecten. Akademie Nieuws december 2004. door Liesbeth Koenen 3 door Liesbeth Koenen Dr. Sjef Barbiers over Nederlandse dialecten Taal is geen logica Hoe wordt er gepraat in Nederland en Vlaanderen? Mensen uit 267 plaatsen en plaatsjes vertelden het aan onderzoekers

Nadere informatie

Update NBC+ Mark Knijnenburg. 11 september 2014

Update NBC+ Mark Knijnenburg. 11 september 2014 Update NBC+ Mark Knijnenburg 11 september 2014 Inhoud 1. Wat is de NBC+? 2. Stand van zaken 3. Bezitssynchronisatie 4. Landelijk zoeken 5. Visie op de NBC+ over vijf jaar Wat is de NBC+? Wat is de NBC+?

Nadere informatie

Een vertaalworkflow simuleren en evalueren. Departement Toegepaste Taalkunde Erasmushogeschool Brussel

Een vertaalworkflow simuleren en evalueren. Departement Toegepaste Taalkunde Erasmushogeschool Brussel Een vertaalworkflow simuleren en evalueren Departement Toegepaste Taalkunde Erasmushogeschool Brussel Wat? cursus (ver)taaltechnologie voor Masterjaar van keuzevak in 06-07 naar verplicht vak in 07-08

Nadere informatie

Molecular Pathology for Pathologists. Pr P. Pauwels

Molecular Pathology for Pathologists. Pr P. Pauwels Molecular Pathology for Pathologists Pr P. Pauwels NGS moleculair pathologie rapport ontcijferen Nomenclatuur waarin gerapporteerd wordt: EGFR c.2573t>g, p.(leu858arg) Coderende sequentie Eiwit/proteïne

Nadere informatie

Inkoopcommissie digitale content

Inkoopcommissie digitale content Basispakket 2011 Inkoopcommissie digitale content Presentatie Hans van Velzen, voorzitter inkoopcommissie Lotte Sluyser, lid inkoopcommissie Peter van Eijk, lid inkoopcommissie Clementine Bevers, secretaris

Nadere informatie

Het Nederlands en Taal en Spraaktechnologie

Het Nederlands en Taal en Spraaktechnologie Het Nederlands en Taal en Spraaktechnologie Amsterdam 18 Oktober 2012 Jan Odijk 1 Overzicht META-NET Studie Het Nederlands in de META-NET studie Het Nederlands in Nuance Spraaktechnologie De ontwikkeling

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2016 Opleidingsspecifiek deel: Bacheloropleiding: Taalwetenschap Deze Onderwijs- en examenregeling is opgesteld overeenkomstig artikel 7.13 van de

Nadere informatie

HANDLEIDING FIRE APP : Beschikbaarheidsapplicatie iphone Android WIRELESS MISSION

HANDLEIDING FIRE APP : Beschikbaarheidsapplicatie iphone Android WIRELESS MISSION HANDLEIDING FIRE APP : Beschikbaarheidsapplicatie iphone Android WIRELESS MISSION VERSIE 1.0 GEVOELIGHEID: Vertrouwelijk www.saitzenitel.com, info.belgium@saitzenitel.com 1. INHOUDSTAFEL 1. Inhoudstafel

Nadere informatie

Combinaties. Stof bij dit college

Combinaties. Stof bij dit college Combinaties Taal maakt combinaties op verschillende niveaus: Fonemen combineren tot morfemen (creëren van betekenis) Morfemen combineren tot woorden (complexe betekenissen) Woorden combineren tot woordgroepen,

Nadere informatie

Samenvatting. wh-vraagzinnen genoemd, omdat in het Engels dergelijke vraagwoorden met de letters wh beginnen.

Samenvatting. wh-vraagzinnen genoemd, omdat in het Engels dergelijke vraagwoorden met de letters wh beginnen. Samenvatting Talen verschillen in de wijze waarop woorden en zinnen of delen daarvan gecombineerd worden om een betekenisvolle expressie te vormen. Bijvoorbeeld, in de Engelse wh-vraagzin Who does John

Nadere informatie

Large scale syntactic annotation for Dutch. Gertjan van Noord University of Groningen

Large scale syntactic annotation for Dutch. Gertjan van Noord University of Groningen Large scale syntactic annotation for Dutch Gertjan van Noord University of Groningen Context: Wide-coverage Parsing 1 Assign syntactic structure to sentence Neccessary step to determine the meaning Context:

Nadere informatie