Achtergrondinformatie over de extramurale begeleiding Awbz naar Wmo

Transcriptie

1 Kerkplein 2 T (0343) Postbus 200 F (0343) AE Doorn E info@heuvelrug.nl Achtergrondinformatie over de extramurale begeleiding Awbz naar Wmo Inzicht in het proces, de cliënten, het budget, de huidige werkwijze en het in beeld brengen van de keuzes die gemaakt moeten worden Datum 2 maart 2011 Afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling Auteur W. van den Hatert

2

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Aanleiding Doel en functie begeleiding Afbakening Huidige situatie Van verzekerde zorgplicht naar compensatieplicht Samenhang in ontwikkelingen Planning Transitie bureau Inzicht in de lokale cijfers en kenmerken Aanspraak op Awbz-zorg Cliëntgroepen Gemiddelde zorgomvang Kortdurend verblijf Voorkeurleveringsvorm Vervoer bij begeleiding groep Aanbieders Dorpsgerichte aanpak Wie is de cliënt? Somatiek van 0-64 jaar Somatiek van jaar Somatiek van 75 jaar en ouder Psychogeriatrische problematiek Kinderen met psychiatrische stoornis Mensen met een psychiatrische stoornis Kinderen met een verstandelijke handicap 0-17 jaar Mensen met een verstandelijke handicap Mensen met een zintuiglijke handicap Mensen met een lichamelijke handicap Doelstelling, planning en aanpak Ambitie en doelstellingen Fasering, producten en besluitvorming Aanpak Samenhang tussen decentralisaties Intergemeentelijke samenwerking

4 5 Middelen Het budget dat voor begeleiding wordt overgeheveld Invoeringsbudget Uitvoeringsbudget Visie en keuzes Visie Keuzes...18

5 1 Inleiding 1.1 Aanleiding In het regeerakkoord staat dat de extramurale Awbz-functie begeleiding naar gemeenten wordt gedecentraliseerd. Overweging van de regering is dat de functie begeleiding beter dichtbij de cliënt geregeld kan worden. In het bestuursakkoord wordt wederom bevestigd dat de activiteiten die onder de extramurale Awbz-functie vallen onder de compensatieplicht van de Wmo worden gebracht. Dit is inclusief het vervoer dat aan de begeleidingsactiviteiten verbonden is. Gemeenten krijgen er hierdoor een forse ondersteuningstaak in de Wmo bij. Ter vergelijking: bij de decentralisatie van de huishoudelijke hulp in 2007 ging het om een budget van 1,2 miljard terwijl het nu gaat om een budget van circa 3,1 miljard (voor extramurale cliënten). Bovendien krijgen gemeenten te maken met een grote diversiteit aan doelgroepen die ze moeten gaan compenseren. De bovenstaande decentralisatie betekent voor de gemeente dat er veel op stapel staat. Niet alleen geldt dit voor de organisatorische kant van de zaak. Ook krijgt de gemeente de zorg voor een zeer kwetsbare groep cliënten. Het palet van behoeftes is ontzettend uitgebreid. Kortom: hier ligt voor onze gemeente een behoorlijke uitdaging. 1.2 Doel en functie begeleiding Eén van de zes zorgfuncties binnen de Awbz is begeleiding. Het doel van begeleiding is het bevorderen, het behoud of het compenseren van zelfredzaamheid van burgers met een beperking. Onder de functie begeleiding gaat een veelvoud aan activiteiten schuil. Binnen begeleiding wordt onderscheid gemaakt tussen begeleiding individueel en begeleiding groep. Begeleiding individueel wordt ingezet voor onder andere woonbegeleiding of thuisbegeleiding. Onder begeleiding groep vallen onder andere dagbesteding voor mensen met een verstandelijke beperking en dagopvang voor ouderen. Ruim mensen maken gebruik van begeleiding (Bron CIZ. Deze cijfers zijn exclusief de cijfers van Bureau Jeugdzorg). 1.3 Afbakening Alleen de extramurale begeleiding (inclusief vervoer) gaat naar de gemeenten. De begeleiding die wordt gegeven aan mensen die intramuraal in een instelling verblijven blijft in de Awbz. Ook de begeleiding aan zogeheten verblijfsgeïndiceerde die extramuraal wonen blijft in de Awbz. Onder begeleiding valt ook het kortdurend verblijf. Dit gaat ook over naar gemeenten. Het gaat hier om logeervoorzieningen voor kinderen en volwassenen die thuis verzorgd worden en permanent toezicht nodig hebben. Kort verblijf heeft tot doel de mantelzorger te ontlasten. De doelgroepen die gebruik maken van begeleiding hebben matige tot zware beperkingen. Ze verschillen sterk voor wat betreft de aard van de beperking en het aantal personen met een bepaalde 3

6 beperking. Het is mogelijk dat voor specifieke groepen gebruikers van begeleiding landelijke afspraken worden gemaakt die afwijken van een reguliere overheveling naar de Wmo. De VNG en VWS hebben afgesproken om in kaart te brengen voor welke groepen specifieke maatregelen moeten worden getroffen. Rijk en gemeenten spreken verder af om te onderzoeken of en zo ja welk deel van de middelen voor de begeleiding van cliënten in de maatschappelijke opvang en vrouwenopvang en de inloopfunctie GGZ via de centrumgemeenten verdeeld dienen te worden. 1.4 Huidige situatie Wie Awbz-zorg nodig heeft, moet hiervoor een indicatie hebben. Het CIZ of BJZ geven deze indicaties af. Het CIZ en BJZ voor jeugd-ggz nemen samen met de aanvrager of diens vertegenwoordiger de mogelijkheden door: wat kan iemand zelf nog doen en hoe kunnen partners of andere gezinsleden daarmee helpen? Vervolgens wordt bekeken welke zorg en ondersteuning er vanuit de Awbz nodig is. Gebruikers van begeleiding krijgen een indicatie op de volgende grondslagen: - verstandelijk gehandicapt ( cliënten) o mensen met een licht verstandelijke beperking o zwak begaafden met IQ tussen 70 en 85 - somatische aandoening ( cliënten) - psychogeriatrische aandoening ( cliënten) - zintuiglijk gehandicapt (5.000 cliënten) - psychiatrische aandoening ( cliënten) - lichamelijk gehandicapt ( cliënten) Als de indicatie is afgegeven wordt de zorg geregeld. Het zorgkantoor kan de zorg regelen of cliënten kunnen zelf de zorg regelen met een persoonsgebonden budget. De gemeente heeft de beleidsvrijheid om te bepalen of het CIZ de aangewezen instantie blijft die de indicaties verzorgt. Vervoer bij begeleiding Vervoer komt alleen ten laste van de Awbz als iemand een dagdeel in een Awbz-instelling begeleiding en/of behandeling in groepsverband krijgt. Het vervoer moet bovendien medisch noodzakelijk zijn. Voor kinderen tot twaalf jaar die begeleiding en/of behandeling in groepsverband krijgen, kan worden aangenomen dat er een medische noodzaak is voor vervoer. Vanaf twaalf jaar moet de medische noodzaak voor vervoer worden beoordeeld. Voor andere Awbz-zorg, zoals individuele begeleiding of individuele behandeling, is vervoer ten laste van de Awbz niet mogelijk. Wel gaat de reistijdvergoeding van de begeleiders af van de uren begeleiding. 1.5 Van verzekerde zorgplicht naar compensatieplicht Gemeenten worden verantwoordelijk voor de ondersteuning van betreffende cliënten maar de individuele rechten en verzekerde zorgplicht gaan niet over. Dit betekent dat: - De cliënten via de compensatieplicht van de Wmo gecompenseerd worden. De Wmo is een brede participatiewet; iedereen moet kunnen meedoen. In de Wmo is bepaald dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor het compenseren van hun burgers op een aantal domeinen, maar schrijft niet voor hoe dat gedaan moet worden. Belangrijk is dat aan het resultaat wordt voldaan. De gekozen oplossingen moeten aansluiten bij de specifieke situatie van de individuele burger. - Er een grotere nadruk komt op eigen verantwoordelijkheid en het sociale netwerk van de cliënt. - Er een grotere nadruk komt op algemene en collectieve voorzieningen (deze zijn voorliggend aan individuele voorzieningen).

7 Deze ontwikkelingen kunnen uitgevoerd worden onder de paraplu van de kanteling en Welzijn nieuwe stijl. 1.6 Samenhang in ontwikkelingen Naast de decentralisatie van de begeleiding zijn er ontwikkelingen die verband houden met deze decentralisatie. Hieronder zijn deze ontwikkelingen weergegeven. IQ maatregel In het regeerakkoord staat dat de gehandicaptenzorg voor cliënten met een IQ boven de 70 wordt geschrapt. Cliënten met een IQ hoger dan 70 hebben vaak een indicatie voor begeleiding. Op grond van de IQ-maatregel zouden zij dat recht op begeleiding gaan verliezen en maken zij ook geen onderdeel uit van de overheveling. Een deel van deze cliënten zal niettemin bij het Wmo-loket aankloppen voor ondersteuning. Dit zou bijvoorbeeld een stijgende vraag naar gemeentelijke collectieve voorzieningen tot gevolg kunnen hebben. Over de vraag naar de effecten van de IQ maatregel voor burgers en voor gemeenten bestaat momenteel nog veel discussie. Het budget bedraagt nu 500 miljoen waarvan 250 miljoen beschikbaar is voor weglekeffecten zoals regelingen in de Wmo. De maatregel is uitgesteld tot PGB maatregelen Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) werkt aan een PGB-regeling die ook in de toekomst betaalbaar is. Op dit punt zijn in 2011 al een aantal maatregelen genomen. Of het PGB voor begeleiding blijft bestaan als de begeleiding naar de gemeenten gaat is zeer de vraag. Het Rijk is voornemens om het PGB voor de extramurale zorg af te schaffen. Cliënten met een PGB komen alleen in aanmerking voor zorg in natura bij een instelling. Het rijk gaat ervan uit dat 40% van de cliënten met een PGB geen zorg in natura zal aanvragen als het PGB wordt afgeschaft. Dat zou een besparing opleveren van 800 miljoen euro. Deze middelen gaan dan niet mee over naar de gemeente. In het voorstel tot wijziging van de Wmo is met betrekking tot het PGB een kan bepaling opgenomen. Gemeenten mogen zelf uitmaken of ze nog een PGB willen verstrekken en aan wie. Gemeenten moeten zich hierbij wel vergewissen van mogelijke financiële consequenties. Decentralisatie jeugdzorg In de jeugdzorg wordt ook gebruik gemaakt van de functie begeleiding. Deze wordt geïndiceerd door bureau Jeugdzorg. Ook bij de decentralisatie van de jeugdzorg is sprake van een korting. Nog niet duidelijk is hoe beide kortingen zich tot elkaar verhouden. De korting op jeugdzorg heeft betrekking op de jeugdzorg die nu door de provincies wordt uitgevoerd en op justitiële jeugdzorg. Voor de Awbz begeleiding aan jeugdigen geldt de korting van 5%. De extramurale begeleiding voor jeugd wordt budgettair betrokken bij de decentralisatie van de functie begeleiding. Het tijdpad van de decentralisatie van de jeugdzorg is anders ( ) en later dan die van de begeleiding. Inhoudelijk zullen de gelden voor de extramurale begeleiding voor jeugd te zijner tijd deel uitmaken van het nieuwe wettelijke kader Jeugd. Over de interactie en fasering van beide overhevelingen vindt nog overleg plaats. Wet Werken naar vermogen Mensen met een arbeidsbeperking moeten, meer dan nu het geval is, in een reguliere baan aan de slag. Veel mensen, die nu vaak nog in een uitkering zitten, willen en kunnen dat ook. De arbeidsparticipatie moet omhoog voor het behoud van ons stelsel van sociale zekerheid en de welvaart in Nederland. Bovendien zal er door de vergrijzing ook steeds meer vraag naar nieuwe arbeidskrachten zijn. 5

8 Het kabinet voert daarom op 1 januari 2013 de nieuwe Wet werken naar vermogen in (WWNV), een uniforme regeling die meer mensen met een beperking aan werk moet helpen. Opheffen zorgkantoren Op dit moment voeren zorgkantoren de Awbz uit. Per 1 januari 2013 nemen de zorgverzekeraars de taken van de zorgkantoren over. Deze overdracht verandert niets aan de huidige Awbz-aanspraken. De Kanteling In 2008 is in samenwerking met de VNG, de centrale raad voor gehandicapten (CG-Raad) en de samenwerkende ouderenbonden (CSO) het project De Kanteling gestart. Dit project is gericht op het verder vormgeven van het compensatiebeginsel en de participatiegedachte van de Wet maatschappelijke ondersteuning. Om de Wmo goed te kunnen uitvoeren is een andere manier van werken noodzakelijk. Gemeenten moeten de overgang maken van standaardoplossingen naar ondersteuning op maat. Ook voor Wmo begeleiding is de gedachte achter De Kanteling van cruciaal belang. De Kanteling streeft immers een ombuiging na van claimgericht werken vanuit de cliënt naar vraaggerichte oplossingen, waarbij vergroting van de zelfredzaamheid voorop staat. Belangrijk is vooral de start van een vraagtraject. Het eerste gesprek met de cliënt of zijn vertegenwoordiger waarbij vraagverheldering plaatsvindt is van cruciaal belang. Wat betekent de Kanteling voor onze gemeente? Op dit moment wordt een notitie voorbereid met de uitgangspunten die voor onze gemeente moeten gaan gelden. De bedoeling is deze notitie op 13 maart 2012 door het college vast te laten stellen en eind april door de gemeenteraad. De uitgangspunten worden verder uitgewerkt in het Beleidsplan Wmo dat in september ter vaststelling aan de raad wordt voorgelegd. 1.7 Planning Het plan is om vanaf 1 januari 2013 gemeenten verantwoordelijk te maken voor die mensen die voor het eerst of opnieuw een beroep doen op begeleiding. Cliënten die al voor 1 januari 2013 een Awbzindicatie hebben, behouden in 2013 hun recht totdat die indicatie afloopt, dat recht eindigt uiterlijk per 1 januari Omdat het streven is om gemeenten minimaal één jaar voorbereidingstijd te geven tussen de afronding van de wetgeving in de Tweede en Eerste Kamer en de inwerkingtreding daarvan had de wetgeving voor 1 januari 2012 afgerond moeten zijn. Omdat dit niet het geval is, wordt vertraging van de inwerkingtreding niet uitgesloten. 1.8 Transitie bureau Om gemeenten en aanbieders te faciliteren en ondersteunen tijdens de transitie van de extramurale begeleiding is het transitie bureau opgericht. Het bureau bestaat uit medewerkers van VWS en de VNG. Het bureau heeft onder andere een aantal handreikingen ontwikkeld voor gemeenten en zorgaanbieders. De handreikingen en andere vormen van ondersteuning zijn terug te vinden op de website van de VNG.

9 2 Inzicht in de lokale cijfers en kenmerken In verband met de veranderingen in de Awbz heeft het CIZ, in samenspraak met het ministerie van VWS en de VNG, een basisrapportage Awbz ontwikkeld. De CIZ Basisrapportage Awbz geeft informatie over het aantal inwoners met een indicatie voor Awbz-zorg in Nederlandse gemeenten en andere geografische gebieden, zoals zorgkantoorregio s en provincies. De Basisrapportage verschijnt twee keer per jaar: in het tweede en vierde kwartaal. Onderstaande gegevens zijn gepubliceerd in het vierde kwartaal van Aanspraak op Awbz-zorg Op 1 juli 2011 hadden cliënten in onze gemeente een geldige indicatie voor Awbz-zorg (door het CIZ geïndiceerd). In heel Nederland waren er op 1 juli cliënten met een geldige CIZindicatie voor Awbz-zorg. In de onderstaande tabel het aantal cliënten uitgesplitst naar cliënten met een extramurale en die met een intramurale indicatie. Locatie 1 juli januari juli 2011 Extramuraal met begeleiding Extramuraal zonder begeleiding Intramuraal Totaal Cliëntgroepen De grootste groep cliënten met begeleiding op 1 juli 2011 viel binnen de cliëntgroep Psychiatrische aandoening/ziekte 18 jaar en ouder. Cliëntgroep extramuraal met begeleiding 1 juli januari juli 2011 Somatische aandoening/ziekte 0-64 jaar Somatische aandoening/ziekte jaar Somatische aandoening/ziekte 75 jaar en ouder Psychogeriatrische aandoening/ziekte 65 jaar en ouder Psychiatrische aandoening/ziekte 18 jaar en ouder Verstandelijke handicap 0-17 jaar Verstandelijke handicap 18 jaar en ouder Zintuigelijke handicap Lichamelijke handicap Totaal NB de categorie psychiatrische aandoening/ziekte 0-17 jaar is niet in deze tabel opgenomen. Dit valt onder jeugdzorg die ook de indicatiestelling verzorgt. Over deze groep is nog geen informatie beschikbaar. 7

10 2.3 Gemiddelde zorgomvang In de onderstaande tabellen worden voor iedere extramurale functie apart het gemiddelde aantal uren zorg per week gepresenteerd (gegevens per 1 juli 2011). Cliëntgroep extramuraal, per 1 juli 2011 Aantal met begeleiding individueel (BGI) Gemiddeld aantal uren inzet per week Aantal met begeleiding groep (BGG) Gemiddeld aantal dagdelen per week Somatische aandoening/ziekte 0-64 jaar 20 6,7 10 5,8 Somatische aandoening/ziekte jaar 15 15,7 15 4,2 Somatische aandoening/ziekte 75 jaar en 35 14,1 50 ouder 4,8 Psychogeriatrische aandoening/ziekte ,3 40 jaar en ouder 5,3 Psychiatrische aandoening/ziekte 18 jaar 165 2,9 60 en ouder 4,5 Verstandelijke handicap 0-17 jaar 30 4,3 45 3,8 Verstandelijke handicap 18 jaar en ouder 85 4,5 30 7,5 Zintuiglijke handicap 30 2,1 20 5,5 Lichamelijke handicap 30 4,4 15 4,7 Totaal 435 4, ,0 2.4 Kortdurend verblijf Het kabinet heeft het voornemen om kortdurend verblijf ook te decentraliseren. Van kortdurend verblijf is in de Awbz sprake wanneer het gaat om logeren in een instelling gedurende maximaal drie etmalen per week. De cliënt moet aangewezen zijn op permanent toezicht. Bovendien is er sprake van een noodzakelijke ontlasting van de persoon c.q. de ouders die gebruikelijke zorg of mantelzorg aan de cliënt levert of leveren. Een besluit is hierover nog niet gevallen. Per 1 juli 2011 betreft het 50 cliënten in Utrechtse Heuvelrug. Het gemiddeld aantal etmalen per week bedraagt 1,3. De grootste cliëntgroep betreft de groep Verstandelijke handicap 0-17 jaar. 2.5 Voorkeurleveringsvorm Bij het aanvragen van Awbz-zorg kiest de cliënt welke leveringsvorm zijn voorkeur heeft. Uit de CIZ gegevens blijkt dat 70 procent van de cliënten met extramurale Awbz-zorg met enige vorm van begeleiding op 1 juli 2011 heeft aangegeven deze zorg bij voorkeur in de vorm van zorg in natura te ontvangen. 25 procent van de cliënten prefereerde een persoonsgebonden budget. 5 procent van de cliënten koos voor een combinatie van de twee leveringsvormen.

11 2.6 Vervoer bij begeleiding groep Cliëntgroep extramuraal met begeleiding groep aantal met aantal zonder indicatie vervoer indicatie vervoer Somatische aandoening/ziekte 0-64 jaar 10 Somatische aandoening/ziekte jaar 15 Somatische aandoening/ziekte 75 jaar en ouder 50 Psychogeriatrische aandoening/ziekte 65 jaar en ouder 40 Psychiatrische aandoening/ziekte 18 jaar en ouder Verstandelijke handicap 0-17 jaar 40 Verstandelijke handicap 18 jaar en ouder 25 Zintuigelijke handicap 20 Lichamelijke handicap 15 Totaal Aanbieders In de gemeente Utrechtse Heuvelrug zijn er diverse aanbieders die begeleiding leveren op dit moment. Genoemd kunnen hier o.a. worden Abrona, Reinaerde, Philadelphia Zorg, Kwintes, Altrecht, Vitras/CMD, Bartiméus, Beukenstein, Quarijn, ISZ De Brug, Lievegoed Zorggroep en Charim. Maar er zijn nog veel meer aanbieders in onze gemeente. In totaal zijn er naar schatting zo n 82 aanbieders in onze gemeente met mogelijk evenzoveel locaties. De aanbieders werken veelal over de grenzen van onze gemeente heen. Veel cliënten uit andere gemeenten komen ook naar de gemeente Utrechtse Heuvelrug voor hun invulling van de functie begeleiding. 2.8 Dorpsgerichte aanpak De gemeente Utrechtse Heuvelrug kenmerkt zich door een uitgestrekt gebied met zeven verschillende dorpen met een eigen identiteit. Dorpsgericht werken is bij ons harder nodig dan in andere gemeenten. Het benutten van de sociale samenhang en het rijke verenigingsleven lukt het beste als we ook in de toekomst zoveel mogelijk dorpsgericht werken. De huidige werkwijze in de huishoudelijke verzorging in kleine teams die goed samenwerken met andere partijen in de dorpen is succesvol en kan model zijn voor de nieuwe taken. Komende maanden zal duidelijk worden of en in hoeverre de dorpsgerichte aanpak ook bij de nieuwe taken haalbaar en wenselijk is. 9

12 3 Wie is de cliënt? Om beter te kunnen inspelen op de zorgvragen die gemeenten zullen krijgen, heeft het CIZ cliëntportretten gemaakt: welke mensen precies doen een beroep op Begeleiding via de Awbz en waarom? In de praktijk blijkt het lastig om in algemene termen weer te geven welke personen gebruik maken van Begeleiding via de Awbz. Deze cliëntportretten geven op bondige wijze inzicht in het leven van iemand die in 2010 gebruik maakt van functies Begeleiding Individueel of Begeleiding Groep. 3.1 Somatiek van 0-64 jaar Bij deze groep cliënten wordt Begeleiding ingezet om de gevolgen van een ernstige ziekte op het dagelijks leven zoveel mogelijk te beperken. Deze personen zijn meestal in staat om zelf de regie over hun leven te voeren. Begeleiding individueel richt zich op het ondersteunen van de zelfredzaamheid op alle levensgebieden, meestal bij praktische zaken en gerelateerd aan het dagelijks leven, persoonlijke verzorging en - soms - verpleging. Begeleiding Groep wordt gebruikt als iemand door een somatische aandoening (vaak in combinatie met andere grondslagen) niet in staat is te werken. Doel is om voor de betrokken cliënt een zo normaal mogelijk dagritme aan te houden en activiteiten aan te bieden die passen bij de belangstelling van de persoon. Daarnaast wordt aandacht besteed aan het activeren en oefenen van nog aanwezige functies. Het dagprogramma vervangt school of werk. Begeleiding Groep kan ook worden ingezet om overbelasting van mantelzorg te voorkomen. 3.2 Somatiek van jaar Deze groep heeft problemen die vergelijkbaar zijn met die van de voorgaande cliëntgroep. Het grootste verschil is dat bij deze groep inmiddels het werkzame leven is afgesloten en de begeleiding zich vooral richt op het persoonlijke leven. Doel van de Begeleiding Groep is: voorkomen van verwaarlozing bij alleenwonende personen, behoud van vaardigheden en het voorkomen van overbelasting bij de mantelzorg bij personen die met een partner samenleven. 3.3 Somatiek van 75 jaar en ouder Bij deze groep zien we een toename van het gebruik van Begeleiding Groep. Door somatische problemen in combinatie met toenemende ouderdomsproblemen wordt het beroep dat op zorg wordt gedaan, steeds groter. Doel van de Begeleiding Groep: voorkomen van verwaarlozing bij alleenwonende personen, behoud van vaardigheden en het voorkomen van overbelasting bij mantelzorg bij personen die met een partner samenleven.

13 3.4 Psychogeriatrische problematiek Deze groep betreft cliënten met psychogeriatrische problematiek die gebruik maken van Begeleiding. In eerste instantie wordt uitgegaan van Begeleiding Groep. Afhankelijk van de mogelijkheden om in een groep te functioneren kan ook Begeleiding Individueel worden geïndiceerd. Begeleiding kent hier twee argumenten: - ontlasting van de mantelzorg, waardoor cliënt langer thuis kan blijven wonen; - activeren van nog aanwezige functies om daarmee zolang mogelijk een door de cliënt als zinvol ervaren bestaan te bieden. Bij Begeleiding voor deze groep is altijd sprake van een multidisciplinaire aanpak. 3.5 Kinderen met psychiatrische stoornis De categorie Psychiatrische aandoening/ziekte 0-17 jaar valt onder Jeugdzorg die ook de indicatiestelling verzorgt. Hiervan is nu geen beschrijving bekend. 3.6 Mensen met een psychiatrische stoornis Door een psychiatrische stoornis hebben de mensen in deze groep matige tot ernstige problemen met sociale redzaamheid en psychisch functioneren. Zij worden door hun omgeving al snel als raar bestempeld. Naast hun psychische problemen hebben zij daardoor ook vaak moeite met het opbouwen en onderhouden van een sociaal netwerk. Begeleiding Individueel richt zich vooral op: - structureren en ondersteunen van de eigen regie; - ondersteunen bij het aangaan en onderhouden van sociale contacten; - inzicht geven in gevolgen van eigen optreden; - terugvalpreventie en toezicht op medicatiegebruik. Begeleiding groep is bedoeld voor: - opbouwen van een normaal werkritme en werkervaring; - bevorderen van samenwerking met anderen. 3.7 Kinderen met een verstandelijke handicap 0-17 jaar Begeleiding individueel voor kinderen met een verstandelijke handicap kan worden ingezet bij het aanleren van structuur, het ondersteunen bij praktische vaardigheden en het bieden van toezicht. Dagbesteding voor kinderen met een verstandelijke handicap is in 2010 voor een deel omgezet naar Behandeling groep. Het betreft het dagprogramma waarin behandeling een wezenlijk onderdeel van het programma is. Deze zorg zal naar verwachting niet naar de gemeenten worden overgeheveld. Begeleiding groep omvat de overige vormen van dagbesteding. 3.8 Mensen met een verstandelijke handicap Begeleiding Individueel en Begeleiding Groep voor mensen met een verstandelijke handicap, zijn ingebed in de zorg voor mensen met een verstandelijke handicap. Deze doelgroep vraagt om een aangepaste benadering. De noodzakelijke zorg kan niet worden geboden in algemene opvangmogelijkheden van gemeenten. Begeleiding Individueel richt zich op het ondersteunen bij 11

14 dagelijkse problemen in het zo zelfstandig mogelijk leven, wonen en werken. Een groot deel van deze groep maakt gebruik van Begeleiding Groep in de vorm van dagbesteding. Dagbesteding voor verstandelijk gehandicapten vanaf twintig jaar heeft zich de laatste vijftien jaar ontwikkeld tot bij de persoon passende werkzaamheden. Voor hen zelf is het belangrijk om te werken, net als broers en zussen. Zelfstandig werken bij een baas is voor hen echter onmogelijk. Er is voortdurend begeleiding en toezicht nodig. 3.9 Mensen met een zintuiglijke handicap Het betreft hier altijd gespecialiseerde begeleiding afgestemd op de handicap. Begeleiding wordt geboden vanuit gespecialiseerde zorgorganisaties, soms in combinatie met andere vormen van Awbzzorg (Bartiméus) Mensen met een lichamelijke handicap Begeleiding voor mensen met een lichamelijke handicap heeft grote overeenkomsten met die bij mensen met een somatische grondslag (zie 3.5). Ook hier is Begeleiding Individueel vooral gericht op het ondersteunen bij praktische zaken, om de zelfredzaamheid zo optimaal mogelijk te maken. De zorg wordt meestal gegeven in combinatie met Persoonlijke Verzorging en Verpleging. Begeleiding Groep kan worden ingezet als de persoon door zijn handicap niet in staat is te werken in een normaal dienstverband. Om een goed beeld te krijgen bij deze cliëntportretten heeft het CIZ bij iedere groep minimaal één voorbeeld beschreven. Deze zijn terug te lezen in de bijlage Wie is de cliënt van het CIZ.

15 4 Doelstelling, planning en aanpak 4.1 Ambitie en doelstellingen Onze ambitie is om de begeleiding van cliënten uit deze zo kwetsbare groepen, zo optimaal mogelijk te (laten) verzorgen. De decentralisatie vanuit de Awbz naar de Wmo biedt bovendien kansen voor een lokale invulling op maat en voor verschillende manieren van samenwerking (bijvoorbeeld met vrijwilligers of welzijnsorganisaties). De doelstellingen van het project zijn: 1) Vanaf 1 januari 2013 ondersteunt onze gemeente inwoners met een behoefte aan begeleiding die op 1 januari 2013 geen gebruik maken van extramurale begeleiding op grond van de Awbz (het aantal instromers is nog niet bekend). 2) Vanaf 1 januari 2014 ondersteunt onze gemeente alle inwoners met een behoefte aan begeleiding. 4.2 Fasering, producten en besluitvorming Het eindresultaat moet zijn: dat inwoners van onze gemeente ervaren dat de gemeente de zaken op orde heeft wanneer zij zich vanaf 1 januari 2013 met vragen voor begeleiding bij het gemeentelijk loket melden. De aanbieders werken blijvend aan een innovatief aanbod. De begeleiding blijft binnen de gemeentebegroting. De gemeente heeft eind 2012 een beeld van de ideale uitvoering op lange termijn en werkt daar in overzichtelijke stappen naar toe. Cliënten worden van meet af aan betrokken bij de stappen die we zetten. De tussenresultaten zijn: A. In 2012 heeft de raad beleid vastgesteld op basis waarvan de begeleiding wordt geboden. Duidelijk is waar mensen met vragen terecht kunnen, wie de uitvoering doet (begeleiding aanbiedt), of dit zowel in natura als via PGB gebeurt en met welk (beoogd) resultaat de begeleiding wordt ingezet. B. In 2012 heeft de raad de verordening vastgesteld op basis waarvan de begeleiding vanaf 2013 wordt ingekocht. C. Er bestaat draagvlak bij aanbieders, inwoners en belangengroepen voor de wijze waarop het traject loopt. D. In het Wmo-beleidsplan , door de raad vast te stellen in september 2012 is duidelijk aangegeven hoe de relatie is met de Awbz-begeleiding. Deze relatie krijgt ook vorm in de voorbereiding van de Wet Werken naar Vermogen en de transitie Jeugdzorg. Werkwijze 1. Onze gemeente kiest voor een beleidsrijke voorbereiding Het college kiest voor een zogenoemde beleidsrijke voorbereiding: hierin staat het leren en zelf ervaring opdoen met begeleiding in 2013 centraal en wordt de basis voor de lange termijn 13

16 gelegd. Deze optie biedt ruimte voor een goede inpassing in ons Wmo-beleid en is de opmaat naar Wij kiezen er nadrukkelijk voor niet de huidige werkwijze in de Awbz door te trekken in het overgangsjaar 2013, maar direct te kijken welke vernieuwingen mogelijk zijn. 2. Het college werkt toe naar concreet, innovatief en gedragen beleid Het college hanteert de volgende uitgangspunten bij de beleidsvoorbereiding a. Nadrukkelijk betrekken van de zorgaanbieders bij de vormgeving van het beleid. b. Betrekken doelgroep (cliënt en directe omgeving) in totstandkoming en uitvoering beleid. c. Werken met een gekantelde aanpak op basis van de Wmo-visie Utrechtse Heuvelrug. d. Concreet beleid formuleren dat gericht is op maatschappelijke effecten en dat evalueerbaar is. e. De raad een duidelijke kaderstellende rol geven. f. De begeleiding in 2013 organiseren op basis van subsidie en uit de ervaringen die dat jaar worden opgedaan, bezien of vanaf 2014 overgegaan moet worden op aanbesteding. g. Zo veel mogelijk ruimte geven aan creatieve, innovatieve oplossingen, waarbij we natuurlijk ook kijken naar mogelijke kostenbesparingen en efficiëntie. 3. Planning Om het doel te bereiken moet een aantal producten worden ontwikkeld. Hieronder volgt een grove inventarisatie van de producten, inclusief de planning in de tijd. Fase Producten Besluitvorming Tijdspad Inventarisatie en analyse 1. Inventarisatie van aantallen, vormen van begeleiding en bestaande zorgaanbieders 2. Samenhang andere Wmo- Decentralisaties 3. Samenwerking andere gemeenten 4. Voorbereiding besluitvorming 5. Krachtenveld analyse 1. B&W vaststellen plan van aanpak 2. Raad en Wmo-raad informeren januari - mrt 2012 Visies en keuzes 1. Visie en aanpak Begeleiding formuleren 2. Uitwerking in een aantal keuzes 1. B&W vaststellen keuzenota 2. Raadplegen Wmo-raad, burgers, partners 3. Raad vaststellen keuzenota april - juni 2012 Verwerking aanpak en keuzes 1. Verwerking geformuleerde aanpak in conceptverordening en beleidsregels 2. Opstellen criteria c.q. bestek 3. Start offertetraject 4. Oprichten brede cliëntenraad 1. B&W vaststellen conceptverordening juli sept 2012 Implementatie 1. Communicatie met burgers en cliënten over verwachtingen in aansluiting op landelijke campagne 2. Organiseren toegang en vraagverheldering 3. Inrichten administratieve organisatie en werkprocessen 1. Informeren raad 2. B&W instemmen met definitieve verordening 3. Contracten afsluiten 4. Inspraaktraject verordening 5. Raad stelt verordening vast 6. B&W stelt beleidsregels okt - december 2012

17 4. Regelen eigen bijdrage 5. PGB? 6. Opstellen beleidsregels 7. Regelen inkoop of subsidiering 8. Publicatie definitieve verordening vast 7. Mutaties verwerken in kadernota 4.3 Aanpak Voor het traject overheveling extramurale begeleiding van Awbz naar Wmo is een tijdelijke werkgroep ingesteld, die werkt in opdracht van het afdelingshoofd Maatschappelijke Ontwikkeling. De werkgroep legt ook verantwoording af aan het afdelingshoofd. De werkgroep vergadert structureel eenmaal per twee weken en verder zo vaak als nodig is. Afhankelijk van de agenda worden anderen bij het overleg uitgenodigd. In de vergaderingen van de werkgroep worden afspraken gemaakt, taken verdeeld en vindt een terugkoppeling plaats op de uitvoering van taken. 4.4 Samenhang tussen decentralisaties De decentralisatie van de extramurale begeleiding in de Wmo, heeft raakvlakken met de decentralisaties in de Jeugdzorg en de Wet werken naar vermogen. Met name bij cliënten met een meervoudige problematiek, die van meerdere regelingen gebruik maken, bestaat er een kans op cumulatieve effecten. Bij het vormgeven van de ondersteuning is de vraag of het lukt om gespecialiseerde (en gefragmenteerde) diensten terug te dringen ten gunste van laagdrempelige ondersteuning die het netwerk van de cliënt versterkt. Onderwerpen die zich lenen voor een integrale aanpak zijn: - integrale vraagverheldering, gezamenlijk beoordelen - dagbesteding en vervoer van en naar de dagbesteding (sociale werkvoorziening/wmo) - ketensamenwerking/ wijkgericht werken Gezocht zal worden naar manieren om samen te werken tussen de diverse decentralisaties. Met name richting Werken naar vermogen maar ook richting Jeugdzorg liggen hier kansen die zeker benut moeten worden. 4.5 Intergemeentelijke samenwerking Iedere gemeente is zelf verantwoordelijk voor de uitvoering van de extramurale begeleiding onder de Wmo. Maar samenwerking met andere gemeenten is ook belangrijk. Voorgesteld wordt af te stemmen met de RSD gemeenten De Bilt, Bunnik, Utrechtse Heuvelrug en Wijk bij Duurstede. Voordelen van samenwerking kunnen zijn: een gemeenschappelijke visie, kan een scherpere kijk geven op de opgave en de samenhang met de andere transities. inspelen op regionale schaal zorgaanbieders: veel zorgaanbieders zijn in meerdere gemeenten actief, zeker op het gebied van complexe(re) vormen van begeleiding waarvan de aantallen vaak klein zijn. samenwerking versterkt de onderhandelingspositie ten opzichte van de regionaal opererende zorgaanbieders en ten opzichte van andere dienstverleners. schaalvoordelen kunnen worden bereikt door gezamenlijk in te kopen of aan te besteden. ambtelijke capaciteit kan worden gebundeld, taken kunnen hierdoor worden verdeeld. Dit levert tijdswinst op en meer kwaliteit. 15

18 Zowel ambtelijk als bestuurlijk wordt regionaal afgestemd wat we mogelijk samen willen ontwikkelen, inkopen of uitvoeren.

19 5 Middelen 5.1 Het budget dat voor begeleiding wordt overgeheveld Dat bedrag ligt tussen de 2,7 en 3,1 miljard euro. Het precieze bedrag dat in 2013 en 2014 wordt overgeheveld staat nog niet vast. De bandbreedte wordt veroorzaakt doordat de realisatiecijfers 2010 voor zorg in natura nog geschoond moeten worden voor het aantal verblijfsgeïndiceerden dat extramurale begeleiding ontvangt. Verder zijn de realisatiecijfers voor begeleiding en kortdurend verblijf in 2011 nog niet bekend. Ook moet de financiële omvang van de functie 'kortdurend verblijf' nader worden onderzocht. En tot slot is de nadere invulling van de IQ-maatregel nog niet vormgegeven. Het bedrag wordt aan de hand van de volgende rekenregel bepaald: de basis voor het over te hevelen bedrag in 2013 en 2014 zijn de gerealiseerde uitgaven in 2010 voor dagbesteding, begeleiding en bijbehorend vervoer, inclusief de begeleiding voor jeugd en exclusief begeleiding voor verblijfsgeïndiceerden. Op dit bedrag worden een aantal correcties toegepast voor maatregelen die de komende twee jaar genomen worden. Het over te hevelen bedrag ontwikkelt zich in de periode met een reële index die de meerjarenraming Awbz volgt en een nominale index volgens de reguliere systematiek. Op het totale geïndexeerde budget dat wordt overgeheveld in 2013 en 2014 wordt een decentralisatiekorting toegepast van 5%. Het budget wordt overgeheveld in de vorm van een decentralisatie-uitkering met een reële en nominale indexering. De looptijd van de decentralisatie-uitkering wordt voorlopig niet begrensd. Met betrekking tot de verdeling van de middelen over de gemeenten ontwikkelen VWS en BZK in overleg met de VNG een verdeelmodel dat recht doet aan objectieve verschillen tussen gemeenten. Bij het tijdpad wordt rekening gehouden met optredende herverdeeleffecten. 5.2 Invoeringsbudget Voor de invoering van de functie extramurale begeleiding is voor onze gemeente een budget beschikbaar van rond de , Uitvoeringsbudget De uitvoeringskosten die het CIZ, het CAK en de Zorgkantoren nu voor de uitvoering van de Awbz begeleiding maken, zal worden berekend en het betreffende bedrag wordt overgeheveld naar gemeenten. De hoogte van dit budget is nog niet bekend. Het rijk laat een onderzoek uitvoeren naar de omvang van deze uitvoeringsmiddelen. Verder stelt het kabinet 55 miljoen uitvoeringskosten voor jeugd en begeleiding samen beschikbaar. Er vindt geen monitoring plaats over deze uitvoeringskosten. 17

20 6 Visie en keuzes In de volgende fase van het traject staan de visie en keuzes centraal. 6.1 Visie In de visie wordt naar verwachting onderscheid gemaakt in de korte en lange termijn, maar ook worden daarin de mogelijkheden tot vernieuwing van de extramurale begeleiding opgenomen. Bij dit laatste denken wij aan: Integrale aanpak verschillende transities (bv koppeling aan activering in WWnV en Wmo) Ontschotten van doelgroepen (bv beschut werken van de sociale werkvoorziening en dagopvang van de Awbz) Minder locaties Minder vervoersbewegingen Dorps (wijk) gerichte aanpak Maar daarnaast ook aan: Bevorderen samenwerking zorgaanbieders en zorgaanbieders en welzijnsaanbieders Stimuleren eigen kracht en sociale omgeving (De Kanteling) Meer ondersteuning vanuit welzijn (vrijwilligers) (Welzijn nieuwe Stijl) Samenwerking met andere (buur)gemeenten wanneer dit efficiënter en wenselijk is 6.2 Keuzes Bij het vormgeven van ons nieuwe beleid voor extramurale begeleiding moeten een aantal keuzes worden gemaakt. Een aantal van deze keuzes die moeten worden gemaakt zijn: o Kiezen we voor een beleidsarme of beleidsrijke voorbereiding? Met andere woorden: willen we vanaf de start alles al volledig uitwerken of willen we eerst de overheveling regelen, ervaring opdoen (bijv. in de vorm van pilots) en dan doorontwikkelen? o Willen we de begeleiding direct voor alle doelgroepen anders regelen? o Op welke schaal organiseren we de uitvoering (gemeente, dorp, wijk, buurt)? o Welke samenhangende aanpak is mogelijk met andere domeinen en transities? o Welk sturingsmodel gaan we toepassen (product of resultaat)? o Hoe gaan we mantelzorgers (extra) ondersteunen? o Kiezen we voor subsidie of aanbesteding (bijv. 1 e jaar subsidie en vanaf 2 e jaar aanbesteden)? o Hoe regelen we de toegang (bij welk loket)? o Wie doet de indicatiestelling (bijv. lichtere indicaties zelf, zwaardere door professionals)? o Willen we alleen Zorg in natura (ZIN) of ook Persoonsgebonden Budget (PGB) aanbieden? We zullen ons hierbij steeds de vraag stellen welke mogelijkheden er zijn om de participatie en de zelfredzaamheid van de cliënt te versterken.