Oogst en oogstverwerking B gesloten teelt Antwoorden Kwaliteit oogsten en afzet verbeteren

Transcriptie

1 Oogst en oogstverwerking B gesloten teelt Antwoorden Kwaliteit oogsten en afzet verbeteren W. Franken T. van der Hoorn J. Janssen J. van den Langenberg eerste druk, 2004

2 Artikelcode: & Ontwikkelcentrum, Ede, Nederland Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, hetzij mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het Ontwikkelcentrum. 2 KWALITEIT OOGSTEN EN AFZET VERBETEREN

3 1 Oogsten Vragen 1.1 a Snijbloemen: hoever de bloem open is. Bloeiende kamerplanten: aantal bloemen die bloeien. Groene kamerplanten: hier is geen sprake van rijpheid. Vruchtgroenten: de kleur van de vrucht. b In de planning houd je rekening met een bepaald aantal planten per m 2. Wanneer je een grotere maat wilt telen, dan kunnen er minder planten op een m 2. Je hebt dan dus meer ruimte nodig. Bij een bepaalde lengtemaat hoort ook een potmaat. Wanneer je een grotere plant gaat telen, dan is de pot waarschijnlijk te klein. c De energie die de plant in de vruchten stopt, wordt dan vooral gestopt in de vegetatieve groei van de plant. Vragen 1.2 a Fresia snijden; losse tomaten plukken; rozen knippen; hedera gehele plant in pot; ijsbergsla snijden; gerbera plukken; chrysant optrekken; trostomaat knippen. Vragen 1.3 a De volle karren worden met een elektrokar naar de schuur getrokken of elke kar wordt met een kettingbaan naar de schuur getrokken. b Kostenbesparing en verbetering van de kwaliteit van de arbeid. c Met een systeem dat het gewas naar de oogster brengt, bespaar je het meest. De oogster hoeft niet meer te lopen en kan ongehinderd doorgaan met oogsten. Natuurlijk moet je wel zorgen voor een goed verlopende afvoer van het geoogste product. d Volgorde: kruiwagen, veilingkar, vorkheftruck, rolcontainer, overheadtransporter, WPS. e ,5 km = 2000 km meer lopen km : 4 km/uur = 500 uur extra loopwerk. f 11,5 9,3 = 2,2 minuten per 100 takken tijdwinst. Dit is voor 250 takken 2,5 2,2 min = 5,5 minuten per m 2. Voor 1 ha is dat ,5 min = min = 917 uur. g Een oogstrobot maakt gebruik van digitale beeldvergelijking. Er worden beelden gemaakt en vergeleken met beelden in het computergeheugen (database). Na de vergelijking wordt het product wel of niet geoogst. Vragen 1.4 a De veilingvoorschriften voor bloemen en planten komen van de VBN. Daardoor zijn de voorschriften op elke veiling gelijk en kun je op verschillende veilingen gelijkwaardige partijen kopen. b Antwoord afhankelijk van de gekozen plant. c De betekenis: residu: aanslag op plantendelen die het uiterlijk van de plant ontsieren; visueel vrij: vrij zijn voor zover dit met het blote oog waarneembaar is; dierlijke parasieten: insecten, spinten, slakken; plantaardige parasieten: schimmels; pot/plantverhouding: een zodanige verhouding tussen pot en plant dat deze voldoende stabiliteit heeft, beschikt over een voldoende voedingsbuffer en een goede sierwaarde heeft. OOGSTEN 3

4 d Verschillen tussen A1 en A2: A1-kwaliteit >95% vrij van: - residu of vervuiling - groeigebrek - beschadiging Voor > 95 %: - zuiver van bloem - compact van vorm - goed van opbouw - rondom gevuld met blad - goed van bladkleur - regelmatig verspreide bloemen en knoppen boven het blad A2-kwaliteit 85% vrij van: - residu of vervuiling - groeigebrek - beschadiging Voor > 85% - zuiver van bloem - compact van vorm - goed van opbouw - rondom gevuld met blad - goed van bladkleur - regelmatig verspreide bloemen en knoppen boven het blad 100% stevig op de pot staan 85% stevig op de pot staan De stokjes mogen niet boven de plant uitsteken. e Betekenis van de codes: potmaat hoogte cm aantal planten of stekken per pot rijpheidsstadium f Omdat elke groep planten productspecifieke eigenschappen heeft inzake sorteren en verpakken. Vragen 1.5 a Meestal een ontbladeringsmachine, een snijinrichting en een bindmachine. b Je laat de camera een afbeelding maken van de verschillende sorteringen waaraan je product moet voldoen. Tijdens het sorteren vergelijkt de camera de afbeelding van het product steeds met de voorbeelden en plaatst het in het juiste sorteervak. c Voordelen: je hoeft niet te investeren in dure apparatuur en ruimte; minder personeel op het bedrijf geeft meer rust; sorteren gebeurt door meer ervaren personeel (specialisatie); het is gemakkelijker grote partijen van dezelfde kwaliteit te maken; als groep telers kun je beter inspelen op vragen van de handel. 4 KWALITEIT OOGSTEN EN AFZET VERBETEREN

5 Opdracht 1.1 Oogstmoment bepalen Opdracht 1.2 Oogsttransportsysteem kiezen Opdracht 1.3 Hoeveelheid arbeid en materiaal bepalen Opdracht 1.4 Werken met afleveringseisen OOGSTEN 5

6 Opdracht 1.5 Oogstinstructie geven Opdracht 1.6 Oogstwerkzaamheden begeleiden Opdracht 1.7 Omgaan met apparatuur voor oogstverwerking 6 KWALITEIT OOGSTEN EN AFZET VERBETEREN

7 2 Transport Vragen 2.1 a Doordat de kweker de veilingkarren op de kwekerij alvast kan laden volgens voorschriften en op de veiling heel snel kan lossen. Ruimte op de veiling wordt daardoor niet onnodig lang gebruikt. De koper kan bij grote partijen snel de gehele kar doorsturen naar zijn klanten of snel naar een verwerkingsruimte elders brengen. b Kromme trekpennen, kapotte triangel, defecte schapbladen, defecte wielen, kromme of verdwenen rondstaafjes. c Kapotte schapbladen, wielen vastgelopen met touw of sealfolie (krimpfolie), kromme hoeksteunen, valse karren (zonder slothanger). d De Deense Containercentrale krijgt statiegeld voor de eigen karren die bij kwekers en kopers in roulatie zijn. Ook heeft men onderhoud daaraan te verrichten. Als er valse karren doorheen gaan, dan moet men wel het onderhoud daaraan verrichten zonder dat men daar statiegeld van krijgt. e De tabel ziet er zo uit: Soort pallet Een-/meermalig Twee- of vierzijdig Afmetingen in cm Statiegeld Blokpallet eenmalig vierzijdig Europallet meermalig vierzijdig ,91 Poolpallet meermalig tweezijdig ,02 Cheppallet Chepeuro meermalig vierzijdig ,02 Seppallet eenmalig tweezijdig Vragen 2.2 a De voorgeschreven manier van beladen door bijvoorbeeld de veilingorganisatie. b Het water is nodig voor de houdbaarheid. Maar in vergelijking met de Arbowet mag het gewicht niet te hoog zijn. Elke liter weegt immers 1 kg. c Altijd onderaan beginnen en de nieuwe partij naast de vorige plaatsen en niet erachter. d Deze zijde is zichtbaar voor de koper en een mooie presentatie levert meestal een betere prijs op. e Doorrijhoogte in het gebouw, en de laadhoogte in een vrachtauto. Vragen 2.3 a Je hoeft het fust na gebruik niet te verzamelen, terug te brengen, schoon te maken, op te slaan en te registreren. b Dit is fust dat wordt beheerd door een landelijke organisatie. Die organisatie zorgt voor de administratie, reiniging en vervanging van het fust. TRANSPORT 7

8 c Dit doet de veiling voor je. Alles wat je haalt of breng staat op je dagafschriften. Op het laatste dagafschrift staat je fustvoorraad. Vragen 2.4 a Tegen weersinvloeden zoals warm, koud, droog en vochtig; tegen beschadigingen zoals breuk-, schuur-, tril- of butsschade. b Kartonnen doosjes, piepschuim, houtwol, noppenfolie, schuimrubber, hotneedle geperforeerde hoezen, punch perforated folie, schuimrubber velletjes, anthurium flesjes en papieren inlegvellen. c Vragen 2.5 a Voordelen: grotere partij in de markt; meer inzicht in de markt door rechtstreeks contact met de handel; soms wordt een schakel in de afzet overgeslagen; GMO-subsidies mogelijk; meer uitwisseling van kennis; gezamenlijk sorteren en verpakken; herkenbaar product. b Je kiest voor een merknaam als je wilt dat je product zich onderscheidt van andere producten. De naam kan samen met een uitgekiende verpakking vaak ook een bepaalde exclusiviteit aan een product geven, waardoor het in een hoger afzetsegment wordt verkocht. c Het zijn vaak de voorlopers die gaan samenwerken in telersverenigingen. Zij bereiken hogere opbrengsten met minder kosten door schaalvoordelen, snel reageren op wensen van de klant, intensieve onderlinge contacten en omdat ze vooroplopen wat betreft certificering en GMO-subsidies. Vragen 2.6 a Het aantal kilometers dat hij per jaar rijdt. Hoe meer kilometers je per jaar rijdt, hoe goedkoper de kilometerprijs. De keuze van de vrachtwagen is natuurlijk ook belangrijk. De grootte en de uitrusting moet je aanpassen aan het gewas en hoeveelheid product. Voor rozen is koeling gewenst, maar voor hedera s maakt dat niet uit. De kilometrage heeft ook invloed op de keuze van het type vrachtwagen. b Eigen vervoer is flexibeler inzetbaar en het contact op de veiling met onder meer de afnemer is belangrijk. c Inschrijvingbewijs Stichting Eigen Vervoer, chauffeursdiploma, eurovignet en een administratie van rij- en rusttijden. Opdracht 2.1 Schuurindeling maken 8 KWALITEIT OOGSTEN EN AFZET VERBETEREN

9 Opdracht 2.2 Producten verladen Opdracht 2.3 Verpakkingen voor je product kiezen Opdracht 2.4 De herkenbaarheid van je product vergroten Opdracht 2.5 Zorgen voor voldoende fust, karren en pallets De tabel kan er zo uitzien: Product Verpakking Transport snijbloemen doos Deense kar container veilingstapelwagen TRANSPORT 9

10 Product Verpakking Transport potplanten doos Deense kar eenmalige tray veilingstapelwagen meermalige tray groenten doos pallet poolfust Opdracht 2.6 Veilingtransport kiezen Per jaar zijn de ouders 320,- kwijt aan huur. Wanneer zij het karretje kopen, dan zijn ze binnen drie jaar uit de kosten, want 3 320,- = 960,-. Het lijkt aantrekkelijk om zelf een aanhangwagen te kopen. Maar het kan zijn dat je ouders helemaal geen plaats hebben om het karretje neer te zetten. Dan wordt het al minder aantrekkelijk. Wanneer je vader een wagentje huurt, krijgt hij bovendien altijd een nieuw, en dus betrouwbaar karretje. Misschien toch maar blijven huren? De voordelen van eigen vervoer. Je kunt de vrachtwagen ieder gewenst moment starten. Je kunt snel reageren op opdrachten, bijvoorbeeld van het bemiddelingsbureau. In geval van een luxe auto met aanhanger kun je de wagen ook privé gebruiken. Bij contact met de handel, kun je inspelen op hun wensen. Bij contact met collega-telers kun je nieuwtjes doornemen. Je kunt kijken wat collega s aanvoeren en hoe zij hun producten verpakken. De nadelen van eigen vervoer. Je moet altijd een flink bedrag ineens uitgeven voor de aanschaf, of het nu om een tweedehands auto of een nieuwe auto gaat. Een tweedehands auto is kostengevoeliger en de kans dat de auto het een keer niet doet, is groter. Een nieuwe auto brengt een fikse kostprijs per jaar met zich mee, zeker als je deze in vijf jaar wilt afschrijven. Het zelf wegbrengen van bloemen of planten kost tijd. Bij het in eigen beheer laten brengen door een chauffeur spelen de loonkosten mee. 10 KWALITEIT OOGSTEN EN AFZET VERBETEREN

11 De voordelen van collectief vervoer. Even bellen en de collectief vervoerder komt langs. Het geeft rust; de bloemen worden opgehaald, terwijl je zelf thuis kunt blijven. Je rekent af per veilingkar. De nadelen van collectief vervoer. Er zit altijd tijd tussen het telefoontje en het arriveren van de vrachtwagen. Meestal rijdt de collectief vervoerder niet rechtstreeks naar de veiling of de koper. Het afrekenen per kar kan ook nadelig zijn. Als je veel karren per dag wilt laten brengen, kun je op deze manier een hoge kostenpost opbouwen. Je moet vertrouwen hebben in de collectiefvervoerder, je geeft tenslotte je sleutel af. Berekening: 2500 karren : 10 = 250 keer rijden 80 km = km. Kosten kilometers , ,- Kosten chauffeur 250 keer 2 35, ,- Totale kosten eigen vervoer ,- De transportondernemer rekent 2500 karren 15 = ,-. Conclusie: collectief vervoer is , ,- = 2200,- goedkoper. TRANSPORT 11

12 3 Arbeid Vragen 3.1 a Op basis van het diploma en de ervaring moet je Teeltmedewerker A/B of Zelfstandig teeltmedewerker kunnen zijn. Dit hangt af van je kwaliteiten als medewerker, maar ook van de manier waarop je hebt onderhandeld met je werkgever. De lonen bedragen voor Groep D 1781,10 voor groep E 1872,70 en voor groep F 1964,50. b Tijdens je schoolvakanties gedurende maximaal acht weken bij één werkgever. Dit heeft als voordeel voor de tuinder dat hij een lager brutoloon kwijt is. c Dit project is opgezet door LTO en CWI om in drukke tijden over voldoende legale werknemers te kunnen beschikken. d Werknemers die niet in de Europese Unie wonen. e Een HAL-bedrijf heeft mensen in dienst die bij een tuinder bepaalde werkzaamheden moeten doen, bijvoorbeeld bladplukken en indraaien bij tomaten. Vaak wordt dat werk voor het seizoen aangenomen. De prijs is meestal per m 2. Het maakt voor de tuinder niet uit of het werk met drie of vier personen wordt gedaan, omdat het een vaste klus is. Wanneer een tuinder iemand van een uitzendbureau inhuurt, zal hij zelf meer moeten aansturen. f Dit is een HAL-bedrijf dat aan bepaalde kwaliteitseisen voldoet. Als een teler met een RIA-bedrijf werkt, is hij onder meer verzekerd van legale arbeidskrachten. Vragen 3.2 a De chrysant. Het verschil tussen de minimale arbeidsvraag (25 uur) en maximale arbeidsvraag (40 uur) is 60%. Bij andere gewassen is het verschil veel groter. b Op een bedrijf met een redelijk gelijke arbeidsvraag wordt deze ingevuld door de ondernemer en vaste medewerkers, soms aangevuld door gezinsleden of een losse kracht. Op een bedrijf met een ongelijkmatige arbeidsvraag wordt een klein deel ingevuld door de ondernemer en vast personeel, en een groot deel door losse krachten. Vragen 3.3 a Door de geregistreerde gegevens van elk bedrijf met elkaar te vergelijken kunnen telers van elkaar leren. De kwaliteit van het geoogste product werd beter en ook de opbrengst werd hoger. b Je kunt per werknemer allerlei prestaties meten. Je kunt de oogstopbrengst in de verschillende delen van de kas met elkaar vergelijken en je kunt ziekten signaleren. c Je kunt je afzet dan beter regelen. Heb je te veel product op een bepaald moment, dan beur je meestal een lagere prijs. Maar te weinig is ook vervelend, omdat je dan klanten moet teleurstellen. 12 KWALITEIT OOGSTEN EN AFZET VERBETEREN

13 Opdracht 3.1 Oogstregistratiesysteem beheren Opdracht 3.2 Taaktijden hanteren Wat is de omschrijving van taaktijd? Een taaktijd geeft aan hoeveel tijd aan een bepaald werk mag worden besteed volgens een bepaalde werkmethode en onder gegeven omstandigheden. Hierbij is rekening gehouden met noodzakelijke rust, persoonlijke verzorging, bijkomende handelingen en storingen. De taaktijd heeft betrekking op werk dat in een normaal tempo en met een normale vaardigheid wordt uitgevoerd. Taaktijden worden gebruikt voor het opstellen van een jaarplan, het opstellen van een weekplan en het maken van een arbeidsbegroting. Factoren die de oogstprestatie beïnvloeden zijn: stuks/m 2, bedbreedte, soort hulpmiddel, ras of type, kwaliteit gewas en teeltsysteem. ARBEID 13

14 4 Koelen Vragen 4.1 a 280 W/ton en 650 W/ton. b De ademhaling neemt flink toe. c In beide gevallen is de warmteproductie gelijk, maar de temperatuur waarbij dit gebeurt, verschilt door productieverschillen. d In beide gevallen is de temperatuur gelijk, maar verschilt de warmteproductie door productieverschillen. e Lijn y. f De dissimilatie is hoger door bijv. meer bladmassa of een andere oorzaak. Vragen 4.2 a De tabel ziet er zo uit: 4 dagen 12 dagen Voorkoelen en koelen bij transport 7 5 Voorkoelen en niet koelen bij transport 8,8 10 Niet voorkoelen en koelen bij transport Niet voorkoelen en niet koelen bij transport b De warmteproductie is lager bij een lagere bloementemperatuur. c De dissimilatie. d De warmte die het product zelf heeft. e De juiste antwoorden zijn: 1, 2, 3, 4, 7, 8 en 13. Vragen 4.3 a Diverse antwoorden mogelijk. b Beperkte koeling, extra werk enzovoort. Vragen 4.4 a Plaats van de cel, de grootte van de cel, de indeling van de cel, de koelsystemen, meet- en regelapparatuur en de uitvoering van de cel. b Als warme lucht afkoelt, kan er condens ontstaan. Als de dampremmende laag aan de koude kant zit, wordt het isolatiemateriaal vochtig. Door de dampremmende laag aan de warme zijde te maken, komt er dus geen condensatievocht in het isolatiemateriaal. c De maximale dagproductie, de eventuele uitbreidingsplannen, wijze van verpakken van het product, aanwezigheid van een koelsysteem en eventuele opslag voor het weekeinde. d = 250 cm breedte; = 410 cm lengte; = 250 cm hoogte. 14 KWALITEIT OOGSTEN EN AFZET VERBETEREN

15 Opdracht 4.1 Koelen of verwarmen Door de lagere temperatuur wordt het dissimilatieproces in groente en in fruit op een lager pitje gezet. Ook verloopt de groei van micro-organismen trager waardoor producten zoals vlees en melk minder snel bederven. De antwoorden zijn als volgt. Welke factoren hebben invloed op de verdamping van het product? Welke koelsystemen worden gebruikt door telers? Wat is voorkoelen? Welke factoren hebben invloed op de koeling tijdens het transport? Op welke manieren kun je te lage temperaturen tijdens het transport tegengaan? Welke verwarmingssystemen ken je? De temperatuur van het product en de omgeving en de luchtvochtigheid. Jetkoeling, vacuümkoeling en doorstroomkoeling. Het product in een korte tijd naar de gewenste temperatuur brengen. Het product kan daarna verder bewaard worden of met de vrachtauto vervoerd worden. Het wel/niet voorkoelen van de lading. De vereiste producttemperatuur. De eigen warmteproductie van het gewas. De transportduur. Het stapelpatroon van het product. De mate van isolatie van de vrachtwagen. Het koelsysteem in de vrachtwagen. Door de isolatie te verzwaren. Dit kan met noppenfolie en schuimplaten. Door gebruik te maken van een verwarmingssysteem. Directe heteluchtverwarming. Waterverwarming met warmtewisselaars. Koelsysteem in de omkeercyclus. Elektrische luchtverwarming in combinatie met een transportkoelmachine. KOELEN 15

16 Opdracht 4.2 Optimaal koelen De pallets niet tegen elkaar zetten. Je krijgt dan een massaal blok. Wanneer je ruimte tussen de pallets openlaat, kan de koele lucht zich beter verspreiden tussen het product. Het koelend effect is dan groter. Bij welke van de vier koelmethoden hebben de verpakking en de grootte van lading geen invloed op de afkoeltijd? Waarom niet? Bij welke koelmethode komt het plaatsen van de dozen, kratten en emmers heel nauw? Waarom? Welke invloed heeft het product op de temperatuurverhoging tijdens het verladen? De laadruimte van een vrachtwagen is 50 m 3. Hoeveel m 3 moet je dan per uur ventileren? Waarom moet je het product dat je met een koelwagen gaat vervoeren eigenlijk voorkoelen? Bij vacuümkoeling. Hierbij wordt de warmte uit het product en verpakking gezogen. Het vacuüm dat ontstaat, wordt opgevuld met koele lucht. Bij doorstroomkoeling. De koele lucht moet door of over het product geleid worden. Dit kan alleen goed gaan wanneer de openingen in dozen en kisten precies voor de gaten van de pers-/zuigwand geplaatst zijn. Er zijn gewassen die per tijdseenheid meer warmte produceren dan andere. Producten met een hoge warmteproductie moet je tijdens het transport meer koelen. Per m 3 moet er 0,5 m 3 per uur ververst worden. Bij een laadruimte van 50 m 3 is dat 0,5 50 m 3 = 25 m 3 per uur. De koelmachine van de vrachtwagen heeft onvoldoende capaciteit om de temperatuur omlaag te brengen. Het koelsysteem kan de temperatuur alleen behouden. 16 KWALITEIT OOGSTEN EN AFZET VERBETEREN

17 5 Afzet Vragen 5.1 a Omschrijvingen: oplopende markt: op de veildag worden de prijzen voor hetzelfde product steeds hoger; transactiesnelheid bij het veilen: aantal verkochte partijen per uur; middenprijs: opbrengst gedeeld door aanvoer minus doordraai; gelegenheidstelers: telers die een bepaald product af en toe telen; kopersvraag: hogere prijsvorming door aankoop van telers zelf (bij vaste planten). b Het heeft meestal nadelen, omdat aan de hoge vraag op korte termijn meestal niet voldaan kan worden. c Daghandel met incidentele relaties, daghandel met vaste relaties en termijnhandel. d Een aanbodmarkt gaat uit van een groot aanbod en een geringe vraag. e Meerdere antwoorden mogelijk. Vragen 5.2 a De kleur van de bloem, de kleur van het blad, de bloemgrootte, de uitbloeiperiode. b Vuistregels: zet de bloemen zo snel mogelijk op water om eventueel vochtverlies aan te vullen; laat ze acclimatiseren in de opslagruimte om de bloemen de gelegenheid te geven de levensprocessen aan te passen; beperk de verdamping zo veel mogelijk om het vocht vast te houden; houd de temperatuur zo laag mogelijk en maak dus gebruik van een koelcel om het ademhalingsproces (dissimilatie) op een zo laag mogelijk pitje te houden; maak gebruik van schoon water en schoon fust om bacteriegroei te beperken. c De tuinder om een bloem te leveren met een betere houdbaarheid. d Een houdbaarheidsmiddel bevat suiker. Vragen 5.3 a Juist zijn: 1, 7, 8, 13, 17. b Vooral STS, suikers en groeiregulatoren, omdat deze pas effectief zijn als ze in de bloemknop of in het blad zitten. Bacteriedoders en uitvloeiers werken al aan de basis van de bloemsteel (bij het snijvlak). c De bloemen moeten voldoende verdampen, dus moet de temperatuur hoog genoeg zijn, de rv mag niet te hoog zijn en er moet voldoende licht zijn om de huidmondjes open te houden. Een goede verdamping zorgt voor een goede opname van voorbehandelingsmiddelen. Vragen 5.4 a Meerdere antwoorden mogelijk. b Vrachtkosten; fust en verpakking; heffingen en veilingkosten. c Dat zijn: meermalig fust: dozen, containers rekken, bakken, trays; AFZET 17

18 d e f eenmalig fust: dozen, trays, pothouders, perkplantensets; meermalig combinatiefust: container met opzetrek, container met inlegvel; eenmalig combinatiefust: dozen met inlegvel, displaydoos met dieptrektray; diversen: schuimstrook, kraag, kuitzak, stickers. Vooral bij klanten waar hij weinig komt of als hij niet zeker is van teruggave van meermalig fust. Uiteindelijk bepaalt het verschil in prijs de keuze tussen eenmalig fust en meermalig fust. Om de aanvoer te kunnen sturen en het veilproces te kunnen reguleren. Meerdere antwoorden mogelijk. Vragen 5.5 a Toegevoegde waarde wil zeggen dat je het product waardevoller maakt voor de volgende schakel in de keten door bijvoorbeeld de verpakking, een extra bewerking of een extra dienst. b Bloemen drogen, bloemen verven, planten vormen, planten van informatie voorzien, boeketten maken. c Meerdere antwoorden mogelijk. d Meerdere antwoorden mogelijk. e Concurrentie op efficiëntie, op kwaliteit, flexibiliteit en innovativiteit. f Juist zijn: 3, 5, 6, 10. Opdracht 5.1 Afzetmoment bepalen met jaarcijfers Aankoop aandelen ,- = 5000,-. Opbrengst na een week ,05 = 50,-. Verlies weddenschap 100,-. Totale verlies 50,-. Situatie 1: Jaarrondchrysanten: januari. Opbrengst 33 eurocent per tak. Productie per m 2 : 60 takken. Verwarmingskosten per m 2 : 3,-. Arbeidskosten per m 2 : 1,10. Opbrengst: 60 0,33 = 19,80. Kosten: 3,00 + 1,10 = 3,10 winst 16,70. Situatie 2: Jaarrondchrysanten: september. Opbrengst 24 eurocent per tak. Productie per m 2 : 72 takken. Verwarmingskosten per m 2 : 0,20. Arbeidskosten per m 2 : 0,80. Opbrengst: 72 0,24 = 17,28. Kosten: 0,20 + 0,80 = 1,00 winst 16,28. Conclusie: ondanks hogere kosten toch hoger rendement in eerste situatie. 18 KWALITEIT OOGSTEN EN AFZET VERBETEREN

19 Opdracht 5.2 De juiste verpakking kiezen Antwoordmodel voor een gerberadoos. Voor andere soorten eenmalig fust zijn de gegevens natuurlijk anders. Naam product Eenmalig of meermalig Productcode Aantal bloemen of bossen per doos Lengte (uitwendig) Breedte (uitwendig) Hoogte (uitwendig) Gerberadoos (10 cm) Eenmalig 610 (VBA) 25 of 26 gaats 1000 mm 300 mm 100 mm Inhoud cm 2 = 30 dm 2 Kleur binnenkant Kleur buitenkant Opschrift Bruin Wit Ja, tekst met beeld Aantal gaten in de doos 0 Gewicht van de doos Gewicht van doos met inhoud Draagkracht (hoeveel gewicht kan er op de doos geplaatst worden voordat deze inzakt?) Afhankelijk van vochtgehalte Afhankelijk van vochtgehalte en gewicht product Afhankelijk van vochtgehalte van karton; met experiment uitproberen AFZET 19

20 Naam product Stapelhoogte Inkoopeenheid (aantal stuks dat je minimaal moet kopen) Gerberadoos (10 cm) Minimaal 10 dozen; met experiment uitproberen 30 per verpakkingseenheid; 900 op pallets Soort materiaal (zo nauwkeurig mogelijk, dus niet alleen maar karton opschrijven) Massief karton Snelheid van vochtopname Schuifbaarheid (hoe schuin kan een doos geplaatst worden, voordat de erop liggende doos gaat schuiven?) Matig Ongeveer 30 graden Opdracht 5.3 Productverzorging na de oogst Opdracht 5.4 Gebruiken van voorbehandelingsmiddelen Fysiologische achtergrond van veroudering van snijbloemen. Versnelde veroudering door: 1 bacteriegroei in de houtvaten; 2 ethyleen (productie door bloem zelf of ethyleen van buiten af); 3 lucht in de vaatbundels; 4 gebrek aan hormonen; 5 gebrek aan suiker. 20 KWALITEIT OOGSTEN EN AFZET VERBETEREN

21 Opdracht 5.5 Afzetkosten bepalen De antwoorden zijn: 1 Vrachtkosten, fust en verpakking, heffingen en veilingkosten. 2 Omdat de afstand tot de veiling voor elke teler anders is. 3 Omdat in de voorraad verpakkingsmateriaal ook een hoeveelheid geld zit. 4 Nee, omdat het product voor elk afzetkanaal uiteindelijk veilingklaar gemaakt moet worden. Alleen als er voor een bepaalde afnemer extra handelingen nodig zijn, valt dit onder de afzetkosten. 5 De berekening ziet er zo uit: Totaal toegerekende kosten: 24,69. Totale afzetkosten: 5,07. Dat is 5,07/24,69 100% = 20,05%. 6 Arbeid, kosten van duurzame productiemiddelen en algemene kosten. 7 Als % van de kostprijs zijn ze lager, omdat in de kostprijs alle kosten zijn meegenomen en in de toegerekende kosten niet allemaal (zie antwoord vraag 6). Opdracht 5.6 Toegevoegde waarde verklaren AFZET 21

22 6 Veiling en handel Vragen 6.1 a De commissionair verkoopt jouw product voor een bepaald percentage van de omzet. b Concentratie van aanvoer, standaardisering van producten, jaarrond leverbaar, breed sortiment, uitbetalingszekerheid, kwaliteitsbeleid. c Nee, kopers kunnen zich daar toch niet op instellen en het overvoeren van de markt is niet aan de orde. d Afzet via bemiddeling e Alles op één locatie veilen kan tot prijsbederf leiden bij te grote aanvoer. Je eigen markt bederven noem je dat wel. f Uniformiteit in kwaliteit en prijszekerheid. g Meerdere antwoorden mogelijk. h Er zijn te weinig kopers. Bovendien stellen de afnemers (grootwinkelbedrijven) allerlei extra eisen aan het product en de verpakking. i Groepen telers die gezamenlijke afspraken maken om de afzet van hun producten te verbeteren. j Bvo = buiten de veiling om verkopen. Dit is voor leden niet toegestaan. k Voordelen zijn: aankoopinformatie komt elektronisch binnen; er kan efficiënter gewerkt worden; de verkoper heeft heel snel de informatie voor verkoop binnen; de verkoper beschikt direct over uitgebreide informatie. l Telers van jong plantmateriaal. Ze werken vaak met een eigen prijscatalogus. m Een ingevulde tabel kan er onder andere zo uitzien. Afkorting Betekenis afkorting Van belang voor EAB Elektronische aanvoerbrief Van teler naar veiling KOA Kopen op afstand Van veiling naar koper AIS Aanbodinformatiesysteem Koper LAB Landelijke aanbodbank Teler en koper EVA Elektronische Verkoop Aalsmeer Van teler naar detaillist 22 KWALITEIT OOGSTEN EN AFZET VERBETEREN

23 Afkorting Betekenis afkorting Van belang voor EDA Elektronisch dagafschrift Teler EKT Elektronische kloktransactie Koper VKC Vaste Keuringscommissie Teler, veiling en koper MVA Marketing en Verkoop Aalsmeer Teler, veiling en koper BB Bemiddelingsbureau Teler, veiling en koper Vragen 6.2 a In het belang van de kopers, als zij partijen willen samenvoegen; de VBN is verantwoordelijk. b De aanvoervoorschriften bestaan uit de volgende onderdelen: begripsomschrijving; minimale eisen; kwaliteits- en sorteringsvoorschriften; verpakkingsvoorschriften; adviezen en bijlagen. c Diverse antwoorden mogelijk. d Buitenchrysanten, tros kaschrysanten, geplozen chrysanten, Santini s. e Het gemiddelde takgewicht is dan 25 gram; van toepassing op geplozen chrysanten en troschrysanten uit de kas. f Dat wil zeggen dat maar 5 van de 100 planten mogen afwijken van de vastgestelde norm. g Omdat in geval van onenigheid tussen handel en teler de keurmeester van de veiling een vaste maat kan hanteren. (Als 6 van de 100 planten afwijken is het geen A1 meer). h Het antwoord is als volgt: De planten moeten rijpheidsstadium 2 hebben. = kwaliteitsvoorschrift. De plant moet 95% vrij zijn van mineerblad. = minimale eis. De bossen moeten ingehoesd worden. = verpakkingsvoorschrift. De bundels moeten gewogen worden. = sorteringsvoorschrift. De fustcode moet worden aangegeven. = verpakkingsvoorschrift. i Het plantenpaspoort is een officieel document dat aangeeft dat de partij voldoet aan de fytosanitaire eisen van de EU. j Verplicht bij doorlevering aan beroepsmatige telers of handelaars; niet verplicht bij levering aan niet-beroepsmatige eindverbruikers (consument). k Als een zelfklevend etiket, als een certificeringsetiket en als een zelfgedrukte leveringsbon. l RP = Replacement Passport. De partij is dan door een handelaar gesplitst of samengevoegd. Vragen 6.3 a Meerdere antwoorden zijn mogelijk. b Subjectief: smaak; objectief: gewicht. c Niet (goed) voorbehandeld, te hoog bacteriecijfer; d Schadegevoeligheid, droogtegevoeligheid, houdbaarheid. VEILING EN HANDEL 23

24 e f g h i j Ras, teler, naoogstbehandeling, aanwezigheid van Botrytissporen. Een teler wordt dan beloond als hij veel aandacht besteedt aan de kwaliteit van zijn product, zowel inwendig als uitwendig. De teler geeft dan zelf aan wat er eventueel aan zijn product mankeert. Meerdere antwoorden zijn mogelijk. Dat betekent dat in 85 van de laatste 100 partijen de aanbodinformatie juist was. Nee, als hij altijd tweede kwaliteit levert, maar dat nauwkeurig aangeeft, heeft deze teler een hoge betrouwbaarheidsindex. Opdracht 6.1 Kiezen uit verschillende afzetkanalen Opdracht 6.2 Voor- en nadelen veilinglidmaatschap Opdracht 6.3 Codeboekjes van de veiling gebruiken De tabel kan er zo uitzien: 24 KWALITEIT OOGSTEN EN AFZET VERBETEREN

25 Vraag 1. Welke e-commercediensten vind je via internet voor de VBA? 2. Met wie moet je contact opnemen over verenigingszaken als je in Groningen woont? Antwoord TeleVBA, Floweracces, virtuele vitrine, LAB, KOA, EKT, EDA, AIS, EAB. Groningen is regio 10: Dhr. A. Jansma 3. Wat zijn de aanvoertijden bij klein aanvoer van bloemen? 4. Welk telefoonnummer moet je draaien voor de stapelwagenadministratie? - zondag uur - maandag t/m donderdag uur - vrijdag geen aanvoer - zaterdag uur Wanneer kun je op woensdag fust afhalen bij de fustuitgifte? tot uur 6. Wanneer en op welke locatie kun je fust inleveren op donderdag? locatie van uur tot uur 7. Hoe zwaar mag je een tablet (laag) van een stapelwagen belasten? tot 150 kg 8. Welke collectief vervoerder ligt het meest voor de hand als je veilingkweker bent in Westland/De Kring? Arjano BV 9. Tot welke veilgroep behoren de Alstroemeria s A1/A2 GP? Wat is een KP (kleine partij)? een partij kleiner dan één stapelwagen 11. Wat is de minimumprijs voor grootbloemige roos? 0,05 eurocent 12. Van welke keur is sprake bij keurvermelding 1.49? enkele krimpers 13. Wat zijn positieve keuropmerkingen? het product valt op door extra goede eigenschappen 14. Wat wordt bedoeld met S27? het betreft een sorteringscode (S), hier: gemengd per laag (27) 15. Wat is de VBN-productcode van Agapanthus Blue Eyes? Wat betekent de afkorting NT achter een bepaald product? kleur, niet van toepassing, dus waarschijnlijk snijgroen VEILING EN HANDEL 25

26 Let op, sommige antwoorden kunnen per jaar verschillen! Opdracht 6.4 Eigen producten keuren Beoordelingscriteria: Bloem 1: Lelie stengel: lengte stengel: stevigheid Bloem 2: Forsythia stengel: lengte stengel: rechtheid stengel: dikte blad: kleur blad: niet van toepassing blad: hoeveelheid blad: ziektevrij blad: ondereind voldoende ontbladerd bloem: kleur bloem: aantal bloem: rijpheid bloem: aantal zijtakken bloem: kleur bloem: aantal bloemen per zijtak 26 KWALITEIT OOGSTEN EN AFZET VERBETEREN

27 7 Kwaliteit en rendement Vragen 7.1 a De antwoorden zijn als volgt. Bij een kwaliteitssysteem heeft het product altijd een merknaam. Niet waar. Een (keur)merk herken je aan de beschermde productnaam. Waar. De overheid verplicht je tot deelname aan (keur)merken. Niet waar. De overheid verplicht je tot deelname aan kwaliteitssystemen. Niet waar. De supermarkten verplichten je tot deelname aan een kwaliteitssysteem. Waar. b Voordelen: wettelijke verplichting, eisen supermarkten, constante productkwaliteit, heldere organisatie. Nadelen: kosten, minder flexibiliteit, tegenwerking personeel. c De volgorde is: 1 controle van procedures en werkinstructies; 2 directieniveau; 3 middenmanagement-niveau; 4 operationeel niveau. d Zie de figuur. Fig. 7.1 Vaststellen budget Spaarrekeningen Kasrekeningen Beslissen aanschaf speler Nee? Extra sparen 100,- Ja? Informatie verzamelen Handleidingen Winkeladviezen Kiezen merk en type Nee? Wachten op groterbudget Ja? Aankoop Einde proces Aankoop KWALITEIT EN RENDEMENT 27

28 e f g h i j Voorbeelden Organisatorische en ondersteunende processen op een glastuinbouwbedrijf: beheer kwaliteitssysteem, onderhoud, administratie, financiën, personeelsbeheer, klachtenbehandeling, bedrijfsdoelstellingen. Primaire processen: aankoop plantmateriaal, teeltwisseling, teelt, oogst, intern transport, verwerking, opslag, koeling, afzet. Wie is hoofdverantwoordelijke bij: het waarnemen van ziekten en plagen? Wim C. het inzetten van biologische bestrijders? Wim C. de uitvoering van de bespuitingen? Wim C. de controle van de biologische en chemische bestrijding? Maria D. de registratie van de biologische en chemische bestrijding? Maria D. Wie vervangt: Wim C bij het spuiten? Maria D. Maria D bij de registratie? Wim C. De antwoorden zijn als volgt: graphical tracking: het in beeld brengen van het verband tussen een klimaatsinstelling en een bepaald effect op de groei of bloei van het gewas. auditor: beoordelaar of controleur. interne audit: beoordelingsmoment binnen het bedrijf zonder auditor van buitenaf. externe audit: beoordelingsmoment met externe beoordelaar (van certificeringsinstantie). Klachten komen vooral van: een keurmeester van een veiling. een afnemer rechtstreeks. een afnemer via de productmanager van een veilingorganisatie. Benodigde documenten: handleiding klimaatcomputer, helpdesk leverancier, onderhoudscontract of -abonnement van de leverancier. Actiepunt: Bijscholing in het Gebruik van de Nieuwe Softwareversie bij de leverancier. Werkinstructie Instellingen Klimaatcomputer. 28 KWALITEIT OOGSTEN EN AFZET VERBETEREN

29 k Dat formulier kan er als volgt uitzien. Werkzaamheden: Week Week Week Gewas lossnijden Potten lossnijden Gewas verzamelen Gewas versnipperen Gewas afvoeren Druppelaars ophangen Matten verzamelen Matten stomen Buisrails ophangen Grondfolie verwijderen Kas afspuiten Druppelaars ontsmetten Profiel bijwerken Grondfolie leggen Grondsteunen uitzetten Buisrails omlaag Matten uitleggen Plantgaten maken Druppelaars bijzetten Planten KWALITEIT EN RENDEMENT 29

30 l De antwoorden zijn als volgt. 1 Document Registratie Analysecijfers: grondteelt: 1 keer per 4 weken gemiddeld; substraatteelt: 1 keer per week van het analyselaboratorium en 2 tot 3 keer per week uit eigen bepalingen van EC en ph. 2 Document Teelt- /Gewasregistratie: de klimaatsinstellingen, de gewasverzorging. 3 Document Voedingsschema s: bij gebruik van diverse watersoorten als uitgangswater moet je telkens een ander voedingsschema kiezen. Ook verandert het voedingsschema per teeltfase bij veel gewassen (vegetatieve en generatieve fase). 4 Werkinstructie Klaarmaken Voedingsoplossing: het lezen van het analyserapport, het bedienen van de substraatcomputer, het voorvullen met water, de vulvolgorde van de meststoffen, de controle van de EC- en ph-waarde van de doseringsoplossing, de veiligheid. 5 Document Verbruiksregistratie: veel afnemers. Tuinders die aanvoeren onder een kwaliteitssysteem zijn registratie verplicht. Iedere glastuinder is sowieso verplicht verbruiksgegevens van meststoffen bij te houden door de zgn. Uniforme Milieu Registratie opgelegd door het Productschap voor de Tuinbouw. Vragen 7.2 a De antwoorden zijn als volgt. 1 Een merk biedt net zoveel garantie als een keurmerk. Niet waar. 2 Het keurmerk BRC stelt de voedselveiligheid centraal. Waar. 3 De keurmerken Milieukeur en EKO stellen managementeisen. Niet waar. 4 Het keurmerk MPS-SQ stelt eisen aan de arbeidsvoorwaarden. Waar. 5 Het keurmerk MPS-GAP is ontwikkeld voor supermarkten. Waar. b De antwoorden zijn achtereenvolgens: 1 MPS-SQ. 2 Eurep-GAP. 3 Zelfkeur en EAB. 4 Kwaliteits(zorg)systeem. 5 MPS-ABC. 6 Eurep-GAP. 7 Groenteverwerkende bedrijven. c De antwoorden zijn als volgt. Tracking and tracing: registreren en verbeterpunten opsporen. Besluit Glastuinbouw: overheidsnormen t.a.v. gebruik van energie, meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen en eisen t.a.v. lichthinder. Bij wet vastgelegd. Productaansprakelijkheid: gegarandeerde voedselveiligheid. Speelt dus vooral in de consumptiegewassen. Hygiënecode: set werkinstructies voor een veilige en hygiënische verwerking van consumptiegewassen. 30 KWALITEIT OOGSTEN EN AFZET VERBETEREN

31 Vragen 7.3 a De tabel kan er zo uitzien: Methode om aan bedrijfsvergelijking te doen Voordeel Nadeel 1. Excursiegroep - Regionaal: minder afstanden, bekende omgeving, vertrouwen; klimatologisch vergelijkbaar. - In eigen beheer tuinders: niet per se voorlichters nodig. - Kan op goedkope wijze. - Niet landelijk: minder inzicht in landelijke verschillen (en mogelijk vernieuwende ideeën). 2. Groeinet - Grote landelijke deelname. - Standaardisering van vergelijkingsgegevens binnen de groep. - Kosten van aanschaf en onderhoudsabonnement. 3. Ander registratiepakket - Standaardisering van vergelijkingsgegevens binnen de groep. 4. Via - Eenvoudig. - In eigen beheer van tuindersdeelnemer. - Vergelijkingsgegevens zijn niet (altijd) vrij uitwisselbaar met andere programma s. - Kosten van aanschaf en onderhoudsabonnement. - Wisselende populariteit van pakketten onder tuinders. - Niet (altijd) uitwisselbaar met andere programma s. b De antwoorden zijn als volgt. LTO Groeiservice is een (betaalde) informatiedienst voor teelttechniek en bedrijfsmanagement opgezet door de standsorganisaties in Land- en Tuinbouw. SBE staat voor standaardbedrijfseenheid: een maat om de bedrijfsgrootte van bedrijven uit dezelfde sector met elkaar te vergelijken. UMR-registratie betekent uniforme milieuregistratie. De UMR-registratie is door het PT in een convenant met de overheid afgesproken. Alle tuinders zijn verplicht om verbruiksgegevens betreffende energie, meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen regelmatig aan te leveren. Datatuin is een project van het PT met als doel het standaardiseren van het elektronisch berichtenverkeer. Vragen 7.4 a In de sierteelt is er vaak sprake van veel partijen van geringe omvang. In de groenteteelt gaat het vaker om minder partijen in grote hoeveelheden. b Het maken van EAB s; het automatisch controleren daarvan met de gegevens van de veiling (bijvoorbeeld: het aantal afgeleverde en ontvangen Deense karren); het maken van dagafschriften. KWALITEIT EN RENDEMENT 31

32 c De antwoorden zijn als volgt. 1 Bemiddelingsbureau is aangevinkt. Klokverkoop is het alternatief op een veiling. 2 VBA (Aalsmeer), VON (Bemmel), FloraHolland (Rijnsburg, Naaldwijk, Bleiswijk, Venlo, Eelde), BVV (Vleuten). 3 Deense kar (CC). 4 Potanthurium, veilgroep 43, A1-kwaliteit. d De antwoorden zijn als volgt. FlorEcom: elektronisch platform voor orderversturing tussen siertelers en handelsbedrijven en veilingen. Landelijk Aanbodsbank: aanbodsbank van bloeiende en groene kamerplanten en tuinplanten van de VBA en Flora Holland via Florinet of internet. Orderafhandeling per SMS: na ontvangst van een SMS-bericht wordt een order op de telefoon ingesproken. Met de telefoontoetsen is vervolgens de order te bevestigen (of te annuleren). e De antwoorden zijn als volgt. 1 Apart aan te schaffen onderdelen van een totaalpakket. 2 EAB, dagafschrift, weekafschrift, kopersoverzicht, vergelijking EAB/dagafschrift, afleverbonnen, facturen, koppeling met FlorEcom, koppeling met LAB. f Per 1 januari 2004: één keer per vier weken UMR-gegevens aanleveren bij erkende dienstverlener. En één keer per jaar aan het bevoegd gezag. g Tussenpersonen die de aangeleverde registratiegegevens op compleetheid controleren en aanleveren aan afnemers (veiling of andere afnemer) en/of het bevoegd gezag (PT, gemeente, waterschap). MPS, telersverenigingen en Groeinet zijn erkend. h Tot i In de glasgroenteteelt zijn supermarktacties van grotere invloed. Supermarkten willen op de hoogte zijn van aanvoergegevens om speciale aanbiedingen de kunnen doen. Dat speelt minder in de snijbloemen- en potplantenbranche. j Een afvlakking van pieken en dalen, een uniformere kwaliteit, een betrouwbare aanvoervoorspelling voor de hele telersvereniging (en dus voor de afnemers). k Ongeveer 0,5 kg per m 2. Opdracht 7.1 Stroomschema s in kwaliteitszorgsystemen De antwoorden zijn als volgt. 1 Aangevinkt. 2 Telefoon(cel). 3 Davidster. 4 Islamitisch. 5 Yin-yang. 6 Dierenriemteken: Waterman. 7 Herstellingsteken in muzieknotaties. 8 Man(nelijk). 9 Geheel terugspoelen. 10 Hoogspanningsgevaar. 11 Verboden te roken. 32 KWALITEIT OOGSTEN EN AFZET VERBETEREN

33 12 Etsende/bijtende vloeistof. 13 Vluchtweg. 14 Radioactieve straling. 15 Lift. 16 Hergebruik toegepast. 17 Autostalling. Opdracht 7.2 Werkinstructies ontwerpen Opdracht 7.3 Kosten van kwaliteitszorgsystemen Opdracht 7.4 Registratie voor kwaliteitszorgsystemen KWALITEIT EN RENDEMENT 33

34 Opdracht 7.5 Keurmerken Opdracht 7.6 Bruto- en netto-opbrengsten vergeleken Opdracht 7.7 Bedrijfsregistratieprogramma s 34 KWALITEIT OOGSTEN EN AFZET VERBETEREN