EUROPEES PARLEMENT ONTWERPADVIES. Economische en Monetaire Commissie IN VOORBEREIDING. 9 april van de Economische en Monetaire Commissie

Transcriptie

1 EUROPEES PARLEMENT Economische en Monetaire Commissie IN VOORBEREIDING 9 april 2001 ONTWERPADVIES van de Economische en Monetaire Commissie aan de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en consumentenbeleid inzake milieubeleid en duurzame ontwikkeling: voorbereiding van de Europese Raad in Göteborg (2000/2322(INI)) Rapporteur voor advies: Alain Lipietz PA\ doc PE

2 PE /8 PA\ doc

3 PROCEDUREVERLOOP De Economische en Monetaire Commissie benoemde op haar vergadering van 21 maart 2001 Alain Lipietz tot rapporteur voor advies. De commissie behandelde het ontwerpadvies op haar vergadering van 10 april Op dezelfde/laatstgenoemde vergadering hechtte zij met... stemmen voor en... tegen bij... onthouding(en)/met algemene stemmen haar goedkeuring aan de hierna volgende conclusies. Bij de stemming waren aanwezig:... (voorzitter/waarnemend voorzitter),... (ondervoorzitter),... (rapporteur),... (verving...),... (verving... overeenkomstig artikel 153, lid 2 van het Reglement),... en... PA\ doc 3/8 PE

4 BEKNOPTE MOTIVERING Doel van de strategie voor duurzame ontwikkeling is de succesvolle integratie van het milieubeleid, het economisch beleid en het sociaal beleid. De economie moet in dienst staan van de behoeften van de samenleving, en beide, economie en samenleving, kunnen alleen goed coëxisteren in een gezond natuurlijk milieu. Nu reeds moeten wij een zware economische en sociale tol betalen, omdat wij de invloed van onze huidige productie- en consumptiemethoden op het milieu hebben veronachtzaamd. Economische activa zijn teloor gegaan en ernstige sociale problemen doen zich voor wegens door de mens veroorzaakte klimaatveranderingen, die leiden tot overstromingen, stormen, gezondheidsproblemen en woestijnvorming van voorheen vruchtbaar bouwland. Het probleem is weliswaar erkend door internationale organisaties en vergaderingen - van Rio in 1992 tot Kyoto in 1995 en de ministeriële bijeenkomst van de OESO en de jaarlijkse vergaderingen van de VN-Commissie over duurzame ontwikkeling. Alle zijn zij het erover eens dat het bereiken van duurzame ontwikkeling voor hun landen de hoogste prioriteit is. De stapel papieren en plechtig afgelegde verklaringen staat echter in groot contrast met de getroffen maatregelen. Het is dan ook zeer verheugend dat ook de staatshoofden en regeringsleiders van de EU op de Top van Helsinki in 1999 eindelijk de Europese Commissie hebben verzocht een voorstel in te dienen over een Europese Strategie voor Duurzame Ontwikkeling voor de Europese Raad in juni van dit jaar. De Commissie heeft slechts onlangs op dit verzoek gereageerd en een discussiestuk ter voorbereiding van een ESDO gepubliceerd, dat een brede discussie op gang moet brengen met de andere instellingen, de lidstaten en de civil society. Na afloop van deze discussie is de Commissie van plan een ESDO voor te leggen aan de Europese Raad van Göteborg. Uw rapporteur is van mening dat dit in zo korte tijd onmogelijk is. Op basis van de criteria van de ernst van het probleem, de irreversibiliteit en de vraag of het probleem een Europese dimensie heeft, stelt de Commissie in haar discussiestuk zes terreinen voor die als prioriteiten moeten worden opgenomen in de strategie voor duurzame ontwikkeling: klimaatveranderingen en schone energie, volksgezondheid, beheer van natuurlijke hulpbronnen, armoede en sociale uitsluiting, veroudering, demografie en mobiliteit, bodemgebruik en ruimtelijke ordening. Gezien de huidige crises en de zorgen die het publiek zich momenteel maakt, moeten ook andere terreinen, die eveneens voldoen aan de gestelde criteria, worden opgenomen in de strategie voor duurzame ontwikkeling en al in Göteborg worden besproken: de oorzaken van mond- en klauwzeer, de steeds grotere ondoorlaatbaarheid van de bodem met als resultaat toenemende overstromingen, en het beheer van nucleair afval. Een belangrijke tekortkoming van het discussiestuk van de Commissie is het gebrek aan een algehele visie. Verwacht wordt dat de wereldbevolking, die de laatste jaar verdriedubbeld is, de komende 50 jaar met 20 à 75% zal toenemen, en veel van die groei zal in de minderontwikkelde landen plaatsvinden. Wij moeten ons realiseren dat ons model van economische ontwikkeling leidt tot overconsumptie van de natuurlijke hulpbronnen. De consumptiepatronen die in de OESO-landen overheersen, leggen een zware last op het mondiale milieu. Als deze consumptiepatronen worden uitgebreid tot de gehele wereldbevolking zou dat tot een grotere concurrentiestrijd om schaarsere bronnen kunnen leiden en tot nog meer belasting van het milieu. Vanuit een globaal gezichtspunt moeten wij ons ten doel stellen niet méér natuur te consumeren dan aanvaardbaar zou zijn als de gehele PE /8 PA\ doc

5 wereldbevolking hetzelfde niveau van economische ontwikkeling zou genieten als wij. Sinds de presentatie van het BRUNDTLAND-rapport wordt duurzame ontwikkeling gedefinieerd als een ontwikkeling die tegemoet komt aan de behoeften van het heden, te beginnen met die van de armsten, zonder de mogelijkheid voor toekomstige generaties om tegemoet te komen aan hun eigen behoeften, in gevaar te brengen. Gelijkheid op wereldniveau moet dan ook een belangrijke dimensie worden in de duurzaamheidstrategie van de EU. Op de Top van Göteborg moet Europa zich het strategische doel stellen om de meest bronnenbesparende economie in de wereld te worden, waar een hoge levenstandaard wordt gekoppeld aan goede volksgezondheid, krachtige sociale integratie en samenhang en een milieu van hoge kwaliteit, met als doelstelling op de lange termijn ervoor te zorgen dat het gebruik van de natuurlijke hulpbronnen en de gevolgen voor het milieu in overeenstemming zijn met het draagvermogen van het Europese en mondiale milieu waarbij rekening wordt gehouden met de noodzaak de milieubronnen eerlijk te verdelen om de totale wereldbevolking deel te laten hebben aan de duurzame ontwikkeling. Met betrekking tot de beleidsinstrumenten wordt in het Commissiestuk verklaard dat kosteneffectiviteit de kern vormt van de strategie. Deze benadering is echter niet voor alle problemen geschikt en politici hebben een grotere verantwoordelijkheid dan uitsluitend te kiezen voor de goedkoopste oplossing uit een aantal gegeven mogelijkheden. Ten eerste zijn de (wetenschappelijk) exacte kosten van bepaalde praktijken niet bekend. Het voorzorgbeginsel moet dan ook worden geïntegreerd in de duurzaamheidstrategie en deel uitmaken van alle regelingen waarvoor de informatie niet compleet is. Ten tweede is een benadering waar de kosten-batenverhouding een rol speelt, niet bruikbaar voor problemen waarbij belangrijke goederen (gezondheid, veiligheid, enz.) rechtstreeks in gevaar worden gebracht. In deze gevallen worden van de politieke autoriteiten onmiddellijk maatregelen verlangd, zoals een verbod op het gebruik van bepaalde stoffen. Ten derde is het de taak van de politieke autoriteiten om een kader vast te stellen waarin een kosten-batenbenadering kan werken. Een handel in emissierechten bijvoorbeeld is onmogelijk als de totale beschikbare kwantiteit (en de ontwikkeling ervan op den duur) niet te voren is vastgesteld door politieke keuzes aan de hand van de gestelde doelen. Men had mogen verwachten dat de Commissie de concrete doelen en hoeveelheden voor handelsregelingen meer zou hebben uitgediept, op zijn minst voor enkele van de zes terreinen waar zij vooral aandacht aan heeft besteed. Tenslotte dringt uw rapporteur er bij de Commissie op aan intensiever te zoeken naar wegen om een strategie voor duurzame ontwikkeling op mondiaal niveau te bevorderen. Er is dringend behoefte aan nieuwe instellingen voor mondiaal milieubeheer. Een hervorming van de WTO is achterhaald en de Europese Unie moet erop aandringen dat deze organisatie zich onderwerpt aan de doelstellingen van duurzame ontwikkeling. In het algemeen kan worden gezegd dat het discussiestuk naast goede analyses van de besproken terreinen een groot gebrek vertoont aan politieke richtsnoeren. Er wordt nauwelijks gesproken over politieke stappen die zouden moeten worden genomen om de aangegeven negatieve ontwikkelingen tegen te gaan, en er komt geen visie uit het stuk naar voren betreffende een duurzame Unie. Dit kan het gevolg zijn van de tijd die de Commissie vorig jaar heeft verloren gegaan omdat zij haar prioriteiten niet op tijd heeft kunnen vaststellen. Dus bleef er maar weinig tijd over om de deskundigen uit de politieke en wetenschappelijke wereld en de civil society bij de opstelling van het stuk te betrekken een misser die niet kan worden teniet PA\ doc 5/8 PE

6 gedaan door een periode van vier weken voor het leveren van commentaar op de ingediende ontwerptekst, minder dan een maand voordat de uiteindelijk tekst moet worden ingediend voor de Top van Göteborg. Uw rapporteur verwacht dan ook van de Commissie dat zij voor de staatshoofden en regeringsleiders verschijnt met een tweeledig voorstel: een tekst, die een gecorrigeerde versie is van het discussiestuk waarbij rekening is gehouden met bovenstaande kritiek en beginselen, en een tweede tekst waarin wordt uiteengezet hoe een politiek proces in gang kan worden gezet om te komen tot een in brede kringen aanvaarde, omvattende en bindende duurzaamheidstrategie voor een uitgebreide Unie. Deze strategie zou moeten worden aangenomen tijdens de Raad van de volgende lente, die moet worden tot een regelmatig terugkerende Raad duurzaamheid. Wij vertrouwen erop dat de Commissie zich ervan bewust is dat dit proces vereist dat de NGO s veel meer worden betrokken dan tot dusver het geval is geweest. CONCLUSIES De Economische en Monetaire Commissie verzoekt de ten principale bevoegde Commissie milieubeheer, volksgezondheid en consumentenbeleid onderstaande suggesties in de goed te keuren ontwerpresolutie op te nemen: Het Europees Parlement 1. acht de werkzaamheden van de diensten van de Commissie waardevol, met name waar het de analyse betreft van de zes prioritaire problemen. De termijnen voor de Top van Göteborg zijn nu echter te kort om de civil society nog naar behoren te kunnen raadplegen. Op de Top van Göteborg kan slechts een werkprogramma worden vastgesteld voor een spoedig maar later op te stellen Europese strategie voor duurzame ontwikkeling (ESDO). In dit werkprogramma zullen op basis van het discussiestuk de beginselen van een ESDO worden uiteengezet, de prioritaire problemen worden uitgebreid en de ten uitvoer te leggen instrumenten worden aangegeven; 2. is van mening dat met betrekking tot de beginselen van de ESDO, tenminste drie wijzigingen moeten worden aangebracht in de tekst van het discussiestuk: a) de VN-definitie van duurzame ontwikkeling is volgens het BRUNDTLANDrapport een ontwikkeling die beantwoordt aan de behoeften van het heden, te beginnen met die van de armsten, zonder dat de mogelijkheden van de komende generaties om aan hun eigen behoeften tegemoet te komen, in gevaar worden gebracht. In het discussiestuk van de Commissie wordt de verwijzing naar de sociale rechtvaardigheid weggelaten, hetgeen des te verrassender is omdat later wel wordt verwezen naar de bestrijding van de uitsluiting als een motiverende doelstelling. b) wat deze omissie zo ernstig maakt is dat de internationale dimensie van de rechtvaardigheid op sociaal en milieugebied wordt onderschat. Daarom moet de PE /8 PA\ doc

7 EU duidelijk verklaren dat zij zich ten doel stelt de hulpbronnen van de planeet niet méér te zullen aanspreken dan aanvaardbaar zou zijn wanneer de gehele mensheid het zelfde ontwikkelingsniveau had als zijzelf. Met dit beginsel als uitgangspunt kunnen de doelstellingen van de ESDO worden vastgesteld, die in het discussiestuk van de Commissie wel herhaalde malen worden genoemd maar nooit precies omschreven. Er kan echter geen sprake zijn van een strategie zonder doelstelling; c) In het discussiestuk wordt slechts eenmaal, bij toeval, het voorzorgbeginsel genoemd. De tekst doet het voorkomen alsof, wanneer het doel eenmaal is vastgesteld, de te volgen strategie automatisch voortvloeit uit een optimalisatiecalculatie van bekend veronderstelde kosten. De huidige ecologische crises zijn echter allemaal opgetreden omdat wetenschapsmensen, de publieke opinie en overheden zich te laat de onvoorziene of onderschatte gevolgen van voorafgaande beslissingen hebben gerealiseerd. Het voorzorgbeginsel moet worden erkend als een regelend beginsel van de overheden wanneer zij niet over voldoende informatie beschikken. 3. is van mening dat de zes prioritaire problemen die de Commissie heeft geselecteerd inderdaad de belangrijkste en de meest motiverende problemen zijn. De publieke opinie in Europa wordt echter momenteel opgeschud door andere crises die ook aan de selectiecriteria beantwoorden, met name omdat het Europese problemen zijn. Het werkprogramma dat het resultaat zal zijn van Göteborg zal daarom op zijn minst moeten omvatten: - de MKZ-crisis, die zonder twijfel het gevolg is van het ondergeschikt maken van het profylactische beleid aan het uitvoerbeleid van de Europese landbouw; - de toenemende ondoordringbaarheid van de bodem, die leidt tot overstromingen die des te vaker voorkomen omdat het klimaat warmer wordt. Het is natuurlijk een gevolg van de urbanisatie (die valt onder de bevoegdheid van de lokale overheden) maar ook van de keuzes die zijn gemaakt in de landbouw, die onder Europese bevoegdheid valt; - het beheer van nucleair afval, de opslag en het vervoer binnen en buiten de Gemeenschap. 4. is van mening dat ten aanzien van de aan te wenden instrumenten het discussiestuk tenminste drie wijzigingen zou moeten ondergaan: a) Omdat in het discussiestuk de doelstellingen wel worden genoemd, maar niet nader worden omschreven, kan daar alleen over kosteneffectiviteit worden gesproken. Sommige instrumenten vloeien echter rechtstreeks voort uit het nagestreefde doel. Dat geldt voor: - beleid in de vorm van verboden, regelingen en normen. Regelingen zijn onontbeerlijk bij gevaarlijke praktijken. Zij zijn bovendien economisch het meest efficiënt als zij technieken ingang doen vinden waarvan de PA\ doc 7/8 PE

8 prijs snel daalt, door schaalvoordeel, zodra zij verplicht worden gesteld; - beleid in de vorm van handel in vergunningen. Dat beleid kan alleen worden gevoerd als het totale aantal vergunningen door de overheden wordt vastgesteld, op basis van de nagestreefde doelen; b) Wanneer doeleinden van sociale rechtvaardigheid tot beginselen worden verheven, komen zij vaak in conflict met het beginsel de gebruiker betaalt. De levering van een bepaald aantal fundamentele goederen (water, energie, enz ) moet aan alle burgers worden gegarandeerd. c) Internationale commerciële en financiële problemen worden slechts en passant in fire van het discussiestuk genoemd. Toch is het duidelijk dat de huidige situatie waarin de akkoorden van de Wereldhandelsorganisatie zich bevinden, alsmede de plannen die thans in bespreking zijn aangaande de uitbreiding van de sectoren diensten en investeringen, in strijd zijn met de tenuitvoerlegging van een ESDO. Wij wijzen hier op het voorbeeld van de handel in hormoonkalveren. In een ESDO moet duidelijk worden gesteld dat een van de doelstellingen zal zijn de Wereldhandelsorganisatie te hervormen in die zin dat zij ondergeschikt zal worden gemaakt aan de doelstellingen van duurzame ontwikkeling en aan de internationale toezeggingen op het gebied van de milieubescherming. Deze beginselen zullen ook door de ontwikkelingslanden worden verworpen, met het argument dat de thans ontwikkelde landen in een voorafgaande periode van hun geschiedenis niet aan deze beperkingen werden blootgesteld. In de ESDO moeten dus toezeggingen worden gedaan met betrekking tot technologische overdrachten en financiële steun ten gunste van minder geavanceerde landen, die zich op de weg van de duurzame ontwikkeling willen begeven. PE /8 PA\ doc