J O O D S E F E E S T - e n G E D E N K D A G E N. Incl. De Verbeelding door H.N.Werkman van de Chassidische Legenden

Transcriptie

1 D e e l D J O O D S E F E E S T - e n G E D E N K D A G E N - Incl. De Verbeelding door H.N.Werkman van de Chassidische Legenden

2 INHOUD Algemene inhoud Algemene literatuur Inleiding: Categorieën van de feesten 1. Begrippen 1.1. Heiligen 1.2. Gedenken 1.3. Tijd 1.4. Symbolen 2. Sjabbat Sjabbat en joodse volk 2.1. Betekenis van de sjabbat 2.2. Sjabbat thuis 2.3. Het werkverbod 2.4. Sjabbat in de synagoge Lecha Dodi Overzicht Tora-lezingen (éénjarige rooster) 3. Jom Tov - joodse feesten Geworteld in de geschiedenis 3.1. Overzicht van de feest- en gedenkdagen 3.2. Karakter van de feest- en gedenkdagen 3.3. Kenmerken van de pelgrimsfeesten 3.4. Rosj Chodesj (Nieuwe maansfeest) 3.5. De Joden een Jood? (Christenen en de joodse feesten) Aanhangels: Joodse feestkalender Overzicht joodse feesten en hun christelijke parallel 4. Pesach bitter en zoet 4.1. Historische ontwikkeling 4.2. Op weg naar Pesach 4.3. Sederavond 4.4. Pesachfeest 4.5. Het christelijke paasfeest 4.6. Mimouna: feest van Joden en Moslims 4.7. (Oud-) Nederlandse paasgebruiken Haggada van de Sederavond Het vijfde kind... het kind dat niet meer vragen kan Getallenlied Verhaal: Geduld hebben en geloven in een betere toekomst D.0.2

3 5. Herdenkingsdagen 5.1. Omer-tijd 5.2. Gedenkdagen 5.3. Jom hasjoa 5.4. Andere gedenkdagen 5.5. Sjavoe ot een lopend vuur 5.6. Tisja Be aw (9 Av) 5.7. Christelijke parallellen Aanhangsel: HaTikva, het israëlische volkslied Verhaal: Het Pinksterfeest in een kibboets 6. De geduchte dagen 6.1. Rosj hasjana 6.2. Tussendagen 6.3. Jom Kippoer 6.4. Christelijke parallel Kol Nidrei Sfeertekening Verhaal bij Rosj hasjana: Goede voornemens Verhaal bij Jom Kippoer: Brood in je hand 7. Soekkot en Simchat Tora : feest voor Joden en niet-joden 7.1. Historische achtergrond 7.2. Symbolen 7.3. Soekkot-viering 7.4. Slotfeest 7.5. Simchat Tora Aanhangsel: Christelijke parallellen Verhaal bij Soekot: De soeka Verhaal bij Simchat Tora:Het feest 8. Winterfeesten : feesten van vernieuwing 8.1. Chanoeka: Zicht op het licht 8.2. Toe Bisjwat: De mens is als een boom 8.3. Poerim: Feest van goed en kwaad 8.4. Kerstfeest: Joodse wortels? of! Boom van kennis van goed en kwaad Vier maal Nieuwjaar Verhaal bij Chanoeka: De weddenschap Verhaal bij Poerim: U ook een ster meneer D.0.3

4 Algemene literatuur * R. Boon, De joodse wortels van de christelijke eredienst, Mededelingen prof. dr. G. van der Leeuwstichting afl.40, Amsterdam * J. den Hartogh, De joodse weg - Een inleiding in de godsdienst van het Jodendom, Zoetermeer * P.A. Honing, Levend Joods Geloof, Amsterdam * F. Maeijer,... en daarom wordt dit vandaag nog gevierd - joodse en christelijke feesten, Baarn * Henk van der Molen, Met de Joden op weg - van de wieg tot het graf, van feest tot feest, van eeuw tot eeuw, Meppel * Jakob J. Petuchowski, Van Pesach tot Chanoeka - de wereld van de joodse feesten en gebruiken, Baarn * S. Schoon, Naar aanleiding van de joodse najaarsfeesten, V.en B. 20e jr.gang nr.2, Kampen * E. van Voolen, Joodse feesten, V.en B. 17e jr.gang nr.1, Kampen * Rabbijn S. Ph.de Vries Mzn., Joodse riten en symbolen, re druk, Amsterdam * Badèrech - op weg naar praktisch Joods leven, rabbijn I. Vorst en anderen, 2e druk, Amsterdam 1990/5751. * Wegwijs in het Jodendom, Chaim Pearl en Reuben S. Brookes, 3e druk, Amsterdam * Willem Zuidema, Gods partner - ontmoeting met het Jodendom, Baarn 1977, p * Tenachon over de joodse feesten, 12 delen, B. Folkertsma Stichting D.0.4

5 INLEIDING: Categorieën van de feesten Het joodse leven manifesteert zich met name in de viering van de feest- en gedenkdagen. Het Jodendom kent geen leerstellig middelpunt, zoals het Christendom. Wat in het Christendom door de geloofsbelijdenis(sen) wordt uitgedrukt, wordt in het Jodendom door middel van de rituele handelingen en de symbolische gebruiken van de feesten aangeduid. Binnen de joodse liturgie bestaat hierbij een bepaalde hiërarchie met betrekking tot de belangrijkheid van de op de religieuze kalender voorkomende feest- en gedenk- dagen. Deze dagen worden in verschillende categorieën ondergebracht. Categorieën feesten Bij de joodse feesten staat de sjabbat voorop, een paleis in de tijd (Heschel). De betekenis hiervan gaat terug naar de schepping van de wereld. Op deze dag komt in orthodoxe kringen het maatschappelijke leven tot stilstand ter ere van de Schepper. Deze zevende dag wordt, hoe dan ook, volkomen anders beleefd dan een gewone werkdag. De tweede categorie wordt gevormd door de drie zgn. pelgrimsfeesten, de aan de natuur gerelateerde feesten: Pesach, Sjavoe ot of Wekenfeest en Soekkot of Loofhuttenfeest. Het zijn de traditionele oogstfeesten, waaraan later een religieuze betekenis is gehecht, herinnerend aan een episode van de tocht van het volk naar het beloofde land. Pesach als herdenking van de uittocht uit Egypte, Sjavoe ot als herdenking van de openbaring van de Tora op de berg Sinaï, Soekkot als herdenking van tocht door de woestijn. Een zeer belangrijke groep wordt gevormd door de zgn. Hoge Feesten, beginnend met Rosj hasjana (joods nieuwjaar) en tien dagen later eindigend met de totale vastendag Jom Kippoer (Grote Verzoendag). Deze periode van tien dagen - ook wel de Ontzagwekkende Dagen genoemd - stempelt de joodse wereld, van (ultra-)orthodox tot seculier. Dan zijn er de kleine, post-mozaïsche, feestdagen, te weten: Tisja Be-Av, Poerim, Chanoeka en Toe bisjwat. Op Tisja Be-Av, het Pearl Harbour van het Jodendom, wordt de verwoesting van de Eerste en de Tweede Tempel herdacht. Het is een vastendag, waarop samenballend stil gestaan wordt bij alle rampspoed van het joodse volk. Poerim is het joodse carnaval, de bevrijding van de uitroeiing door Amalek. Chanoeka of Inwijdingsfeest doet beleven dat alleen nonconformisme, het zelfstandig blijven denken een totalitaire staat kan doen vallen. Toe bisjwat, het Nieuwjaar van de Bomen, leert dat inderdaad de woestijn kan bloeien als een roos, dankzij de zorg voor voldoende groen. Na de Tweede Wereldoorlog zijn aan de liturgische kalender tenslotte als laatste categorie een aantal gedenkdagen toegevoegd. Dit zijn Jom hasjoa, ter nagedachtenis van de zes miljoen vermoorde slachtoffers en helden tijdens de Sjoa; Jom ha Atsmaoet, Onafhankelijkheidsdag, de stichting van de staat Israël, met daaraan voorafgaand Jom hazikaron, de dag ter herdenking van de gevallen israëlische soldaten; Jom Jeroesjalajim (dag van Jeruzalem), de herdenking van de hereniging van Jeruzalem na de zesdaagse oorlog van Deze gedenkdagen vallen allemaal in de Omertijd, traditiegetrouw een periode van rouw en gedenken. De data van deze herdenkingsdagen staan vast, maar de viering is nog niet uitgekristalliseerd. (Literatuur: Ab Caransa, Jodendom - een gelede levensbeschouwing, Kampen 1996.) D.0.5