In t kort feesten en gedenkdagen van Israël

Transcriptie

1 In t kort feesten en gedenkdagen van Israël 1

2 Inhoud Inleiding 3 Sjabbat Sabbat 4 Sjabbatsjaar en Jubeljaar 5 Rosj Hasjana - Joods Nieuwjaar/Dag van de Bazuin 6 Jom Kippoer - Verzoendag 8 Soekot - Loofhuttenfeest 11 Sjemini Atseret Slotfeest 13 Simchat Tora Vreugde der Wet 13 Chanoeka Inwijdingsfeest/Lichtenfeest 14 Toe Bisjwat - Bomenfeest 16 Poerim Lotenfeest 16 Pesach en Matsot Pascha en feest van ongedesemd brood 18 Jom Hasjoa Holocaust herdenkingsdag 21 Lag Ba omer 33 ste van de Omertijd 21 Jom Jeroesjalaiem Herinnering Jeruzalem Sjavoe ot Wekenfeest 22 Tisja Be av Treurdag verwoesting tempel 25 Israël kalender 25 Pag. 2

3 Inleiding Deze bijdrage wil de lezer door middel van korte samenvattingen kennis laten maken met de feesten en gedenkdagen van Israël. De meeste feesten zijn door God zelf ingesteld. Altoosdurende feesttijden, die moeten worden gevierd als heilige samenkomsten. Veelal worden ze in huiselijke kring gevierd. Aanvankelijk speelde de tabernakel en later de tempel te Jeruzalem een belangrijke rol bij de viering. Met name bij de drie zgn. pelgrimsfeesten, de oogstfeesten. Dankbaarheid, vreugde, afhankelijkheid, eerbied, gehoorzaamheid, regelmaat, bevrijding, vrijheid, vergeving, genade, etc. worden in de feesten en de gedenkdagen duidelijk en krijgen betekenis. Of met andere woorden gezegd, de mensen beseffen bij de feesten en de gedenkdagen de afhankelijkheid van hun schepper, de Here God. Ook de kinderen worden volop bij de viering van de feesten en de gedenkdagen betrokken. Gehoopt wordt dat het kennisnemen van deze bijdrage zal leiden tot een uitgebreidere bestudering van de Joodse feesten en gedenkdagen, om zo Gods omgaan en bedoelingen met zijn volk beter te verstaan. En in het verlengde daarvan, Gods omgaan en bedoelingen met de gemeente, die geënt is op de stam van de edele olijf (Israël). -niet gij draagt de wortel, maar de wortel u (Romeinen 11:18). 3

4 Sjabbat - Sabbat Gedenk de sabbatdag, dat gij die heiligt; zes dagen zult gij arbeiden en al uw werk doen; maar de zevende dag is de sabbat van de HERE, uw God; dan zult gij geen werk doen, gij noch uw zoon, noch uw dochter, noch uw dienstknecht, noch uw dienstmaagd, noch uw vee, noch de vreemdeling die in uw steden woont. Want in zes dagen heeft de HERE de hemel en de aarde gemaakt, de zee en al wat daarin is, en Hij rustte op de zevende dag; daarom zegende de HERE de sabbatdag en heiligde die. Exodus 20:8-11 De HERE sprak tot Mozes: Spreek tot de Israëlieten en zeg tot hen: De feesttijden des HEREN, die gij zult uitroepen als heilige samenkomsten, zijn mijn feesttijden. Zes dagen mag arbeid verricht worden, maar op de zevende dag zal er een volkomen sabbat zijn: een heilige samenkomst; generlei arbeid zult gij verrichten, het is een sabbat voor de HERE in al uw woonplaatsen. Leviticus 23:1-3 Onderhoud de sabbatdag, dat gij die heiligt, zoals de HERE, uw God, u geboden heeft. Zes dagen zult gij arbeiden en al uw werk doen, maar de zevende dag is de sabbat van de HERE, uw God; dan zult gij geen werk doen, gij, noch uw zoon, noch uw dochter, noch uw dienstknecht, noch uw dienstmaagd, noch uw rund, noch uw ezel, noch uw overige vee, noch de vreemdeling die in uw steden woont, opdat uw dienstknecht en uw dienstmaagd rusten zoals gij; want gij zult gedenken, dat gij dienstknechten in het land Egypte geweest zijt, en dat de HERE, uw God, u vandaar heeft uitgeleid met een sterke hand en met een uitgestrekte arm; daarom heeft u de HERE, uw God, geboden de sabbatdag te houden. Deuteronomium 5:12-15 De wekelijkse rustdag waarop niet gewerkt mag worden. Na zes dagen van werken, creëren, scheppen, etc. volgt de zevende dag als heilige rustdag (sjabbat = rusten). Op vrijdagavond na zonsondergang begint de sjabbat en duurt tot zaterdagavond na zonsondergang. De sjabbat begint op vrijdagavond met het ontsteken van twee sjabbatskaarsen, symboliserend het gedenken en het heiligen van deze dag. Kinderen worden gezegend. Daarna volgt een sjabbatsmaaltijd met wijn en brood. De wijn verwijst naar alle goede gaven die God geeft en het brood naar de dubbele hoeveelheid manna die in de woestijn voor de sjabbat mocht worden opgeraapt. Het sjabbatbrood, de challah, bestaat daarom uit twee gevlochten broden. Op zaterdagochtend wordt in de synagoge uit de Tora gelezen en uitgelegd. Er worden psalmen en liederen gezongen en gebeden uitgesproken. Een heilige samenkomst (Leviticus 23:3). 4

5 De sjabbat is een altoosdurend verbond tussen God en zijn volk Israël. De Israëlieten zullen de sabbat onderhouden, door de sabbat te vieren, zij en hun nageslacht, als een altoosdurend verbond. Tussen Mij en de Israëlieten is deze een teken voor altoos, want in zes dagen heeft de HERE de hemel en de aarde gemaakt, en op de zevende dag heeft Hij gerust en adem geschept. Exodus 31:16-17 Sjabbatsjaar en Jubeljaar Om de zeven jaar was er een sjabbatsjaar. De akkers moesten hun rust krijgen. Er mocht niets op worden verbouwd. Schulden moesten worden kwijtgescholden. Slaven kregen hun vrijheid terug. Na zeven sjabbatjaren volgde het jubeljaar, het vijfstigste jaar. Dan werd alle scheefgroei weer rechtgezet. Met de sjabattsjaren en de jubeljaren werd o.a. voorkomen dat de rijken steeds rijker zouden worden en de armen steeds armer. Zie Liviticus 25 en Deuteronomium 15. 5

6 Rosj Hasjana - Joods Nieuwjaar / Dag van de Bazuin (2 dagen) Op de eerste dag van de zevende maand (Tisjri) had de Here een rusdag bevolen, een heilige samenkomst die met bazuingeschal (Sjofar = Ramshoorn) moest worden aangekondigd. Een jubeldag. (Leviticus 23:24 en Numeri 29:1) Rosj Hasjana is het begin van tien dagen van berouw en inkeer, die eindigen met Jom Kipoer (Verzoendag). Dagen van zelfonderzoek en een tijd om onderlinge geschillen bij te leggen. Eerst als je in het reine bent gekomen met wie je een geschil had, ben je toe aan Jom Kipoer (Verzoendag), de verzoening met God. Veelal is het de gewoonte om op Rosj Hasjana helemaal in het wit gekleed te gaan, om te symboliseren wat in Jesaja 1:18 staat. Komt toch en laat ons tezamen richten, zegt de HERE; al waren uw zonden als scharlaken, zij zullen wit worden als sneeuw; al waren zij rood als karmozijn, zij zullen worden als witte wol. Ros Hasjana wordt ook wel de Dag van de Bazuin genoemd, omdat de Sjofar met zijn oproep tot inkeer centraal staat. Over het blazen van de bazuin (Sjofar) als dringende oproep tot bekering lezen we in Joël 2:15-19: Blaast de bazuin op Sion, heiligt een vasten, roept een plechtige samenkomst bijeen. Vergadert het volk, heiligt de gemeente, roept de ouden bijeen, vergadert de kinderen en de zuigelingen; de bruidegom trede uit zijn kamer en de bruid uit haar bruidsvertrek. Laat de priesters, de dienaren des HEREN, tussen de voorhal en het altaar wenen en zeggen: Spaar, HERE, uw volk en geef uw erfdeel niet prijs aan de smaad, zodat de heidenen met hen zouden spotten. Waarom zou men onder de volken zeggen: Waar is hun God? Toen nam de HERE het op voor zijn land en Hij kreeg medelijden met zijn volk. De HERE antwoordde zijn volk: Zie, Ik zal u koren, most en olie zenden, zodat gij daarmede verzadigd wordt, en Ik zal u niet meer prijsgeven tot een smaad onder de volken. In de Bijbel heeft de Dag van de Bazuin nog niet de betekenis van nieuwjaarsdag (Rosj Hasjana). Dat is pas later ontstaan. Nu wordt niet alleen de dag van berouw en bekering, maar ook het nieuwe jaar met het blazen van de bazuin aangekondigd. De mensen krijgen de kans opnieuw te beginnen. Het begin van een zoet Nieuwjaar. Men eet appels met honing en andere zoete gerechten en wenst elkaar een goed en zoet Nieuwjaar toe met de wens moge je worden ingeschreven voor een goed jaar. Die wens staat veelal ook op de nieuwjaarskaartjes. De Dag van de Bazuin kan ook worden gezien als een heenwijzing naar de wederkomst van de Here Jezus. Het is er als het ware een voorafschaduwing van. 6

7 En Hij zal zijn engelen uitzenden met luid bazuingeschal en zij zullen zijn uitverkorenen verzamelen uit de vier windstreken, van het ene uiterste der hemelen tot het andere. Matteüs 24:31: in een ondeelbaar ogenblik, bij de laatste bazuin, want de bazuin zal klinken en de doden zullen onvergankelijk opgewekt worden en wij zullen veranderd worden. 1 Korintiërs 15:52: 7

8 Jom Kippoer - Verzoendag (1 dag) Na de dagen van berouw en inkeer, die begonnen op Rosj Hasjana (dag van bekering / dag van de bazuin), wordt op de tiende dag van de zevende maand (Tisjri) de Verzoendag gehouden. Het is voor Israël de allerheiligste dag van het jaar. Nog meer dan op de Sjabbat ligt het openbare leven op Jom Kippoer vrijwel geheel stil. Maar op de tiende van die zevende maand is de Verzoendag; een heilige samenkomst zult gij hebben en gij zult u verootmoedigen en de HERE een vuuroffer brengen. Op die dag zult gij generlei arbeid verrichten, want het is de Verzoendag, om over u verzoening te doen voor het aangezicht van de HERE, uw God. Want ieder die zich op die dag niet zal verootmoedigen, zal uitgeroeid worden uit zijn volksgenoten. Ieder die enige arbeid verricht op die dag, zal Ik verdelgen uit het midden van zijn volk. Generlei arbeid zult gij verrichten: het is een altoosdurende inzetting voor uw geslachten, in al uw woonplaatsen. Het zal u een volkomen sabbat zijn en gij zult u verootmoedigen. Op de negende van de maand, des avonds, van avond tot avond, zult gij uw sabbat vieren. Leviticus 23:27-32 Wat op de Verzoendag moest gebeuren staat vermeld in Leviticus 16. Zo werden er door het volk twee geitenbokken bij de hogepriester gebracht om er het lot over te werpen. Naar het lot werd het ene dier aangewezen om geslacht te worden voor een brandoffer (chattat). De hogepriester ging het allerheiligste binnen en sprenkelde bloed op en voor de verzoeningsplaat die op en voor de ark lag. Het andere dier (azazel), daartoe door het lot aangewezen, werd de woestijn ingejaagd, wegdragende al de zonden van het volk die de hogepriester symbolisch met zijn handen op de kop van het dier had gelegd. In psalm 103 wordt zo mooi verwoord waar het met de Verzoendag (ook wel genoemd Grote Verzoendag) om gaat. 1 Van David. Loof de HERE, mijn ziel, en al wat in mij is, zijn heilige naam; 2 loof de HERE, mijn ziel, en vergeet niet een van zijn weldaden; 3 die al uw ongerechtigheden vergeeft, die al uw krankheden geneest, 4 die uw leven verlost van de groeve, die u kroont met goedertierenheid en barmhartigheid, 5 die uw ziel verzadigt met het goede, zodat uw jeugd zich vernieuwt als die van een arend. 6 De HERE doet gerechtigheid en recht aan alle verdrukten. 8

9 7 Hij maakte Mozes zijn wegen bekend, de kinderen Israëls zijn daden. 8 Barmhartig en genadig is de HERE, lankmoedig en rijk aan goedertierenheid; 9 niet altoos blijft Hij twisten, niet eeuwig zal Hij toornen; 10 Hij doet ons niet naar onze zonden en vergeldt ons niet naar onze ongerechtigheden; 11 maar zo hoog de hemel is boven de aarde, zo machtig is zijn goedertierenheid over wie Hem vrezen. 12 Zover het oosten is van het westen, zover doet Hij onze overtredingen van ons; 13 gelijk zich een vader ontfermt over zijn kinderen, ontfermt Zich de HERE over wie Hem vrezen. 14 Want Hij weet, wat maaksel wij zijn, gedachtig, dat wij stof zijn. 15 De sterveling zijn dagen zijn als het gras, als een bloem des velds, zo bloeit hij; 16 wanneer de wind daarover is gegaan, is zij niet meer, en haar plaats kent haar niet meer. 17 Maar de goedertierenheid des HEREN is van eeuwigheid tot eeuwigheid over wie Hem vrezen, en zijn gerechtigheid over kindskinderen, 18 over hen die zijn verbond onderhouden, en aan zijn bevelen denken om die te doen. 19 De HERE heeft zijn troon in de hemel gevestigd, zijn koningschap heerst over alles. 20 Looft de HERE, gij zijn engelen, gij krachtige helden die zijn woord volvoert, luisterend naar de klank van zijn woord. 21 Looft de HERE, al zijn heerscharen, gij zijn dienaren, die zijn wil volbrengt. 22 Looft de HERE, al zijn werken, aan alle plaatsen zijner heerschappij. Loof de HERE, mijn ziel. Sinds de verwoesting van de tempel te Jeruzalem wordt er niet meer geofferd. Als vervanging voor de verzoening van hun zonden zijn nu tijdens Jom Kippoer belangrijk: het gebed (tifilah), de bekering (tesjoevah) en de vrijgevigheid (tsedakah). Het belangrijkste is echter het vasten. Er wordt 24 uur lang niets gegeten. 9

10 De ochtend na Jom Kippoer komt men weer in de synagoge voor overdenking en inkeer. Ook nu gaat men veelal, zoals met Rosj Hasjana, in het wit gekleed, om te symboliseren wat in Jesaja 1:18 staat. Komt toch en laat ons tezamen richten, zegt de HERE; al waren uw zonden als scharlaken, zij zullen wit worden als sneeuw; al waren zij rood als karmozijn, zij zullen worden als witte wol. Voor de laatste keer wordt de Sjofar geblazen en daarna wordt er een maaltijd gehouden. Er worden veel zoete gerechten gegeten (honingcake, zoet sabbatsbrood, etc.) en zoete wijn gedronken. 10

11 Soekot - Loofhuttenfeest (7 dagen) Het loofhuttenfeest is in Israël de viering van het einde van de oogst, in de herfst. De oogst van druiven, vijgen, granaatappels, olijven en dadels. Het is het grootste oogstfeest. (Leviticus 23:33-43). Het loofhuttenfeest is door God ingesteld als een altoosdurende inzetting. Het is een vreugdevol feest... en gij zult vrolijk zijn voor het aangezicht van de Here uw God, zeven dagen lang. (vers 40). Tijdens de viering van het feest verblijft men gedurende 7 dagen zoveel mogelijk in de Soeka (hut), ter herinnering aan de veertig jaren durende woestijnreis toen het volk Israël uit Egypte werd geleid en in tenten hebben gewoond. In Israël zie je tijdens het loofhuttenfeest overal primitieve hutten gebouwd van onbehandeld en ongeverfd hout (veelal takken) met een dak van palmtakken of rietmatten. Door het dak heen moeten de lucht en de sterren zichtbaar zijn, om te denken aan de afhankelijkheid van de bescherming van God. Ze staan daarom buiten op platte daken, balkons, in tuinen, op binnenpleinen, etc.. In de Joodse traditie wordt tijdens het Loofhuttenfeest het bijbelboek Prediker gelezen en vaak ook Psalm 27. Het loofhuttenfeest behoort met pesach en het wekenfeest tot de drie zogenaamde Pelgrimsfeesten (oogstfeesten, vreugdefeesten) waarop men naar Jeruzalem trok om te offeren in de tempel. Driemaal per jaar zal ieder die onder u van het mannelijk geslacht is, voor het aangezicht van de HERE, uw God, verschijnen op de plaats die Hij verkiezen zal: op het feest der ongezuurde broden, op het feest der weken en op het loofhuttenfeest. Maar hij zal dan niet met lege handen voor het aangezicht des HEREN verschijnen: 17 ieder naar zijn vermogen, naar de zegen die de HERE, uw God, u gegeven heeft. Deuteronomium 16:16-17 De term loofhut heeft niet te maken met loven en prijzen, maar met het loof van de bomen. Er wordt een feestbundel samengesteld uit vier boomsoorten. Een palmtak (lolav), een citrusvrucht (etrog), drie mirtetakken (hadasiem) en twee beekwilgtakjes (aravot). Iedere morgen moeten ze met deze feestbundel in de rechterhand in vier windrichtingen zwaaien met hun gezicht naar Jeruzalem gekeerd en zeggen: Geprezen bent U, Eeuwige, onze God, Koning van de aarde, die ons heeft geheiligd door ons uw gebod op te dragen met de loelavbundel te zwaaien. Het is een erkenning van Gods heerschappij. De bundel takken en de vrucht symboliseren vier soorten mensen: citrusvrucht (zonder gebrek) voor mensen die Gods woord kennen en er 11

12 naar leven; palmtak voor degenen die Gods woord wel kennen maar niet naar leven; mirtetakken voor mensen die Gods woord niet kennen maar wel handelen naar Gods wil; beekwilgtakjes voor mensen die Gods woord niet kennen en niet handelen naar Gods wil. Zo worden in feite alle soorten mensen bij het Loofhuttenfeest betrokken. Ten tijde van de tempel werd tijdens het Loofhuttenfeest water geput uit de bron van Siloam en elke dag in kruiken in een grote processie rond het tempelgebouw gedragen. Op de zevende dag zeven keer. Het water werd daarna over het altaar uitgegoten. Men zong en danste van vreugde. Toen de Here Jezus op het Loofhuttenfeest was maakte Hij duidelijk hetgeen Jesaja profeteerde in hoofdstuk 12 vers 3. Dan zult gij met vreugde water scheppen uit de bronnen des heils. In Johannes 7:37-39 lezen we daarover: En op de laatste, de grote dag van het feest, stond Jezus en riep, zeggende: Indien iemand dorst heeft, hij kome tot Mij en drinke! Wie in Mij gelooft, gelijk de Schrift zegt, stromen van levend water zullen uit zijn binnenste vloeien. Dit zeide Hij van de Geest, welke zij, die tot geloof in Hem kwamen, ontvangen zouden; want de Geest was er nog niet, omdat Jezus nog niet verheerlijkt was. Onder de christelijke feesten kom je geen tegenhanger van het Loofhuttenfeest tegen, zoals dat bijvoorbeeld voor Pasen (Pesach) en Pinksteren (Sjavoeot) wel het geval is. In de toekomst zal dat veranderen omdat God dan de volkeren zal verplichten ieder jaar naar Jeruzalem te gaan om zich neer te buigen voor de Koning, de Here der heerscharen, en het Loofhuttenfeest samen met de Joden te vieren. Wie weigert te gaan krijgt geen regen meer. (Zacharia 14:16-19). Zo zal het Loofhuttenfeest er in de eindtijd een dimensie bij krijgen. 12

13 Sjemini Atsèret (Slotfeest) 8 e dag Dit feest sluit het Loofhuttenfeest af. Men bidt om regen in de hoop op een vruchtbaar jaar. Letterlijk betekent het: 'de achtste dag van het samenkomen'. Op zich is zeven dagen al genoeg, maar het is voor God moeilijk om afscheid te nemen, daarom blijven de joden nog een dagje. Simchat Tora (Vreugde der Wet) 9 e dag De negende en laatste dag van het Loofhuttenfeest is het Simchat Tora. Beleidende joodse mensen lezen elke week een flink stuk uit de Tora ('de wet', deze bevat de eerste vijf boeken uit de bijbel). Op deze dag is de hele Tora (neergeschreven op boekrollen) doorgelezen en doorgeleerd en begint men in de synagoge weer opnieuw. Of beter gezegd: de Tora wordt verder gelezen, want elke keer kom je weer nieuwe dingen tegen. Dit gaat gepaard met een uitbundig feest waarbij de Tora, gehuld in een feestelijk kleed en versierd met zilver en juwelen, dansend wordt rondgedragen in de synagoge. Alle kinderen (ook jonger dan 13) zijn dan welkom, zij zwaaien met vlaggetjes en over hun hoofden worden (als onder een huwelijksbaldakijn) gebedsmantels uitgestrekt. Na afloop worden bruidssuikertjes uitgedeeld. 13

14 Chanoeka - Inwijdingsfeest / Lichtenfeest (7 dagen) Dit feest wordt niet in de Bijbel vermeld als een hoogtijdag voor de Here. Tijdens dit feest wordt jaarlijks de herinwijding van de tempel te Jeruzalem herdacht (165 jaar voor Christus). De herinwijding van de tweede tempel na de overwinning van Juda de Maccabeeër op de Syrische koning Antiochus, die de tempel had ontheiligd. Chanoeka, ook wel het Vernieuwingsfeest genoemd, begint op de 25 e van de maand Kisler en duurt zeven dagen. Het feest herinnert ook aan het wonder tijdens de herinwijding. Met olie genoeg voor slechts één dag, brandde de zevenarmige kandelaar (menora) in de tempel maar liefst acht dagen. Een wonder. Daarom ontsteekt men op Chanoeka in plaats van de zevenarmige kandelaar (menora) een achtarmige kandelaar(chanoekia). De Chanoekia heeft naast de acht armen een extra arm met een kaars waarmee men de acht andere kaarsen aansteekt. Deze extra arm wordt sjamas(dienaar) genoemd. Uit Johannes 10:22-23 blijkt dat de Here Jezus ook Chanoeka (Vernieuwingsfeest) heeft gevierd. Toen kwam het Vernieuwingsfeest te Jeruzalem; het was winter. En Jezus wandelde in de tempel, in de zuilengang van Salomo. Maar niet alleen bij de herinwijding van de tweede tempel werd feest gevierd, ook bij de inwijding van de eerste tempel (tempel van Salomo). Psalm 30, een psalm van David, is een lied dat is geschreven voor de tempelinwijding. 1 Een psalm. Een lied voor de tempelwijding. Van David. 2 Ik zal U verhogen, HERE, want Gij hebt mij opgetrokken, en mijn vijanden geen vreugde over mij gegeven. 3 HERE, mijn God, tot U riep ik om hulp, en Gij hebt mij genezen. 4 HERE, Gij deedt mij opkomen uit het dodenrijk, Gij hebt mij leven gegeven, zodat ik niet in de groeve nederdaalde. 5 Psalmzingt de HERE, gij zijn gunstgenoten, en looft zijn heilige naam; 6 want een ogenblik duurt zijn toorn, een leven lang zijn welbehagen; des avonds vernacht het geween, tegen de morgen is er gejuich. 7 In mijn onbezorgdheid had ik gedacht: ik zal nimmer wankelen 8 HERE, door uw welbehagen hadt Gij mijn berg bevestigd 14

15 Gij verborgt uw aangezicht, ik stond verschrikt. 9 Tot U, HERE, riep ik, en tot de Here smeekte ik om genade: 10 Wat voor gewin ligt er in mijn bloed, in mijn nederdalen in de groeve? Kan het stof U loven, kan dat uw trouw vermelden? 11 Hoor, HERE, en wees mij genadig, HERE, wees mij een helper. 12 Mijn rouwklacht hebt Gij veranderd in een reidans, mijn rouwkleed hebt Gij losgemaakt, met vreugde mij omgord, 13 opdat mijn ziel U zou psalmzingen, en nimmer verstommen. HERE, mijn God, voor altoos zal ik U loven. 15

16 Toe Bisjwat Bomenfeest De 15 e dag van de maand Sjevat wordt het nieuwjaar voor de bomen (het feest der bomen) genoemd. Het is de gewoonte om op deze dag zo veel mogelijk verschillende vruchten te eten. Rozijnen zijn één van de favorieten vruchten van Toe Bisjwat. In Israël worden op Toe Bisjwat veel bomen geplant door schoolkinderen. De dag geldt er als vrij algemene boomplantdag. Oorspronkelijk was deze verjaardag van de bomen belangrijk bij de toepassing van de wetten over het afdragen van oogst aan de Tempel. God had verboden fruit te eten afkomstig van een boom in z n eerste drie jaren. In het vierde jaar na planting van de boom moesten er vruchten naar de Tempel worden gebracht. Pas in het vijfde jaar mochten de vruchten ervan worden gegeten. Wanneer gij komt in het land en allerlei vruchtbomen plant, dan zult gij de vrucht daarvan als verboden beschouwen; drie jaar lang zal zij u verboden zijn, zij zal niet gegeten worden. In het vierde jaar echter zullen alle vruchten daarvan tot een lofprijzing de HERE geheiligd zijn. In het vijfde jaar zult gij dan de vrucht daarvan eten, opdat zij u een grotere opbrengst geven: Ik ben de HERE, uw God (Leviticus 19:23-25). Het is een oude gewoonte om speciaal op Toe Biesjwat te bidden voor een goede en mooie etro (citrusvrucht) voor de komende Soekot (Loofhuttenfeest). Poerim - Lotenfeest (1 dag) Tijdens Poerim wordt de verlossing van de Joden in Perzië uit de handen van Haman gevierd. Haman wilde de Joden uitmoorden. Door middel van het lot (daarom de naam lotenfeest) wilde hij bepalen op welke dag dat zou moeten gebeuren. Koningin Esther, een Jodin, was hem te slim af en wist het duivelse plan te verijdelen. Haar oom Mordechai vertelde haar van de plannen van Haman en vroeg haar de koning te vragen de plannen tegen te houden. Ze roept alle Joden op drie dagen te bidden en te vasten. Daarna gaat ze ongenodigd naar de koning, haar leven in de waagschaal stellende. Kom ik om, dan kom ik om (Esther 4:16b). De koning ontving Esther en liet zich door haar overtuigen. De uitroeiing van de Joden werd voorkomen. In plaats van Mordechai werd Haman opgehangen. Poerim is een uitbundig feest. Mensen gaan verkleed naar de synagoge, waar 16

17 uit Esther wordt voorgelezen vanuit een rol. Iedere keer als de naam Haman wordt gelezen, wordt er herrie gemaakt met ratels. Mensen geven elkaar op Poerim cadeaus en aan armen worden er voedselpakketten uitgereikt. Een speciale lekkernij die tijdens het feest wordt gegeten zijn de zogenaamde Hamansoren. Een koekje in de vorm van een oor met erop zoete jam, symboliserend de zoete smaak van de overwinning op Haman. Esther heeft bepaald dat de verlossing ieder jaar moet worden gevierd op het lotenfeest. En koningin Ester, de dochter van Abichaïl, schreef samen met Mordekai, de Jood, met alle nadruk om deze tweede brief over het Purimfeest zo krachtig mogelijk te maken. En hij zond brieven aan al de Joden in de honderd zevenentwintig gewesten van het rijk van Ahasveros, woorden van heilwens en trouw, dat men deze Purimdagen op hun bepaalde tijden zou vieren, zoals Mordekai, de Jood, en koningin Ester voor hen hadden bepaald en zoals zij voor zichzelf en voor hun nakomelingen bepalingen hadden vastgesteld aangaande de vastentijden en het weegeroep. En het bevel van Ester stelde deze Purimvoorschriften vast en het werd in een boek opgeschreven. Esther 9:

18 Pesach en Matsot Pascha en feest van ongedesemd brood (7 dagen) Het Pesach (Pascha) is het feest dat herinnerd aan de uittocht uit Egypte zo n vierduizend jaar geleden. De bevrijding uit de slavernij, na 430 jaar in Egypte te hebben gewoond. Het feest van het ongedesemde brood(matses). Tevens viert men het begin van de gersteoogst (Exodus 12: 1-28 en Leviticus 23:5-14). Een dubbel feest dus. De avond voor de uittocht werd de Pesachtraditie ingesteld, zoals God dat aan Mozes en Aäron te kennen had gegeven: men moest met een bosje hysop bloed van een 'vlekkeloos' geslacht lam smeren op beide deurposten en de bovendorpel; men moest staande en met reiskleren aan een maaltijd nuttigen van ongezuurd brood, bittere kruiden en het gebraden vlees van het offerdier. Het brood moest ongezuurd zijn omdat het volk haastig moest vertrekken, zonder te kunnen wachten tot het deeg gerezen en volgens gewoonte bereid was. Het Pesach moest thuis gevierd worden en geen stukje vlees mocht naar buiten gebracht worden. Er mocht geen been van het dier gebroken worden. Slaven mochten wel mee-eten, maar alleen als ze besneden waren. Dat gold ook voor vreemdelingen, bijwoners en dagloners. Heel Israël moest het vieren. Het Pascha (Pesach) is door God ingesteld als een altoosdurende inzetting. Pesach behoort met het Wekenfeest en het Loofhuttenfeest tot de drie zogenaamde Pelgrimsfeesten (oogstfeesten, vreugdefeesten), waarop men naar Jeruzalem trok om te offeren in de tempel. Driemaal per jaar zal ieder die onder u van het mannelijk geslacht is, voor het aangezicht van de HERE, uw God, verschijnen op de plaats die Hij verkiezen zal: op het feest der ongezuurde broden, op het feest der weken en op het loofhuttenfeest. Maar hij zal dan niet met lege handen voor het aangezicht des HEREN verschijnen: ieder naar zijn vermogen, naar de zegen die de HERE, uw God, u gegeven heeft. (Deuteronomium 16:16-17) Sinds de tempel is verwoest slachten de joden geen paaslam meer. Het lam is veelal vervangen door eieren. Pesach duurt zeven dagen. Het feest vangt aan met een sederavond. Op deze avond worden teksten gelezen, liederen gezongen en er worden (door de kinderen) vier vragen gesteld: -waarom eten wij anders dan alle avonden matze; -waarom zitten wij anders dan alle andere avonden niet rechtop; -waarom is deze avond zo anders dan alle andere avonden; -en waarom eten we anders dan alle andere avonden bittere kruiden. Er worden vier bekers wijn (of druivensap) geschonken: -één beker omdat ze geen dwangarbeiders meer zijn (uitleiden); -één omdat ze gered zijn van de slavernij (redden); -één omdat ze verlost zijn door God (verlossen); -en één omdat ze door God zijn aangenomen als zijn volk (aannemen). En er wordt een maaltijd (de sedermaaltijd) genuttigd volgens een vrij vast patroon. Gedurende de hele Pesachweek mag men geen gerezen voedsel eten. In plaats van regulier brood eet men matzes oftewel 'ongerezen' broden. Op de sederschotel liggen verschillende producten met een symbolische betekenis. Zoals bittere kruiden, die doen denken aan de bittere tijd die de Joden in Egypte hadden. Soms staat er symbolisch een schaaltje met ongebroken botjes op tafel. (..geen been zult gij ervan breken. Ex. 12:46b) 18

19 Op de sederavond wordt uit de haggada gelezen, een boekje met hierin samengevat de gebeurtenissen voor en tijdens de uittocht met uitleg voor kinderen en volwassenen. En wanneer uw zonen tot u zeggen: Wat betekent deze dienst van u, dan zult gij zeggen: Het is een Paasoffer voor de HERE, die in Egypte aan de huizen der Israëlieten voorbijging, toen Hij de Egyptenaren sloeg, maar onze huizen spaarde (Exodus 12:26-27). En op die dag zult gij uw zoon uitleggen: Dit is ter wille van wat de HERE mij heeft gedaan bij mijn uittocht uit Egypte (Exodus 13:8). Het werk van God moet het persoonlijk verhaal (getuigenis) zijn aan de kinderen. Er wordt voor Elia een plek aan tafel gereserveerd, een stoel wordt voor hem vrij gehouden en er staat een beker wijn voor hem klaar. Dit houdt verband met de profetie uit Maleachi 4:5-6: Zie, Ik zend u de profeet Elia, voordat de grote en geduchte dag des HEREN komt. Hij zal het hart der vaderen terugvoeren tot de kinderen en het hart der kinderen tot hun vaderen, Pesach is het feest van nieuw begin. Het begin van bevrijding uit de slavernij van Egypte. Het begin van de gersteoogst (feest van de eerstelingen). De ongedesemde (ongezuurde) broden (Matsot) markeren de overgang van oud naar nieuw. Zo wordt het huis grondig schoongemaakt. De keuken krijgt een extra beurt. Het bestek wordt uitgekookt. Alles moet volledig vrij zijn van gist en zuurdesem bevattende producten. Het oude moet verdwijnen om plaats te maken voor het nieuwe. Het christelijke Pasen is geïnspireerd op het joodse Pesach en het vroegere lentefeest dat dus aan de basis van beide ligt hoewel met een nieuwe symboliek rond de kruisiging en wederopstanding van Jezus. Tijdens het Eerste Concilie van Nicea(325)zijn de data van beide feesten (Pesach en Pasen) officieel ontkoppeld. De laatste maaltijd van Jezus zal vrijwel zeker een sedermaaltijd zijn geweest. Tijdens deze maaltijd sprak Hij over het nieuwe verbond dat door zijn lijden en sterven zou ontstaan. En Hij nam een brood, sprak de dankzegging uit, brak het en gaf het hun, zeggende: Dit is mijn lichaam, dat voor u gegeven wordt; doet dit tot mijn gedachtenis. Evenzo de beker, na de maaltijd, zeggende: Deze beker is het nieuwe verbond in mijn bloed, die voor u uitgegoten wordt(lucas 22:19-20). Jezus zelf het Paaslam. In Pesach en Matsot is min of meer op de achtergrond geraakt het feest van de eerstelingen. Van de gerst die wordt binnengehaald is de eerste schoof (garve) voor God. Spreek tot de Israëlieten en zeg tot hen: Wanneer gij komt in het land dat Ik u geef, en de oogst daarvan binnenhaalt, dan zult gij de eerstelingsgarve van uw oogst naar de priester brengen, en hij zal de garve voor het aangezicht des HEREN bewegen, opdat gij welgevallig zijt; daags na de sabbat zal de priester die bewegen. Gij zult op de dag waarop gij de garve beweegt, een 19

20 gaaf eenjarig schaap de HERE ten brandoffer bereiden, met als bijbehorend spijsoffer twee tienden fijn meel, met olie aangemaakt, ten vuuroffer tot een liefelijke reuk voor de HERE, en als bijbehorend plengoffer een vierde hin wijn. Tot op die dag zult gij geen brood, geen geroosterd of vers koren eten, totdat gij de offergave van uw God gebracht hebt: het is een altoosdurende inzetting voor uw geslachten, in al uw woonplaatsen (Leviticus 23:10-14). Na de verwoesting van de tempel en de Joodse diaspora is de Dag van de Eersteling (Eerstelingfeest) wat op de achtergrond geraakt. Op het Eerstelingfeest werd een vlekkeloos lam en de eerste schoof gerst geofferd. Het was niet alleen een dankoffer, maar er lag ook in verborgen de voorafschaduwing van het offer en de opstanding van de Here Jezus. Hij was het paaslam, maar ook de Eersteling ( 1 Korintiërs 15:20, Kolossenzen 1:15, Openbaring 1:5). 20

21 Jom Hasjoa Holocaust herdenkingsdag Is de dag van de herdenking van de sjoa, de vernietiging van de zes miljoen Europese joden tijdens het nazistische regime in de Tweede Wereldoorlog. Het is ook de herdenking van slachtoffers van de Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog én de herdenking van de opstand van het Getto van Warschau. Jom Hasjoa valt elk jaar op 27 Nisan. De betekenis van Jom Hasjoa komt terug op Tisja be av wanneer veel sjoels een extra kina (treurdicht) in hebben gelast waarin de vernietiging van het Europese Jodendom in de Tweede Wereldoorlog wordt beschreven en gememoreerd. Lag ba omer Is de 33ste dag van de Omertelling en valt op dag 18 van de maand ijar. Omer staat hier voor de rouwperiode tussen Pesach en Sjavoe ot. Lag ba omer is uitzondering op de rouw omdat dit de dag was waarop er een einde kwam aan de geheimzinnige massale sterfte van de leerlingen van Rabbi Akiva in de tweede eeuw van de gangbare jaartelling. Deze rabbi was vermaard om zijn geleerdheid ten aanzien van de Mishna. Tevens is het de overlijdensdag van Rabbi Shimon bar Yochai, de schrijver van het kabbalistische boek Zohar. Hij wilde dat zijn overlijdensdag als feestdag gevierd zou worden. Vele duizenden met name chassidische joden bezoeken op deze dag zijn tombe in Miron, nabij Safed in het noorden van Israël. Omdat Lag baomer de enige in 49 dagen is dat men mag trouwen, worden er heel veel huwelijken op die dag gesloten. Jom Jeroesjalaiem Herinnering Jeruzalem 1967 Meeste recente Joodse feestdag. Herdenking van de inneming van de oude stad Jerzualem (7 juni 1967), op de 28-ste dag van de maand Ijar. Valt 28 Ijar op vrijdag of sjabbat dan wordt de viering verplaatst naar de daaraan voorafgaande donderdag. Nadat Israël in 1948 onafhankelijk was geworden, werd de jonge staat aangevallen door omringende landen. Jordanië veroverde het oostelijk deel van Jeruzalem dat het tot 1967 bezette. Pas in juni 1967 in de Zesdaagse oorlog verkreeg Israël de zeggenschap over de Oude Stad van Jeruzalem, de Werstelijke Tempelmuur en de Tempelberg (waarvan het het beheer liet aan de Islamitische Waqf). Sindsdien wordt op 28 Ijar de hereniging van Jeruzalem gevierd. 21

22 Sjavoe ot - Wekenfeest of Pinksterfeest (1 dag) Sjavoe ot (Wekenfeest of Pinksteren) is het feest dat zeven weken na Pesach wordt gevierd. Oorspronkelijk was het een dankfeest aan het einde van de gersteoogst en het begin van de tarweoogst. Er moest opnieuw een spijsoffer worden gebracht. Het is tevens het einde van de omertelling. De omertelling verbind Pesach (vreugde over her rijpen van de gerst) met Sjavoeót (vreugde over het rijpen van de tarwe). Dan zult gij tellen van de dag na de sabbat, van de dag waarop gij de garve van het beweegoffer gebracht hebt: zeven volle weken zullen het zijn; tot de dag na de zevende sabbat zult gij tellen, vijftig dagen; dan zult gij een nieuw spijsoffer de HERE brengen. Uit uw woonplaatsen zult gij twee beweegbroden meebrengen; uit twee tienden efa fijn meel zullen zij bereid worden, gezuurd zullen zij gebakken worden, eerstelingen voor de HERE. Bij het brood zult gij zeven gave eenjarige schapen offeren en een jonge stier en twee rammen; zij zullen een brandoffer voor de HERE zijn, met de bijbehorende spijsoffers en plengoffers, een vuuroffer tot een liefelijke reuk voor de HE- RE. Dan zult gij een geitebok ten zondoffer, en twee eenjarige schapen ten vredeoffer bereiden. En de priester zal ze bewegen, bij het brood der eerstelingen, als beweegoffer voor het aangezicht des HEREN bij de twee schapen: zij zullen de HERE heilig zijn, zij zijn voor de priester. Op deze zelfde dag zult gij een oproep doen uitgaan, gij zult een heilige samenkomst hebben, generlei slaafse arbeid zult gij verrichten; het is een altoosdurende inzetting, in al uw woonplaatsen, voor uw geslachten (Leviticus 23:15-21). De op Pesach (Pascha) begonnen graanoogst eindigt met Sjavoe ot, 50 dagen vanaf het garveoffer. In de laatste verordening betreffende Sjavoe ot spreekt God duidelijk over de zorg voor armen en vreemdelingen. Wanneer gij de oogst van uw land binnenhaalt, dan zult gij de rand van uw veld bij uw oogst niet geheel afmaaien, en wat van uw oogst is blijven liggen, zult gij niet oplezen; dat zult gij voor de arme en de vreemdeling laten liggen: Ik ben de HERE, uw God (Leviticus 23:22). Na de verwoesting van de tempel en de Joodse diaspora en kreeg het Wekenfeest het karakter van het gedenken van het verkrijgen van de Thora bij de Sinaï. Vanaf de avond van Sjavoe ot tot bijna de morgenstond bestudeert men de Thora, afgewisseld met een eenvoudige maaltijd en/of versnaperingen. Veelal producten waar melk in zit. Melk is heel voedzaam, zoals ook de Thora veel voeding geeft. Voor deze nacht is een speciaal leerprogramma (orde van de nacht van Sjavoe ot) beschikbaar dat elk jaar op die nacht wordt beoefend; het bestaat uit bepaalde selecties uit de Talmoed. Ook wordt meestal gelezen Exodus 19 en 20, het ontvangen van de Tien Geboden en het Verbond op de Sinaï, maar ook Psalm 119, het loflied op de wet. Verder wordt het boek Ruth gelezen waarmee men ook de relatie met het oogstaspect van dit feest wil aangeven, maar ook de verhouding tussen Israël en de volkeren. Maar Ruth zeide: Dring er bij mij niet op aan, dat ik u in de steek zou laten, door van u terug te keren; want waar gij zult heengaan, zal ik heengaan, en waar gij zult vernachten, zal ik vernachten: uw volk is mijn volk en uw God is mijn God;(Ruth 1:16). Ruth als voorbeeld voor heidenen die tot geloof in Israëls God komen. Breken met het heidens verleden en kiezen voor God en voor Gods volk. God dienen vereist ook een actieve solidariteit met het Joodse volk. Om het met Ruth te zeggen: Uw volk is mijn volk en uw God is mijn God. 22

23 Na Sjavoeot zijn huwelijken weer toegestaan, mogen mannen zich weer scheren en mag er weer naar instrumentale muziek worden geluisterd. Al deze activiteiten waren tijdens de omertelling die met Pesach begon verboden (met uitzondering van Lag BaOmer, de 33 e dag van de Omertelling waarop er in de tweede eeuw een einde kwam aan de geheimzinnige massale sterfte van de leerlingen van Rabbi Akiva). Het wekenfeest behoort met pesach en het Loofhuttenfeest tot de drie zogenaamde Pelgrimsfeesten (oogstfeesten, vreugdefeesten), waarop men naar Jeruzalem trok om te offeren in de tempel. Driemaal per jaar zal ieder die onder u van het mannelijk geslacht is, voor het aangezicht van de HERE, uw God, verschijnen op de plaats die Hij verkiezen zal: op het feest der ongezuurde broden, op het feest der weken en op het loofhuttenfeest. Maar hij zal dan niet met lege handen voor het aangezicht des HEREN verschijnen: ieder naar zijn vermogen, naar de zegen die de HERE, uw God, u gegeven heeft (Deuteronomium 16:16-1). Na het Eerstelingenfeest (Pesach) volgt als voortzetting het Weken- of Pinksterfeest (Sjavoe ot). Na Christus als eersteling uit de doden volgen de eerstelingen van de grote oogst die op Pinksteren (Wekenfeest) begint. Met Pinksteren ( Pentèkostè:Grieks voor vijftig) wordt de uitstorting van de Heilige Geest herdacht. Het is de negenenveertigste dag ná Pasen (de vijftigste dag ván Pasen). Met deze uitstorting wordt ook het begin van het Christendom gemarkeerd. Het kan als zodanig tevens als de eerste christelijke opwekking worden gezien. En toen de Pinksterdag aanbrak, waren allen tezamen bijeen. En eensklaps kwam er uit de hemel een geluid als van een geweldige windvlaag en vulde het gehele huis, waar zij gezeten waren; en er vertoonden zich aan hen tongen als van vuur, die zich verdeelden, en het zette zich op ieder van hen; en zij werden allen vervuld met de heilige Geest en begonnen met andere tongen te spreken, zoals de Geest het hun gaf uit te spreken (Handelingen 2:1-4). In Lucas 24:44-49 kondigt de Here Jezus na zijn opstanding zelf de uitstorting van de Heilige Geest (het bekleed worden met kracht uit den hoge) aan en geeft hij aan waarvan zijn volgelingen getuigen waren en moesten zijn. Hij zeide tot hen: Dit zijn mijn woorden, die Ik tot u sprak, toen Ik nog bij u was, dat alles wat over Mij geschreven staat in de wet van Mozes en de profeten en de psalmen moet vervuld worden. Toen opende Hij hun verstand, zodat zij de Schriften begrepen. En Hij zeide tot hen: Aldus staat er geschreven, dat de Christus moest lijden en ten derden dage opstaan uit de doden, en dat in zijn naam moest gepredikt worden bekering tot vergeving der zonden aan alle volken, te beginnen bij Jeruzalem. Gij zijt getuigen van deze dingen. En zie, Ik doe de belofte mijns Vaders op u komen. Maar gij moet in de stad blijven, totdat gij bekleed wordt met kracht uit den hoge. De opdracht om daarvan te getuigen geldt nog steeds voor allen die Hem ken- 23

24 nen als hun verlosser en zaligmaker. Ook in Matteüs 28:19-20 geeft de Here Jezus dit aan. Gaat dan henen, maakt al de volken tot mijn discipelen en doopt hen in de naam des Vaders en des Zoons en des Heiligen Geestes en leert hen onderhouden al wat Ik u bevolen heb. En zie, Ik ben met u al de dagen tot aan de voleinding der wereld. Parallellen / Verbinding Zoals Sjavoe ot/pinksteren valt op de 50 e dag na Pesach, valt de verkrijging van de Thora bij de Sinaï op de 50 e dag na de uittocht uit Egypte. 50 dagen na de verlossing uit de slavernij, het geschenk van de Thora. En 50 dagen na het lijden, sterven en opstanding van de Here Jezus (verlossing van zonden), het geschenk van de Heilige Geest. Bij De verschijning des Heren op de berg Sinaï waren er een wolk, rook en vuur....donderslagen en bliksemstralen en een zware wolk..(exodus 19:16). En de berg Sinaï stond geheel in rook, omdat de Here daarop neerdaalde in vuur;.. (Exodus 19:18). Ook de uitstorting (komst) van de Heilige Geest te Jeruzalem ging gepaard met tekenen. En toen de Pinksterdag aanbrak, waren allen tezamen bijeen. En eensklaps kwam er uit de hemel een geluid als van een geweldige windvlaag en vulde het gehele huis, waar zij gezeten waren; en er vertoonden zich aan hen tongen als van vuur, die zich verdeelden, en het zette zich op ieder van hen; en zij werden allen vervuld met de heilige Geest en begonnen met andere tongen te spreken, zoals de Geest het hun gaf uit te spreken (Handelingen 2:1-4). Zo verbindt Sjavoe ot Exodus 19 met Handelingen 2, het geven van de Thora met het geven van de Heilige Geest. 24

25 Tisja Be av Dit is de treurigste dag in Israël. Tisja Be av valt op 9 Av. Op deze dag zijn indertijd de eerste Joodse Tempel (in 587 v Chr. door de Babyloniërs) en de Tweede Joodse Tempel (in het jaar 70 n Chr. door de Romeinen) verwoest. Ook hebben in de loop van de Joodse geschiedenis zich nog andere rampen op of omtrent deze dag voorgedaan, waardoor Tisja Be av dé rouwdag van het jodendom is geworden. Daaronder vallen de moordpartijen die de kruisvaarders aanrichtten in de Joodse gemeenschappen langs de Rijn in Duitsland, de verdrijving in 1492 van de Joden uit Spanje, en de Holocaust. Israël kalender Nisan (maart / april) Ijar (april / mei) Sivan (mei / juni) Tammoez (juni / juli) Av (juli / augustus) Eloel (augustus / september) Tisjri (september / oktober), Chesjwan (oktober /november) Kislev (november / december) Tevet (december / januari) Sjevat (januari / februari) Adar (februari / maart), Poerim Adar 2 schrikkelmaand, zeven keer in negentien jaar Pesach (Joods Pasen) Sjavoeot Rosj Hasjana (Nieuwjaar), Jom Kippoer (Grote Verzoendag), Soekot (Loofhuttenfeest) Chanoeka (Lotenfeest) 25