Voedselverspilling bij Groningse supermarkten Hoe zit de vork in de steel?

Transcriptie

1 Voedselverspilling bij Groningse supermarkten Hoe zit de vork in de steel? 1 Voedselverspilling bij Groningse supermarkten

2 Voedselverspilling bij Groningse supermarkten NMG (Natuur en Milieufederatie Groningen) Groningen, november 2016 Contact Akkeliene Postema Auteur Akkeliene Postema MSc Met dank aan Wout Veldstra, Anke van Duuren & Marc Remijn (gemeente Groningen) Ruth Greven (Natuur en Milieufederatie Groningen) De franchiseondernemers en de bedrijfsleiders van de AH, Jumbo, Eko-Plaza, Coop, Spar, Casper, Poiesz en Plus die ik heb mogen interviewen. U kunt deze publicatie downloaden via de website Delen uit de publicatie mogen worden overgenomen op voorwaarde van bronvermelding. Postema, A. (2016) Voedselverspilling bij Groningse supermarkten. Hoe zit de vork in de steel? Groningen: NMG. De Natuur en Milieufederatie Groningen staat midden in de Groningse maatschappij en werkt toe naar een duurzame samenleving die rekening houdt met de draagkracht van natuur, landschap en milieu. Samen met onze aangesloten organisaties en partners zetten we ons in voor een mooi en duurzaam Groningen. 2 Voedselverspilling bij Groningse supermarkten

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding Respondenten en interview Resultaten Oorzaken voedselverspilling Welke producten worden het vaakst weggegooid? Maatregelen om voedselverspilling tegen te gaan Regelgeving Kostenpost Bestelling systeem Wat gebeurt er met het voedsel? Beperkingen om voedselverspilling verder tegen te gaan Conclusie Literatuur Bijlage 3 Voedselverspilling bij Groningse supermarkten

4 1. Inleiding Voedsel is van grote waarde en heeft een grote invloed, voor ons persoonlijk (gezondheid, lifestyle, beleving), en voor onze maatschappij (economisch, dierenwelzijn, ecologisch). Er ligt een grote opgave om ons voedselsysteem te verduurzamen. Wereldwijd groeit de vraag naar vis, vlees en zuivelproducten gestaag. Dit komt door de mondiale bevolkingsgroei en de toenemende welvaart. De komende veertig jaar groeit de wereldwijde vraag met meer dan 50%. In 2050 moeten er naar verwachting negen miljard mensen gevoed worden binnen de draagkracht van het mondiale ecosysteem. 1 Door voedselverspilling gaat er veel goed voedsel verloren. Van al het voedsel dat in de wereld wordt geproduceerd gaat een derde verloren, aldus Global Food Losses and Food Waste, een onderzoek uit 2011 van de VN landbouworganisatie FAO. Dat is 1,3 miljard ton prima eten. De Nederlandse bijdrage daaraan is tussen de 1,4 en 2,5 miljoen ton per jaar: 83 tot 151 kilo per hoofd van de bevolking. Volgens Eurostat wordt in de Europese Unie na het Verenigd Koninkrijk en Duitsland, in Nederland het meeste voedsel verspild. Er is sprake van voedselverspilling als voedsel dat voor menselijke consumptie bedoeld is, hier niet voor wordt gebruikt. In Nederland wordt jaarlijks voor enkele miljarden euro s aan bruikbaar voedsel weggegooid of onnodig laagwaardig verwerkt. Voedselverspilling vind je overal: bij de oogst, tijdens opslag en transport, in supermarkten en horeca, maar ook thuis. Bijna de helft van al het verspilde voedsel wordt weggegooid door de consument, namelijk 42%. Producenten volgen kort daarna met 39%. De horeca en supermarkten zijn verantwoordelijk voor respectievelijk 14% en 5% van de voedselverspilling. 2 Dit onderwerp kent daarom meer probleemeigenaren. Tegelijkertijd heeft deze problematiek ook een diffuus karakter. Kleine hoeveelheden vormen samen een groot geheel, individuele en maatschappelijke belangen lopen vaker ver uit elkaar en de consequenties zijn voor elke partij afzonderlijk relatief klein. Bovendien heeft geen enkele partij de sleutel om hier echt het verschil te maken. 1 Nota Duurzaam Voedsel, LNV, Preparatory Study on Food Waste across EU 27, European Commission, Voedselverspilling bij Groningse supermarkten

5 Zowel het ministerie van Infrastructuur en Milieu als Economische Zaken hebben het terugdringen van voedselverspilling opgenomen in hun beleid. In het coalitieakkoord staat geschreven dat de gemeente Groningen in 2035 energie neutraal wil zijn. Samen met een verschuiving naar een gezonder voedselpatroon en het stimuleren van het eten van lokaal geproduceerd voedsel, is het verminderen van voedselverspilling zowel door huishoudens als daarbuiten de belangrijkste maatregel voor het verminderen van de CO2 impact van ons voedselsysteem. Voedsel draagt voor zo n 20 tot 30 procent bij aan CO2 uitstoot. Wanneer men voedsel weggooit, gaan ook alle energie en grondstoffen verloren die nodig waren om die etenswaren te telen, vervoeren, koelen en eventueel te bewerken en verpakken. Dat kost allemaal energie, hoofdzakelijk afkomstig uit fossiele brandstoffen. Voor het produceren van één kilo etenswaren wordt gemiddeld bijna anderhalve liter benzine gebruikt. Daarnaast worden er ook nog andere grondstoffen gebruikt, zoals bijvoorbeeld water, bestrijdingsmiddelen en kunstmest. 3 In deze factsheet van MilieuCentraal is te zien hoe de totale CO2 uitstoot van een huishouden eruitziet. De meeste (indirecte) uitstoot komt van voeding. In 2015 heeft de NMG samen met de gemeente Groningen een uitgebreid onderzoek uitgevoerd op het gebied van voedsel. 4 Hieruit blijkt onder andere dat er nog relatief veel voedsel in de prullenbak verdwijnt. Bijna de helft van de respondenten vindt dat de gemeente Groningen een rol heeft in het terugdringen van voedselverspilling en van die groep vindt drie kwart dat de gemeente Groningen meer voorlichting moet geven Groningers en Duurzaam Voedsel, Enquête over motieven voor verduurzaming van het voedselsysteem en consumptiegedrag, NMG, Voedselverspilling bij Groningse supermarkten

6 Dit onderzoek is een gevolg van die uitkomst; de Gemeente Groningen heeft de Natuur en Milieufederatie Groningen de gelegenheid gegeven om onderzoek te doen naar voedselverspilling binnen één specifieke partij, namelijk de supermarkten in Groningen. Het doel van het onderzoek is om te bekijken hoe verschillende supermarktketens omgaan met het thema voedselverspilling en ook om te kijken welke verschillen er zijn en welke kansen er liggen. De Natuur en Milieufederatie Groningen denkt graag mee om te kijken hoe deze complexe voedselketen, waarin tal van actoren een rol spelen, verduurzaamt kan worden. 6 Voedselverspilling bij Groningse supermarkten

7 2. Respondenten en interview In de periode van juli tot en met november 2016 zijn er negen interviews afgenomen met franchise eigenaren en assistent bedrijfsleiders of bedrijfsleiders van zeven verschillende supermarktketens in de stad Groningen. Er is gebruik gemaakt van semigestructureerde interviews. Dit houdt in dat het interview deels een open karakter heeft en deels is gebaseerd op een vaste vragenlijst. De vragenlijst is opgenomen in de bijlage, het open karakter werd bepaald door de respondenten afhankelijk van hun persoonlijke inbreng. In de gemeente Groningen zijn in totaal 55 supermarkten. De gemeente Groningen is gecentreerd rondom de stad Groningen en had op 1 april inwoners. 5 Er zijn negen supermarktketens met meerdere vestigingen. Onder de overige supermarkten verstaan we: Casper, Amazing Oriental en de onlangs gevestigde Veganistische Supermarkt. Supermarkten in de gemeente Groningen Poiesz; 2 Overig; 3 Eko Plaza; 2 Spar; 3 Plus; 2 Albert Heijn; 19 Lidl; 4 Coop; 5 Jumbo; 7 Aldi; 8 De interviewer is naar random geselecteerde supermarkten gegaan om te vragen of respondenten mee wilden werken aan een onderzoek vanuit de Gemeente Groningen betreffende voedselverspilling binnen de supermarkt. Met sommige respondenten is een afspraak gemaakt, bij anderen kon er gelijk een interview worden afgenomen. Alleen de Aldi en Lidl wilden niet meewerken aan de interviews, alle andere supermarktketens zijn bevraagd. Van de Albert Heijn is er een bedrijfsleider van een filiaal alsmede een assistent bedrijfsleider van een franchise onderneming geïnterviewd. De geïnterviewde Spar, Plus, Jumbo en EKO-Plaza supermarkten waren allemaal franchise ondernemingen, daar is ofwel met de eigenaar zelf (Plus en Jumbo) ofwel met de bedrijfsleider (EKO-Plaza en Spar) gesproken. De Coop en de Poiesz zijn filiaalbedrijven en beide keren is met de bedrijfsleider gesproken. Van de overige 5 CBS, Voedselverspilling bij Groningse supermarkten

8 supermarkten is de Casper bevraagd, dit is geen keten maar een kleine zelfstandige supermarkt welke de ondernemer samen met zijn vriendin runt. Omdat daar nagenoeg geen voedselverspilling is, was dat een heel kort gesprek omdat daardoor veel vragen niet meer relevant waren. De interviews zijn opgenomen en getranscribeerd, waarna de interviews gecodeerd zijn aan de hand van acht verschillende onderwerpen: - Oorzaken voedselverspilling - Welke producten worden het vaakst weggegooid? - Maatregelen om voedselverspilling tegen te gaan - Regelgeving - Kostenpost - Bestelling systeem - Wat gebeurt er met het voedsel? - Beperkingen om voedselverspilling verder tegen te gaan 8 Voedselverspilling bij Groningse supermarkten

9 3. Resultaten 3.1. Oorzaken voedselverspilling Als belangrijkste reden wordt genoemd dat het altijd zoeken is naar de balans tussen vraag en aanbod, vijf van de acht respondenten noemt dit. De respondenten willen niet te weinig in de schappen hebben, maar ook niet te veel. Ze geven aan dat er nooit een constante afname stroom is, wat vaak te maken heeft met de weersomstandigheden, met de tijd van het jaar, de dag van de week, of dat de consument ervoor kiest om boodschappen te doen in een andere winkel. Coop: Niks is zo grillig als de consument. Spar: Bij ons is het ontzettend fluctuerend. Mensen die komen hier vaak de boodschappen doen die ze vergeten zijn. Dus eh.. de ene week vergeet iemand z n pakken melk en de andere week vergeet iemand z n pak koekjes. Dat zorgt voor ons voor een hele grote fluctuatie waardoor we niet echt elke week weten van goh he vandaag gaan we ongeveer dat verkopen. Daar zit weinig continuïteit in. De bedrijfsleiders van de Albert Heijn en de Poiesz noemen houdbaarheidsdata als oorzaak van voedselverspilling. De bedrijfsleider van de Poiesz geeft aan dat hij het al jaren schandalig vindt dat er zoveel onnodige derving is omdat er houdbaarheidsdata op de producten staan. Ook de huidige tijdsgeest en de assortiment grootte worden als redenen aangewezen voor het in de hand werken van voedselverspilling. Albert Heijn filiaal: ik denk dat het ook te maken heeft met de huidige tijd, het heeft te maken met de rijkdom die een supermarkt moet hebben om klanten te trekken, en je hebt zo verschrikkelijk veel dan ontkom je er niet aan dat daar ook producten van over datum gaan. De Coop geeft aan dat voedselverspilling te maken heeft met het plaatsen van verkeerde bestellingen. Hij benadrukt dan vooral de verspilling in de vakantieperiode waarbij het werk van de vaste bestelmedewerkers tijdelijk wordt overgenomen door vakantiekrachten en dat daar dan te weinig aandacht aan wordt besteed. Als laatste oorzaak van voedselverspilling wordt gegeven dat er soms verpakkingen stuk gaan waardoor producten moeten worden weggegooid, of dat er verkeerd wordt omgegaan met producten. Zo noemt de Jumbo het voorbeeld dat klanten producten verkeerd terugleggen (gekoeld bij ongekoeld) wanneer ze besluiten iets toch niet meer te kopen. Dan kan het desbetreffende product niet meer worden verkocht, omdat het te lang buiten de koeling is geweest. 9 Voedselverspilling bij Groningse supermarkten

10 Tabel: Oorzaken voedselverspilling EKO Plaza AH franchise AH filiaal Plus Coop Spar Poiesz Jumbo Je weet niet wat er verkocht wordt Houdbaarheidsdata producten Huidige tijd, assortiment grootte Fouten met bestellen Verkeerd omgegaan met producten, verpakkingen gaan stuk 3.2 Welke producten worden het vaakst weggegooid? De EKO-Plaza, Coop, AH franchise, Poiesz en de Plus hebben genoemd welke producten er volgens hen het vaakst werden weggegooid. Opvallend is dat ze allemaal brood en groentes als meest weggegooide producten noemen; drie benoemen de laatste categorie als panklare groentes en twee noemen dit groente en fruit. Het vlees- en versassortiment worden door de AH en de Coop genoemd. De AH benoemt ook nog de maaltijden en salades en de Poiesz noemt nog zuivel. 10 Voedselverspilling bij Groningse supermarkten

11 3.3 Maatregelen om voedselverspilling tegen te gaan Als belangrijkste maatregel om voedselverspilling tegen te gaan wordt het afprijzen van producten genoemd, dit wordt door alle negen respondenten genoemd. EKO-Plaza: We proberen alles op tijd af te prijzen, zodat we eigenlijk niks hoeven weg te gooien. Vier respondenten noemen dat het belangrijk is dat personeel bewust is van waar ze mee bezig zijn. Plus: bewust maken van mensen, let op wat je doet. Een simpel voorbeeldje, als je allemaal kleine broodjes hebt liggen en het is één uur en je ziet dat je acht of negen soorten hebt liggen, dan hoef je van mij er niet meer bij te bakken. Ga daar slim mee om. Kijk, een klant die om drie uur s middags komt, verwacht niet meer dat er een keizer wit is, en een donkere, als er een soort niet is dan pakken ze wel een andere soort. Je moet je klanten die kant proberen op te sturen. Andere maatregelen die worden genoemd is bewust bestellen (EKO-Plaza en Coop), of het meegeven van producten aan personeel (EKO-Plaza en Spar) of klanten (AH filiaal en Casper). Spar: Het personeel heeft altijd de vrije keuze. Wij zeggen altijd gewoon als ik het weg moet gooien mag je het meenemen. Daar laten we de keuze vrij in. Enkelen nemen het mee en enkelen nemen het niet mee omdat, het klinkt misschien heel cru, maar die voelen zich daar te goed voor. I) Die schamen zich daar misschien een beetje voor. Je ziet wel, de studenten die nemen het makkelijker mee als de vaste werknemers. Ik neem het ook niet mee. Ik heb het leuk voor mekaar en m n partner die werkt fulltime. Ik heb het niet nodig. Casper: Nee, ik prijs het af en anders geef ik het aan studenten mee. Ik geef het liever weg dan dat ik het weggooi. De Plus en de Coop geven aan dat ze ofwel net begonnen zijn, ofwel gaan beginnen met een no-food waste app om voedselverspilling verder terug te dringen. Plus: Dan kun je via die app dingen downloaden, afprijzen en dat komt op onze site terecht. En als mensen zich daarvoor aanmelden, dan gaat dat commercieel nog beter, dan komen ze de afgeprijsde artikelen tegen die we in de winkel hebben. Andere maatregelen die genoemd worden zijn het kijken naar de geschiedenis, de verkoophistorie van het jaar ervoor is dan het basisvoorbeeld (Coop), het meegeven aan een collectief (Spar) of een éénmalige actie maken (Poiesz). 11 Voedselverspilling bij Groningse supermarkten

12 Tabel: Maatregelen om voedselverspilling tegen te gaan EKO Plaza AH AH filiaal franchise Plus Coop Spar Poiesz Caspar Afprijzen Personeel bewust maken waar ze mee bezig zijn Bewust bestellen Meegeven aan personeel Meegeven aan klanten No food waste app Kijken naar cijfers vorig jaar Meegeven aan collectief Tuin in de Stad Eenmalige actie maken 12 Voedselverspilling bij Groningse supermarkten

13 3.4 Regelgeving Het verkopen van producten met een verlopen houdbaarheidsdatum is geen overtreding van de Warenwet, zolang het levensmiddel zijn normale eigenschappen bezit (normaal van kleur, geur, consistentie en smaak, niet bedorven en geen gevaar voor de gezondheid). Als het levensmiddel na de houdbaarheidsdatum wordt verkocht, is de verkoper verantwoordelijk. De verkoper mag een houdbaarheidsdatum zelfstandig verlengen. Ook dan is deze verkoper verantwoordelijk voor de kwaliteit van het levensmiddel. De traceerbaarheid moet echter altijd gegarandeerd zijn. Met andere woorden: de verkoper moet zijn op te sporen als degene die de houdbaarheidsdatum heeft verlengd. Wettelijk kan de verkoper een product waarvan de THT-datum is verlopen nog verkopen en eventueel van een nieuwe THT-datum voorzien, op voorwaarde dat het product nog aan de eisen voldoet. Hij neemt daarmee wel de verantwoordelijkheid van de producent of verpakker over. Als de verkoper de houdbaarheid verlengt, moet de consument kunnen zien dat de dat de houdbaarheidsdatum is verlengd. Bovenstaande informatie is afkomstig van de website van de Nederlandse Voedsel en Waren autoriteit. In dit onderdeel van het onderzoek peilden we de kennis van de bedrijfsleiders en ondernemers op het gebied van wetgeving. Maar liefst vijf van de negen respondenten denken dat het bij wet verboden is om producten na het verstrijken van de houdbaarheidsdatum te verkopen. De bedrijfsleider van de Poiesz geeft aan dat hij niet weet hoe het wettelijk is vastgelegd, maar vertelt dat het supermarktbeleid zo is dat producten niet verkocht mogen worden na de verstreken houdbaarheidsdatum. De bedrijfsleider van de Coop en de franchise ondernemer van de Jumbo weten dat het wettelijk gezien is toegestaan om producten na het verstrijken van de houdbaarheidsdatum te verkopen, maar noemen de verschuiving van de verantwoordelijkheid en het daarmee gepaarde risico als reden voor de keten om geen producten na de houdbaarheidsdatum te verkopen. Tabel: Regelgeving EKO Plaza AH franchise AH filiaal Plus Coop Spar Poiesz Jumbo Volgens de wet mag je voedsel na t.h.t. niet verkopen, dit is ook ons supermarktbeleid Ik weet niet hoe het wettelijk geregeld is, ons supermarktbeleid is zo dat je niet meer mag verkopen na t.h.t. Volgens de wet mag het wel, maar ons supermarktbeleid is niet zo 13 Voedselverspilling bij Groningse supermarkten

14 3.5 Kostenpost Van acht respondenten noemen zes het percentage afschrijving ten gevolge van voedselverspilling. Gemiddeld komt het neer op ongeveer 1% vernietiging van het gehele assortiment, het laagste derving cijfer wat genoemd is, is 0,78% en het hoogste 1,5%. Eén respondent laat zich uit over de kosten van 1% van de omzet per week uitgedrukt in euro s: Het gaat wel om 2000 euro. 3.6 Bestelling systeem De helft van de supermarkten in Groningen werken met een volledig geautomatiseerd bestelling systeem (AH, Jumbo en Plus), de andere helft bestelt de producten nog handmatig (EKO-Plaza, Spar, Poiesz) en bij de Coop wordt zo n 80-85% automatisch besteld en de rest handmatig. De meningen over welk bestelsysteem beter is zijn verdeeld, maar de meeste respondenten zijn voorstanders van geautomatiseerde bestelling systemen: AH franchise: Als ik een voorbeeld neem. Het is kerst, twee dagen voor kerst zit mijn winkel tot aan de nok toe gevuld. Hoe moet je dan zelf gaan bedenken hoeveel er verkocht wordt zodat ik de dag na kerst ook nog voldoende handel heb? Ga maar met je boekje de winkel in als de winkel vol is en bedenk maar eens wat ga je verkopen. Dat is niet te doen..kijk het is geen zaligmakend systeem, maar je kan erop sturen nog een beetje, met name actie artikelen als ik denk van nou hij laat 10 pakjes van binnen komen en ik denk er zelf van 50 te verkopen dan heeft toch vaak het systeem nog gelijk.. Ja, je kan heel eigenwijs zijn en het allemaal zelf proberen maar de ervaring leert gewoon dat je dat niet moet doen. AH filiaal: Ja dat heeft wel heel veel voordelen. Je haalt de emotie van de mens eruit. Coop:... dat het automatisch bestelsysteem zeg maar dat beter kan doen dan een mens. Want een mens is altijd emotie.ik ben ook fel voorstander van automatisch bestellen. Maar als je dat weer linkt aan derving dan weet ik zo net nogal niet of de derving ook, maar daar zullen ongetwijfeld cijfers voor zijn, of de derving lager is bij automatische bestelling dan dat je het zelf besteld. Dat is maar even de vraag. Jumbo: het wordt steeds beter, de techniek gaat steeds verder. De Plus legt uit dat een geautomatiseerd ook nadelen heeft: Plus: het is makkelijker, maar niet altijd beter... Ja het is allemaal afrond percentages invullen waardoor je ook weer derving hebt. Het is ook gericht om alle producten aanwezig te hebben het is niet alleen maar gericht om de derving te verlagen. Dat is ook een beetje de balans. Als je bijvoorbeeld zelf alles handmatig zou gaan bestellen en je weet van ik heb 15 soorten roerbakmixen maak ik misschien wel een keer de keuze zo van, laten we die maar een keer leeglopen. Maar dat doet de computer niet, die kijkt gewoon heel droog van ik verkoop drie op een dag, ik heb nog twee hier liggen, dat zijn afrondingen van een halve colli dus dan moet je twee coli. En als ik het handmatig had besteld dan zou ik hebben gezegd van één colli is ook wel genoeg. De computer kijkt gewoon sec na van wat verkopen we en wat moet er minimaal liggen. En als je er met de handheld langs gaat, dan maak je wel eens een andere keus. 14 Voedselverspilling bij Groningse supermarkten

15 3.7 Wat gebeurt er met het voedsel? De supermarkten hebben verschillende manieren om met hun niet verkochte voedsel om te gaan. De Albert Heijn geeft aan dat het onverkochte voedsel terug gaat naar het distributiecentrum in Zwolle. Al het voedsel uit de provincies Groningen, Drenthe en Friesland wordt teruggebracht naar Zwolle, de franchise ondernemer van AH weet niet wat er vervolgens mee gebeurt, de bedrijfsleider vertelt dat er voor een gedeelte veevoer van wordt gemaakt. Hij durft niet te zeggen of dat met alle producten zo is. De bedrijfsleider van de Poiesz vertelt dat al het onverkochte voedsel naar het distributiecentrum in Sneek wordt gebracht waar het voedsel biologisch wordt afgebroken. Poiesz: Ja, wat met alle soorten producten gebeurt weet ik niet helemaal uit mijn hoofd, ik weet wel dat er onder andere van bijvoorbeeld brood en volgens mij ook groente producten daar wordt veevoer van gemaakt. Zuivelproducten worden volgens mij op biologische manier afgebroken en, als ik het goed heb, word daar mest van gemaakt. Bij de EKO-Plaza en de Spar halen mensen respectievelijk met en zonder goedkeuring producten uit de containers. EKO-Plaza: Dat is gewoon een normale restafval container, alleen er zijn twee iets oudere mannen die hebben iets verderop net buiten de stad een boerderij en die komen het 's ochtends ophalen en die weten dat er dinsdag en vrijdag een container buiten staat en dan nemen ze alle groente mee. Iedereen die staat hier dan te kijken van wat doen zij eigenlijk!... Zij nemen in principe alle groente en fruit mee. Er blijft eigenlijk niets meer over. Zij gebruiken dat voor hun dieren. Spar: Dat gaat in de vuilnisbak en wordt er op dezelfde dag weer uitgevist. Ja, tot onze grote irritatie, want die mensen snappen het fenomeen netjes blijven niet dus die gooien het over de hele straat heen. Het eerste wat wij hier iedere ochtend doen is hier de boel achter weer vegen en schoonmaken. Het eerste uur hebben we vaak mensen uit deze straat die klagen over afval. Ik denk wel een schamele 10% wat eruit wordt getrokken. Bij de Coop wordt het voedsel ingezameld in bio-bakken en wordt er energie van gemaakt. Ook bij de Plus is dit het geval, zij noemen nog specifiek dat het vlees naar een fabriek wordt gebracht die het vlees verwerkt tot diervoeder. Plus: groente dat gaat de afvalbak in per soort wordt het gescheiden, vlees bij vlees, groentes bij verpakte groentes, zuivel en eieren bij mekaar in een bak en dan wordt het een keer in de week bij ons opgehaald, dan gaat het naar een afvalbedrijf. Het wordt opgehaald door de milieudienst van de gemeente Groningen. het groene verhaal er wordt energie uit gehaald en het vlees afval gaat naar Bergum toe. De Jumbo werkt samen met de Voedselbank Groningen. De formule bij de Jumbo is dat producten nog voor de laatste houdbaarheidsdatum uit de schappen wordt gehaald. 15 Voedselverspilling bij Groningse supermarkten

16 Jumbo: We zijn gestart in 2002 en sinds 2003 werken we samen met de voedselbank. Dus als we over voedselverspilling praten, wij willen zoveel mogelijk verse waren verkopen, als we denken dat we het niet verkopen, dan halen we het eruit en dan brengen we het naar de voedselbank, ik denk drie kwart van al het voedsel... Vlees dat vriezen we in, dus daar gaat eigenlijk 0% van verloren. Het is nog wel drie maanden houdbaar als je het invriest. Verder noemt de Jumbo dat het brood afzonderlijk wordt opgehaald en terug gaat naar de bakker die er vervolgens paneermeel of beschuit van maakt. Dat zegt ook de bedrijfsleider van het AH filiaal. Andere supermarkten hebben zo ook een eigen manier om met hun overgebleven brood, waarvan eerder immers al gezegd werd dat dit het product is welke het meeste overblijft, om te gaan. De EKO-Plaza noemt dat er van het brood kippenvoer wordt gemaakt, de franchise AH geeft het overgebleven brood aan de Voedselbank en de Plus laat het brood ophalen door een zwijnenboer uit de buurt. Tabel: Wat gebeurt er met het voedsel? EKO plaza AH franchise AH filiaal Plus Coop Spar Poiesz Jumbo Voedsel gaat terug naar het distributiecentrum Mensen halen het voedsel uit de (groen)container Voedsel gaat in biobakken, er wordt energie van gemaakt Voedsel gaat in de vuilniscontainer Voedsel wordt afzonderlijk ingezameld en wordt opgehaald door afvalverwerkers, het vlees gaat naar vleesverwerker Voedsel gaat naar de Voedselbank Brood gaat naar bakker, die maakt er kippenvoer van Van brood wordt paneermeel of beschuit van gemaakt Brood gaat naar Voedselbank Brood gaat naar zwijnenboer 16 Voedselverspilling bij Groningse supermarkten

17 3.8 Beperkingen om voedselverspilling verder tegen te gaan Zeven van de acht respondenten noemt een beperking om voedselverspilling verder tegen te kunnen gaan, de franchise van de AH ziet geen beperkingen. Deze AH werkt ook al samen met de Voedselbank, iets wat het filiaal van de AH en ook de Poiesz wel zou willen. De Plus vindt dat de verwachtingen van de consumenten veel te hoog liggen en dat dit voedselverspilling in de hand werkt. Plus: jawel, je wilt altijd zoveel mogelijk aanwezig hebben mensen verwachten dat van je dat vind ik wel een beperking en daarom ben je altijd gewend om naar de derving te pakken om de klanten tevreden te stellen Het eisenpakket is hoger dan 15 jaar geleden.. : Nou ja... heb maar eens een keer iets niet meer op voorraad, je hebt 25 soorten cosmetica in de aanbieding en ze moeten net dat ene flesje hebben, en die is er niet en dan vergaat de hele wereld bijna, die emotie is veel hoger en erger dan 15 jaar geleden. Mensen kunnen flippen om een krat bier wat er niet is het gaat helemaal nergens over. De bedrijfsleider van de Coop noemt dat hij het zelf wel graag wil opeten, maar is aan de andere kant stellig dat het niet kan werken omdat je fraude in de hand werkt als medewerkers het overgebleven voedsel mee naar huis mogen nemen. De Spar ziet als beperking dat de producten niet verder afgeprijsd kunnen worden en noemt ook het tijdsgebrek om bijvoorbeeld in de no food waste app te steken als beperking. De Jumbo zou nog wel een samenwerking met een lokale schillenboer willen, omdat gekneusde groentes en fruit niet naar de voedselbank kunnen en nu in de GFT bak belanden. Zowel de Jumbo als de Poiesz noemen de houdbaarheidsdata als beperkingen. Poiesz: Ja, als je kijkt naar bijvoorbeeld een beetje droge kruidenmixen bijvoorbeeld daar zitten een eenjarige houdbaarheidsdatum op, ja dat kun je gewoon tien jaar bewaren. Jumbo: Wat ik onzin vind, van wat de overheid, daar mogen ze alle knappe koppen van de universiteit van Wageningen voor inschakelen, dat ze die onzin THTs, de zout bijvoorbeeld, of de peper, die wordt wat minder van smaak, maar is verder nog prima. Onzinnige THTs eraf halen, iets meer voorlichting over voeding op school, want kinderen leren wel wat de hoofdstad van Tadzjikistan is, 99.9% gaat er nooit naartoe, maar ze eten wel elke dag troep. 17 Voedselverspilling bij Groningse supermarkten

18 Nee Tabel: Beperkingen om voedselverspilling verder tegen te gaan AH franchise AH filiaal Plus Coop Spar Poiesz Jumbo Meer samenwerken met voedselbanken De verwachtingen van de consument liggen (te) hoog Ik zou het zelf op willen eten Nog lager afprijzen Tijdgebrek Beperkte houdbaarheidsdata Samenwerking met schillenboer 18 Voedselverspilling bij Groningse supermarkten

19 5. Conclusie De belangrijkste oorzaak van voedselverspilling bij supermarkten in Groningen is dat er geen constante afnamestroom is. Hierdoor is het voor de bedrijfsleiders en ondernemers voortdurend zoeken naar de juiste balans tussen vraag en aanbod. De producten die het vaakst verloren gaan zijn brood en groentes. De meest gebruikte methode om om te gaan met derving is het tijdig afprijzen van producten en personeelsleden bewust maken van derving. Hoewel het volgens de wet toegestaan is om producten na het verstrijken van de houdbaarheidsdatum te verkopen, is dit bij de meeste respondenten onbekend. Nergens worden producten na het verstrijken van de houdbaarheidsdatum verkocht. De gemiddelde afschrijving als gevolg van derving is zo n 1% van de omzet. Ongeveer de helft van de supermarktketens bestelt nog handmatig, de andere helft is volledig geautomatiseerd. Over het algemeen zijn mensen positief over de geautomatiseerde bestellingsystemen, maar er is ook een tegengeluid gehoord. Opvallend is dat er veel manieren zijn waarop de supermarkten omgaan met hun reststromen, variërend van het terugbrengen naar het distributiecentrum, het weggooien van het voedsel in containers, het afzonderlijk inzamelen van voedsel waarna het door afvalverwerkers wordt opgehaald tot samenwerkingen met de voedselbank. Voor brood zijn vaak alternatieve manieren, bij de één wordt het opgehaald door een lokale zwijnenboer, bij de ander gaat het terug naar de bakker waar er kippenvoer of beschuit van zou worden gemaakt. Weer een ander heeft specifiek voor het brood een samenwerking met de voedselbank. Twee bedrijfsleiders zouden graag meer willen samenwerken met voedselbanken om voedselverspilling verder terug te dringen; beide keren werd dit gesteld door bedrijfsleiders van filiaalbedrijven. Ook werd het afschaffen van niet noodzakelijke houdbaarheidsdata enkele keren genoemd als veroorzaker van voedselverspilling; wanneer deze data zouden worden afgeschaft zou dit voedselverspilling verder kunnen terugdringen. Andere mogelijkheden voor het tegengaan van voedselverspilling bij de supermarkten zijn het opzoeken van samenwerking met een schillenboer, artikelen nog meer afprijzen of tijd in het onderwerp te steken. 19 Voedselverspilling bij Groningse supermarkten

20 6. Literatuur European Commision. (2010) Preparatory study on Food Waste across EU27 (Online) (geraadpleegd 10 augustus 2015) FAO. (2011) Global food losses and food waste Extent, causes and prevention. Rome (Online) (geraadpleegd 10 oktober 2016) Milieu Centraal. (2016) Voorkom voedselverspilling (Online) (geraadpleegd 1 november 2016) Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. (2009) Nota Duurzaam Voedsel. Naar een duurzame consumptie en productie van ons voedsel (Online) (geraadpleegd 10 augustus 2015) Postema, A. (2015) Groningers en Duurzaam Voedsel. Enquête over motieven voor verduurzaming van het voedselsysteem en consumptiegedrag, Groningen: NMG 20 Voedselverspilling bij Groningse supermarkten

21 7. Bijlage Definitief interview supermarktondernemers Ik ben Akkeliene Postema en ik doe een onderzoek naar het beleid van supermarkten op het gebied van voedselverspilling in opdracht van de gemeente Groningen, vandaar dat ik u heb benaderd voor een interview. Ik ben werkzaam voor de Natuur en Milieufederatie Groningen. Ik probeer met zoveel mogelijk supermarktondernemers een gesprek te hebben om het beleid van supermarkten in de gemeente Groningen goed in beeld te krijgen. Ik ben benieuwd hoe uw supermarkt omgaat met producten die niet meer in de supermarkt verkocht kunnen worden, welke oplossingen u ziet voor voedselverspilling in de keten en welke knelpunten er zijn. De gemeente Groningen heeft in 2012 een voedselvisie ontwikkeld en de NMG helpt hen met het realiseren van hun doelstellingen. Het tegengaan van voedselverspilling is één van de onderwerpen die hoog op de agenda staat en door middel van dit interview willen we graag zien wat de verschillende methodes van supermarkten zijn om voedselverspilling tegen te gaan. Het interview is anoniem, maar wordt wel gelinkt aan uw supermarktketen. Het interview wordt opgenomen, zodat de informatie die u verschaft opgetekend kan worden omdat ik zo snel niet alles op kan schrijven. Het interview zal maximaal een half uur duren. U kunt het interview ten alle tijden beëindigen. Gaat u hiermee akkoord? 1) Kunt u iets over uzelf en uw supermarkt vertellen? - Hoe lang bent u al werkzaam als manager? - Heeft u een franchise onderneming of bent u in loondienst? - Hoeveel personen heeft u in dienst? - Hoe groot is uw supermarkt? 2) Kunt u iets vertellen over voedselverspilling binnen uw supermarkt? - Welke producten worden het vaakst weggegooid? - Wordt het weggegooide voedsel gemonitord? - Wat is de voornaamste oorzaak van voedselverspilling? - Wat is de regelgeving hieromtrent? Hoeveel ruimte zit er in deze regelgeving? Hoe gaat uw supermarkt hiermee om? - Hoe groot is deze kostenpost voor de supermarkt? (In percentage van de omzet?) - In hoeverre heeft u als lokale supermarkt de mogelijkheid om maatregelen ten opzichte van voedselverspilling te nemen? Wat wordt landelijk geregeld en wat mag u zelf regelen? - Wat gebeurd er met het voedsel dat wordt weggegooid? - Geeft u het wel eens mee aan uw medewerkers? - Wat zou u met het onverkoopbare voedsel doen als u het niet terug zou sturen naar het distributiecentrum? 3) Wat doet u eraan om voedselverspilling tegen te gaan? - Wat zou u willen doen om voedselverspilling verder tegen te gaan? - Zijn er voor u beperkingen om voedselverspilling tegen te gaan? Zo ja, welke? - Hoe zouden deze beperkingen weggenomen kunnen worden? - Welke partijen in de gemeente Groningen kunnen u daarbij helpen? - Heeft u zelf nog vragen of aanvullingen? 21 Voedselverspilling bij Groningse supermarkten