Werk en bijstand. Arbeidsmarktstrategieën van gemeenten

Transcriptie

1 Werk en bijstand Arbeidsmarktstrategieën van gemeenten i

2 Dit onderzoek is mede mogelijk gemaakt door NICIS Institute in Den Haag Omslagontwerp, vormgeving en typografie: Marc Setz Copyright Shaker Publishing 2010 Alle rechten voorbehouden. Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. ISBN Shaker Publishing B.V. St. Maartenslaan AX Maastricht tel.: fax: ii

3 Voor Milan en Luka L imagination est plus importante que le savoir Albert Einstein iii

4

5 RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN Werk en bijstand Arbeidsmarktstrategieën van gemeenten Proefschrift ter verkrijging van het doctoraat in de Ruimtelijke Wetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen op gezag van de Rector Magnificus, dr. F. Zwarts, in het openbaar te verdedigen op donderdag 21 oktober 2010 om uur door Arend Johannes Eppo Edzes geboren op 14 mei 1965 te Hardenberg v

6 Promotor: Prof. dr. J. van Dijk Copromotores: Dr. A.C. Glebbeek Dr. L. Broersma Beoordelingscommissie: Prof. dr. E. de Gier Prof. dr. J. de Koning Prof. dr. L.J.G. van Wissen vi

7 Inhoudsopgave Woord vooraf I 1 Inleiding De eerste overheid Dilemma 1: Het agency- versus het beleidsruimteprobleem Dilemma 2: Efficiëntie versus (politieke) legitimiteit Vraagstellingen Onderzoeksopzet Opzet van het boek 12 2 Arbeidsmarktpolitiek van gemeenten Inleiding Hernieuwde verantwoordelijkheden Crisis in de bijstandsverlening Het agencyprobleem Het financieringssysteem Het beleidsruimteprobleem Arbeidsmarktbeleid: een eerste afbakening Werkloosheid in de bijstand Arbeidsmarktstrategieën van gemeenten Uitsluitendheid en verwachtingen Samenvatting 53 3 Patronen van beleidsaanpassing Inleiding De ideale sociale dienst Regionale aanpassing Ceremonieel gedrag Padafhankelijkheid Samenvatting 70 vii

8 4 Operationalisering en data Onderzoeksopzet De afhankelijke variabelen Operationalisering arbeidsmarktstrategieën Operationalisering context 76 5 Bijstand en beleid Inleiding Beroep op bijstand Sociaaleconomische context Ontwikkeling naar kenmerken In- en uitstroom Regio en grootteklasse Conclusies Institutionele context Uitvoering en marktwerking Financiën Regelinvulling Bestuur en regie Conclusie Handelingsmogelijkheden De bewaking van de poort Re-integratie- en gesubsidieerde arbeid Bemiddeling en allocatie Werkgelegenheidsbeleid Coördinatie Samenvatting Verschillen in gemeentelijk beleid Inleiding Samenhangen in beleidsindicatoren Gemeentelijke verschillen in middelen en besteding Verschillen in beleid Controlerende sociale zekerheid Activerende sociale zekerheid Werkgelegenheidsbeleid Coördinatie Relatie beleid en uitgaven Conclusies 140 viii

9 7 Effecten van strategieën Inleiding Gemeentelijke verschillen in uitkomsten Niet beïnvloedbare factoren Het niveau van de bijstand In- en uitstroom Effecten van strategieën Conclusie en interpretatie Convergentie of divergentie Inleiding Methode Bestandsontwikkeling Trajectinspanningen Middelen Conclusie Efficiëntie Inleiding Efficiëntie-analyse Uitkomsten Patronen van efficiëntie Conclusie De sociale proeftuin van Nederland: samenvatting en conclusies Achtergrond Beantwoording onderzoeksvragen Discussie Summary Background Answers to the research questions 205 ix

10 12 Bijlagen Gebruikte databestanden Indicatoren van samenwerking en integraal beleid Factoranalyse Aanvullende tabellen beleidsverschillen en invloed politieke kleur Aanvullende tabellen convergentie-divergentie Modelspecificaties in- en uitstroom Geraadpleegde literatuur Lijst van afkortingen 245 x