University of Groningen. Vrije en reguliere scholen vergeleken Steenbergen, Hilligje

Transcriptie

1 University of Groningen Vrije en reguliere scholen vergeleken Steenbergen, Hilligje IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below. Document Version Publisher's PDF, also known as Version of record Publication date: 2009 Link to publication in University of Groningen/UMCG research database Citation for published version (APA): Steenbergen, H. (2009). Vrije en reguliere scholen vergeleken: Een onderzoek naar de effectiviteit van Vrije scholen en reguliere scholen voor voortgezet onderwijs. Groningen: s.n. Copyright Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Take-down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum. Download date:

2 Vrije en reguliere scholen vergeleken Een onderzoek naar de effectiviteit van Vrije scholen en reguliere scholen voor voortgezet onderwijs Hilde Steenbergen

3 Ridderprint BV ISBN: (c) GION, Gronings Instituut voor Onderzoek van Onderwijs No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission of the Director of the Institute. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Directeur van het Instituut.

4 RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN Vrije en reguliere scholen vergeleken Een onderzoek naar de effectiviteit van Vrije scholen en reguliere scholen voor voortgezet onderwijs Proefschrift ter verkrijging van het doctoraat in de Gedrags- en Maatschappijwetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen op gezag van de Rector Magnificus, dr. F. Zwarts, in het openbaar te verdedigen op donderdag 12 maart 2009 om uur door Hilligje Steenbergen geboren op 29 november 1967 te Den Helder

5 Promotores: Copromotor: Prof. dr. M.P.C. van der Werf Prof. dr. B.P.M. Creemers Dr. M.C.J.L. Opdenakker Beoordelingscommissie: Prof. dr. R.J. Bosker Prof. dr. J. Dronkers Prof. dr. J.L. Peschar

6 Voor mijn vader

7

8 Inhoudsopgave 1 Inleiding en probleemstelling 1.1 Inleiding De effectiviteit van Vrije scholen Probleemstelling Opbouw van het proefschrift 10 2 Vrije scholen en hun plaats binnen het Nederlands onderwijs 2.1 Inleiding De vrijheid van onderwijs en de plaats van de Vrije school Inpassing van de Vrije scholen in het reguliere bestel De eigenheid van de Vrije scholen Pedagogische grondslag als uitgangspunt van Vrije scholen Doelstellingen van de Vrije scholen Inrichting van het onderwijs op de Vrije scholen De basisvorming in het reguliere onderwijs Achtergronden en algemene opzet van de Basisvorming Uitgangspunten en doelstellingen van de Basisvorming Overeenkomsten en verschillen tussen Vrije scholen en reguliere scholen 27 3 Theoretisch kader 3.1 Inleiding Definitie van onderwijseffectiviteit Een beknopt overzicht van schooleffectiviteitsonderzoek Stand van zaken van het schooleffectiviteitsonderzoek Algemeen model van schooleffectiviteit Gehanteerde criteria voor het vaststellen van schooleffectiviteit Effecten van achtergrond- en instroomkenmerken van leerlingen Effecten van schoolkenmerken De uitkomsten van het schooleffectiviteitsonderzoek samengevat Uitwerking van het theoretisch kader Onderzoeksmodel en centrale vragen Keuze van outputcriteria Achtergrond- en instroomkenmerken 52

9 3.6 Onderzoeksvragen Verdere opbouw van het proefschrift 57 4 Methode van onderzoek 4.1 Inleiding Dataverzameling, instrumentarium en bestanden Dataverzameling regulier onderwijs Dataverzameling Vrije scholen Instrumentarium Selectie van scholen uit de VOCL-steekproef Operationalisering van variabelen Cognitieve opbrengstmaten Niet-cognitieve opbrengstmaten Achtergrondkenmerken van leerlingen Analyseopzet 73 5 Verschillen tussen Vrije scholen en reguliere scholen in achtergrond- en instroomkenmerken van leerlingen 5.1 Inleiding Verschillen in achtergrondkenmerken Verschillen in instroomkenmerken Netto-verschillen in initiële leerprestaties tussen Vrije scholen en reguliere scholen Verschillen in taalscores Verschillen in rekenscores Verschillen in informatieverwerkingsscores Samenvatting 89 6 Verschillen tussen Vrije scholen en reguliere scholen in cognitieve opbrengsten 6.1 Inleiding Een ruwe vergelijking van leerprestaties Effecten van het schooltype, achtergrond- en instroomkenmerken Inleiding 94

10 6.3.2 Verschillen in gemiddelde toegevoegde waarde voor de toetsscores 95 Nederlands Verschillen in gemiddelde toegevoegde waarde voor de toetsscores 97 wiskunde Verschillen in gemiddelde toegevoegde waarde voor de toetsscores 99 algemene vaardigheden Aanvullende analyses Verschillen in differentiële toegevoegde waarde tussen Vrije scholen en reguliere 102 scholen 6.5 Samenvatting Verschillen tussen Vrije scholen en reguliere scholen in niet-cognitieve opbrengsten 7.1 Inleiding Een ruwe vergelijking van niet-cognitieve opbrengsten Verschillen in gemiddelde toegevoegde waarde tussen Vrije scholen en reguliere 112 scholen 7.4 Verschillen in differentiële toegevoegde waarde tussen Vrije scholen en reguliere 118 scholen 7.5 Verschillen in leerwinst voor niet-cognitieve opbrengsten Samenvatting Samenvatting, conclusies en discussie 8.1 Inleiding Onderzoeksresultaten en conclusies Discussie Enkele Kanttekeningen Nabeschouwing 147 English summary 151 Geraadpleegde literatuur 165 BIJLAGE I Overzicht variabelen 177 BIJLAGE II Aanvullende analyses 179

11