Literatuur. K. Korrelboom, COMET voor negatief zelfbeeld, DOI / , 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

Transcriptie

1 Literatuur Arntz, A., & Weertman, A. (1999). Treatment of childhood memories: theory and practice. Behaviour Research & Therapy, 37, Bockting, C. (2009). Preventieve cognitieve training bij terugkerende depressie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Bögels, S.M., & Mulken, S. (2004). Protocollaire behandeling van patiënten met een sociale fobie: taakconcentratietraining en cognitieve therapie. In: G.P.J. Keijsers, A. van Minnen & C.A.L. Hoogduin (red), Protocollaire behandelingen in de ambulante geestelijke gezondheidszorg II. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Bouton, M.E., & Swartzentruber, D. (1991). Sources of relapse after extinction in Pavlovian and instrumental learning. Clinical Psychological Review, 11, Brewin, C.R. (2006). Understanding cognitive behaviour therapy: a retrieval competition account. Behaviour Research and Therapy, 44, Broeke, E. ten, Heiden, C. van der, Meijer, S., & Hamelink, H. (2008). Cognitieve therapie. De basisvaardigheden. Amsterdam: Boom. Broeke, E. ten, Jongh, A. de, & Oppenheim, H. (2008). Praktijkboek EMDR: Casusconceptualisatie en specifieke patiëntengroepen. Amsterdam: Harcourt publishers. Does, A.J.W. van der (2002). BDI-II-NL: Handleiding Beck Depression Inventory-II, Nederlandse vertaling en bewerking. Lisse: Swets Test Publisher. Ellard, K.K., Fairholme, C.P., Boisseau, C.L., Farchione, T.J., & Barlow, D.H. (2010). Unified protocol for the transdiagnostic treatment of emotional disorders: protocol development and initial outcome data. Cognitive & Behavioral Practice, 17, Everaert, J., Koster, E.H.W., Schacht, R., & Raedt, R. de (2010). Evaluatie van de psychometrische eigenschappen van de Rosenberg zelfwaardeschaal in een poliklinische psychiatrische populatie. Gedragstherapie, 43, Fairburn, C.G., Cooper, Z., Doll, H.A., O Connor, M.E., Bohn, K., Hawker, D.M., Wales, J.A., & Palmer, R.L. (2009). Transdiagnostic cognitive-behavioral therapy for patients with eating disorders: a two-site trial with 60-week follow-up. American Journal of Psychiatry, 166, Fennell, M.J.V. (1997). Low self-esteem: a cognitive perspective. Behavioural & Cognitive Psychotherapy, 25, Fennell, M., & Jenkins, H. (2004). Low self-esteem. In: J. Bennett-Levy, G. Butler, M. Fennell, A. Hackmann, M. Mueller, & D. Westbrook (eds.), Oxford guide to behavioural experiments in cognitive therapy ( ). Oxford: Oxford University Press. Franck, E., Raedt, R. de, Barbez, C., & Rosseel, Y. (2008). Psychometric properties of the Dutch Rosenberg self-esteem scale. Psychologica Belgica, 48, Hall, P.L., & Tarrier, N. (2003). The cognitive-behavioural treatment of low self-esteem in psychotic patients: a pilot study. Behaviour Research & Therapy, 41, Ham, T. van der, Strien, D.C. van, & Engeland, H. van (1998). Personality characteristics predict outcome of eating disorders in adolescents: A 4-year prospective study. European Child & Adolescent Psychiatry, 7,

2 104 COMET voor negatief zelfbeeld Harvey, A., Watkins, E., Mansell, W., & Shafran, R. (eds.) (2004). Cognitive behavioural processes across psychological disorders. A transdiagnostic approach to research and treatment. Oxford: Oxford University Press. Hulsbergen, M. (2009). Mindfulness. De aandachtsvolle therapeut. Achtergrond, integratie, toepassing. Amsterdam: Boom. Jacobson, N.S., & Truax, P. (1991). Clinical significance: a statistical approach to defining meaningful change in psychotherapy research. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 59, Korrelboom, C.W. (2000). Versterking van het zelfbeeld bij patiënten met persoonlijkheidspathologie hot cognitions versus cold cognitions. Directieve Therapie, 20, Korrelboom, C.W. (2011). Groepstrainingen voor specifieke klachten.. In: M. Verbraak, S. Visser, P. Muris, & K. Hoogduin (red.), Handboek voor GZ-psychologen (blz ). Amsterdam: Boom. Korrelboom, C.W. & Broeke, E. ten (2004). Geïntegreerde cognitieve gedragstherapie. Handboek voor theorie en praktijk. Bussum: Coutinho. Korrelboom, C.W., Jong, M. de, Huijbrechts, I., & Daansen, P. (2009). COMET for treating low self-esteem in patients with eating disorders. A randomized clinical trial. Journal of Consulting & Clinical Psychology, 77, Korrelboom, C.W., Maarsingh, M., & Huijbrechts, I. (submitted). COMET for treating low self-esteem in patients with depressive disorders; a randomized clinical trial. Korrelboom, C.W., Marissen, M., & Assendelft, T. van (2011). COMET for treating low self-esteem in patients with personality disorders; a randomized clinical trial. Behavioural & Cognitive Psychotherapy, 39, Korrelboom, C.W., Weele, K. van der, Gjaltema, M., & Hoogstraten, C. (2009). COMET for treating low self-esteem; a baseline controlled study in a routine clinical setting with patients with eating disorders and personality disorders. The Behavior Therapist, 32, 3-8. Lang, P.J., Bradley, M.M., & Cuthbert, B.N. (1997). Motivated attention: Affect, activation, and action. In: P.J. Lang, M.M. Bradley, & B.N. Cuthbert (eds.), Attention and orienting: sensory and motivational processes ; (97-135). Hillsdale, N.J.: Lawrence Erlbaum & Associates. Lindsey, T. (1998). Spiders of Australia. Sydney: New Holland Publishers. Maarsingh, M., Korrelboom, C.W., & Huijbrechts, I. (2010). Competitive Memory Training (COMET) voor een negatief zelfbeeld als aanvullende behandeling bij depressieve patiënten; een pilotstudie. Directieve Therapie, 30, Mandler, G. (1984). Mind and body. New York: Norton. Mongrain, M., & Leather, F. (2006). Immature dependence and self-criticism predict the recurrence of major depression. Journal of Clinical Psychology, 62, Najmi, S., Riemann, & Wegner, D.M. (2009). Managing unwanted intrusive thoughts in obsessive-compulsive disorder: relative effectiveness of suppression, focussed distraction, and acceptance. Behaviour Research & Therapy, 47, Oatley, K., & Jenkins, J.M. (1996). Understanding emotions. Cambridge (MA): Blackwell Publishers. Olij, R.J.B., Korrelboom, C.W., Huijbrechts, I.P.A.M., Jong, M. de, Cloin, P.A., Maarsingh, M., & Paumen, B.N.W. (2006). De module zelfbeeld in een groep: werkwijze en eerste bevindingen. Directieve Therapie, 26, Overholser, J.C., Adams, D.M., Lehnert, K.I., & Brinkman, D.C. (1995). Self-esteem deficits and suicidal tendencies among adolescents. Journal of the American Academy for Child & Adolescent Psychiatry, 34,

3 Literatuur 105 Raedt, R. de, Schacht, R., Franck, E., & Houwer, J. de (2006). Self-esteem and depression revisited: implicit positive self-esteem in depressed patients? Behaviour Research & Therapy, 44, Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent self-image. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. Rüsch, N., Lieb, K., Göttler, I., Hermann, C., Schramm, E., Richter, H., Jacob, G.A., Corrigan, P.W., & Bohus, M. (2007). Shame and implicit self-concept in women with borderline personality disorder. American Journal of Psychiatry, 164, Schmitt, D.P., & Allik, J. (2005). Simultaneous administration of the Rosenberg selfesteem scale in 53 nations: exploring the universal and culture-specific features of global self-esteem. Journal of Personality and Social Psychology, 89, Stice, E. (2002). Risk and maintenance factors for eating pathology. A meta-analytic review. Psychological Bulletin, 128, Tarrier, N. (2001). The use of coping strategies and self-regulation in the treatment of psychosis. In A. Morrison (ed.), Casebook of cognitive therapy for psychosis. London: Routledge. Verbraak, C. (2009). Kijken in de ziel. Psychiaters over hun vak en zichzelf. Amsterdam: De Bezige Bij. Wegner, D.M. (1994). Ironic processes of mental control. Psychological Review 101,

4 Bijlage 1 Indicatieformulier COMET In te vullen door behandelaar na indicatiegesprek Naam Geslacht Leeftijd Adres Diagnose Behandelprogramma primaire behandeling Primaire behandelaar Omschrijving negatief zelfbeeld Omschrijving tegenvoorbeelden Bijzonderheden

5 Bijlage 2 Rosenberg Self-Esteem Scale (vertaling: Franck, De Raedt, Barbez & Rosseel, 2008) Instructies: hierna volgen 10 beweringen over uw algemene gevoelens ten opzichte van uzelf. Als u helemaal akkoord gaat, omcirkelt u HA. Als u akkoord gaat met de uitspraak, omcirkel dan A. Als u niet akkoord gaat, omcirkel dan NA. Als u helemaal niet akkoord gaat, omcirkel dan HNA. Akkoord 2 Niet akkoord 1 Helemaal akkoord 3 Helemaal niet akkoord 0 1. Over het algemeen ben ik tevreden met mezelf HA A NA HNA 2. Bij momenten denk ik dat ik helemaal niet deug HA A NA HNA 3. Ik heb het gevoel dat ik een aantal goede kwaliteiten heb HA A NA HNA 4. Ik ben in staat dingen even goed te doen als de meeste andere mensen HA A NA HNA 5. Ik heb het gevoel dat ik niet veel heb om trots op te zijn HA A NA HNA 6. Het is ongetwijfeld zo dat ik me bij momenten nutteloos voel HA A NA HNA 7. Ik heb het gevoel dat ik een waardevol iemand ben, minstens evenwaardig aan anderen HA A NA HNA 8. Ik wou dat ik meer respect voor mezelf kon opbrengen HA A NA HNA 9. Al met al ben ik geneigd mezelf een mislukkeling te voelen HA A NA HNA 10. Ik neem een positieve houding aan ten opzichte van mezelf HA A NA HNA

6 108 COMET voor negatief zelfbeeld Scoren en normering Stap 1: spiegel de negatief geformuleerde items 2, 5, 6, 8 en 9. Stap 2: tel de itemscores bij elkaar op. De range van de totaalscores is dan Let op: in de literatuur wordt ook geregeld 1-4 gescoord, zodat de range van de totaalscores in dat geval bedraagt. Stap 3: er bestaan geen officiële Nederlandse normen voor verschillende groepen. Op basis van een grote studie van Schmitt en Allik (2005) kan een score van 18 (of 28 bij range 10-40) als grensscore worden beschouwd tussen functioneel en disfunctioneel, terwijl een scoreverschil van minimaal 6 punten tussen begin- en eindmeting (Korrelboom, Marissen & Van Assendelft, 2011) indicatief is voor een reliable change (Jacobson & Truax, 1991).

7 Formulieren

8 Registratieformulier 1: beschrijving van het (onterechte) negatieve zelfbeeld Toelichting Een negatief zelfbeeld heeft meestal óf betrekking op een of meer specifieke persoonlijke kenmerken en eigenschappen óf het gaat om een globaal negatief persoonlijk oordeel. Specifieke negatieve kenmerken gaan meestal over uiterlijk (lelijk, dik, dun, rare benen, enz.), intelligentie (dom, niets begrijpen, onvoldoende schoolopleiding), sociale waarde (suf, saai, oninteressant) of maatschappelijke status (onbenullig, er niet bij horen, niets voorstellen, grijze muis). Globale negatieve persoonlijke oordelen geven eerder een totaalplaatje van de persoon en kunnen (maar dat hoeft niet altijd) een optelsom zijn van een aantal veronderstelde specifieke negatieve kenmerken. Men vindt zichzelf dan waardeloos, niet de moeite waard, slecht, een niets of een niemand. De lijn tussen specifieke en globale negatieve zelfbeoordelingen is niet altijd scherp te trekken. Zoals bekend gaat de Zelfbeeldtraining over negatieve zelfbeoordelingen die niet (helemaal) terecht zijn. Het gaat dus over vermeende negatieve kenmerken en eigenschappen waarvan u ergens weet dat ze niet (helemaal) kloppen. U weet dat ergens wel met uw gezond verstand, maar (nog) niet met uw gevoel. Geeft u hieronder aan wat u zo negatief vindt aan uzelf (terwijl u dus tegelijk weet dat dit niet (helemaal) terecht is). Gebruik daarvoor een of enkele woorden of een korte zin. Op het verbeteren van dit negatieve zelfbeeld zal de verdere training in eerste instantie gericht zijn. Noteer Ik vind dat ik ben

9 Registratieformulier 2: inventarisatie positieve eigenschappen Hieronder staat een groot aantal eigenschappen die doorgaans als positief worden beoordeeld. Geef van ieder van die eigenschappen aan of u deze niet (0), een beetje (1) of juist in hoge mate (veel = 2) bezit. Indien u positieve eigenschappen (een beetje of veel) heeft die niet in onderstaand overzicht staan, dan kunt u deze zelf invullen in de open vakjes onder aan de lijst. Positieve eigenschappen en kenmerken Niet (0); Beetje (1); Veel (2) Eerlijkheid Betrouwbaarheid Humor Doorzettingsvermogen Hulpvaardigheid Intelligentie Avontuurlijkheid Kunnen genieten Inlevingsvermogen Sterk zijn Originaliteit Standvastigheid Souplesse Sportief zijn Deskundigheid Schoonheid (uiterlijk) Mensen op hun gemak kunnen stellen Moedig zijn Handig zijn Onafhankelijk zijn

10 112 COMET voor negatief zelfbeeld Positieve eigenschappen en kenmerken Niet (0); Beetje (1); Veel (2) Kritisch zijn Vriendelijkheid Tolerantie Zelfbeheersing IJver

11 Registratieformulier 3: uitwerken in korte verhaaltjes van positieve eigenschappen Positieve eigenschap Situatie Tegenspraak met negatief zelfbeeld Het verhaaltje Moment waarop positieve eigenschap het duidelijkst was

12 Registratieformulier 4: verslag van de oefeningen dag van de week oefening en stap hoe vaak, hoe lang korte beschrijving van hoe het ging maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag zaterdag zondag

13 Registratieformulier 5: overzicht van triggers voor een negatief zelfbeeld 100 (zeer sterke trigger) (gemiddeld sterke trigger) (zwakke trigger)

14 Over de auteur Dr. Kees Korrelboom (1951) is klinisch psycholoog en psychotherapeut. Hij werkt als hoofd wetenschappelijk onderzoek en zorginnovatie bij PsyQ Haaglanden, onderdeel van de Parnassia Bavo Groep. Daarnaast is hij als zzp er directeur van een klein eigen bedrijfje, Westland Workshops, dat kleinschalige cursussen en opleidingen verzorgt binnen de klinische psychologie en de psychotherapie. Kees Korrelboom was eerder bestuurslid en voorzitter van de opleidingscommissie van de VGCt. Sinds een aantal jaren gaat hij door het leven als lid van verdienste van deze vereniging. Hij publiceerde onder andere over het behandelen van angst en persoonlijkheidsproblematiek en ook over psychotherapie in het algemeen en cognitieve gedragstherapie in het bijzonder. Daarnaast verschenen van zijn hand diverse publicaties over COMET.

15 Toelichting op de dvd U treft op de dvd alle stappen aan van het behandelprotocol dat in dit boek is beschreven. Er zijn bovendien twee extra therapiescènes opgenomen. De eerste gaat over een algemeen probleem dat regelmatig voorkomt: de cliënt maakt geen huiswerk. De tweede extra scène heeft betrekking op een veelgemaakte fout bij COMET: de therapeut staat te veel stil bij de problematische kanten van de cliënt en dwaalt daardoor te veel af van de hoofdstrategie van COMET: versterken van de positieve eigenschappen van de cliënt. De auteur van het boek, Kees Korrelboom, is in alle scènes de therapeut. Yvonne Binnerts is de actrice die de cliënt speelt. De achtereenvolgende scènes zijn: Presessie Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Stap 5a en b Stap 5c Stap 5d Stap 6 Stap 7 Extra 1 Extra 2 Indicatiestelling Vaststellen negatief zelfbeeld Uitleg uitgangspunt en rationale Bepalen incompatibel positief tegenbeeld Illustreren met concrete tegenvoorbeelden Emotioneel versterken tegenvoorbeelden met imaginatie en zelfspraak Emotioneel versterken tegenvoorbeelden met imaginatie, zelfspraak en motoriek Emotioneel versterken tegenvoorbeelden met imaginatie, zelfspraak, motoriek en muziek Contraconditionering 1: immuun maken Contraconditionering 2: coping Het huiswerk is niet gemaakt Veel gemaakte fout: te sterke gerichtheid op negatieve aspecten