INFRABEL NV van publiek recht Directie Infrastructuur en Aankopen

Transcriptie

1 INFRABEL NV van publiek recht Directie Infrastructuur en Aankopen Veiligheids- en gezondheidsmaatregelen bij het uitvoeren van opdrachten beheerd door Infrabel.

2 Deze bundel is de verzameling van de gebruikelijke voorschriften met betrekking tot de organisatie van de veiligheid op de bouwplaats. Hij is van toepassing op een bepaalde opdracht voor zo ver hij vermeld is in het bestek of in het als dusdanig geldend document. Het kan voorkomen dat de voorschriften van deze bundel moeten aangevuld of gewijzigd worden. Deze aanvullingen of wijzigingen zijn duidelijk gemeld en opgenomen in het bestek of in het Veiligheids- en Gezondheidsplan indien het bestaat. Nr van het bijvoegsel Nr en jaar van de omzendbrief Nr van de te wijzigen bladzijden Gewijzigde tekst Opmerking

3 Inhoudstafel INHOUDSTAFEL 1 ARBEIDSREGLEMENTERING EN ALGEMENE VOORSCHRIFTEN Veiligheidsmaatregelen Arbeidsreglementering Richtlijnen aan het personeel van de aannemer Algemeen Maatregelen van de aannemer ter beveiliging van zijn personeel Schriftelijke bevestiging door de aannemer Eerste Hulp Bestrijding van brand Evacuatie van werknemers BIJZONDERE BEPALINGEN BETREFFENDE WERKZAAMHEDEN VAN ONDERNEMINGEN VAN BUITENAF Algemeen Bijzondere bepalingen betreffende "niet" tijdelijke of mobiele bouwplaatsen Voorlichtingsplicht Verplichting om de activiteiten te coördineren Controleplicht Informatieplicht aannemer ten aanzien van Infrabel Bijzondere bepalingen betreffende tijdelijke of mobiele bouwplaatsen Geval Ontwerpfase: De aannemer wordt geacht alleen te werken Fase verwezenlijking Geval Ontwerpfase: De aannemer zal vermoedelijk niet alleen werken Fase verwezenlijking VEILIGHEIDSMAATREGELEN BIJ WERKEN IN OF IN DE NABIJHEID VAN DE SPOREN Definities Gevarenzone en veiligheidsafstand Risico's Uitwijkplaats Types van indringing in de gevarenzone Veiligheidsmaatregelen - beveiligingssysteem i/ii

4 Inhoudstafel 4 VEILIGHEIDSMAATREGELEN VOOR WERKEN IN DE NABIJHEID VAN INSTALLATIES VOOR ELEKTRISCHE TRACTIE EN ANDERE ELEKTRISCHE INSTALLATIES Begrippen Hoogspanning voor elektrische tractie Elektrisch rollend materieel Hoogspanningskabels en -apparatuur Laagspanningskabels Risico s Veiligheidsafstanden t.o.v. bovenleidingsinstallaties onder spanning Werken zonder lange voorwerpen Werken met lange voorwerpen, zoals kranen of hijswerktuigen Spoorgebonden werktuigen Voertuigen niet bewegend op het spoor Werken aan bovenleidingsinstallaties, in de nabijheid van installaties nog onder spanning Werken met bovenleiding buiten spanning...19 ii/ii

5 Arbeidsreglementering en algemene voorschriften 1 Arbeidsreglementering en algemene voorschriften 1.1 VEILIGHEIDSMAATREGELEN Infrabel heeft bij de studie van de opdracht rekening gehouden met de algemene principes van voorkoming inzake veiligheid en gezondheid vooral bij het bepalen van de technische keuzen. De werken moeten worden uitgevoerd volgens de in voege zijnde wetgeving voor de bescherming van de arbeid. De aandacht van de inschrijver wordt gevestigd op het feit dat de veiligheids- en gezondheidsvoorschriften opgenomen in deze bundel en aangevuld door deze van het bestek en/of deze uit het Veiligheids- en Gezondheidsplan, minimale maatregelen ter zake zijn en dat ze niet noodzakelijk volledig zijn. Men gaat ervan uit dat de inschrijver bij het opmaken van zijn prijs rekening gehouden heeft met alle elementen die betrekking hebben op deze materie en die het gevolg zijn van de door hem gekozen uitvoeringsmethodes. De genomen maatregelen dienen ten allen tijde aangepast te worden aan de exploitatievoorwaarden of de technische omstandigheden. 1.2 ARBEIDSREGLEMENTERING De werken moeten uitgevoerd worden volgens de wettelijke voorschriften betreffende de veiligheid en de gezondheid. De aannemer wordt geacht in zijn prijsofferte rekening te hebben gehouden met al deze voorschriften. 1.3 RICHTLIJNEN AAN HET PERSONEEL VAN DE AANNEMER ALGEMEEN In het kader van de voorkoming van ongevallen, wordt de aannemer verzocht de voorschriften en aanbevelingen te volgen van Infrabel aan de werknemers van externe ondernemingen die zich verplaatsen en werken in de aanhorigheden van Infrabel en die overgenomen worden in het boekje Veilig werken en zich verplaatsen bij de NMBS. Dit boekje wordt door de NMBS-Holding, Directie Strategie en Coördinatie, Dienst Veiligheid en Milieu (DOS VM), afdeling H-VM.02 uitgegeven. Van dit boekje kan een exemplaar gratis verkregen worden bij de leidend ambtenaar. Indien de aannemer meerdere exemplaren wenst, kan hij er bijkomende bekomen bij de NMBS-Holding, Directie Strategie en Coördinatie, bureau H-VM.009 sectie 10, Charles Parentéstraat 28A te 1070 Brussel. 1/19

6 Arbeidsreglementering en algemene voorschriften MAATREGELEN VAN DE AANNEMER TER BEVEILIGING VAN ZIJN PERSONEEL Behalve indien het bestek of elk ander als dusdanig geldend, contractueel document andere voorschriften geeft, moeten de aannemer, zijn personeel en het personeel van zijn eventuele onderaannemers zelf waken over hun veiligheid wanneer ze zich op het domein van de spoorweg bevinden, wanneer ze langs de sporen gaan of deze oversteken, wanneer ze werken uitvoeren in de sporen, zelfs als deze buiten dienst zijn, of wanneer ze zich in de nabijheid van sporen en/of bovenleidingen in dienst bevinden. De aannemer moet daarom onder zijn gehele en uitsluitende verantwoordelijkheid iedere nodige preventiemaatregel nemen. Bij toepassing van wat voorafgaat en zonder dat de volgende opsomming als beperkend beschouwd mag worden, moet de aannemer in het bijzonder zijn personeel verbieden, als dit niet strikt noodzakelijk is om het werk uit te voeren, om: - langs de sporen te gaan; - de sporen over te steken; - plaats te nemen in een spoor naast een ander waarop een trein rijdt. De te nemen veiligheidsmaatregelen bij werken in of in de nabijheid van de sporen en bij werken in de nabijheid van installaties voor elektrische tractie en andere elektrische installaties worden beschreven in de hoofdstukken 3 en 4 hierna SCHRIFTELIJKE BEVESTIGING DOOR DE AANNEMER De aannemer is er toe gehouden om aan de leidend ambtenaar een naamlijst over te dragen waarin alle door hem en door zijn eventuele onderaannemers tewerkgestelde personen, verklaren dat zij de onderrichtingen aangaande de risico s voor de veiligheid en de gezondheid, waaraan zij tijdens hun activiteiten op het werkterrein zijn blootgesteld, ontvangen en begrepen hebben. Dit gebeurt ten laatste twee werkdagen vóór de aanvang van de werken. De hierboven vermelde lijst wordt constant bijgewerkt door de aannemer. In deze zin levert hij aan de leidend ambtenaar de getekende verklaringen in functie van de personeelsbewegingen op de werf en/of de nieuwe voorschriften in zake veiligheid & gezondheid als gevolg van de evolutie op de werf. De aannemer waakt erover dat zijn personeel en het personeel van zijn eventuele onderaannemers de voorkomings- en beschermingsmaatregelen naleeft die in het bestek zijn opgenomen of die in documenten staan waarnaar wordt verwezen. Hij moet er ook voor zorgen dat de veiligheidsconsignes en de bevelen van de leidend ambtenaar (of diens vertegenwoordiger) worden opgevolgd wanneer zijn personeel zich langs de sporen begeeft of wanneer het werken uitvoert in de sporen 2/19

7 Arbeidsreglementering en algemene voorschriften (zelfs buiten dienst) of in de omgeving van in dienst gehouden sporen en/of bovenleidingen die niet buiten spanning gesteld werden. Ten allen tijde blijft de aannemer alleen verantwoordelijk voor zijn eigen veiligheid, deze van zijn personeel en deze van zijn eventuele onderaannemers. 1.4 EERSTE HULP BESTRIJDING VAN BRAND EVACUATIE VAN WERKNEMERS De evacuatie van de werf dient te gebeuren volgens de aanwijzingen opgenomen in het veiligheids- en gezondheidsplan. Dit plan wordt doorlopend aangepast volgens de vordering van de werf. De eerste hulp wordt georganiseerd door de aannemer, zoals bepaald in het veiligheids- en gezondheidsplan. Indien geen veiligheids- en gezondheidsplan opgesteld moet worden, volstaat het van toe te passen: - de algemene maatregelen van toepassing op deze materie; - en in voorkomend geval de bijzondere en/of bijkomende maatregelen opgenomen in het bestek. 3/19

8 Bijzondere bepalingen betreffende werkzaamheden van ondernemingen van buitenaf 2 Bijzondere bepalingen betreffende werkzaamheden van ondernemingen van buitenaf 2.1 ALGEMEEN De wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk bevat in haar artikel 5 verschillende algemene verplichtingen ten laste van de werkgever. Onder het begrip werkgever moet worden verstaan Infrabel ten aanzien van haar eigen personeel en de aannemer of zijn onderaannemers ten aanzien van hun personeel. De aannemer wordt erop gewezen deze verplichtingen nauwgezet na te leven. Verder bevat deze wet bijzondere bepalingen die verschillend zijn naargelang deze van toepassing zijn op <<niet>> tijdelijke of mobiele bouwplaatsen (hoofdstuk IV van de wet) dan wel op tijdelijke of mobiele bouwplaatsen (hoofdstuk V van de wet). In dit kader is Infrabel bouwheer en de aannemer bouwdirectie belast met de verwezenlijking. 2.2 BIJZONDERE BEPALINGEN BETREFFENDE "NIET" TIJDELIJKE OF MOBIELE BOUWPLAATSEN VOORLICHTINGSPLICHT Infrabel bezorgt de aannemer de nodige informatie met betrekking tot de risico s en maatregelen inzake het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk van toepassing in haar inrichting en dit via huidig bundel en het bestek. De aannemer moet zijn werknemers en/of onderaannemers informeren over de veiligheids- en gezondheidsrisico s waaraan ze blootstaan tijdens hun werkzaamheden in de installaties van Infrabel alsook over de genomen beschermings- en preventiemaatregelen om die risico s het hoofd te bieden. Hij moet hen ook informeren over de eerste hulp, de brandbestrijding, de maatregelen voor de evacuatie van de werknemers, VERPLICHTING OM DE ACTIVITEITEN TE COÖRDINEREN Tenzij het bestek anders bepaalt, zorgt de leidend ambtenaar voor de coördinatie. De aannemer is verplicht hiertoe zijn volle medewerking te verlenen. 4/19

9 Bijzondere bepalingen betreffende werkzaamheden van ondernemingen van buitenaf CONTROLEPLICHT De aannemer verbindt er zich toe de verplichtingen inzake het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, die eigen zijn aan de inrichting van Infrabel waar zijn werknemers werkzaamheden komen uitvoeren, na te leven. Ingeval de aannemer de onder voorgaand lid bedoelde verplichtingen niet of gebrekkig naleeft, kan Infrabel steeds zelf de nodige maatregelen nemen op kosten van die aannemer. De aannemer moet aan elke onderaannemer die hij aan het werk zet binnen de installaties van Infrabel, vooraleer deze onderaannemer enig werk aanvat, een overeenkomst ter ondertekening voorleggen die dezelfde verplichtingen bevat zoals opgesomd in voorgaande 2 alinea s. Hij moet Infrabel een ondertekende kopie van deze overeenkomst(en) bezorgen INFORMATIEPLICHT AANNEMER TEN AANZIEN VAN INFRABEL Vóór de aanvang van de opdracht en uiterlijk 15 kalenderdagen na de betekening van de goedkeuring van de inschrijving moet de aannemer de leidend ambtenaar schriftelijk inlichten over de risico s eigen aan zijn bedrijf en hem meedelen welke maatregelen hij zal treffen om te voldoen aan de veiligheidsvereisten van de aanbestedingsdocumenten, zowel voor de risico s eigen aan de werken als voor de risico s eigen aan zijn bedrijf. Gedurende het verloop van de aanneming in uitvoering zal de aannemer de leidend ambtenaar tijdig 1 en schriftelijk inlichten over eventuele gewijzigde of nieuwe uitvoeringsmethodes, bijkomende risico s en veiligheids- en gezondheidsmaatregelen. De leidend ambtenaar heeft het recht te eisen dat de aannemer aan de voorgestelde maatregelen iedere wijziging of aanvulling aanbrengt die hij nodig acht om het vereiste veiligheidsniveau te bereiken. 2.3 BIJZONDERE BEPALINGEN BETREFFENDE TIJDELIJKE OF MOBIELE BOUWPLAATSEN De aannemer wordt in het bijzonder gewezen op zijn specifieke verplichtingen zoals bepaald in onderafdeling IV, afdeling VI, hoofdstuk 5, titel III van de Codex over het welzijn op het werk. De aannemer van werken moet alle wettelijke, reglementaire of conventionele bepalingen naleven en doen naleven door elke persoon die handelt als 1 Minstens 2 kalenderweken voor : - de gewijzigde of nieuwe uitvoeringsmethode wordt toegepast; - het risisco zich stelt; - de maatregel wordt genomen. 5/19

10 Bijzondere bepalingen betreffende werkzaamheden van ondernemingen van buitenaf onderaannemer, en door elke persoon die personeel tewerkstelt op de werf, zowel inzake veiligheid en hygiëne als inzake de algemene arbeidsvoorwaarden. De aannemer van diensten of leveringen moet alle wettelijke, reglementaire of conventionele bepalingen naleven en doen naleven door zijn eigen onderaannemer(s), en door elke persoon die hem personeel ter beschikking stelt, zowel inzake veiligheid en hygiëne als inzake de algemene arbeidsvoorwaarden. Er zijn twee gevallen: GEVAL ONTWERPFASE: DE AANNEMER WORDT GEACHT ALLEEN TE WERKEN. Er wordt geen coördinator-ontwerp aangesteld. Er wordt geen veiligheids-en gezondheidsplan bij het bestek bevoegd. Infrabel bezorgt de aannemer de nodige informatie met betrekking tot de risico s en maatregelen inzake het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk van toepassing in haar inrichting en dit via huidig bundel en het bestek FASE VERWEZENLIJKING a. De aannemer werkt effectief alleen De leidend ambtenaar zorgt voor de coördinatie van de activiteiten op de bouwplaats. De aannemer is verplicht zijn medewerking te verlenen aan deze coördinatie en samen te werken met Infrabel bij de uitvoering van de maatregelen inzake veiligheid en gezondheid van de personen betrokken bij het uitvoeren van de werken. Vóór aanvang van de opdracht en uiterlijk 15 kalenderdagen na de betekening van de goedkeuring van de inschrijving moet de aannemer de leidend ambtenaar schriftelijk inlichten over de risico s eigen aan zijn bedrijf en hem meedelen welke maatregelen hij zal treffen om te voldoen aan de veiligheidsvereisten van de aanbestedingsdocumenten, zowel voor de risico s eigen aan de werken als voor de risico s eigen aan zijn bedrijf. Gedurende het verloop van de aanneming in uitvoering zal de aannemer de leidend ambtenaar tijdig 2 en schriftelijk inlichten over eventuele gewijzigde of nieuwe uitvoeringsmethodes, bijkomende risico s en veiligheids- en gezondheidsmaatregelen. 2 Minstens 2 kalenderweken vóór : - de gewijzigde of nieuwe uitvoeringsmethode wordt toegepast; - het risico zich stelt; - de maatregel wordt genomen. 6/19

11 Bijzondere bepalingen betreffende werkzaamheden van ondernemingen van buitenaf De leidend ambtenaar heeft het recht te eisen dat de aannemer aan de voorgestelde maatregelen iedere wijziging of aanvulling aanbrengt die hij nodig acht om het vereiste veiligheidsniveau te bereiken. Een postinterventiedossier moet worden opgesteld voor de werken die betrekking hebben op de structuur, op de essentiële elementen van het bouwwerk, of op toestanden die een aantoonbaar gevaar inhouden. Tenzij het bestek anders bepaalt, wordt dit postinterventiedossier opgesteld - en tijdens de loop van de opdracht ook aangepast - door de leidend ambtenaar. b. Er doen zich onvoorziene omstandigheden voor die de aannemer of Infrabel ertoe aanzetten beroep te doen op één of meerdere bijkomende (onder)aannemers Infrabel zal alsnog een coördinator-verwezenlijking aanstellen. Vóór de aanvang van de opdracht en uiterlijk 15 kalenderdagen na de betekening van de goedkeuring van de inschrijving moet de aannemer de leidend ambtenaar schriftelijk inlichten over de risico s eigen aan zijn bedrijf en hem meedelen welke maatregelen hij zal treffen om te voldoen aan de veiligheidsvereisten van de aanbestedingsdocumenten, zowel voor de risico s eigen aan de werken als voor de risico s eigen aan zijn bedrijf. Gedurende het verloop van de aanneming in uitvoering zal de aannemer de leidend ambtenaar en de coördinator-verwezenlijking tijdig 3 en schriftelijk inlichten over eventuele gewijzigde of nieuwe uitvoeringsmethodes, bijkomende risico s en veiligheids- en gezondheidsmaatregelen. De leidend ambtenaar heeft het recht te eisen dat de aannemer aan de voorgestelde maatregelen iedere wijziging of aanvulling aanbrengt die hij nodig acht om het vereiste veiligheidsniveau te bereiken. GEVAL ONTWERPFASE: DE AANNEMER ZAL VERMOEDELIJK NIET ALLEEN WERKEN. Infrabel stelt een coördinator-ontwerp aan. Deze coördinator-ontwerp zal ondermeer een veiligheids- en gezondheidsplan opstellen. Dit veiligheids- en gezondheidsplan wordt bij het bestek gevoegd. Ter uitvoering van art. 30 lid 2 1 en 2 van onderafdeling I, afdeling IV, hoofdstuk 5, titel III van de Codex over het welzijn op het werk zal als bijlage aan dit veiligheidsen gezondheidsplan een document gevoegd worden dat door de inschrijvers getekend en naar behoren ingevuld met hun offerte moet worden ingediend. 3 Minstens 2 kalenderweken vóór: - de gewijzigde of nieuwe uitvoeringsmethode wordt toegepast; - het risico zich stelt; - de maatregel wordt genomen. 7/19

12 Bijzondere bepalingen betreffende werkzaamheden van ondernemingen van buitenaf FASE VERWEZENLIJKING a. De aannemer werkt alleen De coördinatie, uitgevoerd in de loop van het ontwerp van de opdracht, wordt tijdens de verwezenlijking van het bouwwerk niet verdergezet. In dit geval zijn de bepalingen voorzien onder punt a van toepassing. b. De aannemer werkt niet alleen: hij werkt met 1 of meerdere onderaannemers en/of er zijn gelijktijdige aannemingen en/of opeenvolgende aannemingen. Infrabel stelt vóór de aanvang der werken een coördinator-verwezenlijking aan. Vóór de aanvang van de opdracht en uiterlijk 15 kalenderdagen na de betekening van de goedkeuring van de inschrijving moet de aannemer de leidend ambtenaar en de coördinator-verwezenlijking schriftelijk inlichten over eventueel gewijzigde of nieuwe uitvoeringsmethodes, bijkomende risico s en veiligheids- en gezondheidsmaatregelen. Gedurende het verloop van de aanneming in uitvoering zal de aannemer de leidend ambtenaar en de coördinator-verwezenlijking tijdig 4 en schriftelijk inlichten over eventuele gewijzigde of nieuwe uitvoeringsmethodes, bijkomende risico s en maatregelen. De leidend ambtenaar heeft het recht te eisen dat de aannemer aan de voorgestelde maatregelen iedere wijziging of aanvulling aanbrengt die hij nodig acht om het vereiste veiligheidsniveau te bereiken. 4 Minstens 2 kalenderweken voor: - de gewijzigde of nieuwe uitvoeringsmethode wordt toegepast ; - het risico zich stelt ; - de maatregel wordt genomen. 8/19

13 Veiligheidsmaatregelen bij werken in of in de nabijheid van de sporen 3 Veiligheidsmaatregelen bij werken in of in de nabijheid van de sporen 3.1 DEFINITIES GEVARENZONE EN VEILIGHEIDSAFSTAND De gevarenzone is de zone waarin een werknemer blootstaat aan risico's teweeggebracht door spoorvoertuigen in beweging. Voor een spoor is dit de ruimte gelegen tussen twee vlakken evenwijdig met de as van het spoor en loodrecht op het rolvlak, langs weerskanten van het spoor, op een afstand VA, veiligheidsafstand genoemd. Deze afstand wordt loodrecht gemeten vanaf de buitenkant van elke spoorstaaf. Het rolvlak is het vlak gevormd door de hoogste punten van de zijden van de spoorstaven in contact met de wielen. Deze zone kan één of meerdere sporen omvatten. Elk buiten dienst gesteld spoor waarop werktreinen of gelijksoortige voertuigen rijden, moet (eveneens) als gevarenzone worden beschouwd. Als de toegestane maximumsnelheid niet hoger is dan 160 km/h, bedraagt de veiligheidsafstand VA 1,5 m, voor hogere snelheden (beperkt tot 300 km/h) bedraagt de veiligheidsafstand VA 2 m. 9/19

14 Veiligheidsmaatregelen bij werken in of in de nabijheid van de sporen Voor voertuigen op sporen of op een wagen wordt de veiligheidsafstand VA van 1,5 m verminderd tot 1,20 m langs de kant van de dichtste spoorstaaf van het nabijgelegen (nevenliggend) spoor RISICO'S Onder risico voor het personeel, te wijten aan een spoorvoertuig in beweging, wordt verstaan: - de kans er door geraakt te worden; - de kans uit evenwicht te geraken door de luchtverplaatsing of de zuigkracht er door teweeggebracht. Onder risico voor een spoorvoertuig in beweging verstaat men de kans dat een persoon, een werktuig of eender welk voorwerp deze beschadigt of laat ontsporen UITWIJKPLAATS Een uitwijkplaats is een veilige plaats, dus buiten de gevarenzone waar de werknemers zich moeten opstellen tijdens de doortocht van een beweging. Een uitwijkplaats kan zijn: een zijpad, een verkeerspad, een werkpad, een nis, een zijdelingse voetbrug, een schuilplaats, een voldoende breed tussenspoor, een werkzone zonder verkeer of een perrongedeelte dat buiten de gevarenzone ligt. - Zijpad: het zijpad is een deel van de spoorbedding. Het bevindt zich langs het lopend spoor Het dient om de werknemers toe te laten zich veilig op te stellen bij de doortocht van een spoorvoertuig. Deze zijpaden kunnen te smal zijn om verplaatsingen toe te laten. - Verkeerspad: vrijgemaakte plaats langsheen een spoor, waardoor het mogelijk is ondermeer de gebruikte materialen en de mechanische werktuigen tijdelijk neer te zetten en te verplaatsen. Op een verkeerspad moeten de werknemers zich steeds kunnen verplaatsen. - Nis: dit is een uitsparing in de zijdelingse wand van een ingraving, een tunnel of een geluidwerende muur. Dit laat de werknemers toe zich veilig op te stellen bij de doortocht van een spoorvoertuig. Nissen worden aangebracht als de bestaande vrije ruimte tussen de gevarenzone en het kunstwerk onvoldoende is. - Schuilplaats: dit is een plaats aangelegd op een kunstwerk of een steile ophoging alsook boven een gracht. Deze schuilplaats laat toe zich veilig op te stellen bij de doortocht van een spoorvoertuig. Schuilplaatsen worden aangebracht als de bestaande vrije ruimte tussen de gevarenzone en het kunstwerk of kruin van de ophoging onvoldoende is. - Tussenspoor: dit is de ruimte begrepen tussen de assen van de nabije spoorstaven van 2 aangrenzende sporen 10/19

15 Veiligheidsmaatregelen bij werken in of in de nabijheid van de sporen TYPES VAN INDRINGING IN DE GEVARENZONE Er zijn 2 types indringing mogelijk in de gevarenzone van een spoor: - INDRINGING TYPE I: tijdelijke of bestendige indringing door personeel en/of door gereedschap en/of door materiaal dat snel kan verwijderd worden; - INDRINGING TYPE II: tijdelijke of bestendige indringing veroorzaakt door: - een voertuig dat in de buurt werkzaam is, onverschillig of dit voertuig zich in de nabijheid van het spoor, of op een nevenliggend spoor bevindt; - materialen en/of gereedschap die niet snel kunnen verwijderd worden wegens hun massa, of hun volume, of iedere andere reden. Het bestek of ieder als dusdanig geldend document zal, indien het bestaat, de eventueel te nemen maatregelen in geval van indringing(en) type I en/of II hernemen. 3.2 VEILIGHEIDSMAATREGELEN - BEVEILIGINGSSYSTEEM De aannemer stelt zelf een beveiligingssysteem in dienst die de veiligheid van zijn werknemers verzekert. Het beveiligingssysteem van de aannemer moet op zijn minst voldoen aan de voorschriften van Infrabel. Deze zijn opgenomen in bijlage. Het beveiligingssysteem van de aannemer moet voorgelegd en goedgekeurd worden door Infrabel. Infrabel informeert de aannemer over de veiligheidsmaatregelen die ze zal nemen om de veiligheid van haar personeel (en het personeel van haar dochterondernemingen) te verzekeren. Indien Infrabel oordeelt dat de uitvoering van de werken een risico inhoudt voor de veiligheid van het treinverkeer, kan Infrabel bijkomende maatregelen opleggen en indien nodig stelt zij zelf een beveiligingssysteem in dienst die de veiligheid van de spoorvoertuigen verzekert. Het beveiligingssysteem van de aannemer kan, volgens de omstandigheden, ofwel geïntegreerd worden in het beveiligingssysteem van Infrabel, ofwel er volledig onafhankelijk van zijn. Het bestek of ieder ander als dusdanig geldend, contractueel document kan indien nodig andere maatregelen voorschrijven. 11/19

16 Veiligheidsmaatregelen voor werken in de nabijheid van installaties voor elektrische tractie en andere elektrische installaties 4 Veiligheidsmaatregelen voor werken in de nabijheid van installaties voor elektrische tractie en andere elektrische installaties 4.1 BEGRIPPEN HOOGSPANNING VOOR ELEKTRISCHE TRACTIE Bovenleiding De bovenleiding is een verzameling van kabels, draden, feeders, uitrustingen, geplaatst boven de sporen voor de voeding in elektrische energie van de spoorvoertuigen. De inherente gevaren van die bovenleiding zijn van elektrische en mechanische (trekkracht) aard. Verbindingskabels tussen onderstations, sectioneerposten en bovenleidingen Onder andere ter hoogte van de onderstations en de sectioneerposten zijn verbindingskabels die de bovenleiding van spanning en stroom voorzien. Ze liggen, op terreinhoogte, in sleuven langs de sporen en op alle sleufdeksels is de pijl voor hoogspanning aangebracht. Ze kunnen ook bevestigd zijn aan de bovenleidingsconstructies. Men moet ervan uitgaan dat die kabels onafgebroken onder spanning staan. Terugstroomkring De terugstroomkring voert de tractiestroom terug naar het onderstation. Behalve door de spoorstaven en spoortoestellen, wordt de continuïteit van de terugstroomkring van de tractiestroom verder gewaarborgd door diverse dwarsverbindingen, langsverbindingen, inductieve verbindingen, Ter hoogte van de onderstations en sectioneerposten komen de terugstroomleidingen in een verzamelkast. In die omgeving zijn de verbindingen met het spoor in het rood geschilderd en voorzien van een waarschuwingsbord. Bij 25 kv zijn de spoorstaven, palen en metalen structuren in de omgeving geaard door een ingegraven aardingskabel langs het spoor en door dwarsverbindingen, aardingsequipotentiaalverbindingen genoemd ELEKTRISCH ROLLEND MATERIEEL De elektrische voertuigen maken contact met de bovenleiding via stroomafnemers. Zo doende staan bepaalde onderdelen van die voertuigen onder spanning. 12/19

17 Veiligheidsmaatregelen voor werken in de nabijheid van installaties voor elektrische tractie en andere elektrische installaties De hoogspanning is ook aanwezig op het onderste gedeelte van de rijtuigen. Eventueel contact daarmee is even gevaarlijk als rechtstreeks contact met de bovenleiding HOOGSPANNINGSKABELS EN -APPARATUUR Over de terreinen van Infrabel lopen hoogspanningskabels en staat apparatuur van verschillende herkomst: - voeding van de bovenleiding; - verbinding tussen de hoogspanningsposten-infrabel en INFRABELleverancier; - voorverwarming 3 kv; - derden met een vergunning LAAGSPANNINGSKABELS Over de terreinen van Infrabel ligt een net van laagspanningskabels om de verschillende toestellen te voeden (seininrichting, verlichting, verwarming, wisselverwarming, drijfkracht, bovenleiding, telecommunicatie) alsmede laagspanningskabels van derden in bezit van een doorgangsvergunning. 4.2 RISICO S De gevaren van de elektriciteit zijn: - elektrisering of in het ergste geval elektrocutie: wanneer men de geleidende delen te dicht kan benaderen; - ontploffing, eventueel gevolgd door brand: wanneer er in een ontplofbare omgeving elektrische bogen of vonken ontstaan uit leidingen of toestellen onder spanning; Op het terrein van de spoorweg houden vooral de volgende installaties bijzondere risico s in: - hoogspanning voor elektrische tractie 3 kv gelijkspanning of 25 kv wisselspanning; - elektrisch rollend materieel, - elektrische energievoorziening voor rijtuigen; - hoogspanningskabels; - laagspanningskabels. 13/19

18 Veiligheidsmaatregelen voor werken in de nabijheid van installaties voor elektrische tractie en andere elektrische installaties 4.3 VEILIGHEIDSAFSTANDEN T.O.V. BOVENLEIDINGSINSTALLATIES ONDER SPANNING Elke persoon zonder bijzondere toelating moet op 3 m van de onder spanning staande delen blijven. Voorbeeld: een leverancier die materiaal levert op de werf. Elke persoon die in de nabijheid van de vaste installaties voor tractie moet werken moet in het bezit zijn van een geschreven en nominatieve toelating welke hem toelaat te werken op afstanden kleiner dan 3 m van deze installaties. Die toelating, afgeleverd door de aannemer, geeft de categorie weer waartoe de persoon behoort; het is het bewijs dat de werknemer door de aannemer geïnformeerd is over de gevaren van elektriciteit. Iedere werknemer die zijn persoonlijke toelating niet kan voorleggen gedurende de werken, wordt beschouwd als een persoon zonder toelating. De aannemer bepaalt tot welke categorie elk van zijn werknemers behoort. Hij is volledig verantwoordelijk voor zijn keuzes en levert aan de leidende ambtenaar een nominatieve lijst per categorie van werknemers. Volgens de norm NBN-EN zijn er 4 categorieën van personen met toelating: - gewone personen; - gewaarschuwde personen; - bevoegde personen; - gespecialiseerde personen. De volgende documenten van de dienst Sterkstroom van Infrabel beschrijven in detail de werkomstandigheden en de te respecteren veiligheidsafstanden t.o.v. de delen onder spanning van de vaste installaties van de elektrische tractie: voor de vaste installaties van de elektrische tractie 3 kv DC; voor de vaste installaties van de elektrische tractie 25 kv AC; voor wat betreft de maatregelen bij werken met lange, smalle voorwerpen en zandstralen op sta- en loopoppervlakken in afgebakende en publieke zones met obstakels tussen het werkoppervlak en de spanning (3 kv DC en 25 kv AC) WERKEN ZONDER LANGE VOORWERPEN Lange voorwerpen zijn voorwerpen met een lengte groter dan 0,5 m. De beveiliging van personen tegen directe aanraking wordt hoofdzakelijk bekomen door het verwijderd houden van die personen van de onder spanning staande delen. Daartoe zal elk werkplatform voldoen aan één van beide voorwaarden: 14/19

19 Veiligheidsmaatregelen voor werken in de nabijheid van installaties voor elektrische tractie en andere elektrische installaties - ofwel zal een materieel element dienend als obstakel, ofwel de boord zich op een horizontale afstand van minstens a bevinden van elk deel onder spanning; - ofwel zal het werkoppervlak zich bevinden op een verticale afstand van minstens b onder elk deel onder spanning. Daarnaast heeft elke persoon de verplichting met beide voeten op het werkplatform te blijven en tussen elk lichaamsdeel of elk voorwerp dat hij hanteert een afstand van minstens c verwijderd te blijven van de onder spanning staande delen. De waarden van de afstanden a, b en c worden per categorie personen beschreven in de tabel I. Tabel I Categorie van de werknemers Spanning (kv) Minimale horizontale afstand vanaf de boord van het werkoppervlak of een materieel element als obstakel (m) Minimale verticale afstand boven het werkoppervlak (m) Toegelaten gewilde bewegingen tot op minimum... (m) van de delen onder spanning "a" "b" "c" Persoon zonder toelating Gewone persoon met toelating Gewaarschuwde of bevoegde persoon met toelating (*) 3 of of 25 2,25 3,50 1,50 3 of 25 1,50 2,75 1,00 Gespecialiseerde 3 1,25 2,50 0,50 persoon met toelating 25 1,45 2,75 0,70 (*) De afstanden zijn dezelfde voor gewaarschuwde en bevoegde personen. Als de afstanden niet gerespecteerd kunnen worden, dient de bovenleiding buiten spanning gesteld te worden, behalve voor de uitzonderingsgevallen uit het punt /19

20 Veiligheidsmaatregelen voor werken in de nabijheid van installaties voor elektrische tractie en andere elektrische installaties Lijst met mogelijke categorieën voor werknemers van een aannemer: Categorie van werknemers Gespecialiseerde personen Bevoegde personen gewaarschuwde personen gewone personen Personen van een aannemer voor het plaatsen van bovenleidingen of door zijn onderaannemers Personen van een aannemer aannemer voor het plaatsen van bovenleidingen of door zijn onderaannemers en schilder Schilders van constructies dicht bij de bovenleidingen * * * * * * * Schilders van andere constructies * Andere personen die werken uitvoeren * Spoorwerken, het leggen van kabels langs het spoor, werken aan kunstwerken, werken op platte wagens, diverse werken langs geëlektrificeerde sporen onder spanning dienen uitgevoerd te worden door personeel van de categorie gewone personen. Het plaatsen van luchtkabels, werken aan luifels, schilderwerken van bovenleidingsconstructies, werken met het klimmen op seinpalen of verlichtingspalen, werken met het hanteren van lange voorwerpen zoals wisselverwarmingselementen, dienen uitgevoerd te worden door personeel van de categorie gewaarschuwde personen. Werken aan bovenleidingsconstructies dienen uitgevoerd te worden door gespecialiseerde personen. Voor meer details kan de leidend ambtenaar geraadpleegd worden WERKEN MET LANGE VOORWERPEN, ZOALS KRANEN OF HIJSWERKTUIGEN In dit geval zijn er bijkomende voorzorgsmaatregelen door het moeilijk inschatten van de afstand tussen het uiteinde van het lange voorwerp en de delen onder spanning. 16/19

21 Veiligheidsmaatregelen voor werken in de nabijheid van installaties voor elektrische tractie en andere elektrische installaties In het geval waar de bovenleidingen niet buiten spanning kunnen gesteld worden, dienen de volgende maatregelen genomen te worden: SPOORGEBONDEN WERKTUIGEN De amplitude van de beweging van het werktuig moet op zo'n manier begrensd zijn dat geen enkel gedeelte van het werktuig of zijn last dichter dan 0,50 m van de delen onder 3 kv en dichter dan 0,70 m van de delen onder 25 kv komt. Daartoe moet de vergrendelingsgrens rekening houden met een reserve voor alle mogelijke bewegingen of vervormingen van het tuig, zijn onderdelen, of de last. Voor een weg-spoorkraan mag die reserve niet minder genomen worden dan 0,30 m VOERTUIGEN NIET BEWEGEND OP HET SPOOR A. De delen van het voertuig of zijn last moeten tegenover de delen onder spanning de afstanden D min van de volgende tabel respecteren, waarbij Z de afstand is tussen het gezicht van de bestuurder van het voertuig en de delen onder spanning die benaderd worden: Tabel II Categorie van de bestuurder van het voertuig 3 kv DC 25 kv AC waarden D min - zonder bewegingsbegrenzing Gewone persoon Gewaarschuwd persoon Gespecialiseerd persoon 1,5 m + 25% van Z en maximaal 3 m 1,0 m + 25% van Z en maximaal 3 m 0,5 m + 25% van Z en maximaal 3 m 1,5 m + 25% van Z en maximaal 3 m 1,0 m + 25% van Z en maximaal 3 m 0,7 m + 25% van Z en maximaal 3 m Bijvoorbeeld: kraanman van de categorie gewaarschuwde persoon op 5 m (=Z) van de 3 kv: Dmin = 1,0 m + 25% van 5 m = 2,25 m. Als het voertuig uitgerust wordt met een bewegingsbegrenzing tegenover de delen onder spanning mag het supplement 25% verminderd worden, afhankelijk van de behandelde last, de begrenzer,... 17/19

22 Veiligheidsmaatregelen voor werken in de nabijheid van installaties voor elektrische tractie en andere elektrische installaties B. De delen van het voertuig of zijn last mogen bovendien niet in de volgende zone op 3 m boven de spanning komen. Beide voorgaande voorschriften A en B resulteren in de gearceerde zone als verboden gebied voor de delen van het voertuig of zijn last. Om te kunnen werken binnen de verboden zones, moet de bovenleiding buiten spanning gesteld te worden. 18/19

23 Veiligheidsmaatregelen voor werken in de nabijheid van installaties voor elektrische tractie en andere elektrische installaties WERKEN AAN BOVENLEIDINGSINSTALLATIES, IN DE NABIJHEID VAN INSTALLATIES NOG ONDER SPANNING Deze werken mogen maar worden uitgevoerd door gespecialiseerde werknemers voorzien van hun toelating. In de drie hierna vermelde bijzondere gevallen: 1 ) werken op een platform van een autorail of ander voertuig en er is een enkelvoudige steunarm voor zijwaartse bevestiging als obstakel tussen het werkplatform en de delen onder spanning; 2 ) voor werken bovenop een autorail of ander voertuig wanneer één persoon, aanwezig bovenop de autorail, constant de bewaking van de uitvoerders van het werk als enige opdracht heeft; 3 ) bij het beklimmen van ladders en palen (waarvoor het werkoppervlak in het plan is gedimensioneerd) bij doorgang door één persoon; hieronder wordt verstaan dat de persoon steeds beide handen en voeten aan de ladderstijl/laddersport of aan de paal houdt tijdens het klimmen of afdalen; de persoon verricht geen andere taken dan louter dit beklimmen of afdalen zodat die de volle aandacht kan schenken aan zijn bewegingen, mag het werkoppervlak of het materieel element dat zijn bewegingen begrenst (bvb. de borstwering van een platform), horizontaal gemeten, dichter komen dan 1,25 m voor 3 kv of op minder dan 1,45 m voor 25 kv. In deze gevallen worden de horizontale afstanden en de afstanden voor de gewilde bewegingen voor gespecialiseerde personen: Spanning (kv) Minimale horizontale afstand vanaf de boord van het werkoppervlak of een materieel element als obstakel (m) Toegelaten gewilde bewegingen tot op minimum... (m) van de delen onder spanning 3 0,80 0, ,00 0, WERKEN MET BOVENLEIDING BUITEN SPANNING De bovenleiding moet buiten spanning gesteld worden volgens de procedure voor het buiten spanningstellen beschreven in Bundel 61 art Deze procedure moet nauwgezet gevolgd worden. De aannemer moet de bovenleiding als zijnde onder spanning beschouwen zo lang hij de schriftelijke bevestiging van de verwezenlijking van de buitenspanningstelling niet in zijn bezit heeft. 19/19