Politieke markt - 9 juni 2015

Transcriptie

1 Politieke markt - 9 juni 2015 Orgaan: Locatie: Datum: Aanvang: Raadscommissie Raadzaal gemeentehuis, Vendelweg 1, Steenwijk dinsdag 09 juni :30 uur 1. Opening en mededelingen 2. Vaststelling agenda Stukken 2.0. Politieke markt - 9jun15 - voorstel agendacie parallelsessie raadzaal 3. Spreekrecht voor niet geagendeerde onderwerpen 4. Wim Brus Denkrichting voor beleidsregel Kwaliteitsimpuls Groene Omgeving Samenvatting Beeldvorming/College vraagt advies Stukken 3.0. Denkrichting voor beleidsregels Kwaliteitsimpuls Groene Omgeving - Evaluatie Rood-voor-Rood regeling - commissieadvies 3.1. Denkrichting voor beleidsregel KGO - bijlage met voorgestelde denkrichting Maatwerk 3.2. Denkrichting voor beleidsregel KGO - bijlage Evaluatie Rood-voor-rood 5. Wim Brus Afwegingskader Intensieve veehouderij Samenvatting Oordeelvorming/Kaderstelling Stukken 4.0. Afwegingskader Intensieve veehouderij - raadsvoorstel 4.1. Afwegingskader intensieve veehouderij - bijlage afwegingskader 6. Erik Dahmen Vaststelling Coordinatieverordening Wro Samenvatting

2 Oordeelvorming/Verordeningen Stukken 5.0. Coordinatieverordening Wro - raadsvoorstel 5.1. Coordinatieverordening Wro - Toelichting coördinatieverordening Coordinatieverordening Wro - Notitie evaluatie toepassing coördinatieregeling 7. Erik Dahmen Vaststelling bestemmingsplan Steenwijk-Woningbouw Compagnie-Kolonel (voorstel 2015/48); advies B; portefeuille Dahmen. Samenvatting Oordeelvorming/Bestemmingsplannen Stukken 6.0. Vaststelling bestemmingsplan STW Woningbouw Compagnie Kolonel - raadsvoorstel 6.1. Vaststelling bestemmingsplan STW Woningbouw Compagnie Kolonel - reactienota anoniem 8. Erik Dahmen Woningbouwlocatie Blankenham Samenvatting Oordeelvorming/Bestemmingsplannen Stukken 7.0. Woningbouwlocatie Blankenham - raadsvoorstel 7.1. Woningbouwlocatie Blankenham - bijlage overzicht proces 9. Wim Brus Vaststelling Beheersverordening Eeserwold Samenvatting Oordeelvorming/Verordeningen Stukken 8.0. Beheersverordening Eeserwold - raadsvoorstel 10. Erik Dahmen Beschikbaarstelling kredieten voor de ontwikkeling van een tweetal locaties in Oldemarkt

3 Samenvatting Oordeelvorming/Kredieten Stukken 9.0. Krediet voor ontwikkeling tweetal locaties Oldemarkt - raadsvoorstel 11. Wim Brus Vaststelling Winkeltijdenverordening Steenwijkerland 2015 Samenvatting Oordeelvorming/Verordeningen Stukken Vaststelling Winkeltijdenverordening Steenwijkerland raadsvoorstel Winkeltijdenverordening Steenwijkerland bijlage winkeltijdenwet en Vrijstellingenbesluit Winkeltijdenverordening Steenwijkerland bijlage ledenbrief VNG 19 juni -modelverordening-winkeltijden Wim Brus Vaststelling Jaarstukken 2014 Steenwijkerland Samenvatting Oordeelvorming/Kaderstelling Stukken Jaarstukken Steenwijkerland raadsvoorstel Jaarrekening Jaarverslag Jaarstukken 2014 Steenwijkerland - Controleverklaring EY Jaarstukken 2014 Steenwijkerland - Verslag van bevindingen 2014 EY (2) Jaarrekening bedrijfsvoering 2014 BW 13. Gelegenheid om vragen te stellen 14. Vaststelling besluitenlijst vorige vergadering Stukken

4 14.0. Besluitenlijst van de vergadering van Sluiting

5 2.0. Politieke markt - 9jun15 - voorstel agendacie parallelsessie raadzaal (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####8a5f8add-2f bba9-dfac4b94e681#

6 Aan raadsleden en burgerraadsleden behandeld door Arnold W. Stroop afdeling Griffie telefoon ons kenmerk Griffie/AS uw kenmerk bijlagen Steenwijk (verzenddatum) 28 mei 2015 Onderwerp Politieke markt op 9 juni 2015 Dames en heren, Ik nodig u uit voor een openbare politieke markt op dinsdag 9 juni 2015, aanvang uur in de raadzaal van het gemeentehuis, Vendelweg 1 in Steenwijk. De politieke markt wordt gehouden in 2 parallelsessies met elk een eigen agenda en voorzitter. Agendavoorstel agendacommissie parallelsessie raadzaal Vaste punten 1. Opening en mededelingen. 2. Vaststelling van de agenda. Beeldvorming College vraagt advies 3. Denkrichting voor beleidsregel Kwaliteitsimpuls Groene Omgeving; advies A; portefeuille Brus; voorgestelde behandeltijd 30 minuten ( ) Oordeelvorming Kaderstelling 4. Afwegingskader Intensieve veehouderij (voorstel 2015/36); advies B; portefeuille Brus; voorgestelde behandeltijd 15 minuten ( ) Verordeningen 5. Vaststelling Coordinatieverordening Wro (voorstel 2015/49); advies B; portefeuille Dahmen; voorgestelde behandeltijd 20 minuten ( ) 1

7 Bestemmingsplannen 6. Vaststelling bestemmingsplan Steenwijk-Woningbouw Compagnie-Kolonel (voorstel 2015/48); advies B; portefeuille Dahmen; voorgestelde behandeltijd 15 minuten ( ) Pauze Woningbouwlocatie Blankenham (voorstel 2015/44); advies B; portefeuille Dahmen; voorgestelde behandeltijd 15 minuten ( ) Verordeningen 8. Vaststelling Beheersverordening Eeserwold (voorstel 2015/42); advies B; portefeuille Brus; voorgestelde behandeltijd 15 minuten ( ) Kredieten 9. Beschikbaarstelling kredieten voor de ontwikkeling van een tweetal locaties in Oldemarkt (voorstel 2015/43); advies B; portefeuille Dahmen; voorgestelde behandeltijd 10 minuten ( ) Verordeningen 10. Vaststelling Winkeltijdenverordening Steenwijkerland 2015 (voorstel 2015/37); advies B; portefeuille Brus; voorgestelde behandeltijd 15 minuten ( ) Financiën 11. Vaststelling Jaarstukken 2014 Steenwijkerland (voorstel 2015/46); advies B; portefeuille Brus; voorgestelde behandeltijd 15 minuten ( ) Plenaire bespreking 12. Spreekrecht voor niet geagendeerde onderwerpen. 13. Gelegenheid om vragen te stellen. 14. Vaststelling besluitenlijst van 12 mei Sluiting. De voorzitter, E.G.B. Hilbink 2

8 Einde bijlage: 2.0. Politieke markt - 9jun15 - voorstel agendacie parallelsessie raadzaal Terug naar het agendapunt

9 3.0. Denkrichting voor beleidsregels Kwaliteitsimpuls Groene Omgeving - Evaluatie Rood-voor-Rood regeling - commissieadvies (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####fe7c2fe3-9ba0-4a0b-8a08-bb38a154baca#

10 RAADSCOMMISSIE Vergadering d.d. 9 juni 2015 t.k.n. advies A (ter advisering; wordt alleen besproken in de commissie) advies B (ter besluitvorming aan de raad; er hoeft geen apart commissiestuk te worden aangemaakt) Inleiding Het buitengebied van Steenwijkerland is een (pro)motor voor ontwikkelingen. Mede door de bijzondere kwaliteit wordt in dit gebied volop gewoond, gewerkt en gerecreëerd. Steeds weer nieuwe initiatieven dienen zich aan. De gemeente wil ruimte bieden aan deze ontwikkelingen. Voorwaarde is wel dat daarbij een bijdrage wordt geleverd aan ruimtelijke kwaliteit. Voor kleinere initiatieven is de bijdrage aan ruimtelijke kwaliteit vaak een basisinspanning, zoals landschappelijke inpassing door een zorgvuldige erfinrichting of het plaatsen van een singel. Voor initiatieven met meer impact, zoals een forse schaalvergroting of een functieverandering, ligt dat ingewikkelder. De afgelopen jaren hebben we voor een aantal grotere initiateven een ad hoc afweging gemaakt over een passende bijdrage aan ruimtelijke kwaliteit. Er is nog geen beleidsmatige uitwerking over hoe deze balans ligt. Deze beleidsmatige uitwerking is er alleen voor rood-voor-roodinitiatieven. In onze rood-voor-roodregeling is als balans vastgelegd dat voor een nieuwe woning minimaal 850 m2 (agrarische) bebouwing moet worden gesloopt. In april 2014 is de raad geïnformeerd over het voornemen om de rood-voor-roodregeling te evalueren. In de betreffende raadsbrief is al aangekondigd dat er een nieuwe robuustere kijk nodig is. In de brief aan de raad is een discussienotitie aangekondigd, op basis waarvan de raad richting kan geven aan nieuw beleid. Op basis van onderstaande argumenten willen we de afweging tussen initiatieven en ruimtelijke kwaliteit beleidsmatig uitwerken in een beleidsregel Kwaliteitsimpuls Groene Omgeving (KGO). Voor deze uitwerking zijn twee denkrichtingen mogelijk. De denkrichting Maatwerk (zie bijlage) heeft onze voorkeur. We vragen u zich uit te spreken over deze denkrichting en aanvullende uitgangspunten hierbij mee te geven. Binnen de nog op te stellen beleidsregel KGO zullen ook nieuwe rood-voor-roodinitiatieven worden afgewogen. We hebben de huidige rood-voorroodregeling inmiddels beëindigd. Argument voor uitwerking van de beleidsregel KGO 1. De provincie stuurt aan op een gemeentelijke uitwerking van het instrument Kwaliteitsimpuls Groene Omgeving De provincie Overijssel heeft in haar Omgevingsvisie aangegeven dat er mogelijkheden moeten zijn voor initiatieven in de Groene Omgeving, zolang ze bijdragen aan de verbetering van de ruimtelijke kwaliteit. De provincie heeft hiertoe een instrument ontwikkeld: de Kwaliteitsimpuls Groene Omgeving. Centraal in de KGO staat de weegschaal: er moet sprake zijn van een balans tussen ontwikkelingsruimte en kwaliteitsprestaties. De provincie wil dat dat gemeenten dit instrument verder uitwerken naar een gemeentelijke beleidsregel. Wat zijn bijvoorbeeld de kwaliteitsprestaties die bij initiatieven worden gevraagd en hoe beoordeelt de gemeente of er balans is? Op het moment dat we in Steenwijkerland werken met een door de provincie goedgekeurde beleidsregel KGO is het wettelijk vooroverleg met de provincie (voor dit onderdeel) niet meer nodig. Argumenten voor de denkrichting Maatwerk 1. Er zijn twee uitwerkingen mogelijk die principieel van elkaar verschillen: een denkrichting voor uitwerking is gewenst

11 Verschillende gemeenten hebben het instrument KGO al uitgewerkt. Er zijn twee principiële verschillen. Bij de ene methodiek is de financiële waardering van ontwikkeling en prestatie het vertrekpunt. Deze gemeenten maken een rekenmodel. Bij de andere methodiek is het initiatief in zijn lokale omgeving het vertrekpunt. Deze gemeenten bieden maatwerk en maken bijvoorbeeld een gids met een procesbeschrijving. In de bijlage zijn beide methodieken beschreven naar een voorbeeld van de gemeenten Enschede (maatwerk) en Zwartewaterland (rekenmodel). 2. Een uitwerking zoals die van Enschede (maatwerk) past het best bij Steenwijkerland Kwaliteit is voor de gemeente Steenwijkerland belangrijk. De lokale vraag staat centraal. Voor het bieden van ruimte in samenhang met kwaliteit moet elke situatie op zichzelf kunnen worden bekeken. Hiervoor is flexibiliteit en maatwerk nodig. In de afgelopen jaren hebben we in Steenwijkerland ervaring opgedaan met een kwalitatieve onderbouwing van gevraagde kwaliteitsprestaties. Daarnaast hebben we ervaring met het toepassen van het rekenmodel bij de uitvoering van de rood-voor-roodregeling. 3. Een uitwerking zoals die van Zwartewaterland (rekenmodel) past niet goed bij Steenwijkerland. In Steenwijkerland hebben we ook ervaring met een soort rekenmodel, namelijk binnen de roodvoor-roodregeling. In de bijgaande Evaluatie Rood-voor-rood (zie bijlage) geven we onze ervaring met het rekenmodel. Conclusie is dat de kwantitatieve benadering van de rood-voor-roodinitiatieven te dwingend is. De financiële inspanning heeft vaak geen relatie met benodigde kwaliteitsinspanning. De financiële waardering lijkt objectief en transparant, maar roept tegelijkertijd ook veel vragen op. Hoe wordt de waarde bepaald en is dit in alle situaties dezelfde waarde? Ook de gemeente Zwartewaterland erkent dat er in de praktijk veel uitzonderingen en verbijzonderingen nodig zijn. De gemeente Zwartewaterland geeft aan dit model steeds op de uitzonderingen aan te willen passen. 4. Bij de uitwerking van de maatwerk-methodiek moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan: dit is haalbaar Om initiatieven kwalitatief te kunnen toetsen is een beleidsregel nodig met heldere ambities voor het buitengebied. Op basis van deze ambities kan de gemeente het publieke/maatschappelijke belang wegen. De gemeente beschikt voor een deel over deze ambities (bijvoorbeeld op het gebied van recreatie en wonen) maar zal op een aantal thema s (werk/zorg) deze ambities nog scherper bepalen. Initiatiefnemers zullen daarnaast een kader aangereikt moeten krijgen hoe ze kwaliteitsprestaties mee kunnen nemen. De gemeente beschikt al over een degelijke analyse van de ruimtelijke kwaliteit van Steenwijkerland, het concepthandboek Kernkwaliteiten van het landschap. Dit handboek is in 2013 opgesteld en als concept gepresenteerd aan de raad. Het handboek kan worden gekoppeld aan de beleidsregel. Tot slot is het een voorwaarde om vanuit een brede samenstelling initiatieven te kunnen beoordelen. Hiertoe moet een proces worden ingericht en bekeken moet worden of daar ook externe deskundigheid aan moet worden toegevoegd. Onze planologen, stedenbouwkundige en landschapsdeskundige hebben overigens kennis en ervaring met een maatwerk-benadering van initiatieven. 5. Maatwerk aan de voorkant geeft meer kans op daadwerkelijke uitvoering In de afgelopen jaren is er een aantal initiatieven vergund onder de voorwaarde van landschappelijke inpassing. Globaal is verkend wat er daadwerkelijk van deze afgesproken inpassing gerealiseerd is. Initiatiefnemers geven aan dat ze in principe mee willen werken aan het realiseren van erfbeplanting. Initiatiefnemers vinden ruimtelijke kwaliteit en inpassing belangrijk. Conclusie van de verkenning is dat maatwerk aan de voorkant belangrijk is voor draagvlak. En draagvlak geeft meer kans op daadwerkelijke uitvoering. 6. Bij maatwerk kan op de achtergrond een globale rekenkundige-benadering worden ingezet. Ook al wordt gekozen voor een maatwerk-benadering, het blijft mogelijk om op de achtergrond een rekenkundige benadering mee te laten lopen. Op die manier kan op de achtergrond worden bewaakt en onderbouwd dat de inspanning in balans blijft. Argument voor beëindigen rood-voor-roodregeling 1. De huidige rood-voor-roodregeling is te strak begrensd en te weinig kwalitatief, de regeling kan opgaan in de nieuwe beleidsregel KGO. Ook al is het aantal vrijkomende agrarische gebouwen toegenomen, de rood-voor-roodregeling wordt bijna niet toegepast. (zie de bijlage Evaluatie rood-voor-roodregeling). De regeling is strak Pagina 2 van 3

12 begrensd. Zeker in de huidige onzekere woningmarkt is uitvoering van de regeling bijna niet haalbaar. Een kwantitatieve verruiming van de regeling, dat wil zeggen minder vierkante meters slopen in ruil voor een woning, is niet aan te bevelen. Belangrijk argument hiervoor is dat het niet wenselijk is in het buitengebied nieuwe woningen te realiseren. Daarbij komt dat in de toekomst het aantal vrijkomende agrarische gebouwen alleen maar toe zal nemen. Meer flexibiliteit en afweging op kwaliteit kan worden bereikt als de regeling opgaat in de beleidsregel KGO. Om te voorkomen dat tussentijds nieuwe initiatieven nog aanspraak maken op de regeling, is de roodvoor-roodregeling per direct beëindigd. De rood-voor-roodregeling is door het college vastgesteld en kan ook door het college worden beëindigd. Er is geen bezwaar en beroep mogelijk. Kanttekeningen 1. De beleidsregel KGO geeft geen antwoord op de opgave van vrijkomende agrarische gebouwen. Dit wordt breder bekeken in het kader van de Omgevingsvisie. De beleidsregel KGO wordt niet het instrument om de opgave van de vrijkomende agrarische bebouwing op te lossen. Maar wat is dan wel de oplossing? Bij de toekomstverkenning in het kader van de Omgevingsvisie hebben we geconstateerd dat de vrijkomende agrarische bebouwing in de toekomst een belangrijke opgave wordt. Vraag is of deze gebouwen moeten worden gesloopt of functieverandering mogelijk is. Deze vraag zal in het kader van de Omgevingsvisie worden beantwoord. Duurzaamheid en social return Duurzaamheid is een overweging bij uitwerking KGO Communicatietraject en openbaarheid Op basis van het gekozen principe zal de regeling worden uitgewerkt. Bij deze uitwerking zal de klankbordgroep buitengebied worden gevraagd om advies. Uitvoering en planning Naar verwachting kan de beleidsregel KGO in het vierde kwartaal van 2015 aan de raad worden voorgelegd. Bijlagen 1) Notitie met voorbeeld van Maatwerk als denkrichting voor uitwerking KGO, 2) Evaluatie rood-voor-rood Pagina 3 van 3

13 Einde bijlage: 3.0. Denkrichting voor beleidsregels Kwaliteitsimpuls Groene Omgeving - Evaluatie Rood-voor-Rood regeling - commissieadvies Terug naar het agendapunt

14 3.1. Denkrichting voor beleidsregel KGO - bijlage met voorgestelde denkrichting Maatwerk (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####1987e492-74ee-4c4d fa192425cda#

15 Bijlage bij advies KGO In deze bijlage zijn de voorkeursvariant en het alternatief beschreven naar voorbeelden van Overijsselse gemeenten. Voorkeursvariant: maatwerk per ontwikkeling (voorbeeld Enschede) De gemeente Enschede heeft de KGO uitgewerkt in een Gids Buitenkans. De gids is een kader voor het ontwikkelen van geschikte initiatieven in het buitengebied en voor het toetsen op de gewenste kwaliteit. Het gaat om nieuwe initiatieven, zoals nieuwbouw of verbouw van bestaande gebouwen ten behoeve wonen, recreatie, zorg of werken. Nieuwe initiatieven die niet passen in een bestemmingsplan of slechts mogelijk zijn door een binnenplanse afwijking, worden stapsgewijs beoordeeld. Centraal in de beoordeling staat de Weegschaal Buitenkans. Aan de ene kant van de weegschaal staan de ruimtelijke gevolgen van de private verandering. Deze verandering moet in evenwicht zijn met de investering in ruimtelijke kwaliteit: de publieke kant.

16 De gemeente Enschede stelt dat ze er bewust niet voor kiest de balans van de weegschaal te willen berekenen. Het proces is meer gericht op kwaliteit en minder op kwantitatieve normen. Dit zorgt voor meer flexibiliteit en maatwerk om de juiste initiatieven op de juiste plek te laten plaatsvinden. Maar ook om initiatieven die een te grote negatieve invloed op belangrijke waarden hebben, te kunnen weren. In drie gespreksrondes wordt samen met de initiatiefnemer bepaald of, en zo ja hoe de weegschaal in evenwicht kan worden gebracht. Het eerste gesprek is de intake. In dit gesprek wordt een beeld verkregen van het initiatief. Het tweede gesprek is de verdieping. In dit gesprek wordt de weegschaal gevuld. Wat is het effect van het initiatief en welke prestaties neemt de initiatiefnemer mee in zijn plan. In het derde gesprek is er de beoordeling op het conceptplan. De initiatiefnemer is hierbij aanwezig. De beoordeling vindt plaats door het Loket Buitengebied, een werkgroep met vertegenwoordigers van gemeentelijke afdelingen. De adviezen van het Loket worden voorgelegd aan B&W ter besluitvorming. Na besluitvorming volgen dan de planologische procedures. Als onderdeel van de Gids Buitenkans is de Rood-voor-roodregeling opgenomen. Dit wordt gezien als een uitgewerkt weegschaalmodel met een richtinggevend kader. De gemeente Enschede houdt aan de regeling vast, maar kan op basis van de Gids Buitenkans in bepaalde gevallen maatwerk te kunnen leveren.

17 Alternatief: het rekenmodel (voorbeeld Zwartewaterland) De gemeente Zwartewaterland heeft in haar beleidsregel KGO dezelfde overweging gemaakt als die waar de gemeente Steenwijkerland voor staat. De gemeente Zwartewaterland geeft aan vooral te hechten aan een transparante en objectieve benadering. Vanuit rechtszekerheid geredeneerd krijgt het rekenmodel de voorkeur. Erkend wordt dat dit model niet voldoende recht doet aan bijzondere situaties. Met het periodiek evalueren en bijstellen van de regel wordt dit ondervangen. In de beleidsregel wordt een voorbeeld gegeven van de uitwerking van het rekenmodel bij een rietloods.

18 De gemeente Zwartewaterland heeft haar rood-voor-roodregeling ondergebracht in de beleidsregel KGO. Ook voor deze initiatieven geldt dat met het rekenmodel kan worden berekend wat de aanvullende kwaliteitsprestatie moet zijn bij het realiseren van een nieuwe woning.

19 Einde bijlage: 3.1. Denkrichting voor beleidsregel KGO - bijlage met voorgestelde denkrichting Maatwerk Terug naar het agendapunt

20 3.2. Denkrichting voor beleidsregel KGO - bijlage Evaluatie Rood-voor-rood (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####81cdd514-82dc-4b7b-a236-ff2a8a37c066#

21 Bijlage 2 Evaluatie rood-voor-roodregeling Overzicht toepassingen rood-voor-roodregeling, afgerond en nog in procedure Gesloopt (adres, hoeveelheid) Woning (adres) bijzonderheden Eesveensweg 101 te Eesveen Eesveenseweg 101 te Eesveen Geen ruimtelijke kwaliteit (stallen van Ruitenberg zijn gesloopt voor woonwijk de Schans) Kanaaldijk 3 giethoorn (1.952 m2) Naast bouwblok van Kanaaldijk 3 en Baarsweg 19 te Baars 2 woningen i.v.m. hoeveelheid sloopmeters, woning buiten bouwblok om hinder van naastgelegen bedrijf te voorkomen. Dijklaan 2 te Oldemarkt (1.268 Dijklaan 2a te Oldemarkt Volgens het boekje m2) Cornelisgracht 34 giethoorn (1.392 m2) Cornelisgracht Nieuwe woning en bijgebouw ondergebracht in 1 volume (schuurwoning), extra bijgebouwen i.v.m. vervolgfunctie Van Karnebeeklaan 7a Eesveen (1.209 m2) Van Karnebeeklaan Bestemming landgoed i.p.v. wonen. Kapschuur blijft gedeeltelijk staan. Nieuwe woning is schuurwoning. (schetsplan klaar, procedure nog starten) Hooiweg 7 en Paasloerweg 22a (990 m2) Paasloerweg 22a Twee slooplocaties, nog opstaren Baarsweg 5 te Baars (400 m2 aan Baarsweg, 450 m2 elders) Baarsweg 5 te Baars Nog opstarten. Verzoeken afgewezen: - DLG heeft boerderijen opgekocht in de gemeente met de bedoeling om deze te slopen in ruil voor rood voor rood rechten welke in het buitengebied te gelde gemaakt kunnen worden. - A.F. STroinkweg 7 te Scheerwolde (verzoek om meer woningen terugbouwen) - Scholtens Wetering West 53 (slopen aan de Veldhuisweg 4, bouwen aan de wetering) - Halleweg 16 te St. Jansklooster (200 m2 te slopen gebouwen i.p.v 850 m2) - Schaarweg 5 te St. Jansklooster (780 m2 te slopen gebouwen i.p.v. 850 m2) Niet doorgegaan: - Koningin Wilhelminalaan 28 te Willemsoord; - Voorst 6a en 8 te Vollenhove (circa 900 m2 slopen, staat bij de makelaar in de verkoop als RvR) De Rood voor Rood regeling is kwantitatief ingestoken. Er dient bijvoorbeeld 850 m2 gesloopt te worden, de bebouwing dient voor 1 januari 2004 opgericht te zijn, er mag een woning gebouwd worden en de investering wordt op basis van een rigide berekening uitgerekend. De berekening is bedoeld om het besluit zo objectief mogelijk te kunnen onderbouwen. Ervaring heeft geleerd dat ook een rekenmethode subjectief is en ruimte biedt voor interpretatie.

22 Einde bijlage: 3.2. Denkrichting voor beleidsregel KGO - bijlage Evaluatie Rood-voor-rood Terug naar het agendapunt

23 4.0. Afwegingskader Intensieve veehouderij - raadsvoorstel (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####42dd751a-a413-4ef1-83f f8fea69#

24 Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel: 2015/36) Voor raadsvergadering d.d.: Agendapunt: Onderwerp: Afwegingskader Intensieve veehouderij Aan de raad van de gemeente Steenwijkerland wordt voorgesteld te besluiten: Conceptbesluit: het afwegingskader 'Uitbreiding intensieve veehouderij en intensieve neventakken' vast te stellen. Samenvatting: Op 3 maart 2015 is tijdens de politieke markt gesproken over het aanpassen van het afwegingskader Uitbreiding intensieve veehouderijbedrijven en intensieve neventakken. Daarbij was het voorstel om de gebiedsindeling in primair landbouwgebied en overige gebieden los te laten. Hierdoor krijgen ook bedrijven buiten de primaire landbouwgebieden ontwikkelingsmogelijkheden. Voorwaarde daarbij is wel dat men een verdergaande ontwikkeling moet doormaken op het gebied van dierenwelzijn en duurzaamheid en dat er sprake moet zijn van het versterken van de ruimtelijke kwaliteit van het gebied. 1

25 Tijdens de politieke markt is gevraagd om een nadere invulling te geven aan de begrippen dierenwelzijn en duurzaamheid. Hiervoor is onder andere bekeken hoe andere gemeenten en provincies om gaan met de ontwikkeling van intensieve veehouderijbedrijven en is de sector geconsulteerd. Uit dit onderzoek komt naar voren dat dierenwelzijn per sector dermate verschillend is, dat er geen eenduidige en hanteerbare omschrijving te geven is. Vanuit de sector wordt aangegeven dat de Maatlat Duurzame Veehouderij (MDV) hierin uitkomst kan bieden. Deze Maatlat biedt ons enkele belangrijke voordelen ten opzichte van een eigen uitwerking van de begrippen dierenwelzijn en duurzaamheid. U wordt voorgesteld om de Maatlat als uitgangspunt te hanteren bij de afweging of uitbreidingsruimte wordt geboden aan de bestaande intensieve veehouderijbedrijven en intensieve neventakken. Argumenten De Maatlat Duurzame Veehouderij is een model wat bovenwettelijke maatregelen stimuleert/verplicht op het gebied van ammoniak, dierenwelzijn, diergezondheid, energie, fijnstof, bedrijf & omgeving (landschappelijke inpassing), en brandveiligheid. In de MDV zijn criteria opgenomen voor pluimvee, varkens, melkvee en vleeskalveren. Voor ieder thema is een maatlat opgesteld met keuzemaatregelen waar een puntenwaardering aan toegekend is. Per thema dient een minimaal aantal punten behaald te worden om voor certificering in aanmerking te komen. De MDV wordt automatisch jaarlijks geüpdatet door de Stichting Milieukeur, sluit bovendien aan bij landelijk beleid en is kader- en taakstellend. Bedrijven die voldoen aan de (bovenwettelijke) criteria van de MDV tonen betrouwbaar aan dat zij voldoen aan de duurzaamheidsdoelstellingen van overheidsregelingen. Daar komt bij dat de MDV een stimuleringsregeling en certificering kent die waarborgt dat bedrijven hieraan blijven voldoen. Met het hanteren van de Maatlat Duurzame Veehouderij wordt de sector gestimuleerd om een verdergaande ontwikkeling door te maken richting een duurzame veehouderij waarbij dierenwelzijn een prominente rol speelt. Door gebruik te maken van de landelijke regels, hoeft geen afzonderlijk kader gemaakt en bijgehouden te worden ten aanzien van dierenwelzijn. Door de vele verschillende type bedrijven en dierconcepten welke ook volop in ontwikkeling zijn is er geen eenduidige beschrijving te maken van het begrip dierenwelzijn. Welke ontwikkeling het bedrijf ten aanzien van dierenwelzijn door kan maken is ook sterk afhankelijk van de afzetmarkt waarop het bedrijf zich richt. Een belangrijk deel van de productie is bestemd voor de export en de eisen op het gebied van dierenwelzijn verschillen sterk per land en met die van Nederland. Het is ondoenlijk om als gemeente met al deze verschillen rekening te houden en hier een algemeen kader voor te maken. Voor zover er een algemeen kader te maken is, zal eenzelfde systematiek gehanteerd moeten worden als in de Maatlat is opgenomen. Omdat dit kader er al is en jaarlijks wordt bijgewerkt, wordt voorgesteld om geen eigen beschrijving van het begrip dierenwelzijn te maken maar gebruik te maken van de Maatlat Duurzame Veehouderij. Dit geldt dan ook voor de eisen op het gebied van duurzaamheid. Andere eisen zoals het versterken van de ruimtelijke kwaliteit blijven onverminderd van kracht. Kanttekeningen Maatwerk per geval Naast criteria op het gebied van de MDV blijven eisen gesteld worden op het gebied van het versterken van de ruimtelijke kwaliteit. Het provinciaal beleid verlangt een stevige kwaliteitsimpuls bij bouwblokken die groter zijn/worden dan 1,5 hectare. Dit wordt per geval bekeken. Het vaststellen van het afwegingskader betekent dan ook niet dat elke ontwikkeling 2

26 mogelijk is (bijvoorbeeld als er onvoldoende gedaan kan worden op het gebied van ruimtelijke kwaliteit of de Maatlat). Het blijft maatwerk per geval. Bij het opstellen van het omgevingsplan voor het buitengebied, zal bekeken worden of dit een regeling is die als uitgangspunt opgenomen gaat worden als binnenplanse mogelijkheid. Op dit moment is daar nog geen uitspraak over te doen. MDV stimuleert toepassing diervriendelijke concepten Dierenwelzijn is een belangrijk onderdeel van de MDV. Met diervriendelijke concepten verdient men veel meer punten en dan komt men dus sneller in aanmerking voor het certificaat. Dierenwelzijn wordt vanuit deze regelgeving sterk gestimuleerd. Dit kan zich richten op verschillende aspecten: stalbezetting, daglicht, (vrije) uitloop etc. Echter niet alle maatregelen zijn overal mogelijk of zijn niet middels een concept te vermarkten omdat er te weinig vraag is. Deze bedrijven zullen op een ander gebied dus extra maatregelen moeten nemen om in aanmerking te komen voor het certificaat, bijvoorbeeld minder maatregelen op het gebied van dierenwelzijn worden gecompenseerd door aanvullende maatregelen op het gebied van ammoniakuitstoot en energieverbruik. Het gemeentelijke doel een ontwikkeling naar een duurzame veehouderij wordt echter wel bereikt. MDV ziet op de nieuwe stallen De MDV stelt vergaande eisen op diverse vlakken. Deze eisen zijn in te passen in nieuwe stallen die gebouwd worden. Deze eisen ook van toepassing verklaren op de bestaande stallen is te vergaand, want deze moeten worden meegenomen bij het stalontwerp en zijn niet inpasbaar in bestaande stallen. Bijlagen bij het voorstel Afwegingskader De Maatlat Duurzame Veehouderij is in te zien bij de griffie of te raadplegen via: Ondertekening De secretaris De burgemeester S.S. Weistra M.A.J. van der Tas Betrokken partijen afdeling adviseur behandeld in raadscommissie REO Joost Huizing, tel.: , ja, nl. 9 juni 2015 nee 3

27 Raadsbesluit Steenwijk, 23 juni 2015 Nummer: 2015/36 De raad van de gemeente Steenwijkerland; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 19 mei 2015, nummer 2015/36; b e s l u i t : het afwegingskader 'Uitbreiding intensieve veehouderij en intensieve neventakken' vast te stellen. De raad voornoemd, de griffier, de voorzitter, A. ten Hoff M.A.J. van der Tas 1

28 Einde bijlage: 4.0. Afwegingskader Intensieve veehouderij - raadsvoorstel Terug naar het agendapunt

29 4.1. Afwegingskader intensieve veehouderij - bijlage afwegingskader (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####dfab5b84-394e a6-d52cc28a3015#

30 Afwegingskader uitbreiding intensieve veehouderij en intensieve neventakken (nieuw voorstel) Aan de uitbreiding van bestaande intensieve veehouderij en intensieve neventakken, wordt alleen medewerking verleend indien: het bedrijf zich bevindt in de primaire landbouwgebied zoals deze zijn vastgelegd in de provinciale Omgevingsvisie en de gemeentelijke Strategische Toekomstvisie en Landschapsontwikkelingsplan. Indien het bedrijf niet ligt in een primair landbouwgebied, dan wordt een extra inspanning ten aanzien van het versterken van de ruimtelijke kwaliteit geëist, waarbij aansluiting gezocht wordt bij de provinciale en gemeentelijke beleidsdoelen voor het betreffende gebied. In het kader van een goede ruimtelijke inpassing van de (nieuwe) bebouwing, wordt gekeken naar vorm & verschijningsvorm, situering van gebouwen en de relatie met het landschap. de uitbreiding leidt niet tot een onevenredige aantasting van de landschappelijke, natuurlijke, ecologische, cultuurhistorische en visueel landschappelijke waarden; het gebouw mag uit maximaal 1 bouwlaag met kap bestaan; het gaat om een agrarisch bedrijf met toekomstperspectief. Hierbij dienen aspecten zoals duurzaamheid en volwaardigheid te worden aangetoond; het bedrijf moet op het gebied van ammoniak, dierenwelzijn, diergezondheid, energie, fijnstof en brandveiligheid voldoen aan de Maatlat Duurzame Veehouderij. Om dit aan te tonen dient de initiatiefnemer bij het indienen van de aanvraag om omgevingsvergunning voor de activiteit bouwen een afschrift van het definitieve contract dat met een certificerings-instelling is afgesloten, te overleggen. Maatregelen vanuit de Maatlat die betrekking hebben op de gebouwen, zijn alleen verplicht voor de nieuw te bouwen stallen; de maatschappelijke uitvoerbaarheid van het plan is aangetoond. De initiatiefnemer dient de plannen met omwonenden te bespreken en hun te betrekken bij het vormgeven van de ruimtelijke kwaliteitsimpuls. Middels een verklaring van de betrokken omwonenden moet dit aangetoond worden; het goede woon- en leefklimaat ter plaatse blijft gewaarborgd; er wordt geen onevenredige afbreuk gedaan aan de gebruiksmogelijkheden van aangrenzende gronden.

31 Einde bijlage: 4.1. Afwegingskader intensieve veehouderij - bijlage afwegingskader Terug naar het agendapunt

32 5.0. Coordinatieverordening Wro - raadsvoorstel (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####5609b a7-b473-bd6b01561d83#

33 1

34 Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel: 2015/49 Voor raadsvergadering d.d.: Agendapunt: Onderwerp: Coördinatieverordening Wro Aan de raad van de gemeente Steenwijkerland wordt voorgesteld te besluiten: Conceptbesluit: Vast te stellen de Coördinatieverordening Wro Steenwijkerland 2015 Samenvatting: Het bundelen van procedures voor ruimtelijke plannen en (omgevings)vergunningen kan de efficiency en transparantie van de besluitvorming verbeteren en draagt aan een snellere realisering van nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. Voor deze bundeling is de vaststelling van een coördinatieverordening noodzakelijk. De Wet ruimtelijke ordening (Wro) geeft de gemeenteraad de mogelijkheid een coördinatieverordening vast te stellen. Hiermee kunnen vergunningsprocedures in samenhang met een ruimtelijk plan gezamenlijk in plaats van volgtijdelijk worden doorlopen. Uw gemeenteraad heeft in de afgelopen periode al in een aantal gevallen een coördinatiebesluit genomen waarbij de procedure van een bestemmingsplan een omgevingsvergunning konden worden gecombineerd. De hiermee tot dusver opgedane ervaringen zijn geëvalueerd. Wij verwijzen u in dit verband naar de bij dit voorstel gevoegde evaluatienotitie.

35 Wij stellen uw raad nu voor om een coördinatieverordening vast te stellen, zodat het niet meer nodig is om per (bouw)plan of project iedere keer een apart coördinatiebesluit te nemen. Hiermee kan voor initiatieven die passen binnen de verordening direct de coördinatieregeling van de Wro worden toegepast. Dat werkt versnellend op de toe te passen procedures. Initiatiefnemers krijgen de mogelijkheid sneller hun beoogd plan te ontwikkelen door bundeling van procedures en rechtsgang van ruimtelijke besluiten en vergunningen. In de voorgestelde coördinatieverordening is opgenomen voor welke gevallen een gecoördineerde besluitvorming mogelijk is en onder welke randvoorwaarden. De uitvoering van deze verordening is vervolgens de taak van ons college. In zijn kern maakt de coördinatieverordening het mogelijk dat de (ruimtelijk relevante) besluiten die nodig zijn voor de realisering van een ruimtelijk project dat niet in overeenstemming is met het geldende bestemmingsplan in één procedure kunnen worden doorlopen. In de basis betreft dit de vaststelling van een nieuw bestemmingsplan (waaronder ook een wijzigingsplan of een uitwerkingsplan wordt verstaan) en de aanvraag omgevingsvergunning voor de bouwactiviteit(en). Eventueel kunnen ook andere besluiten die noodzakelijk zijn voor de realisering of uitvoering van het ruimtelijk project worden opgenomen in de gecoördineerde voorbereiding. De belangrijkste tijdwinst van de coördinatieregeling is dat de verschillende besluiten die genomen moeten worden binnen het besluitvormingstraject als ontwerp gezamenlijk ter inzage komen te liggen. Tegen deze besluiten kan vervolgens in één keer beroep worden ingesteld bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (RvS) in plaats van dat tegen elk besluit een aparte (hoger) beroepsprocedure moet worden doorlopen. De RvS doet in dit verband ook sneller uitspraak, namelijk binnen zes maanden in plaats van binnen twaalf maanden. Verder vergroot de gecoördineerde aanpak de transparantie op de procedures en besluiten die voor de planologische inpassing en realisatie van een project nodig zijn. De versnippering van de besluitvorming die (onbedoeld) gepaard kan gaan met een gescheiden, reguliere behandeling van de voor een project noodzakelijke aanvragen wordt teruggedrongen. Zowel voor de initiatiefnemer als voor derde belanghebbenden is met een gecoördineerde procedure in één keer duidelijk welke besluiten genomen zullen worden en hoe die besluiten met elkaar samenhangen. Voor derde belangenhebbenden/omwonenden die willen reageren op een ruimtelijk project heeft de gecoördineerde behandeling verder dus ook als voordeel dat zij maar eenmaal hoeven te reageren op een (ontwerp)besluit en niet meerdere juridische procedures hoeven te volgen. Als mogelijk nadeel kan worden ervaren dat qua rechtsbescherming tegen de omgevingsvergunning de bezwaar- en/of beroepsprocedure bij de rechtbank wordt overgeslagen. In dit verband moet echter wel worden opgemerkt dat bij de reguliere werkwijze voor een project met gescheiden procedures voor een nieuw bestemmingsplan en een omgevingsvergunning, die omgevingsvergunning als een gebonden beschikking moet worden verleend op basis van het nieuwe bestemmingsplan. De ruimtelijke aanvaardbaarheid van het project moet ook bij de gescheiden werkwijze bij de bestemmingsplanprocedure en dus bij de Raad van State worden betwist. In die zin is het effect van dit nadeel maar marginaal, ook omdat de juridische vragen die in de bezwaar- en beroepsprocedure naar voren kunnen komen, ook bij de procedure bij RvS kunnen worden ingebracht. 3

36 Ook bij een gecoördineerde voorbereiding van besluiten blijft uw gemeenteraad bepalend in het gemeentelijke ruimtelijke beleid aangezien de coördinatieregeling, zoals aangegeven, uitsluitend projecten betreft waarbij sprake is van de vaststelling van een bestemmingsplan in combinatie met een omgevingsvergunning en eventuele andere besluiten. De coördinatieregeling voorziet niet in een overdracht van besluitvormende bevoegdheden. Een bestemmingsplan wordt dus ook bij de gecoördineerde behandeling door uw gemeenteraad vastgesteld. Voor een meer gedetailleerde behandeling van de werking van de coördinatieverordening verwijzen wij uw raad naar de bij deze verordening horende toelichting. Wij stellen uw raad voor om over te gaan tot vaststelling van de Coördinatieverordening Wro Steenwijkerland Bijlagen bij het voorstel Coördinatieverordening Wro Steenwijkerland 2015 Toelichting Coördinatieverordening Wro Steenwijkerland 2015 Notitie evaluatie toepassing coördinatieregeling Ondertekening De secretaris De burgemeester S.S. Weistra M.A.J. van der Tas Betrokken partijen afdeling adviseur behandeld in raadscommissie REO Eelco Fijma, tel.: 703, ja, nl nee 4

37 Raadsbesluit Steenwijk, Nummer: 2015/49 De raad van de gemeente Steenwijkerland; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van , nummer 2015/49; gelet op artikel 147 van de Gemeentewet en artikel 3.30, eerste lid, van de Wet ruimtelijke ordening; b e s l u i t : vast te stellen de volgende Coördinatieverordening Wro Steenwijkerland Artikel 1 Begripsomschrijvingen In deze verordening wordt verstaan onder: 1. Wabo: Wet algemene bepalingen omgevingsrecht; 2. Wro: Wet ruimtelijke ordening. Artikel 2 Reikwijdte van de verordening Deze verordening is van toepassing op het coördineren van de voorbereiding en bekendmaking van besluiten voor zover de verwezenlijking van een onderdeel van het gemeentelijk ruimtelijk beleid dat wenselijk maakt en het betreft de volgende categorieën van gevallen: a. de bouw van één of meer woningen; b. de vestiging of uitbreiding van een agrarisch bedrijf; c. de uitbreiding van een agrarisch handels- of hulpbedrijf; d. beëindiging van een agrarisch bedrijf waarbij dit bedrijf wordt vervangen door een woonen/of bedrijfsfunctie dan wel een andere functie die in overeenstemming is met het gemeentelijke beleid voor vrijkomende agrarische bebouwing; e. de vestiging of uitbreiding van verblijfsrecreatieve voorzieningen of verblijfsrecreatieterreinen; f. de uitbreiding van horeca-accommodaties; g. uitbreiding van overige bedrijfsfuncties. Artikel 3 Gevallen waarin besluiten worden gecoördineerd Burgemeester en wethouders kunnen, als zij hebben vastgesteld dat de besluiten gecoördineerd kunnen worden voorbereid en dat zich geen belemmering voordoet, waarbij de gevallen genoemd in artikel 4 in ieder geval als belemmering worden aangemerkt, overgaan over tot een 1

38 gecoördineerde voorbereiding en bekendmaking van besluiten als bedoeld in artikel 2 als aan de volgende voorwaarden is voldaan: a. van de te coördineren besluiten maken in ieder geval deel uit een besluit ter vaststelling, uitwerking of wijziging van een bestemmingsplan en een daarmee samenhangend besluit omtrent een omgevingsvergunning, en; b. de aanvrager heeft zich schriftelijk akkoord verklaard met de gecoördineerde voorbereiding en met de gevolgen die dat voor hem heeft. Artikel 4 Gevallen waarin geen coördinatie op grond van deze verordening plaatsvindt In de volgende gevallen is een gecoördineerde voorbereiding op grond van deze verordening niet mogelijk: a. er moet op grond van artikel 7, tweede lid, van de Wet milieubeheer een milieueffectrapport worden opgesteld en het betreft geen deelproject van een grotere ontwikkeling waarvoor al een milieueffectrapport is opgesteld; b. er moet op grond van artikel 6.12, eerste lid, van de Wro een exploitatieplan worden opgesteld en er kan geen toepassing worden gegeven aan artikel 6.12, tweede lid, van de Wro; c. de aanvrager is niet bereid een schriftelijke overeenkomst te ondertekenen waarmee geregeld wordt dat hij eventuele schade als bedoeld in artikel 6.1 van de Wro voor zijn rekening neemt, of; d. er voor een besluit een verklaring van geen bedenking als bedoeld in artikel 2.27, eerste lid, van de Wabo nodig is. Artikel 5 Procedureregeling 1. Voordat wordt besloten om besluiten gecoördineerd voor te bereiden worden in overleg met de aanvrager afspraken gemaakt over de in te dienen stukken en over welke besluiten gecoördineerd worden voorbereid. 2. Op de voorbereiding van besluiten als bedoeld in deze verordening zijn de artikelen, 3:24, eerste en tweede lid en 3:25 van de Algemene wet bestuursrecht overeenkomstig van toepassing. 3. Als een aanvrager overeenkomstig artikel 4:5, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht in de gelegenheid is gesteld de aanvraag aan te vullen worden de besluiten waarmee het nemen van het betreffende besluit wordt gecoördineerd niet behandeld totdat de aanvraag is aangevuld of totdat de gestelde termijn is verstreken. 4. Als overeenkomstig artikel 4:5, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht besloten wordt een aanvraag van één van de te nemen besluiten die worden gecoördineerd niet te behandelen kunnen burgemeester en wethouders besluiten ook de aanvragen van de andere besluiten niet te behandelen. 5. Als een aanvraag van één van de te nemen besluiten die worden gecoördineerd ontbreekt, stellen burgemeester en wethouders de aanvrager in de gelegenheid om de ontbrekende aanvraag binnen een door burgemeester en wethouders te bepalen termijn in te dienen. Als de ontbrekende aanvraag niet tijdig wordt ingediend, zijn burgemeester en wethouders bevoegd om deze verordening ten aanzien van de andere besluiten buiten toepassing te laten. 6. Burgemeester en wethouders kunnen op verzoek van de aanvrager besluiten deze verordening buiten toepassing te verklaren ten aanzien van de verdere behandeling van één of meer van de besluiten die worden gecoördineerd. 7. Burgemeester en wethouders besluiten binnen acht weken op een verzoek als bedoeld in het vorige lid. 2

39 8. Burgemeester en wethouders kunnen besluiten deze verordening buiten toepassing te verklaren ten aanzien van de verdere behandeling van één of meer van de te nemen besluiten die worden gecoördineerd als zij van oordeel zijn dat een meer uitgebreide behandeling van één van de aanvragen zich verzet tegen de voortzetting van de gecoördineerde behandeling. 9. In het geval met betrekking tot een aanvraag besloten wordt deze verordening buiten toepassing te verklaren wordt voor de toepassing van bij wettelijk voorschrift geregelde termijnen het tijdstip waarop tot het buiten toepassing verklaren wordt beslist, gelijkgesteld met het tijdstip van ontvangst van de aanvraag. Artikel 6 Inwerkingtreding en citeertitel 1. Deze verordening treedt in werking op de dag na de dag van de bekendmaking. 2. Deze verordening is niet van toepassing op een gecoördineerde voorbereiding van besluiten waarvoor op het moment van inwerkingtreding door de gemeenteraad al een apart coördinatiebesluit als bedoeld in artikel 3.30 Wro is genomen. 3. Deze verordening wordt aangehaald als: Coördinatieverordening Wro Steenwijkerland De raad voornoemd, de griffier, de voorzitter, A. ten Hoff M.A.J. van der Tas 3

40 Einde bijlage: 5.0. Coordinatieverordening Wro - raadsvoorstel Terug naar het agendapunt

41 5.1. Coordinatieverordening Wro - Toelichting coördinatieverordening (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####d01ebbfa-f efe6dd6a9a3d#

42 Toelichting Coördinatieverordening Wro Steenwijkerland 2015 In deze toelichting wordt de bedoeling en werking van de coördinatieverordening artikelsgewijs uitgelegd. Artikel 1 In dit artikel worden enkele begrippen gedefinieerd. Artikel 2 Artikel 2 geeft aan voor welke situaties een gecoördineerde aanpak van de (ruimtelijke) besluitvorming mogelijk is (de reikwijdte van de coördinatieregeling). Het betreft hier situaties of (bouw)projecten die zich met enige regelmaat in onze gemeente voordoen en waarvoor ruimtelijke beleidskaders zijn vastgesteld. Een gecoördineerde aanpak is voor die situaties aldus in principe goed voorstelbaar. Deze lijst met situaties is mede gebaseerd op de ervaringen die in Steenwijkerland tot dusver met de Wro-coördinatieregeling zijn opgedaan. Zeer bijzondere of zeer grootschalige ontwikkelingen lenen zich, vanwege de daarmee samenhangende complexiteit, niet goed voor een toepassing van de Wro-coördinatieregeling en zijn daarom niet onder de reikwijdte van deze coördinatieverordening opgenomen. Dat laat overigens onverlet dat de gemeenteraad in bijzondere gevallen voor een specifiek project in aanvulling op de verordening op grond van artikel 3.30, eerste lid altijd nog een apart Wro coördinatiebesluit kan nemen. Algemene randvoorwaarde is verder dat de gevallen/situaties genoemd in dit artikel in overeenstemming zijn met het gemeentelijke ruimtelijke beleid. De zinsnede voor zover de verwezenlijking van een onderdeel van het gemeentelijk beleid dat wenselijk maakt duidt hier op. De coördinatieverordening creëert dus geen extra mogelijkheden om in afwijking van het gemeentelijk ruimtelijk beleid (toch) ruimtelijke medewerking te verlenen aan een project. Artikel 3 In artikel 3 zijn voor de in artikel 2 genoemde situaties de randvoorwaarden voor een gecoördineerde besluitvorming vastgelegd. Op grond van artikel Wro zijn burgemeester en wethouders hier het bevoegde bestuursorgaan. Uit artikel 3.31 Wro blijkt dat het college niet verplicht is om de coördinatieregeling toe te passen. De wet stelt dat het college coördinatie bevordert. Uitgangspunt is dus dat burgemeester en wethouders, waar dat op grond van deze verordening mogelijk is, een gecoördineerde besluitvorming voorstaat. De coördinatieregeling kan echter alleen worden toegepast, als aan alle voorwaarden genoemd in dit artikel is voldaan. Coördinatie van besluiten is in de eerste plaats alleen mogelijk indien burgemeester en wethouders hebben vastgesteld dat zich daarvoor geen belemmeringen voordoen. In artikel 4 zijn een aantal gevallen vastgelegd waarbij een gecoördineerde behandeling in ieder geval niet mogelijk is. Maar ook los van de belemmeringen als bedoeld in artikel 4 biedt artikel 3 burgemeester en wethouders de mogelijkheid om op grond van een andere reden/belemmering (toch) af te zien van een gecoördineerde besluitvorming. Bijvoorbeeld wanneer burgemeester en wethouders constateren of inschatten dat de gemeenteraad geen bestemmingsplanwijziging wil, of omdat een project of onderdelen daarvan niet in overeenstemming met gemeentelijke beleidskaders blijken te zijn. Ook kan het zijn dat burgemeester en wethouders weten of verwachten dat een bepaalde ruimtelijke 1

43 Toelichting Coördinatieverordening Wro Steenwijkerland 2015 ontwikkeling tot veel en grote bezwaren vanuit de omgeving zal leiden. Ook een dergelijke gevoeligheid of complicatie kan een reden zijn om de coördinatieregeling niet toe te passen. Als door burgemeester en wethouders is vastgesteld dat er geen belemmeringen zijn die zich verzetten tegen een gecoördineerde behandeling, kan de coördinatieregeling worden toegepast als aan de voorwaarden genoemd onder a. en b. van artikel 3 is voldaan. Onderdeel a Dit onderdeel vormt de basis van de coördinatieverordening: coördinatie op grond van de coördinatie verordening is alleen mogelijk als tenminste een besluit over een bestemmingsplan (of over een wijzigings- of uitwerkingsplan) en een besluit over een omgevingsvergunning tot de coördineren besluiten behoren. De omgevingsvergunning moet een (bouw)plan betreffen dat op het moment van indienen op grond van artikel 2.10, lid 1, sub c van de Wabo wegens strijd met het bestemmingsplan geweigerd zou moet worden en die slechts op grond van artikel 2.12, lid 1, sub a, onder 3 van de Wabo kan worden verleend. Het (nieuwe) bestemmingsplan dat de coördinatieregeling volgt, moet die strijdigheid opheffen zodat de vergunning verleend kan worden. Het coördineren van de procedure van de omgevingsvergunning met een bestemmingsplanprocedure vormt aldus de basis van de gecoördineerde aanpak. Dat laat onverlet dat ook andere besluiten die een relatie hebben met de omgevingsvergunning en/of het bestemmingsplan kunnen aanhaken bij de coördinatie. Vandaar dat in dit onderdeel wordt gesteld dat een bestemmingsplan en een omgevingsvergunning in ieder geval deel uitmaken van de te coördineren besluiten. Die andere besluiten kunnen besluiten zijn op basis van bijzondere wetten of op basis van gemeentelijke verordeningen. Deze moeten dan wel gericht zijn op de verwezenlijking van het beoogde ruimtelijke beleid. Wat tot de mogelijkheden behoort, is bijvoorbeeld de combinatie van een bestemmingsplan met een omgevingsvergunning bouwen, milieu, kappen., slopen, aanleggen en brandveilig gebruik. Burgemeester en wethouders stellen vast welke voor een project voor een project noodzakelijke besluiten gecoördineerd zullen worden volgens de regels van deze verordening. Onderdeel b Dit onderdeel maakt duidelijk dat de aanvrager en het gemeentebestuur samen de coördinatieregeling moeten willen toepassen. Een aanvrager kan niet gedwongen worden om mee te werken aan een gecoördineerde besluitvorming. Dat zou namelijk inhouden dat de aanvrager gedwongen zou kunnen worden om (op een bepaald moment) een vergunning aan te vragen. De aanvrager kan natuurlijk goede redenen hebben om af te zien van coördinatie Zo kan het zijn dat de aanvrager eerst zeker wil weten dat bestemmingsplanwijziging is doorgevoerd, voordat hij kosten willen maken voor het uitwerken van zijn bouwplan. Artikel 4 In artikel 4 wordt aangegeven in welke gevallen coördinatie in ieder geval niet mogelijk is. Het betreft besluiten waarbij de uitkomst van de voorbereiding van die besluiten (nog) onzeker is. Onderdeel a Als voor een project een milieueffectrapportage moet worden uitgevoerd, neemt de complexiteit van dat project toe. Zolang deze rapportage niet is afgerond, is ook niet duidelijk welke locatie- of 2

44 Toelichting Coördinatieverordening Wro Steenwijkerland 2015 inrichtingsvariant de voorkeur heeft. Een gecoördineerd besluitvormingstraject waarbij is vereist dat alle besluiten in ontwerp in één keer beschikbaar zijn, ligt dan niet voor de hand. Onderdeel b In de eerste plaats maakt de noodzaak tot het opstellen van een exploitatieplan de procedure ingewikkelder. Het feit dat er een exploitatieplan nodig is, betekent dat er met partijen (nog) geen overeenstemming is over de financiering, wat geen goede basis is voor een gecoördineerde voorbereiding. Er is dan tijd nodig om in een dergelijk geval te proberen om alsnog met partijen overeenkomsten te sluiten, wat niet past bij de voortvarendheid waarmee via de coördinatieregeling uitvoering kan worden voorbereid. Onderdeel c Bij mogelijke planschade moet de aanvrager zich bereid verklaren de kosten daarvan voor zijn rekening te willen nemen. Als de aanvrager dat niet wil, dan zou het financiële risico van het vaststellen van het bestemmingsplan bij de gemeente komen te liggen. Het gemeentebestuur is in beginsel niet bereid tot een dergelijk risico. Daarom is gecoördineerde besluitvorming in zo n geval dan ook niet wenselijk. Onderdeel d Om de uitvoering van de coördinatieregeling niet te ingewikkeld te maken, is het tenslotte ook de bedoeling dat alleen besluiten worden gecoördineerd die (zelfstandig) door gemeentelijke overheid kunnen worden genomen. Indien deze besluiten (mede) afhankelijk zijn van besluitvorming van andere overheden, via de rechtsfiguur van de verklaring van geen bedenkingen, is een gecoördineerde aanpak vanwege de complexe uitvoeringssituatie geen optie. Artikel 5 In artikel 5 zijn de procedurele bepalingen van de coördinatieregeling opgenomen. De belangrijkste coördinatievoorschriften zijn opgenomen in de Wro zelf (artikel 3.31 en 3.32). Artikel 5 van de verordening bevat in dit opzicht een aantal aanvullende regels. Het gaat om een regels met betrekking tot de wijze van indienen en hoe moet worden gehandeld indien aanvraag niet volledig is. Tevens is voorzien in een regeling voor het beëindigen van de coördinatie. In dit artikel is ten eerste opgenomen dat er met de aanvrager overleg plaatsvindt over de vraag welke besluiten gecoördineerd worden voorbereid en welke stukken daarvoor zullen aangeleverd en wanneer (dit laat de reguliere wettelijke indieningsvereisten uiteraard onverlet). Artikel 3:24, eerste en tweede lid en artikel 3:25 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) zijn van overeenkomstige toepassing op de gecoördineerde voorbereiding van de besluiten. Dat betekent dat de aanvrager de besluiten zoveel mogelijk gelijktijdig aanvraagt met dien verstande dat de laatste aanvraag niet later dan zes weken na ontvangst van de eerste aanvraag wordt ingediend. De beslistermijn voor het nemen van besluiten vangt vervolgens aan met ingang van de dag waarop de laatste aanvraag is ingediend. Als een aanvraag voor een van de te coördineren besluiten niet volledig is of zelfs helemaal ontbreekt, wordt de aanvrager eerst in de gelegenheid gesteld om de aanvraag alsnog compleet te maken of in te dienen. Gebeurt dat niet, dan kunnen burgemeester en wethouder besluiten om af te 3

45 Toelichting Coördinatieverordening Wro Steenwijkerland 2015 zien van een gecoördineerde aanpak. De (al) ingediende besluiten zullen alsdan via de gebruikelijke procedures apart van elkaar worden afgehandeld. Mocht een aanvrager er bij nader inzien wensen dat de besluiten of een deel daarvan voor zijn project toch niet gecoördineerd worden voorbereid, dan kan hij burgemeester en wethouders verzoeken om de coördinatie (gedeeltelijk) te beëindigen. Burgemeester en wethouders beslissen binnen acht weken over een dergelijk verzoek. Ook burgemeester en wethouders hebben de mogelijkheid om de gecoördineerde voorbereiding geheel of gedeeltelijk te staken indien zij van oordeel zijn dat de behandeling van één of meer van de aanvragen zich verzet tegen de voortzetting van de gecoördineerde behandeling. Het zal daarbij dan meestal gaan om een aanvraag waarvan achteraf blijkt dat die dusdanig complex is dat daarvoor een aparte behandeling is aangewezen. Om onbedoelde en ongewenste termijnoverschrijdingen te voorkomen is in artikel 5 tenslotte geregeld dat indien met betrekking tot een aanvraag de gecoördineerde behandeling om welke reden wordt beëindigd, voor de toepassing van die aanvraag geldende wettelijke termijnen het tijdstip van beëindiging van de gecoördineerde behandeling gelijk wordt gesteld met het tijdstip van de ontvangst van de aanvraag. Artikel 6 In dit artikel is de inwerkingtreding van de coördinatieverordening en de naamgeving van de verordening geregeld. Ook is in dit artikel een overgangsbepaling opgenomen die er toe strekt dat procedures waarvoor door de gemeenteraad al eerder een apart coördinatiebesluit als bedoeld in artikel 3.30 Wro is genomen, buiten het toepassingsbereik van deze verordening vallen. 4

46 Einde bijlage: 5.1. Coordinatieverordening Wro - Toelichting coördinatieverordening Terug naar het agendapunt

47 5.2. Coordinatieverordening Wro - Notitie evaluatie toepassing coördinatieregeling (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####2a6eeab5-628f-4b fdc514a2d0#

48 Notitie evaluatie toepassing coördinatieregeling Tot dusver heeft de gemeenteraad voor de volgende zes projecten een coördinatiebesluit genomen: Adres/locatie ontwikkeling 1. Zomerdijk 20a Wanneperveen wijzigen agrarische bestemming in paardenhouderij en bouw 2 stallen 2. Kallenkote 11b Kallenkote uitbreiding nieuwe ligboxenstal 3. Beulakerweg 55 Giethoorn uitbreiding hotel 4. Tussenbroekweg 1a, Ossenzijl uitbreiding agrarisch bedrijf 5. Kornputkwartier, Steenwijk woningbouw 6. Oldemarktseweg 98, Oldemarkt verplaatsen woning In alle zes de gevallen gaat het hier om een gecoördineerde procedure voor een bestemmingsplanherziening met bijbehorende omgevingsvergunning voor bouwactiviteiten. Opgemerkt moet worden dat voor de meeste van deze projecten nog geen definitieve resultaten bekend zijn omdat de projecten nog in voorbereiding zijn. Een evaluatie van de gevolgen van de gecoördineerde behandeling is dus (nog) maar beperkt mogelijk. Van deze zes procedures is inmiddels één procedure (nr. 2) volledig afgerond met als resultaat dat het bestemmingsplan is vastgesteld en de omgevingsvergunning is verleend. In deze procedure zijn geen zienswijzen ingediend en is dus ook geen beroepsprocedure ingesteld. Voor twee projecten (nr. 4 en 5) zijn ontwerpbesluiten ter inzage gelegd. In het geval van nr. 5 heeft dit geleid tot zienswijzen tegen de ontwerpbesluiten. Bij project nr. 4 zijn er geen zienswijzen ingediend. Bij twee projecten (nr. 3 en 6) verkeert de besluitvormingsprocedure nog in een voorbereidende fase. Dit houdt in dat er nog geen sprake is van een gecoördineerde ter inzagelegging van ontwerpbesluiten maar dat er over het voorontwerpbestemmingsplan een inspraakprocedure is of wordt gevoerd. In het geval van nr. 3 is de inspraakprocedure al doorlopen en zijn er inspraakreacties ingediend die worden betrokken bij de opstelling van het ontwerpbestemmingsplan. Bij project nr. 6 zal de inspraakprocedure binnenkort worden opgestart. De verwachting is dat hier ook inspraakreacties vanuit de omgeving zullen worden ingediend. Tenslotte heeft er voor een project (nr. 1) na het nemen van coördinatiebesluit van de gemeenteraad nog geen verdere voorbereiding plaatsgevonden en moet de gecoördineerde besluitvormingsprocedure die start met de inspraakmogelijkheid over het voorontwerp van het bestemmingsplan nog helemaal worden doorlopen. Op basis hiervan kunnen enkele conclusies worden getrokken: a) toepassing van de coördinatieregeling heeft ook in de praktijk in het voorbereidende traject ten opzichte van de reguliere besluitvormingsprocedures geen gevolgen ten aanzien van de reactiemogelijkheden voor derden. Het is en blijft mogelijk om voordat de besluitvorming over een bestemmingsplan plaatsvindt om eerst een inspraakreactie te geven en later (eventueel) een zienswijze over een ontwerpplan. Hetzelfde geldt voor het vergunningentraject. Voordat een omgevingsvergunning kan worden verleend, blijft het mogelijk om eerst te reageren op een ontwerpvergunning. Juridisch en praktisch impliceert de gecoördineerde behandeling dus geen verandering of beperking van reactiemogelijkheden voor eventuele derden. b) toepassing van de coördinatieregeling kan bijdragen aan een snellere realisering van een initiatief. Dit geldt in de eerste plaats voor het afgeronde project nr. 2. In plaats van de reguliere, behandeling waarbij de omgevingsvergunning pas wordt verleend nadat het bestemmingsplan is vastgesteld is in dit geval dus een tijdwinst van een aantal (zes) weken 1

49 Notitie evaluatie toepassing coördinatieregeling behaald. Ditzelfde zal gelden voor project nr. 4. Aanzienlijkere tijdwinst kan waarschijnlijk worden geboekt met betrekking tot project nr. 5 omdat indien de rechtsbeschermingsprocedure direct bij Raad van State zal plaatsvinden indien de indieners van de zienswijzen hun bezwaren tegen dit project handhaven. Voor de overige projecten (nrs. 1, 3 en 6) kan, omdat de besluitvormingsprocedure nog in het beginstadium verkeert, over het effect van de toepassing van de coördinatieregeling redelijkerwijze nog niets worden gezegd. De tijdwinst van een gecoördineerde ruimtelijke procedure is (dus) hoofdzakelijk gelegen in het verkorten van het rechtsbeschermingstraject. De bezwaarprocedure en/of het beroep bij de rechtbank die normaal gesproken verbonden (kunnen) zijn aan het verlenen van een omgevingsvergunning worden overgeslagen. Dit lijkt op een beperking van de rechtsbescherming, maar daar moet wel een belangrijke kanttekening bij worden geplaatst. In het geval dat voor een bouwplan een bestemmingsplanherziening en een omgevingsvergunning nodig is en deze besluiten apart worden genomen, geldt dat die omgevingsvergunning een gebonden beschikking is op basis van dat bestemmingsplan. Immers, op grond van de Wabo moet een omgevingsverguning die past binnen een bestemmingsplan worden verleend. Er is dan geen bestuurlijke keuze meer. Dat betekent dat in de rechtbeschermingsprocedure tegen die omgevingsvergunning (bezwaar, beroep rechtbank, hoger beroep RvS) alleen de vraag aan de orde kan komen of die omgevingsvergunning terecht als passend binnen het (nieuwe) bestemmingsplan is aangemerkt. De vraag of het bouwplan als zodanig juridische goede ruimtelijke ordening is en dus doorgang mag vinden moet vooral bij de rechtbeschermingsprocedure bij de RvS over het (eerder) vastgestelde bestemmingsplan aan de orde komen. Qua rechtsbescherming is beroepsprocedure bij de RvS ook bij een gescheiden besluitvorming de bepalende procedure. In die zin is het effect op de rechtsbescherming van de gecoördineerde behandeling dus maar marginaal, ook omdat de juridische vragen die in de bezwaar- en beroepsprocedure naar voren kunnen komen, ook bij de procedure bij RvS kunnen worden ingebracht. De ervaringen met de Wro- coördinatieregeling tot dusver, zoals hiervoor beschreven, geven geen aldus redelijkerwijze geen aanleiding om af te zien van het vaststellen van een coördinatieverordening. Daar moet bij worden bedacht dat de vaststelling van zo n verordening op zichzelf ook kan leiden tot een verdere tijdsbesparing. Het effect van deze verordening is, zoals toegelicht, namelijk dat niet iedere keer een apart coördinatie besluit nodig is. De gecoördineerde procedure kan daardoor sneller worden gestart. 2

50 Einde bijlage: 5.2. Coordinatieverordening Wro - Notitie evaluatie toepassing coördinatieregeling Terug naar het agendapunt

51 6.0. Vaststelling bestemmingsplan STW Woningbouw Compagnie Kolonel - raadsvoorstel (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####6bc3f4a c ef543e8550f9#

52 Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, 26 mei 2015 Nummer voorstel: 2015/48 Voor raadsvergadering d.d.: Agendapunt: Onderwerp: Vaststelling bestemmingsplan Steenwijk Woningbouw Compagnie Kolonel Aan de raad van de gemeente Steenwijkerland wordt voorgesteld te besluiten: Conceptbesluit: 1. De ingediende zienswijzen tegen het ontwerpbestemmingsplan "Steenwijk- Woningbouw Compagnie - Kolonel" te beantwoorden conform de bijgaande 'Reactienota zienswijzen ontwerpbestemmingsplan "Steenwijk- Woningbouw Compagnie - Kolonel"'; 2. Het bestemmingsplan "Steenwijk- Woningbouw Compagnie - Kolonel" ongewijzigd vast te stellen; 3. Geen exploitatieplan als bedoeld in artikel 6.12 Wro vast te stellen. Samenvatting: Het bestemmingsplan "Steenwijk- Woningbouw Compagnie - Kolonel" heeft als ontwerp ter inzage gelegen. Tegen dit plan zijn 13 zienswijzen ingediend. In bijgaande reactienota worden de reacties van antwoord voorzien. De reacties zijn niet van dien aard dat de procedure niet vervolgd kan worden. Daarom wordt u voorgesteld het bestemmingsplan vast te stellen. Het vaststellen van een exploitatieplan is niet nodig omdat kostenverhaal al anderszins is verzekerd. Argumenten Het ontwerpbestemmingsplan Steenwijk Woningbouw Compagnie - Kolonel heeft ter inzage gelegen van 8 april 2015 tot en met 19 mei Gedurende deze termijn zijn er in totaal 13 (gelijkluidende) zienswijzen ingediend. Deze zienswijzen hebben betrekking op de volgende onderwerpen: - Welstand & Beeldkwaliteit - Woningmarkt - Economische uitvoerbaarheid

53 - Geluid In de notitie Reactienota zienswijzen ontwerpbestemmingsplan Steenwijk Woningbouw Compagnie - Kolonel die als bijlage bij dit voorstel is gevoegd zijn de zienswijzen en de voorgestelde reactie weergegeven. Deze zienswijzen geven geen aanleiding om de regels en verbeelding van het bestemmingsplan aan te passen. Voorgesteld wordt dan ook om het bestemmingsplan Steenwijk Woningbouw Compagnie Kolonel ongewijzigd vast te stellen. Financiële toelichting Kostenverhaal is verzekerd middels de grondexploitatie en een contract dat met Van Wijnen in 2007 is afgesloten. De legeskosten zijn verzekerd middels de legesverordening. Het vaststellen van een exploitatieplan is dus niet noodzakelijk. Bijlagen bij het voorstel Reactienota zienswijzen. Het bestemmingsplan is te raadplegen via olonel-on01 Ondertekening De secretaris De burgemeester S.S. Weistra M.A.J. van der Tas Betrokken partijen afdeling adviseur behandeld in raadscommissie REO Joost Huizing, tel.: , joost.huizing@steenwijkerland.nl ja, nl. 9 juni 2015 nee 2

54 Raadsbesluit Steenwijk, 23 juni 2015 Nummer: 2015/48 De raad van de gemeente Steenwijkerland; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 26 mei 2015, nummer 2015/48; b e s l u i t : 1. De ingediende zienswijzen tegen het ontwerpbestemmingsplan "Steenwijk- Woningbouw Compagnie - Kolonel" te beantwoorden conform de bijgaande 'Reactienota zienswijzen ontwerpbestemmingsplan "Steenwijk- Woningbouw Compagnie - Kolonel"'; 2. Het bestemmingsplan "Steenwijk- Woningbouw Compagnie - Kolonel" ongewijzigd vast te stellen; 3. Geen exploitatieplan als bedoeld in artikel 6.12 Wro vast te stellen. De raad voornoemd, de griffier, de voorzitter, A. ten Hoff M.A.J. van der Tas 1

55 Einde bijlage: 6.0. Vaststelling bestemmingsplan STW Woningbouw Compagnie Kolonel - raadsvoorstel Terug naar het agendapunt

56 6.1. Vaststelling bestemmingsplan STW Woningbouw Compagnie Kolonel - reactienota anoniem (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####61ce91f4-acd0-44bd-91e e136#

57 Reactienota zienswijzen ontwerpbestemmingsplan Steenwijk - Woningbouw Compagnie - Kolonel Afdeling: Ruimtelijke en Economische ontwikkeling Auteur : Joost Huizing Datum: 21 mei 2015 Versie: 1.0

58 Inhoudsopgave 1. Inleiding Overzicht zienswijzen Ontvankelijkheid Beantwoording van de zienswijzen Algemeen Betrekken omwonenden en wijkvereniging Conclusie Procedureel Behoorlijk bestuur Conclusie Belangenafweging Belangen van omwonenden Conclusie Welstand & Beeldkwaliteit Beeldkwaliteit woonwijk Conclusie Parkeervoorzieningen Aantal parkeerplaatsen Conclusie Woningmarkt Behoefte aan rijtjeswoningen Conclusie Financiële aspecten Waardevermindering woning Verkoopstrategie Economische uitvoerbaarheid Conclusie Onderzoeken Weg- en railverkeerslawaai Landschappelijke waarden, cultuurhistorie, soortenbescherming en flora en fauna Conclusie Planregels Nota Parkeernormen Artikel 3 Tuin Artikel 4 Verkeer Artikel 5 Wonen Conclusie

59 1. Inleiding Het ontwerpbestemmingsplan Steenwijk - Woningbouw Compagnie - Kolonel met de bijbehorende stukken heeft van 8 april 2015 tot en met 19 mei 2015 (6 weken) ter inzage gelegen. Gedurende deze periode is een ieder in de gelegenheid gesteld om een zienswijze in te dienen op het ontwerpbestemmingsplan. Tegen het ontwerpbestemmingsplan zijn in totaal zienswijzen ingediend. In deze reactienota is de inhoud van de zienswijzen kort samengevat en van een reactie voorzien. De reactienota heeft de volgende opzet. In paragraaf 2 wordt een overzicht gegeven van alle indieners van de zienswijzen. In paragraaf 3 wordt kort ingegaan op de ontvankelijkheid van de ingediende zienswijzen. In paragraaf 4 worden de zienswijzen van elke indiener kort samengevat en per onderdeel van een gemeentelijke reactie voorzien. De indieners van een zienswijze zullen schriftelijk worden geïnformeerd over de te volgen procedure. Bij de besluitvorming in de gemeenteraad over de vaststelling van het bestemmingsplan zal tevens over de zienswijzen worden besloten. Aan de raad wordt voorgesteld de zienswijzen conform deze reactienota zienswijzen te beantwoorden. De reactienota zienswijzen heeft tot dat moment de status van conceptnota en zal aan de indieners van zienswijzen worden toegezonden. 2. Overzicht zienswijzen Tegen het ontwerpbestemmingsplan zijn de volgende 13 zienswijzen ingediend: Nr. Naam Adres 1. Indiener 1 2. Indiener 2 3. Indiener 3 4. Indiener 4 5. Indiener 5 6. Indiener 6 7. Indiener 7 8. Indiener 8 9. Indiener Indiener Indiener Indiener Wijkvereniging Dennenallee Parade 2, 8333 DZ Steenwijk 3. Ontvankelijkheid Alle zienswijzen zijn binnen de termijn van terinzagelegging van het ontwerpbestemmingsplan bij de gemeente Steenwijkerland binnengekomen en dus tijdig ingediend. Daarmee zijn alle zienswijzen dus ontvankelijk. 3

60 4. Beantwoording van de zienswijzen Omdat alle zienswijzen gelijkluidend zijn, worden deze gezamenlijk per onderwerp behandeld en van een reactie voorzien Algemeen Betrekken omwonenden en wijkvereniging Indieners zijn van mening dat omwonenden en de wijkvereniging onvoldoende zijn geïnformeerd over de planontwikkeling. Reactie: Voordat het ontwerpbestemmingsplan ter inzage is gelegd, zijn de plannen op diverse momenten kenbaar gemaakt en besproken. Tijdens de burendag op 27 september 2014 is de brochure van het plan gepresenteerd door Van Wijnen. Deze brochure is ook verder verspreid. Verder zijn er met enkele omwonenden overleggen geweest en heeft een voorontwerp van het bestemmingsplan ter inzage gelegen. Men heeft dus op meerdere momenten kennis kunnen nemen van de plannen Conclusie De zienswijze van indieners geeft geen aanleiding om het plan aan te passen Procedureel Behoorlijk bestuur Indieners zijn van mening dat een aantal aspecten van het bestemmingsplan onvoldoende is onderbouwd. Daarnaast geeft men aan dat de zienswijzen maar op een paar punten hebben geleid tot aanpassingen van het bestemmingsplan. Hierdoor zou het plan niet voldoen aan de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Reactie: Het feit dat er gereageerd wordt op een bestemmingsplan, betekent niet dat dit automatisch leidt tot aanpassingen van het bestemmingsplan. Naar aanleiding van de reacties (inspraakreactie of zienswijzen) die naar voren wordt gebracht, wordt het bestemmingsplan opnieuw beoordeeld. Daar waar er inderdaad sprake is van onvolkomenheden (zoals ten aanzien van geluid bleek bij het voorontwerpbestemmingsplan), wordt de reactie overgenomen en het bestemmingsplan aangepast. Het kan ook betekenen dat een reactie niet overgenomen wordt en het bestemmingsplan dus niet aangepast wordt. Alle reacties worden inhoudelijk beoordeeld en van een antwoord voorzien. Dat dit niet de gewenste uitkomst is van de indieners, maakt niet dat er niet voldaan wordt aan de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Door de indieners wordt verder bij dit onderwerp niet concreet gemaakt op welke punten het bestemmingsplan onvoldoende is onderbouwd. Omdat onduidelijk is wat indieners hiermee bedoelen, kan hierop ook niet gereageerd worden. 4

61 Conclusie De zienswijze van indieners geeft geen aanleiding om het plan aan te passen Belangenafweging Belangen van omwonenden Indieners zijn van mening dat de belangen van de omwonenden onvoldoende meegewogen worden bij het plan en de beantwoording van reacties die gegeven worden. Men kan zich niet vinden in de reactie van de gemeente en wil overleg over alternatieve oplossingen. Indieners zijn daarbij van mening dat de beginselen van behoorlijk bestuur worden geschonden wanneer het plan wordt doorgezet. Reactie: Bij dit plan gaat het om het opnemen van de mogelijkheid naast de mogelijkheid om twee-onderéén-kap en vrijstaande woningen te bouwen om rijtjeswoningen te bouwen. Daarbij is gekeken naar een plan dat voldoet aan de kaders van het bestemmingsplan Kornputkwartier uit 2007 en het beeldkwaliteitsplan. Aangezien het nog steeds mogelijk is om twee-onder-één-kap en vrijstaande woningen te bouwen en voldaan wordt aan de kaders die ook voor woningen in de omgeving gelden, is er geen aanleiding om te praten over een alternatief plan. Daarbij wordt opgemerkt dat de afgelopen maanden diverse alternatieve plannen zijn onderzocht maar niet haalbaar geacht. Daarbij is gekeken naar afzetmogelijkheden, beeldkwaliteit, stedenbouwkundig plan en marktsegment. Omdat andere woningbouwplannen om verschillende redenen niet haalbaar blijken, kan er niet gesproken worden over een alternatief plan met woningen in een ander segment. Dat is al onderzocht door Van Wijnen en de gemeente. Verder is bij het opstellen van het bestemmingsplan vanuit het oogpunt van een goede ruimtelijke ordening ook gekeken naar de belangen van omwonenden. Omdat het plan echter voldoet aan de kaders die ook voor het overige gedeelte van de woonwijk Kornputkwartier gelden en het hier gaat om een gebied waar al gebouwd mag worden, zijn wij van mening dat de belangen van de omwonenden met dit plan niet onevenredig worden geschaad. De realisatie van de woningen heeft geen invloed om de gebruiksmogelijkheden van de gronden van omwonenden en het doet ook geen afbreuk aan het woon- en leefklimaat van hun. Derhalve is er sprake van een goede ruimtelijke ordening Conclusie De zienswijze van indieners geeft geen aanleiding om het plan aan te passen Welstand & Beeldkwaliteit Beeldkwaliteit woonwijk Indieners zijn van mening dat de realisatie van rijwoningen afbreuk doet aan de kwaliteit en leefbaarheid, dat er sprake zou zijn van ernstige verstoring van de beeldkwaliteit door de realisatie van rijwoningen. Er is sprake van een te forse bouwmassa. Daarnaast vraagt men zich af of met de rijwoningen niet voldaan hoeft te worden aan de hoge eisen van welstand, terwijl zij daarvoor extra kosten hebben moeten maken. 5

62 Reactie: Van Wijnen wenst met het plandeel Veldheer (de naam voor de woningbouw aan de Compagnie & Kolonel) een aantal rijwoningen te realiseren. Hierover hebben met het Kwaliteitsteam van gemeente Steenwijkerland op 22 mei 2014 en 26 juni 2014 gesprekken plaatsgevonden. Vertegenwoordigers van Het Oversticht en Witpaard Stedenbouwkundig Adviesbureau hebben zitting hebben in het Kwaliteitsteam om daarmee de professionaliteit, onafhankelijkheid en de gewenste beeldkwaliteit te waarborgen. Het plan van Van Wijnen voor rijwoningen is enkele keren in het Kwaliteitsteam behandeld en na diverse aanpassingen is ten aanzien van het voorliggende plan geoordeeld dat het plan voldoet aan de redelijke eisen van welstand. Bij de behandeling wordt ook gekeken naar het stedenbouwkundig plan. Dat gaat uit van een hoge (stedelijke) bebouwingsdichtheid ter plekke van het voormalige kazerneterrein en een lagere dichtheid in het meer landschappelijke deel van de wijk. De dichtheid van de bebouwing neemt af naarmate de afstand tot de stad toeneemt. Pagina 6 van het Beeldkwaliteitsplan geeft aan dat het plandeel Veldheer als stedelijk wordt beschouwd (zie afbeelding 1) en het plan is dan ook getoetst aan de criteria die voor stedelijk gelden. Door het Kwaliteitsteam is dan ook geoordeeld dat het plan past binnen de kaders van het Beeldkwaliteitsplan. Van Wijnen moet dus bij dit plan aan dezelfde eisen van welstand voldoen als de andere woningen in de omgeving en er is dan ook geen sprake van een verstoring van de beeldkwaliteit van het gebied. Hierdoor is er ook geen sprake van rechtsongelijkheid. Voor de goede orde wordt opgemerkt dat een aantal personen die een zienswijze hebben ingediend, in een gebied wonen dat aangemerkt is als dorps. Voor dit gebied gelden andere criteria waardoor er voor dat gebied sprake is van een andere beeldkwaliteit en een ander referentiekader voor de beoordeling van onderhavig plan. Verder neemt Van Wijnen extra maatregelen om de beeldkwaliteit van het gebied hoog te houden. Om de auto s zoveel mogelijk uit het straatbeeld te weren, worden namelijk - voor rekening van de ontwikkelaar - extra wegen in het plan gerealiseerd zodat het parkeren in de achtertuin kan plaatsvinden. Dit komt de leefbaarheid in het gebied ten goede. Om duidelijk te maken welke criteria van het beeldkwaliteitsplan gelden voor dit plan, zal in de toelichting de paragraaf met betrekking tot welstand verduidelijkt worden. Afbeelding 1. Uitsnede Beeldkwaliteitsplan 6

63 Conclusie De zienswijze van indieners geeft aanleiding om de toelichting van het bestemmingsplan aan te passen met een verdere verduidelijking van te hanteren welstandsbeleid Parkeervoorzieningen Aantal parkeerplaatsen Indieners betwijfelen of er voldoende parkeerplaatsen gerealiseerd gaan worden. In andere delen van de wijk is er een tekort aan parkeerplaatsen. Men is van mening dat het parkeren bij de rijtjeswoningen tot aantasting van de beeldkwaliteit leidt. Reactie: Zoals bij 4.3. is aangegeven worden de auto s zoveel mogelijk uit het straatbeeld geweerd door het realiseren van parkeermogelijkheden in de achtertuinen van de te realiseren woningen. Hiermee wordt een aantasting van de beeldkwaliteit tegen gegaan. Daarnaast zijn in de regels voorwaarden opgenomen met betrekking tot het aantal parkeerplaatsen. Hiermee is publiekrechtelijk geborgd dat de ontwikkelaar op basis van landelijke C.R.O.W.-normen voor rijtjeswoningen voldoende parkeerplaatsen realiseert. Daarbij wordt opgemerkt dat de parkeernorm voor een rijtjeswoning in ,5 parkeerplaats per woning bedroeg. Op basis van de huidige normen moet 1,6 parkeerplaats per rijtjeswoning gerealiseerd worden Conclusie De zienswijze van indieners geeft geen aanleiding om het plan aan te passen Woningmarkt Behoefte aan rijtjeswoningen Indieners zijn van mening dat onvoldoende is onderbouwd dat er vraag is naar rijtjeswoningen in het beoogde segment. Men geeft aan dat het Stec-rapport aangeeft dat er vraag is naar rijtjeswoningen met een groter vloeroppervlak en dat de Visie op Wonen & Leefbaarheid aangeeft dat er voldoende aanbod van rijtjeswoningen is, alleen in bijzondere situaties is een afwijking te overwegen. Er wordt teveel geleund op een onderzoek dat door Van Wijnen is uitgevoerd. Daarbij wordt opgemerkt dat het onderzoek niet bij de stukken ter inzage zou hebben gelegen. Reactie: Dat gebruik gemaakt wordt van een onderzoek dat is uitgevoerd door Van Wijnen, maakt niet dat er geen conclusie verbonden kunnen worden aan het betreffende onderzoek. Het is namelijk aan de initiatiefnemer om aannemelijk te maken dat er vraag is naar het aanbod dat met dit bestemmingsplan wordt mogelijk gemaakt. De essentie van dit onderzoek is verwerkt in het bestemmingsplan, waardoor deze toelichting zelfstandig dus zonder het rapport zelf te lezen is. De toelichting zal nog iets worden aangepast om de leesbaarheid te vergroten. Met het onderzoek is aannemelijk gemaakt dat er momenteel meer vraag is naar rijtjeswoningen dan naar twee-onder-één-kap- en vrijstaande woningen. Met het bestemmingsplan moeten wij 7

64 uitgaan van de woningbehoefte waar op dit moment en de komende jaren vraag naar is en dat is voornamelijk rijtjeswoningen. Hiermee is ook een afwijking van de Visie op Wonen en Leefbaarheid te rechtvaardigen. Deze visie heeft betrekking op een verwachting van de komende jaren. Ondertussen is gebleken dat deze verwachting enigszins bijgesteld moet worden. Daarom is in de Visie ook het voorbehoud opgenomen en kan in bijzondere situaties medewerking worden verleend aan de realisatie van rijtjeswoningen. Dat is hier in onze ogen het geval omdat in het Kornputkwartier al jarenlang een divers aanbod is van twee-onder-een-kapwoningen in verschillende verschijningsvormen, de verkoop hiervan verloopt uiterst stroef. Dat is onder andere zichtbaar bij de verkoop van twee-onder-een-kapwoningen in het Stratego (OVT-Ontwikkeling), Bataljon (Plegt-Vos) en Golf (Woonconcept). De twee-onder-een-kapwoningen Charlie van Woonconcept zijn destijds vanwege slechte verkoopresultaten in het kader van de leegstandswet in de verhuur gezet. De plannen met rijwoningen van Van Wijnen en Woonconcept in het Kornputkwartier waren de afgelopen jaren juist wel succesvol. Met onderhavig bestemmingsplan, kan Van Wijnen sneller inspelen op een veranderende woningmarkt. Indien de woningmarkt zich sneller herstelt en de vraag naar twee-onder-één-kapen vrijstaande woningen tijdens de verkoop toeneemt, dan heeft Van Wijnen de mogelijkheid om de plannen bij te stellen en het aanbod te veranderen. Dat er nu een aanvraag om omgevingsvergunning voor 33 rijtjeswoningen is ingediend, maakt dat niet anders. Er is pas sprake van een onomkeerbare situatie als de woningen daadwerkelijk zijn gebouwd en dat is nog niet het geval Conclusie De zienswijze van indieners geeft aanleiding om de toelichting van het bestemmingsplan aan te passen waarbij de leesbaarheid wordt vergroot Financiële aspecten Waardevermindering woning Indieners zijn van mening dat de wijziging naar rijtjeswoningen door een andere uitstraling van het gebied, waardevermindering van hun woning tot gevolg zal hebben. Reactie: Het plan blijft grotendeels binnen de kaders van het huidige bestemmingsplan. Daarnaast wordt voldaan aan de kaders van het Beeldkwaliteitsplan. Naar verwachting zal het plan dan ook geen waardevermindering tot gevolg hebben. Men heeft echter de mogelijkheid om na vaststelling van het bestemmingsplan een verzoek om tegemoetkoming in schade indienen bij de gemeente. Dan zal bekeken worden of er daadwerkelijk sprake is van een waardevermindering die voor vergoeding in aanmerking komt. Eventuele planschade zal verhaald worden op de initiatiefnemer Verkoopstrategie Indieners zijn van mening dat de gemeente een andere strategie moet hanteren en met meerdere partijen moet kijken naar een invulling van het plangebied. Reactie: 8

65 Deze zienswijze van indieners betreft geen ruimtelijk relevant onderwerp. Het gaat hier om een ontwikkeling die middels een Europese aanbesteding is gegund aan Van Wijnen. Van Wijnen verzorgt de realisatie van dit gedeelte van de woonwijk Kornputkwartier Economische uitvoerbaarheid Indieners zijn van mening dat de economische uitvoerbaarheid onvoldoende is aangetoond. Reactie: In het bestemmingsplan is uitgebreid stilgestaan bij de economische uitvoerbaarheid van het plan. Door Van Wijnen is onderzoek verricht naar de vraag naar woningen en men heeft aannemelijk gemaakt dat het plan economisch uitvoerbaar is. Door indieners is niet aannemelijk gemaakt dat dit op onjuiste gronden is gebeurd. Er kan niet alleen worden volstaan met het uitspreken van de verwachting dat de beoogde woningen niet verkocht worden, men moet dit wel kunnen staven. Dit is niet gebeurd. Er is dan ook geen aanleiding om de economische uitvoerbaarheid in twijfel te trekken Conclusie De zienswijze van indieners geeft geen aanleiding om het plan aan te passen Onderzoeken Weg- en railverkeerslawaai Indieners zijn van mening dat de geluidsparagraaf van het plan ondeugdelijk is omdat er geen duidelijk is of er een geluidsscherm gerealiseerd gaat worden. Ook het onderzoek naar wegverkeerslawaai is ondeugdelijk omdat van verkeerde aantallen uitgegaan zou zijn. Verder vreest men overlast van bouwverkeer. Reactie: Er is een nieuw akoestisch onderzoek uitgevoerd waaruit naar voren komt dat er geen overschrijding is van toegestane gevelbelasting. Daarbij is voor het railverkeer meegenomen dat er geen geluidsscherm gerealiseerd wordt. Uit het onderzoek dat is uitgevoerd op basis van een landelijke methodiek komt geen overschrijding van de grenswaarden naar voren. Ten aanzien van het wegverkeer komt uit het onderzoek ook geen overschrijding van de grenswaarden naar voren. Door indieners is geen ander onderzoek aangeleverd die de verwachtingen die men uitspreekt, staaft. Omdat het onderzoek conform een landelijke methodiek is uitgevoerd, is er geen aanleiding om het onderzoek in twijfel te trekken of een ander onderzoek te laten uitvoeren. Ten aanzien van het bouwverkeer wordt opgemerkt dat dit geen onderwerp is dat betrekking heeft op het bestemmingsplan. Er zal een regeling opgesteld worden bij de verdere planontwikkeling waarbij geldt dat bouwverkeer zo min mogelijk door woonstraten (woonrijp gebied) mag rijden Landschappelijke waarden, cultuurhistorie, soortenbescherming en flora en fauna Indieners zijn van mening dat er onvoldoende is onderbouwd dat het plan geen invloed heeft op landschappelijke, cultuurhistorische en ecologische waarden. 9

66 Reactie: In het bestemmingsplan is toegelicht dat er van dit plan geen externe werking uit gaat naar ecologisch waardevolle gebieden. De vijver in de naastgelegen woonwijk, is geen ecologisch waardevol gebied en kent ook geen bescherming van de Natuurbeschermingswet of de Flora- en Faunawet. Rondom de vijver zijn al woningen aanwezig. Voor zover er al kwetsbare soorten aanwezig zijn, dan ondervinden deze al hinder van de bestaande woningen. Omdat het plangebied al bouwrijp is gemaakt, hebben zich geen kwetsbare soorten in het gebied gevestigd. Door de indieners is ook geen onderzoek aangeleverd die een ander standpunt oplevert. Men heeft niet aangetoond dat er soorten aanwezig zijn die hinder zouden kunnen ondervinden van dit bouwplan. Ten aanzien van de Dennenallee wordt opgemerkt dat op basis van het huidige bestemmingsplan al gebouwd mag worden op onderhavige locatie. Het realiseren van rijtjeswoningen zal geen ander effect hebben op de Dennenallee dan de realisatie van bijvoorbeeld een twee-onder-éénkapwoning. Ook wordt er geen nieuwe auto-ontsluiting op de Dennenallee gerealiseerd, waardoor er geen aantasting plaatsvindt van de waarden van die weg Conclusie De zienswijze van indieners geeft geen aanleiding om het plan aan te passen Planregels Nota Parkeernormen Indieners willen weten wat het doel is van de Nota Parkeernormen 2015 die onderdeel uitmaakt van het bestemmingsplan Reactie: In verband met veranderende wetgeving moeten gemeenten per 1 januari 2015 in nieuwe bestemmingsplannen parkeernormen opnemen. Het gemeentelijk beleid is vastgelegd in de Nota Parkeernormen Dit betreft een ontwerpnota die door het college is vastgesteld en formeel bekrachtigd wordt bij het vaststellen van onderhavig bestemmingsplan. Dit zal in de toelichting worden verwerkt. Zoals in paragraaf 4.5 is opgemerkt, zijn de nieuwe parkeernormen strikter dan de normen uit het bestemmingsplan uit Artikel 3 Tuin Indieners willen dat de mogelijkheid om binnen de bestemming Tuin te parkeren, geschrapt wordt. Reactie: Dit voorstel wordt niet overgenomen. Parkeren binnen de bestemming Tuin is op basis van het huidige bestemmingsplan ook al mogelijk en dit zou het ook onmogelijk maken om parkeerplaatsen te realiseren wanneer er een twee-onder-één-kap- of vrijstaande woningen gebouwd wordt. 10

67 Artikel 4 Verkeer Indieners willen dat de mogelijkheid om binnen de bestemming Verkeer speelvoorzieningen te realiseren, geschrapt wordt. Verder wil men in artikel 4.2.1b, sub 9 dat de term vergelijkbare bouwwerken geschrapt wordt. Reactie: Deze mogelijkheden worden in alle bestemmingsplannen van de gemeente Steenwijkerland geboden. Dit is gedaan met het oog op het vergroten van de flexibiliteit in plannen. Er is geen aanleiding om voor dit gebied andere regels op te stellen dan voor andere gebieden wordt gedaan. Ook hier willen wij de mogelijkheid hebben om binnen een verkeersbestemming speelvoorzieningen te realiseren. Dat is niet aan de orde op dit moment, maar het nu niet mogelijk maken, vraagt later een uitgebreide procedure. Ook het schrappen van de term vergelijkbare bouwwerken is ongewenst omdat er dan sprake is van een limitatieve lijst en dat ontneemt ons ook de flexibiliteit voor de toekomst Artikel 5 Wonen 2 Indieners zijn van mening dat de parkeernormen onvoldoende zijn onderbouwd. Verder wil men een nadere omschrijving van het begrip omliggende waarden. Daarnaast wil men bij de mogelijkheid om de voorgevel iets te laten verspringen dat er naar meer aspecten gekeken wordt dan alleen de stedenbouwkundige aspecten. Als laatste wil men dat er contact wordt opgenomen met de wijkvereniging over het toestaan van bepaalde beroepen en bedrijven aan huis. Men vreest daarbij parkeerproblemen. Reactie: Zoals eerder aangegeven, zijn de parkeernormen in het bestemmingsplan gebaseerd op de landelijke C.R.O.W.-normen. Hierbij is aansluiting gezocht. Deze normen worden door een onafhankelijke commissie opgesteld op basis van onderzoek. Omdat hierbij wordt aangesloten, is een nadere onderbouwing niet nodig. Daarbij wordt opgemerkt dat deze normen strikter zijn dan de normen die zijn opgenomen in het bestemmingsplan uit Ten aanzien van het verspringen van de voorgevel, wordt opgemerkt dat dit alleen betrekking heeft op stedenbouwkundige aspecten. Andere regels, bijvoorbeeld ten aanzien van parkeren, blijven onverminderd van kracht. Het is niet noodzakelijk om dit telkens opnieuw te benoemen, men moet hier gewoon aan blijven voldoen. Ten aanzien van de mogelijkheden voor aan-huis-verbonden beroepen en bedrijven, wordt opgemerkt dat ook dit regels zijn die op basis van gemeentelijke beleidsnotities voor iedereen gelden. Er is geen reden om de mogelijkheden voor de toekomstige bewoners te beperken ten opzichte van mogelijkheden die elders in de gemeente geboden worden. Daarbij wordt opgemerkt dat parkeren op eigen terrein een belangrijke voorwaarde is om een dergelijke activiteit toe te staan Conclusie De zienswijze van indieners geeft geen aanleiding om het plan aan te passen. 11

68 Einde bijlage: 6.1. Vaststelling bestemmingsplan STW Woningbouw Compagnie Kolonel - reactienota anoniem Terug naar het agendapunt

69 7.0. Woningbouwlocatie Blankenham - raadsvoorstel (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####4375d9db-3e7b-499c-b5d1-ae f#

70 Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel: 2015/44 Voor raadsvergadering d.d.: Agendapunt: Onderwerp: Woningbouwlocatie Blankenham Aan de raad van de gemeente Steenwijkerland wordt voorgesteld te besluiten: Conceptbesluit: 1. Te stoppen met de woningbouwlocatie Blankenham; 2. opdracht te geven een bestemmingsplan op te stellen om de bestemming van dit perceel te wijzigen van Wonen naar Agrarisch ; 3. de verliesneming op de grondexploitatie op te nemen in de jaarrekening Samenvatting: Inleiding Het woningbouwplan in Blankenham kent een lange geschiedenis. Al in de Woonvisie 2003 (vastgesteld op 10 maart 2004), werd gesproken over woningbouw in Blankenham, te realiseren vanaf Na een lang proces en uiteindelijk een procedure bij de Raad van State, is het bestemmingsplan sinds april 2013 onherroepelijk. In de periode is de woningbouwcrisis uitgebroken en tussen april 2013 en nu is er geen belangstelling meer getoond in het nieuwbouwplan. Tijdens de kaveluitgifte procedure zijn geen inschrijvingen gedaan en ook nadat de beschikbare kavels in de WoonkavelApp waren opgenomen, heeft zich geen belangstellende gemeld. Op 20 januari 2015 hebben wij ingestemd met een drietal adviezen om planschade in het kader van de woningbouwlocatie in Blankenham. Dit besluit heeft ons genoodzaakt na te denken over de toekomst van de woningbouwlocatie in Blankenham. Wanneer de bestemming van het perceel van Wonen weer gewijzigd wordt in Agrarisch, is de planschade anderszins verzekerd en hoeft de 1

71 planschade niet uitbetaald te worden. Voorwaarde hiervoor is dat uw raad voor de zomer van 2015 een besluit neemt over het aanpassen van de bestemming. De afweging die nu gemaakt moet worden is of door te gaan en de planschade uit te betalen of te stoppen en het verlies te nemen. Gelet op het feit dat er de afgelopen jaren zich geen belangstellenden meer hebben gemeld, het fors aantal te koop staande woningen in Blankenham evenals de toekomstige demografische ontwikkelingen, wordt voorgesteld te stoppen met deze woningbouwlocatie. Tevens wordt voorgesteld opdracht te geven een bestemmingsplan op te stellen om de bestemming van dit perceel te wijzigen te wijzigen van Wonen naar Agrarisch. Het verlies op de grondexploitatie kan opgenomen worden in de jaarrekening In dit raadsvoorstel wordt een terugblik gegeven op de ontwikkeling van de woningbouwlocatie, de afwegingen die tot het voorgestelde besluit leiden, communicatie en informatie over de grondexploitatie. Terugblik ontwikkeling woningbouwlocatie Beleid In de Woonvisie 2003, vastgesteld door de gemeenteraad op 10 maart 2004, is aangegeven dat vanaf 2007 in Blankenham jaarlijks 2 woningen zouden kunnen worden gebouwd. In 2006/2007 is vervolgens de Woonvisie opgesteld. Deze woonvisie was gebaseerd op een woonbehoefte onderzoek. Voor Blankenham werd toen uitgegaan van een woningbehoefte van gemiddeld 1,5 woning per jaar. Volgens de Woonvisie zou met name behoefte zijn aan koopwoningen in de prijscategorie tot en senioren huurwoningen in de sociale sfeer In 2005 is een notitie opgesteld met betrekking tot de locatiekeuze van de nieuwbouw in Blankenham. In 2006 is de planvorming (tijdelijk) stopgezet vanwege weerstand uit het dorp. Deze weerstand richtte zich vooral op de locatie waar gebouwd zou moeten worden. Nadat het project weer opgepakt is, is in 2007 de grond aangekocht, waarna de planvorming in 2008 is opgestart. Het oorspronkelijke plan Het oorspronkelijke plan ging uit van de bouw van 17 woningen. Nadat een verkavelingsplan was opgesteld, kwam binnen de gemeente een discussie op gang over woningbouwlocaties in (erg) kleine kernen. Gevolg hiervan was dat het college in 2008 de raad heeft voorgesteld af te zien van planmatige woningbouw in Blankenham. Als redenen hiervan werd aangegeven: vergelijkbare locaties waren moeilijk te verkopen (bv. Ossenzijl), Wetland Wonen had een signaal afgegeven dat huurwoningen moeilijk te realiseren waren, de woningbehoefte in Blankenham was naar verwachting lager dan in de toenmalige Woonvisie stond (15 woningen voor 10 jaar) en er stonden meerdere woningen in Blankenham te koop (op dat moment 4). Uw raad was het hier niet mee eens en heeft toen een motie aangenomen om de woningbouw voortvarend op te pakken. Uiteindelijk is om diverse redenen (o.a. open planproces, onderzoek milieuhindercirkel, gesprekken in verband met bestemmingswijziging van een agrarisch perceel) in maart 2011 de bestemmingsplanprocedure gestart. Medio 2011 bleek echter dat het ontwikkelde plan een te groot financieel tekort met zich meebracht ( ). De locatie is toen gehalveerd (raadsbesluit oktober 2011) en het aanvaardbare tekort is toen teruggebracht naar circa Ook is toen besloten de feitelijke start van de bouw mogelijk te maken nadat er minimaal 2 kavels verkocht zouden zijn. 2

72 Het oorspronkelijke plan (B+O architecten) Gehalveerd plan Het gehalveerde plan (9-11 woningen) is in maart 2012 in procedure gebracht. Tegelijkertijd is via advertenties in diverse regionale nieuwsbladen de aandacht gevestigd op de locatie met het verzoek aan belangstellenden zich te melden. Een dergelijke oproep is ook in de dorpskrant gedaan. Ook zijn makelaars ingeschakeld om (tegen een vergoeding) belangstellenden door te geven. Dit alles leverde 3 belangstellenden op (afkomstig uit of werkzaam in - Blankenham). In het voorjaar van 2012 zijn diverse gesprekken gevoerd met de belangstellenden en is het plan hierop aangepast. Daarnaast zou Woonconcept een rijtje van 4 woningen realiseren (deels koop, deels huur), maar in juli 2012 heeft men zich daarvan teruggetrokken. Het was de bedoeling dat de belangstellenden zich door middel van een overeenkomst en inschrijfgeld zouden binden aan het nieuwbouwplan. Dit was als voorwaarde gesteld voor vaststelling van het bestemmingsplan. Ondanks dat geen van de belangstellenden zich op voorhand wilde binden en er concreet nog één belangstellende over was, is het bestemmingsplan (dec 2012) wel vastgesteld door de gemeenteraad met als voorwaarde dat het bouwrijpmaken niet eerder zou starten nadat voor 50% van de te halen verkoopopbrengst zou zijn gehaald. Het tekort op de grondexploitatie bedroeg Na een beroepsprocedure bij de Raad van State is het bestemmingsplan in april 2013 onherroepelijk geworden. Tijdens de kaveluitgifteprocedure zijn er geen inschrijvingen geweest. Ook nadat de kavels zijn opgenomen in de WoonkavelApp, hebben zich geen belangstellenden meer gemeld. Het huidige plan 3

73 Afwegingen Al meer dan 1,5 jaar is er een mogelijkheid om een kavel voor woningbouw te kopen in Blankenham. De afgelopen jaren heeft zich geen belangstellende meer gemeld en op dit moment zijn er ook geen belangstellenden voor de woningbouwlocatie. Het feit dat er pas wordt gestart met bouwrijpmaken nadat minstens de helft van de in de grondexploitatie geraamde verkoopopbrengsten zou zijn gehaald zou hierbij een (kleine) rol kunnen spelen. Daarnaast speelt (ook) in Blankenham de situatie op de woningmarkt een rol. Momenteel staan er 16 (bestaande) woningen te koop op een totaal van 155 woningen (bron: Funda o.b.v. CBS 2012). Dit betekent dat circa 10% van de woningen te koop staat. Globaal ter vergelijking: in Blokzijl staat circa 6% van de bestaande woningen te koop, in Vollenhove circa 4,5% en in Kuinre circa 7%. Ook deze gegevens zijn gebaseerd op de gegevens van Funda. Gelet op deze situatie is het niet de verwachting dat de kavels in Blankenham binnen nu en een aantal jaren worden verkocht. Zoals bij de inleiding aangegeven hebben wij op 20 januari 2015 ingestemd met een drietal adviezen om planschade in het kader van de woningbouwlocatie in Blankenham. In totaal wordt een bedrag van circa ,- verwacht aan planschade vanwege de gewijzigde bestemming van Agrarisch naar Wonen. Wanneer binnen een periode van 6 maanden nadat de aanvragers hiervan op de hoogte zijn gesteld door uw raad wordt besloten het bestemmingsplan aan te passen (omzetting naar Agrarisch ) is de planschade anderszins verzekerd en hoeft de planschade niet uitbetaald te worden. Om bovengenoemde redenen wordt voorgesteld te stoppen met deze woningbouwlocatie. Communicatie Zowel met de verkoper van de grond als met Dorpsbelang Blankenham is op bestuurlijk niveau gesproken op 23 april In 2007 heeft de gemeente grond aangekocht. Afgesproken is toen dat de verkoper om niet een kavel van circa 500 m2 zou krijgen. Nu de ontwikkeling van deze woningbouwlocatie niet doorgaat, zal de verkoper schadeloos gesteld moeten worden. Hiervoor zijn gesprekken gaande. Dorpsbelang Blankenham is de afgelopen jaren nauw betrokken geweest bij de planvorming en de ontwikkeling van het plan. Uiteraard waren zij teleurgesteld om te horen dat het voorstel is om niet door te aan met deze woningbouwlocatie. Aan de andere kant werd er wel begrip getoond. Wat betreft het aantal te koop staande woningen gaven zij aan dat dit vooral woningen zijn die buiten de kern van Blankenham liggen, grotere vrijstaande woningen. Toch zijn 8 van de 16 te koop staande woningen in Blankenham gelegen in de kern van Blankenham (waarvan 6 onder ,-). Volgens Dorpsbelang is er behoefte aan een rijtje (sociale) huurwoningen. Grondexploitatie Op 4 december 2012 heeft u, tegelijkertijd met de vaststelling van het bestemmingsplan en het beeldkwaliteitsplan, de grondexploitatie voor het project Blankenham vastgesteld. Op dat moment is er een uitvoeringskrediet van ,- beschikbaar gesteld. 4

74 De boekwaarde van het project bedraagt per 1 januari ,-. Deze boekwaarde bestaat uit verwerving, plankosten en rentetoerekening. In totaal is er voor het project voor ,- aan kosten gemaakt. Tot op heden zijn er nog geen investeringen in de openbare ruimte gedaan. Ook is er de afgelopen jaren een verlies genomen ten laste van de Algemene Reserve Grondexploitaties ter hoogte van ,-. Dit resulteert in de huidige boekwaarde ( / ). De raad heeft op 4 december 2012 ook besloten dat er vanuit de Reserve Volkshuisvesting een bedrag van ,- ten gunste van de Algemene Reserve Grondexploitaties te laten komen, om een gedeelte van dit verlies te compenseren. De verliezen van de afgelopen jaren zijn reeds genomen en verwerkt in de diverse jaarrekeningen. Het stoppen met dit project heeft uiteraard financiële gevolgen. Zo zullen de resterende gronden overgebracht worden naar de strategische voorraad. Alle toekomstige kosten en opbrengsten zullen worden geschrapt. Wanneer dat is gedaan, zal er een verlies genomen moeten worden ten laste van de Algemene Reserve Grondexploitaties. Per 1 januari 2015 bedraagt het verlies dat genomen moet worden ,-. Daarnaast moet nog rekening gehouden worden met de kosten die in 2015 gemaakt zullen worden, voor het beëindigen van de overeenkomst met de verkoper en benodigde ambtelijke uren. De daadwerkelijke verliesneming zal worden geëffectueerd bij de jaarrekening In de vertrouwelijke bijlage een berekening van de verwachte verliesneming. Wanneer er niet met het project gestopt wordt, betekent dit dat de rente en de planontwikkelingskosten door blijven lopen. Als bijvoorbeeld het project met 5 jaar wordt uitgesteld betekent dit, naar inschatting, ca ,- extra aan kosten. En dan blijft uiteindelijk nog de vraag of er gestart wordt met het project. Ook zal er op dat moment planschade moeten worden uitgekeerd. En op een zeker moment zal er gestart moeten worden met het bouwrijp maken van de locatie. Als op dat moment alsnog besloten wordt om het project te stoppen, zal dit een grotere verliesneming betekenen. Bijlagen bij het voorstel 1. Overzicht proces woningbouw Blankenham Raming verliesneming grondexploitatie (vertrouwelijk) Ondertekening De secretaris De burgemeester S.S. Weistra M.A.J. van der Tas Betrokken partijen afdeling adviseur behandeld in raadscommissie REO Nicolette van den Poll, tel.: 753, nicolette.van.den.poll@steenwijkerland.nl X ja, nl. 9 juni 2015 nee 5

75 Raadsbesluit Steenwijk, Nummer: 2015/44 De raad van de gemeente Steenwijkerland; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van , nummer 2015/44; b e s l u i t : - te stoppen met de woningbouwlocatie Blankenham; - opdracht te geven een bestemmingsplan op te stellen om de bestemming van dit perceel te wijzigen van Wonen naar Agrarisch ; - de verliesneming op de grondexploitatie op te nemen in de jaarrekening De raad voornoemd, de griffier, de voorzitter, A. ten Hoff M.A.J. van der Tas 1

76 Einde bijlage: 7.0. Woningbouwlocatie Blankenham - raadsvoorstel Terug naar het agendapunt

77 7.1. Woningbouwlocatie Blankenham - bijlage overzicht proces (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE##### d-f6f9-47a4-8e5c-ac ff0#

78

79

80 Einde bijlage: 7.1. Woningbouwlocatie Blankenham - bijlage overzicht proces Terug naar het agendapunt

81 8.0. Beheersverordening Eeserwold - raadsvoorstel (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####3b6ff11c-c825-49f9-b471-febd02752cd3#

82 Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, 19 mei 2015 Nummer voorstel: 2015/42 Voor raadsvergadering d.d.: Agendapunt: Onderwerp: Beheersverordening Eeserwold Aan de raad van de gemeente Steenwijkerland wordt voorgesteld te besluiten: Conceptbesluit: 1. vast te stellen de beheersverordening Eeserwold bestaande uit de verbeelding NL.IMRO.1708.EeserwoldBV-VA01 en regels, zoals deze in de bij dit besluit behorende en als zodanig gewaarmerkte bescheiden zijn aangegeven, toegelicht en beschreven; 2. het voorbereidingsbesluit voor Eeserwold, zoals genomen in de raadsvergadering van 28 oktober 2014, in te trekken. Samenvatting: In de Wet ruimtelijke ordening (Wro) is in artikel 3.1 vastgelegd dat de gemeenteraad voor het hele grondgebied van de gemeente een of meer bestemmingsplannen vaststelt. In afwijking daarvan is in artikel 3.38 Wro aangegeven dat in plaats van een bestemmingsplan door de gemeenteraad ook een beheersverordening mag worden vastgesteld. In een beheersverordening kan het beheer voor het betreffende gebied in overeenstemming met het bestaande gebruik worden geregeld. Onder het bestaande gebruik wordt verstaan: het bestaande feitelijke gebruik of het bestaande planologisch toegestane gebruik. Zoals hieronder zal worden toegelicht, is er aanleiding om voor Eeserwold over te gaan tot vaststelling van een dergelijke beheersverordening. Deze beheersverordening is een tijdelijke maatregel die geldt totdat het nieuwe bestemmingsplan voor Eeserwold in werking treedt. Argumenten: Zoals uw raad weet, is in de gemeente Steenwijkerland de afgelopen jaren hard gewerkt aan een actualisatieslag voor de bestemmingsplannen. Doel hiervan is de vaststelling van de vervanging van alle huidige, vigerende bestemmingsplannen (die vaak gedateerd zijn) door nieuwe actuele 1

83 bestemmingsplannen die in overeenstemming zijn met de landelijke wetgeving (Wro en de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo). Ook voor het gebied Eeserwold geldt dat het bestemmingsplan geactualiseerd moet worden. Dit moet voor 1 juli 2015 hebben plaatsgevonden, omdat het bestemmingsplan dan 10 jaar oud is. Momenteel wordt gewerkt aan de opstelling van een ontwerpbestemmingsplan. Desalniettemin is de opgave dermate omvangrijk dat het bij nader inzien niet lukt om dit bestemmingsplan voor 1 juli 2015 te laten vaststellen. Dit komt door de gesprekken die wij voeren met de provincie Overijssel en de ontwikkelaars over voornamelijk het aantal te realiseren woningen. De vraag naar het te realiseren woningtype is namelijk lager dan in 2005 was voorzien. De gesprekken met de provincie Overijssel hebben plaatsgevonden in het kader van de bestuursovereenkomst Ruimte voor Ruimte Steenwijkerland uit In overleg met de provincie Overijssel is overeengekomen om in de planperiode maximaal 80 woningen (in plaats van 154 woningen) te realiseren. Het gesprek met de ontwikkelaars over het aanpassen van het woningbouwprogramma loopt momenteel nog. Dit moet eerst afgerond worden, voordat een nieuw bestemmingsplan ter inzage gelegd kan worden. Om per 1 juli 2015 toch te beschikken over een actueel planologisch kader wordt u voorgesteld om als tijdelijke maatregel voor Eeserwold een beheersverordening vast te stellen. Volgens artikel 9.1.4, vierde lid van de Invoeringswet Wet ruimtelijke ordening (IWro) mag een bestemmingsplan dat voor geactualiseerd moet worden, ook worden vervangen door een beheersverordening. Deze beheersverordening geldt totdat het moment waarop het nieuwe in voorbereiding zijnde bestemmingsplan Eeserwold door de raad is vastgesteld en in werking is getreden. Dit is voorzien eind 2015, 1 e kwartaal Inhoud beheersverordening De beheersverordening bestaat uit een plankaart/verbeelding met kenmerk NL.IMRO.1708.EeserwoldBV-VA01 en regels en gaat verder vergezeld van een toelichting. De regels en de verbeelding van de verordening sluiten zoveel mogelijk aan bij de huidige twee bestemmingsplannen zoals die nu van toepassing zijn voor Eeserwold. Echter de planologische ruimte is beperkt tot de ontheffingen/vrijstelling zoals die zijn opgenomen in deze bestemmingsplannen. Qua bouwen en gebruik maakt de verordening dus niet meer mogelijk dan volgens de huidige bestemmingsplan is toegestaan. De uitwerking- en wijzigingsbevoegdheden zijn niet van toepassing in de verordening. Vergunningen die zijn verleend en onherroepelijk zijn geworden zijn echter wel zoveel mogelijk opgenomen in de verordening. In de uitgangspuntennotitie voor het bestemmingsplan Eeserwold is aangegeven dat de mogelijkheid om een hypermarkt te realiseren beperkt zal worden tot alleen de verleende omgevingsvergunning. Hiervoor is op 28 oktober 2014 ook een voorbereidingsbesluit genomen. In de beheersverordening zal een specifieke regeling opgenomen worden om de realisatie van nieuwe hypermarkten uit te sluiten conform de strekking van het voorbereidingsbesluit. De tijdelijke werking daarvan wordt met de beheersverordening permanent gemaakt. Voor een meer uitgebreide beschrijving van de inhoud van de beheersverordening verwijzen wij u kortheidshalve naar de bij de conceptverordening behorende toelichting die via (zoeken op Eeser Boulevard) is te raadplegen. 2

84 Procedure beheersverordening De Wro kent geen specifieke procedurevoorschriften voor de vaststelling van een beheersverordening. De zienswijzenprocedure van de Algemene wet bestuursrecht (Awb), zoals die geldt bij een bestemmingsplanprocedure, is niet van toepassing op een beheersverordening. Evenmin staat tegen de vaststelling van een besluit tot vaststelling van beheersverordening bezwaar en beroep open. De gemeentelijke inspraakverordening maakt het weliswaar mogelijk om over het opstellen van een beheersverordening inspraak te verlenen maar ook dit is geen verplichting. Inspraak kan worden verleend als er sprake is van een ruimtelijk beleidsvoornemen. Met de voorgestelde beheersverordening wordt echter uitsluitend beoogd om het bestaande beleid (de regels en verbeelding van het bestaande bestemmingsplan) te continueren totdat er eind dit jaar, begin 2016 een nieuw bestemmingsplan is vastgesteld. Van nieuw ruimtelijk beleid is er op dit moment derhalve geen sprake. Aldus is er ook geen aanleiding voor een inspraaktraject. Overigens is over de uitgangspuntennotitie voor het nieuwe bestemmingsplan Eeserwold al wel inspraak verleend. Vervolg Na vaststelling van de beheersverordening zal deze verordening conform de bepalingen uit de Gemeentewet bekend worden gemaakt. Ook zal een elektronische kennisgeving plaatsvinden op de gemeentelijke website. De beheersverordening treedt in werking op 1 juli Op dat moment vervallen op grond van artikel 3.39 Wro de bestemmingsplannen voor het gebied waarop de beheersverordening betrekking heeft. Ook het voorbereidingsbesluit komt dan te vervallen. Net als voor de andere gebieden van de gemeente zal ook voor Eeserwold een actueel bestemmingsplan worden vastgesteld. De bestemmingsplanprocedure zal daarvoor in het najaar 2015 ter hand worden genomen. Hypermarkt Op 28 januari 2015 heeft er een zitting plaats gevonden bij de Raad van State over de verleende omgevingsvergunning voor de realisatie van de hypermarkt. De uitspraak is gewoonlijk binnen 6 weken maar de staatsraad heeft tijdens de zitting al aangegeven dat vanwege de complexiteit van de zaak, deze termijn niet gehaald gaat worden. Inmiddels is bericht van de Raad van State ontvangen dat de beslistermijn opnieuw met 6 weken is verlengd. De uitspraak wordt rond 3 juni 2015 verwacht. Bijlagen bij het voorstel De beheersverordening Eeserwold met toelichting is in te zien via (zoeken op Eeser Boulevard) 3

85 Ondertekening De secretaris De burgemeester S.S. Weistra M.A.J. van der Tas Betrokken partijen afdeling adviseur behandeld in raadscommissie REO Joost Huizing, tel.: , ja, nl. 9 juni 2015 nee

86 Raadsbesluit Steenwijk, 23 juni 2015 Nummer: 2015/42 De raad van de gemeente Steenwijkerland; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 19 mei 2015, nummer 2015/42; b e s l u i t : 1. vast te stellen de beheersverordening Eeserwold bestaande uit de verbeelding NL.IMRO.1708.EeserwoldBV-VA01 en regels, zoals deze in de bij dit besluit behorende en als zodanig gewaarmerkte bescheiden zijn aangegeven, toegelicht en beschreven; 2. het voorbereidingsbesluit voor Eeserwold, zoals genomen in de raadsvergadering van 28 oktober 2014, in te trekken. De raad voornoemd, de griffier, de voorzitter, A. ten Hoff M.A.J. van der Tas 1

87 Einde bijlage: 8.0. Beheersverordening Eeserwold - raadsvoorstel Terug naar het agendapunt

88 9.0. Krediet voor ontwikkeling tweetal locaties Oldemarkt - raadsvoorstel (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####17997ac6-7aad e4-ab0161c58ce0#

89 Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel: 2014/43 Voor raadsvergadering d.d.: Agendapunt: Onderwerp: Beschikbaarstelling van kredieten voor de herontwikkeling van een tweetal locaties te Oldemarkt. Concept besluit: Aan de raad van de gemeente Steenwijkerland wordt voorgesteld te besluiten: 1. het op 16 februari 2010 beschikbaar gestelde bedrag van voor de realisatie van maximaal 4 grondgebonden woningen op de locatie Hoofdstraat 6-8 te Oldemarkt aan te wenden voor de aankoop van de percelen Hoofdstraat 6-8 te Oldemarkt van Heutink Vastgoed- en Exploitatiemaatschappij BV; 2. voor de sloop van het voormalige gemeentehuis IJsselham een krediet beschikbaar te stellen van en te dekken door te beschikken over de Algemene reserve vrij besteedbaar; Inleiding In de raadsbrief van 9 april 2015 hebben wij u geïnformeerd over de ontwikkelingen rond het Masterplan voor Oldemarkt. In uw motie van 11 november 2014 heeft u onder andere aangegeven dat er voor het dorp een Masterplan moet worden opgesteld en dat ondertussen doorgegaan moet worden met het realiseren van zich voordoende kansen om verdere verpaupering te voorkomen. Op dit moment doet zich bij één locatie de mogelijkheid voor om sneller op nieuwe ontwikkelingen in te kunnen spelen. Bij een tweede locatie is het noodzakelijk die maatregelen te nemen die een verdere verpaupering van de directe omgeving tegen gaan. Concreet gaat het om de locaties Hoofdstraat 6-8 en het voormalig gemeentehuis IJsselham. In de raadsbrief van 9 april is aangekondigd dat voor beide locaties aan u een voorstel wordt voorgelegd. 1

90 Locatie Hoofdstraat 6-8 Bij besluit van 16 februari 2010 heeft u voor de sloop en sanering van de panden aan de Hoofdstraat 6-8 en de realisatie van maximaal 4 grondgebonden woningen een eenmalige bijdrage van toegekend aan Heutink Vastgoed- en Exploitatiemaatschappij BV. De ontwikkelaar heeft de afgelopen jaren een bouwplan ontwikkeld voor 3 grondgebonden woningen met garage. Destijds zijn de bestaande panden gesloopt, is het bouwplan aan PB Oldemarkt gepresenteerd en zijn de woningen in de verkoop gezet bij de plaatselijke makelaar. Mede ten gevolge van de crisis op de woningmarkt, zijn de woningen niet verkocht. Als gevolg daarvan bleef de locatie braak liggen. De gemeentelijke bijdrage in het project van hebben wij dan ook nog niet uitbetaald. Het is de nadrukkelijke wens van PB Oldemarkt dat de gemeente zich blijft inspannen om deze rotte kies in het centrum van het dorp aan te pakken. Uiteraard in de hoop dat er een vervolg zal komen middels realisatie van in de Hoofdstraat passende bebouwing. Deze wens en het feit dat steeds duidelijker werd dat er op korte termijn niet zal worden gebouwd is voor ons aanleiding geweest om in overleg te gaan met de ontwikkelaar en te zoeken naar een andere oplossing, namelijk aankoop van de locatie door de gemeente. De ontwikkelaar heeft aangegeven hiervoor open te staan. De uitkomst van de gesprekken is dat de gemeente de locatie van Heutink kan overnemen voor het bedrag waarmee de gemeente zijn initiatief had willen ondersteunen, zijnde de Wanneer de gemeente de locatie in eigendom verkrijgt, ontstaat de vrijheid om deze te betrekken in de toekomstplannen voor Oldemarkt en kan er in gezamenlijk overleg met PB Oldemarkt worden geprobeerd een passende invulling met bebouwing op de locatie te realiseren. Dit verdient deze reeds jarenlange braakliggende locatie in het hart van Oldemarkt. Inmiddels hebben wij contacten met enkele geïnteresseerde partijen. Wij stellen u dan ook voor om het door u op 16 februari 2010 beschikbaar gestelde bedrag van niet meer aan de ontwikkelaar in het vooruitzicht te stellen voor een door hem te realiseren bouwplan maar dit bedrag te benutten voor de aankoop van de percelen aan de Hoofdstraat 6-8. Locatie voormalig gemeentehuis Het voormalige gemeentehuis van IJsselham is vanaf begin 2005 niet meer in gebruik. De afgelopen jaren hebben diverse onderzoeken plaatsgevonden voor een andere bestemming van het pand. Deze bleken even zo vaak niet realiseerbaar. Inmiddels is duidelijk geworden dat de technische staat van het pand in de afgelopen tien jaren zienderogen achteruit is gegaan. Het gevolg hiervan is een verslechterde ruimtelijke kwaliteit en dito uitstraling van deze prominente locatie in het dorp. Na overleg met PB Oldemarkt zien wij sloop dan ook als enige oplossing. Door het pand te slopen zal enerzijds deze inmiddels rotte plek in het dorp worden gesaneerd en anderzijds ontstaat er een nieuwe inbreidingslocatie. In overleg met PB Oldemarkt en potentieel geïnteresseerden dient aan deze belangrijke locatie aan het Marktplein een passende nieuwe invulling te worden gegeven voor het dorp Oldemarkt. 2

91 Te zijner tijd zal voor deze inbreidingslocatie een plan worden opgesteld en aan u ter vaststelling worden voorgelegd. De sloopwerkzaamheden en het afwerken van de locatie zijn begroot op Wij stellen u voor dit bedrag ten laste te brengen van de Algemene reserve vrij besteedbaar. Nadat het krediet beschikbaar is gesteld zullen wij zo spoedig mogelijk tot sloop overgaan. Na beschikbaarstelling van de in dit voorstel genoemde bedrag is de stand van Algemene reserve vrij besteedbaar Bijlagen bij het voorstel Ondertekening De secretaris De burgemeester S.S. Weistra M.A.J. van der Tas Betrokken partijen afdeling adviseur behandeld in raadscommissie REO Alex Dzuba/Hans Mintjes, tel.: alex.dzuba@steenwijkerland.nl 9 juni

92 Raadsbesluit Steenwijk, Nummer: 2015/43 De raad van de gemeente Steenwijkerland; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van , nummer 2015/43; b e s l u i t : 1. het op 16 februari 2010 beschikbaar gestelde bedrag van voor de realisatie van maximaal 4 grondgebonden woningen op de locatie Hoofdstraat 6-8 te Oldemarkt aan te wenden voor de aankoop van de percelen Hoofdstraat 6-8 te Oldemarkt van Heutink Vastgoed- en Exploitatiemaatschappij BV; 2. voor de sloop van het voormalige gemeentehuis IJsselham een krediet beschikbaar te stellen van en te dekken door te beschikken over de Algemene reserve vrij besteedbaar; De raad voornoemd, de griffier, de voorzitter, A. ten Hoff M.A.J. van der Tas 1

93 Einde bijlage: 9.0. Krediet voor ontwikkeling tweetal locaties Oldemarkt - raadsvoorstel Terug naar het agendapunt

94 10.0. Vaststelling Winkeltijdenverordening Steenwijkerland raadsvoorstel (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####553cc fa8-afd4-088b552cf5ce#

95 Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel: 2015/37 Voor raadsvergadering d.d.: Agendapunt: Onderwerp: Winkeltijdenverordening Steenwijkerland Aan de raad van de gemeente Steenwijkerland wordt voorgesteld te besluiten: Conceptbesluit: De Winkeltijdenverordening Steenwijkerland 2015 vast te stellen en de Winkeltijdenverordening 2002 in te trekken. Op 1 juli 2013 is de gewijzigde Winkeltijdenwet (verder:wtw) in werking getreden. Daarmee is tevens een deel van het Vrijstellingenbesluit dat deel uitmaakt van de Wtw, komen te vervallen. Door de wijziging van de Wtw zijn uitzonderingsbepalingen zoals de toeristenbepaling en de avondwinkelbepaling, komen te vervallen. Door de wijziging van het Vrijstellingenbesluit zijn uitzonderingen die waren opgenomen voor bepaalde winkels, komen te vervallen. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om snackbars en ijssalons, maar ook om bloemenwinkels bij begraafplaatsen en winkels in musea. Op 12 mei 2015 heeft uw commissie advies uitgebracht over dit onderwerp. De uitkomst van dit advies is verwerkt in dit voorstel. Op grond van de gewijzigde Wtw blijft het verboden om winkels op zondagen, feestdagen en op werkdagen voor 6 uur en na 22 uur open te stellen. De gemeente bepaalt nu echter zelf of en in hoeverre vrijstelling of ontheffing wordt verleend van deze verboden. Het betreft primair de keuze om wel of niet de mogelijkheid te bieden tot ruimere openingstijden. Daarbij kan een onderscheid gemaakt worden naar aard van de winkels en/of gebied. De bevoegdheid van de gemeente is zo ruim dat zowel complete handhaving van de verboden als het volledig terzijde stellen daarvan tot de mogelijkheden behoort. Hetzelfde geldt voor alle opties 1

96 die daar tussen zitten. De verboden zijn overigens wel in algemene zin beperkt door het Vrijstellingenbesluit Winkeltijdenwet (de daarin opgenomen vrijstellingen gelden zondermeer). De gemeente heeft dus de mogelijkheid een algemene vrijstelling te verlenen van de verboden zoals die staan opgenomen in de Winkeltijdenwet. In oktober 2014 is er een enquête gehouden onder de binnen de gemeente Steenwijkerland gevestigde ondernemersverenigingen en de Stichting Steenwijk Vestingstad. Uit de reacties bleek dat de voorkeur uitging naar een algemene vrijstelling voor alle winkels zodat de ondernemer zelf kan beslissen of hij/zij open is op de zondagen en/of feestdagen. Gezien de uitkomst van de enquête onder de ondernemersverenigingen en de bespreking in de raadscommissie is in de bijgevoegde Winkeltijdenverordening Steenwijkerland 2015 gekozen voor een algemene vrijstelling. Hieraan zijn wel openingstijden verbonden namelijk op zondagen en eerste Kerstdag van uur tot uur en op de overige feestdagen van uur tot uur. Deze verordening zal twee jaar na inwerkingtreding worden geëvalueerd. Bijlagen bij het voorstel 1. concept raadsbesluit Winkeltijdenverordening Steenwijkerland tekst gewijzigde Winkeltijdenwet 3. tekst gewijzigd Vrijstellingenbesluit 4. ledenbrief Vereniging van Nederlandse Gemeenten d.d. 19 juni 2013 Ondertekening De secretaris De burgemeester S.S. Weistra M.A.J. van der Tas Betrokken partijen afdeling adviseur behandeld in raadscommissie IO Jan Rotman, tel.:767 ja, nl. 9 juni 2015 nee 2

97 Raadsbesluit Steenwijk, Nummer: 2015/37 De raad van de gemeente Steenwijkerland; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van , nummer 2015/37; gelet op: - artikel 2 en 3 van de Winkeltijdenwet; - artikel 149 en 156 van de Gemeentewet; B E S L U I T I De Winkeltijdenverordening 2002 in te trekken; II De Winkeltijdenverordening Steenwijkerland 2015 vast te stellen. Winkeltijdenverordening Steenwijkerland 2015 Artikel 1 Begripsbepalingen In deze verordening wordt verstaan onder: a. feestdagen: Nieuwjaarsdag, tweede Paasdag, Hemelvaartsdag, tweede Pinksterdag, eerste en tweede Kerstdag; b. werkdagen: maandag tot en met zaterdag; c. winkel: dat wat daaronder wordt verstaan in de Winkeltijdenwet. Artikel 2 (Algemene) vrijstelling 1. Voor de in artikel 2, eerste lid, aanhef en onder a en b, van de Winkeltijdenwet vervatte verboden geldt een algemene vrijstelling met de beperking dat winkels op zondagen en op eerste Kerstdag geopend mogen zijn van uur tot uur en op overige feestdagen van uur tot uur. Artikel 3 Individuele ontheffingen 1. Burgemeester en wethouders kunnen op aanvraag ontheffing verlenen van de in artikel 2, eerste lid, sub c, en artikel 2, tweede lid, van de Winkeltijdenwet vervatte verboden. 1

98 2. De ontheffing kan worden geweigerd als de woon- en leefsituatie of de openbare orde in de omgeving van de winkel op ontoelaatbare wijze nadelig wordt beïnvloed door de openstelling van de winkel op basis van de individuele ontheffing. Artikel 4 Beslistermijn 1. Burgemeester en wethouders beschikken op een aanvraag om ontheffing binnen acht weken na de dag waarop de aanvraag is ontvangen. 2. Zij kunnen hun beschikking voor ten hoogste acht weken verdagen. Artikel 5 Intrekken of wijzigen ontheffing Burgemeester en wethouders kunnen een ontheffing intrekken of wijzigen als: a. ter verkrijging daarvan onjuiste of onvolledige gegevens zijn verstrekt; b. verandering van omstandigheden of inzichten dit naar hun oordeel noodzakelijk maken in het belang van de belangen ter bescherming waarvan de ontheffing is vereist; c. de exploitatie van de winkel op basis van de ontheffing gevaar oplevert voor de openbare orde, de veiligheid of het woon- en leefklimaat ter plaatse; d. aan de ontheffing verbonden voorschriften en beperkingen niet zijn of worden nagekomen; e. de houder of zijn rechtverkrijgende dit verzoekt. Artikel 6 Toezicht Met het toezicht op de naleving van het bepaalde bij of krachtens deze verordening zijn belast de door burgemeester en wethouders aangewezen toezichthouders. Artikel 7 Intrekking oude verordening en overgangsrecht 1. De Winkeltijdenverordening 2002 wordt ingetrokken. 2. Een krachtens de Winkeltijdenverordening 2002 verleende ontheffing of vrijstelling geldt als ontheffing of vrijstelling verleend krachtens deze verordening. Burgemeester en wethouders kunnen deze ambtshalve vervangen door een ontheffing of vrijstelling krachtens deze verordening. Ambtshalve vervanging kan gepaard gaan met een wijziging van beperkingen en voorschriften. Artikel 8 Inwerkingtreding en citeertitel 1. Deze verordening treedt in werking op de dag na bekendmaking. 2. Deze verordening wordt aangehaald als: Winkeltijdenverordening Steenwijkerland

99 Toelichting Winkeltijdenverordening Steenwijkerland 2015 Algemene toelichting Op 1 juli 2013 is de nieuwe Winkeltijdenwet (verder:wtw) in werking getreden. Op grond van de gewijzigde Wtw blijven de verboden om winkels op zondagen, feestdagen en op werkdagen voor 6 uur en na 22 uur open te stellen bestaan. De gemeente bepaalt nu echter zelf of en in hoeverre vrijstelling of ontheffing wordt verleend van deze verboden. Bij de inwerkingtreding van de nieuwe Wtw is ook een deel van het Vrijstellingenbesluit dat deel uitmaakt van de Wtw, komen te vervallen. Door de wijziging van de Wtw zijn uitzonderingsbepalingen zoals de toeristenbepaling en de avondwinkelbepaling, komen te vervallen. Door de wijziging van het Vrijstellingenbesluit zijn uitzonderingen die waren opgenomen voor bepaalde winkels, komen te vervallen. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om snackbars en ijssalons, maar ook bloemenwinkels bij begraafplaatsen en winkels in musea. De wijziging van de Wtw heeft tot gevolg dat de gemeente keuzes moet maken. Het betreft primair de keuze om wel of niet de mogelijkheid te bieden tot ruimere openingstijden. Daarbij kan een onderscheid gemaakt worden naar aard van de winkels en/of gebied. Met deze verordening heeft de gemeente Steenwijkerland invulling gegeven aan de ruimere bevoegdheid die door de wijziging van de Wtw aan de gemeente zijn toebedeeld. Deze verordening zal twee jaar na inwerkingtreding worden geëvalueerd. Artikelsgewijze toelichting Artikel 1 begripsbepalingen In deze verordening is aansluiting gezocht bij de definities zoals die staan opgenomen in de modelverordening van de VNG. Artikel 2 (Algemene) vrijstelling Bevat een algemene vrijstelling voor alle winkels. Aan deze vrijstelling is de beperking verbonden dat op de zondagen en op eerste Kerstdag de winkels voor het publiek geopend mogen zijn van uur tot uur en op de overige feestdagen van uur en uur. Artikel 3 Individuele ontheffingen In dit artikel wordt voor het college de mogelijkheid gecreëerd om ontheffing te verlenen om een winkel open te hebben op werkdagen voor 6.00 uur en na uur. Tevens kan op grond van dit artikel ontheffing worden verleend van het verbod om op de in artikel 2, lid 1, van de Winkeltijdenwet genoemde dagen en tijden in de uitoefening van een bedrijf, anders dan in een winkel, goederen te koop aan te bieden of te verkopen aan en in rechtstreekse aanraking met particulieren. Het gaat in dit gevallen om individuele aanvragen. Artikel 4 Beslistermijn In dit artikel is gekozen voor een beslistermijn van acht weken, welke met acht weken verlengd kan worden. Hierbij is aangesloten bij artikel 4:13 van de Algemene wet bestuursrecht en de jurisprudentie waarin is aangegeven dat een redelijke termijn in ieder geval na acht weken is verstreken. Artikel 5 en 6 Intrekken of wijzigen ontheffing/toezicht Deze artikelen behelzen de gronden waarop een verleende ontheffing kan worden ingetrokken of gewijzigd en de uitoefening van toezicht. 3

100 Artikel 7 Intrekking oude verordening en overgangsrecht In dit artikel staan de bepalingen opgenomen voor de intrekking van de oude Winkeltijdenverordening en is een overgangsbepaling opgenomen voor ontheffingen en vrijstellingen die verleend zijn onder de oude Winkeltijdenverordening. Artikel 8 Inwerkingtreding en citeertitel In dit artikel staan de bepalingen opgenomen voor de inwerkingtreding van deze Winkeltijdenverordening en de citeertitel. 4

101 Einde bijlage: Vaststelling Winkeltijdenverordening Steenwijkerland raadsvoorstel Terug naar het agendapunt

102 10.1. Winkeltijdenverordening Steenwijkerland bijlage winkeltijdenwet en Vrijstellingenbesluit (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####f6d70b03-eadb-4c04-b5e4-d1036d2b3c99#

103

104

105

106

107

108 Einde bijlage: Winkeltijdenverordening Steenwijkerland bijlage winkeltijdenwet en Vrijstellingenbesluit Terug naar het agendapunt

109 10.2. Winkeltijdenverordening Steenwijkerland bijlage ledenbrief VNG 19 juni -modelverordening-winkeltijden-2013 (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####b2191d95-17ef-4b25-a32e-50976f61ded6#

110 Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad informatiecentrum tel. (070) betreft Modelverordening winkeltijden 2013 uw kenmerk ons kenmerk ECGR/U Lbr. 13/060 bijlage(n) 2 datum 19 juni 2013 Samenvatting Op 28 mei 2013 heeft de Eerste Kamer ingestemd met een initiatiefvoorstel tot wijziging van de Winkeltijdenwet. Deze wetswijziging zal naar verwachting op 1 juli 2013 in werking treden. Op grond van de gewijzigde Winkeltijdenwet blijven de wettelijke verboden om winkels op zon-, feestdagen en op werkdagen voor 6 uur en na 22 uur open te stellen, op zichzelf bestaan. Gemeenten kunnen na de wetswijziging echter zelf bepalen of en in hoeverre zij vrijstelling of ontheffing verlenen van deze verboden. De uitzonderingsbepalingen daarvoor uit de nu nog geldende Winkeltijdenwet, zoals de toerismebepaling en de avondwinkelbepaling, komen namelijk te vervallen. Om het voor gemeenten makkelijker te maken op basis van de nieuwe, ruimere grondslag gemeentelijke regels voor de zondags- en avondopenstelling vast te stellen, hebben wij de Modelverordening winkeltijden 2013 opgesteld.

111 Aan de leden informatiecentrum tel. (070) betreft Modelverordening winkeltijden 2013 uw kenmerk ons kenmerk ECGR/U Lbr. 13/060 bijlage(n) 2 datum 19 juni 2013 Geacht college en gemeenteraad, Inleiding Op 28 mei 2013 heeft de Eerste Kamer ingestemd met een initiatiefvoorstel tot wijziging van de Winkeltijdenwet 1. Deze wetswijziging zal naar verwachting op 1 juli 2013 in werking treden. Op grond van de gewijzigde Winkeltijdenwet blijven de wettelijke verboden om winkels op zon-, feestdagen en op werkdagen voor 6 uur en na 22 uur open te stellen, op zichzelf bestaan. Gemeenten kunnen na de wetswijziging echter zelf bepalen of en in hoeverre zij vrijstelling of ontheffing verlenen van deze verboden. De uitzonderingsbepalingen daarvoor uit de nu nog geldende Winkeltijdenwet, zoals de toerismebepaling en de avondwinkelbepaling, komen namelijk te vervallen. Om het voor gemeenten makkelijker te maken op basis van de nieuwe, ruimere grondslag gemeentelijke regels voor de zondags- en avondopenstelling vast te stellen, hebben wij de Modelverordening winkeltijden 2013 opgesteld. Hierin zijn wij ondersteund door enkele gemeente vertegenwoordigers en prof. mr. Willem Konijnenbelt. Algemeen De aanstaande wetswijziging heeft zoals gezegd gevolgen voor de mogelijkheid om vrijstelling of ontheffing te verlenen waarmee winkels op zon- en feestdagen en op werkdagen voor 6 uur en na 22 uur open kunnen zijn. De bepalingen van de Winkeltijdenwet die voor ons doel het meest relevant zijn, de artikelen 2 en 3, luiden straks: 1 Kamerstukken I 2012/13, , A.

112 Artikel 2 1.Het is verboden een winkel voor het publiek geopend te hebben: a. op zondag; b. op Nieuwjaarsdag, op Goede Vrijdag na 19 uur, op tweede Paasdag, op Hemelvaartsdag, op tweede Pinksterdag, op 24 december na 19 uur, op eerste en tweede Kerstdag en op 4 mei na 19 uur; c. op werkdagen voor 6 uur en na 22 uur. 2.Het is voorts verboden op de in het eerste lid bedoelde dagen en tijden in de uitoefening van een bedrijf, anders dan in een winkel, goederen te koop aan te bieden of te verkopen aan en in rechtstreekse aanraking met particulieren. Artikel 3 1. De gemeenteraad kan bij verordening vrijstelling verlenen van de in artikel 2 vervatte verboden. 2. De gemeenteraad kan bij verordening aan burgemeester en wethouders de bevoegdheid verlenen om in de gevallen, in de verordening aan te wijzen, en met inachtneming van de daarin gestelde regels op daartoe strekkend verzoek ontheffing van de in het eerste lid bedoelde verboden te verlenen. 3. De vrijstellingen en ontheffingen kunnen onder beperkingen worden verleend. Aan de vrijstellingen en ontheffingen kunnen voorschriften worden verbonden. De bevoegdheid van gemeenten wordt zo ruim dat zowel complete handhaving van de verboden als het volledig terzijde stellen daarvan tot de mogelijkheden behoort. Hetzelfde geldt voor alle opties die daartussen zitten. De verboden zijn overigens wel in algemene zin beperkt door het Vrijstellingenbesluit Winkeltijdenwet (de daarin opgenomen vrijstellingen gelden zondermeer). Verder dient er bij de het formuleren van gemeentelijk beleid en de gemeentelijke regels voor zondag- en avondopenstelling rekening gehouden te worden met ander hoger recht. Zoals hieronder uiteengezet zal worden, zijn bij dat laatste vooral de algemene beginselen van behoorlijk bestuur van belang. In het bijzonder waar deze een zorgvuldige belangenafweging voorschrijven. Bestaande verordeningen De wetswijziging betekent niet dat de huidige gemeentelijke regels automatisch komen te vervallen of in elk geval gewijzigd zullen moeten worden; maar dit laatste kan wel. De huidige verordeningen blijven van kracht zolang de raad ze niet wijzigt of intrekt, omdat ze ook onder de nieuwe, ruimere grondslag vastgesteld (hadden) kunnen worden. Ook de daarop gebaseerde vrijstellingen en ontheffingen blijven zolang van kracht. Als er voor wordt gekozen de gemeentelijke regels aan te passen, dan kan dat uiteraard ook betrekking hebben op slechts een deel daarvan; dan kan met een wijzigingsverordening worden volstaan. Wordt de bestaande gemeentelijke verordening vervangen door een nieuwe verordening op basis van het onderhavige model, dan zullen de op de oude verordening gebaseerde besluiten (nadere regels, ontheffingen en vrijstellingen) vervallen voor zover ze niet krachtens overgangsrecht in stand worden gehouden. Daarover verder bij artikel 7. onderwerp Ledenbrief + Modelverordening winkeltijden /15

113 Het Vrijstellingenbesluit Winkeltijdenwet Bij de inwerkingtreding van de initiatiefwet zal wel een deel van het Vrijstellingenbesluit Winkeltijdenwet van rechtswege komen te vervallen. De vervallen bepalingen kunnen echter (indien nodig 2 ) desgewenst overgeheveld worden naar de gemeentelijke verordening. Daarvoor is al in april 2013 een modelverordening gepubliceerd. 3 Voor de volledigheid; in het Vrijstellingenbesluit Winkeltijdenwet zijn uitzonderingen opgenomen voor bepaalde winkels, zodat die ongeacht of er in de betreffende gemeente koopzondagen zijn toegestaan op zon- en feestdagen open mogen. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om snackbars en ijssalons, maar ook om bloemenwinkels bij begraafplaatsen en winkels in musea. Op grond van de wijzigingswet komt de grondslag voor de artikelen 10 en verder van het Vrijstellingenbesluit te vervallen. 4 Dit betekent dat winkels die voorheen op basis van deze vrijstellingen open mochten zijn, dit na de inwerkingtreding van de wijzigingswet niet meer mogen, tenzij er op dat moment op gemeentelijk niveau een vrijstelling voor hen geldt. Dit kan door de vrijstellingen over te hevelen naar de gemeentelijke verordening, of door daarin een ruime vrijstellingsregeling op te nemen als dat nog niet het geval is waar in ieder geval ook die winkels onder vallen. Vervolg Na de publicatie van de modelverordening kunnen gemeenten tot 1 januari 2014 op de gebruikelijke manier vragen stellen over dit model. Daarna kunnen gemeenten nog wel hun vragen aan elkaar stellen en elkaar ondersteunen via een door de VNG ondersteund digitaal forum. 5 Ook zullen er in september en oktober 2013 op enkele plekken in het land workshops georganiseerd worden in samenwerking met prof. Konijnenbelt. Voor meer informatie en inschrijven, kunt u kijken op Best practices In aanvulling op deze ledenbrief en bijbehorende modelverordening bieden wij gemeenten de kans om best practices uit te wisselen. Deze kunnen bijvoorbeeld uitgewerkte verordeningen, beleidsplannen of raadsstukken betreffen. Gemeenten kunnen hun stukken voordragen door deze op te sturen naar praktijkvoorbeelden@vng.nl, onder vermelding van best practices Wtw. Deze zullen uiteindelijk via de VNG-website openbaargemaakt worden. 2 Sommige gemeenten hebben al een vrijstellingsregeling waaronder los van wat was geregeld in het Vrijstellingenbesluit Winkeltijdenwet in ieder geval ook de betreffende winkels op zondag open mogen zijn. Deze gemeenten hoeven uiteraard op dat vlak geen verdere stappen te ondernemen. 3 Ledenbriefnummer: Lbr. 13/034, 18 april Deze algemene maatregel van bestuur heeft vooralsnog als grondslag de artikelen 5, eerste lid, en 8, eerste lid, van de Winkeltijdenwet (oud). Na inwerkingtreding van de wetswijziging zal dit artikel 8, eerste lid, van de Winkeltijdenwet (nieuw) zijn, waardoor de artikelen 3, derde en vierde lid, 4, derde en vierde lid, en 10 tot en met 22 van het Vrijstellingenbesluit Winkeltijdenwet van rechtswege vervallen. Datzelfde geldt voor bepalingen in gemeentelijke verordeningen die gebaseerd zijn op artikel 12, tweede lid, van het Vrijstellingenbesluit Winkeltijdenwet (zoals artikel 8 van de Modelverordening Winkeltijdenwet 2010). 5 Het digitaal forum in kwestie zal (voorlopig) het Forum Kwaliteit Modelverordeningen zijn. Dit is te bereiken via NETWERKEN op de VNG-website. onderwerp Ledenbrief + Modelverordening winkeltijden /15

114 Zorgvuldige belangenafweging Naar verwachting zal menige gemeente haar beleid voor de zondags- en avondopenstelling herzien op basis van de ruimere mogelijkheden van de gewijzigde Winkeltijdenwet. Om hierbij tot een zorgvuldige besluitvorming te komen is het van belang dat alle betrokken belangen in de besluitvorming worden betrokken. Hierna besteden wij in het bijzonder aandacht aan de zorgvuldige belangenafweging met betrekking tot het bepalen van het aantal koopzondagen. Daarover wordt in de praktijk én is in het parlement ook het meest discussie gevoerd. De aandacht hiervoor betekent uiteraard niet dat een eenzelfde zorgvuldige belangenafweging niet ook dient plaats te vinden voor andere onderdelen van het beleid en de gemeentelijke regels voor de zondags- en avondopenstelling. In de huidige Winkeltijdenwet staat een aantal belangen expliciet genoemd die gemeenten in hun belangenafweging moeten betrekken als zij gebruik maken van de toerismebepaling. Het gaat om de volgende belangen: werkgelegenheid en economische bedrijvigheid, waaronder ook wordt begrepen het belang van winkeliers met weinig of geen personeel en van winkelpersoneel; de zondagsrust; en de leefbaarheid, de veiligheid en de openbare orde in de gemeente. In de gewijzigde Winkeltijdenwet staan deze belangen niet meer opgenomen, maar dat betekent niet dat ze niet meer in de afweging zouden hoeven te worden betrokken. Op grond van artikel 3:4 van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: Awb) dienen gemeenten bij elk besluit de betrokken belangen mee te wegen. Onder deze belangen vallen in dit geval ook de hierboven genoemde belangen. Daarbij gaat het ook om de belangen van winkeliers. Zij worden door middel van (huur)overeenkomsten wel eens gedwongen om op zondag hun winkel te openen, voor zover in de betreffende gemeente zondagsopenstelling is toegestaan. Gemeenten dienen dit belang, net als de hierboven genoemde belangen, in de besluitvorming te betrekken. De Kamerleden Verhoeven en Van Tongeren, initiatiefnemers van het wetsvoorstel, benadrukken dit ook in hun brief aan de Tweede Kamer van 29 oktober Daarin geven ze voorts aan dat het aanbeveling verdient de belangen zo goed mogelijk in kaart te brengen. Ook moedigen ze gemeenten aan deze belangen en de daarbij behorende betrokkenen in de besluitvorming rond het aantal koopzondagen te betrekken. Dit kan bijvoorbeeld door enquêtes te houden onder winkeliers, winkelpersoneel en bewoners. Daarbij kan de doelgroep specifiek bevraagd worden over zaken als het aantal en de vormen van zondagsopenstelling. De uitkomsten hiervan kunnen bijdragen aan een goede belangenafweging en aan een dragende motivering van de uiteindelijke beslissing. Wij nemen aan dat de bevoegde rechter, het College van Beroep voor het bedrijfsleven (hierna: CBb), in eventuele beroepszaken hieraan de nodige aandacht zal besteden. 6 Een zorgvuldige belangenafweging betekent overigens niet dat gemeenten gedwongen zijn dure, tijdrovende onderzoeken uit te zetten bij externe partijen. Evenmin betekent het dat gemeenten 6 Vergelijk CBb 24 augustus 2012, LJN: BX6540; hier constateert het CBb dat er bij het nemen van een ontheffingsbesluit in strijd is gehandeld met de artikelen 3:2 (zorgvuldige voorbereiding) en 3:4 onderwerp Ledenbrief + Modelverordening winkeltijden /15

115 gedwongen zijn afdeling 3.4 van de Awb van toepassing te verklaren. Beide kunnen uiteraard wel. Het zal juridisch gezien volstaan wanneer u na een zorgvuldig onderzoek van de feiten de betrokken belangen afweegt. Dat besluit moet natuurlijk deugdelijk gemotiveerd zijn. Hoe u dit proces dan vorm heeft gegeven is verder aan u. De Modelverordening Winkeltijden 2013 Algemeen In de modelverordening wordt er steeds van uitgegaan dat het dan om alle dagen gaat als er gekozen wordt iets te regelen voor zon- en feestdagen en/of werkdagen. Er kan uiteraard ook gekozen worden bepaalde dagen uit te zonderen. Misschien moet werkdagen dan worden vervangen door een opsomming van de beoogde dagen. Daarnaast wordt er in de modelverordening steeds van uitgegaan dat de vrijstelling of de mogelijkheid om ontheffing te verlenen betrekking heeft op de verkoop in winkels. Gemeenten die wensen de vrijstelling of ontheffingsoptie uit te breiden tot de straatverkoop, of te beperken tot enkel de straatverkoop, dienen enkele aanpassingen aan de bepalingen door te voeren (zie daarvoor de paragraaf Straatverkoop ). Let wel: een vrijstelling geldt steeds ofwel voor alle winkels of voor een bepaalde categorie winkels, ze heeft dus altijd iets algemeens; een ontheffing is individueel en kan alleen op aanvraag worden verleend. Wellicht ten overvloede, gemeenten zijn vrij om aan een vrijstelling of ontheffing (eveneens) andere beperkingen en voorwaarden te verbinden dan overeenkomstig waarvoor in deze modelverordening bepalingen zijn uitgewerkt. Daarnaast kunt u uiteraard ook werken met een vrijstellingsregime van verschillende naast elkaar bestaande vrijstellingen, dat voor verschillende dagen, tijdsruimten, branches of categorieën winkels en delen van de gemeente (en combinaties van dit alles) verschillende mogelijkheden creëert. 7 Ook kan worden gewerkt met een ontheffingsregime van verschillende naast elkaar bestaande ontheffingsopties, dat voor verschillende dagen, tijdsruimten, branches of categorieën winkels en delen van de gemeente (en combinaties van dit alles) verschillende mogelijkheden creëert. 8 Bovendien kan er, net zoals veel gemeenten nu doen, gewerkt worden met een ontheffingsregime in aanvulling op één of meer vrijstellingen. 9 (belangenafweging/evenredigheidsbeginsel) van de Awb. 7 Voorbeeld I: Enerzijds een algemene vrijstelling voor alle winkels op zon- en feestdagen en anderzijds een vrijstelling alleen voor avondsupers op werkdagen. Voorbeeld II: Enerzijds een vrijstelling voor bepaalde zon- en feestdagen, waarbij burgemeester en wethouders deze aanwijzen met inachtneming van een door de gemeenteraad vastgesteld maximumaantal, en anderzijds een algemene vrijstelling voor werkdagen gedurende bepaalde uren. 8 Voorbeeld: Enerzijds een ontheffingsregeling voor de verkoop van levensmiddelen gedurende de (zondag)avonduren en anderzijds een ontheffingsregeling voor bepaalde activiteiten van korte duur (zoals de presentatie en start van de verkoop van een nieuw boek of de nieuwe iphone). 9 Voorbeeld: Enerzijds een vrijstelling voor bepaalde zon- en feestdagen, waarbij burgemeester en wethouders deze aanwijzen met inachtneming van een door de gemeenteraad vastgesteld maximumaantal, en anderzijds een ontheffingsregeling voor de verkoop van levensmiddelen gedurende de avonduren op werkdagen. onderwerp Ledenbrief + Modelverordening winkeltijden /15

116 Let op! Artikel 2, eerste lid, aanhef en onder c, van de Winkeltijdenwet verbiedt de openstelling van winkels op werkdagen voor 6 uur en na 22 uur. Van dit verbod kan vrijstelling of ontheffing worden verleend, al dan niet onder beperking of onder voorwaarden. Gemeenten kunnen de openstelling op werkdagen tussen 6 uur en 22 uur niet inperken. Handleiding bij aanhef en artikel 1. Begripsbepalingen Gemeenten die kiezen voor een algemene vrijstelling, zonder hier beperkingen of voorwaarden aan te verbinden, dienen in de aanhef (na gelet op ) alleen artikel drie, eerste lid, van de Winkeltijdenwet op te nemen. Worden er wel beperkingen of voorwaarden aan de vrijstellingen verbonden, dan dient ook naar het derde lid van dat artikel verwezen te worden. Wordt daarnaast ook de mogelijkheid geopend om ontheffing te verlenen, dan kan simpelweg naar artikel 3 verwezen worden. In de Modelverordening winkeltijden 2013 zijn in artikel 1 de meest voor de hand liggende begripsbepalingen opgenomen. Afhankelijk van de keuzes die gemeenten maken bij de implementatie van het model kan het nodig zijn om deze aan te vullen (zie bijvoorbeeld de paragraaf Straatverkoop ) of aan te passen (bijvoorbeeld als bij voorbaat uitgesloten wordt dat vrijstellingen of ontheffingsopties voor bepaalde zon- feest of werkdagen gelden). Handleiding bij artikel 2. (Algemene) vrijstelling Algemeen De bevoegdheid van gemeenten wordt zo ruim dat in principe zowel complete handhaving van de verboden als het volledig terzijde stellen daarvan tot de mogelijkheden behoort. Veel varianten voor de invulling van een vrijstellingsregime zijn daarmee denkbaar. In de modelverordening is een aantal varianten uitgewerkt. Bij de meeste varianten bepaalt de gemeenteraad volledig de (algemene) vrijstelling (varianten A tot en met D en F en G). Daarnaast is er een variant waarbij het aan burgemeester en wethouders wordt overgelaten om de vrijstelling met inachtneming van de door de gemeenteraad gestelde kaders nader te bepalen (variant E). Vrijstellingen kunnen overeenkomstig het onderhavige model afhankelijk van de gemaakte keuzes beperkt worden tot: alleen (bepaalde) werkdagen of juist alleen (bepaalde) zon- en/of feestdagen; de verkoop vanuit winkels (dus geen straatverkoop ); een maximum aantal dagen; een bepaalde tijdsruimte; winkels behorende tot een bepaalde branche of categorie 10 ; nader bepaalde delen van de gemeente. 10 Om discussie te voorkomen kan het handig zijn om bij het bepalen van categorieën aan te sluiten bij de Standaard Bedrijfsindeling (SBI). Dit is een door het Centraal Bureau voor de Statistiek ontworpen classificatie van economische activiteiten en die in beginsel als doel heeft om een uniforme indeling van de economie te bieden ten behoeve van gedetailleerde economische analyses en statistieken. onderwerp Ledenbrief + Modelverordening winkeltijden /15

117 Wellicht ten overvloede, de kopjes die boven de verschillende varianten staan zijn slecht indicatief voor de inhoud. Nadat voor een bepaalde variant is gekozen, kan een kopje zo nodig nauwkeuriger gemaakt worden. De varianten Als de gemeenteraad een vrijstellingsregeling wil creëren voor zowel zon- en feestdagen als werkdagen voor 6 uur en na 22 uur, dan komen de varianten A en B in aanmerking. Gaat het specifiek om zon- en feestdagen, dan komen de varianten C en D in aanmerking. Gaat het specifiek om werkdagen (voor 6 uur en na 22 uur), dan komen de varianten F en G in aanmerking. Als de gemeenteraad een vrijstellingsregeling wil creëren specifiek voor zon- en feestdagen, waarbij het zelf een maximum stelt aan het aantal koopzondagen, dan komt variant E in aanmerking. Die vrijstellingsregeling kan zoals hieronder toegelicht verder beperkt worden door de gemeenteraad zelf en/of door burgemeester en wethouders. Varianten A, C en F: De verkoop op zowel zon- en feestdagen als werkdagen, respectievelijk zon- en feestdagen dan wel werkdagen wordt bijna volledig vrijgegeven. Bijna, omdat het verbod van artikel 2, tweede lid, van de Winkeltijdenwet (verbod op straatverkoop ) nog wel geldt. Varianten B, D en G: Er geldt een vrijstelling voor zowel zon- en feestdagen als voor werkdagen respectievelijk zon- en feestdagen dan wel werkdagen. De vrijstelling wordt wel onder beperkingen verleend. Verschillende varianten zijn mogelijk (zie hieronder). o Varianten B1, D1 en G1: De vrijstelling wordt beperkt tot bepaalde delen van de gemeente. Zo kan bijvoorbeeld onderscheid gemaakt worden tussen winkels gelegen in het stadscentrum of buitengebieden en winkels gelegen in woonwijken. o Varianten B2, D2 en G2: De vrijstelling wordt beperkt naar tijdsruimte. De beperking naar tijdsruimte kan vormgegeven worden door openingstijden vast te stellen (die uiteraard verschillend zijn voor zon- en feestdagen en voor werkdagen), verkoop enkel toe te staan gedurende een bepaalde periode van het jaar of tijdens bepaalde evenementen. Een combinatie hiervan is ook mogelijk. Daarvoor dienen de bepalingen samengevoegd te worden. Varianten B2 en G2 zijn dusdanig opgesteld dat de vrijstelling (voor zover deze op werkdagen ziet) in ieder geval geldt van 22 uur tot middernacht. Een beperktere vrijstelling lijkt niet voor de hand te liggen, maar is uiteraard wel toegestaan. o Varianten B3, D3 en G3: De vrijstelling wordt beperkt tot winkels behorende tot een bepaalde branche of categorie. Er kan bijvoorbeeld gedacht worden aan een vrijstelling voor supermarkten, tuincentra, autobedrijven, meubelboulevards en/of keukencentra. Er kan echter ook voor heel andere duidelijk afgebakende categorieën worden gekozen; bijvoorbeeld winkels die niet voor of na een bepaald tijdstip open zijn. o Varianten B4, D4 en G4: Er zijn ook combinaties van de bovenstaande varianten denkbaar. De meest uitgebreide zijn als varianten B4, D4 en G4 uitgewerkt; hierin worden de beperkingen van al de bovenstaande varianten gecombineerd. Deze zijn dus cumulatief. De vrijstelling is dan beperkt naar tijdsruimte, tot winkels behorende tot een bepaalde categorie of branche én tot bepaalde delen van de gemeenten. Er kan uiteraard onderwerp Ledenbrief + Modelverordening winkeltijden /15

118 ook voor andere combinaties gekozen worden. Variant E: De gemeenteraad geeft aan burgemeester en wethouders de bevoegdheid om tot een door de gemeenteraad vastgesteld maximumaantal zon- of feestdagen aan te wijzen waarop de vrijstelling geldt. De vrijstelling kan desgewenst verder beperkt worden door de gemeenteraad (dus in de verordening) zelf en/of door burgemeester en wethouders. o Lid 1: De gemeenteraad stelt een maximum aantal koopzondagen vast. Dit kunnen er voortaan ook meer dan twaalf zijn, uiteraard ook minder. Het is vervolgens aan burgemeester en wethouders om de dagen aan te wijzen. De gemeenteraad kan het mogelijk maken dat burgemeester en wethouders voor verschillende delen van de gemeente andere of een verschillend aantal dagen aanwijzen. Daarvoor dan dient het cursieve deel van de bepaling overgenomen te worden. o Lid 2: Als de gemeenteraad zelf een aantal beperkingen wil verbinden aan de vrijstelling, dan kan het tweede lid overgenomen worden. Voor de uitwerking van dit artikel wordt verwezen naar de varianten B, D en G hierboven, zowel voor de redactie van de bepaling als de toelichting daarbij. o Lid 3: Als de gemeenteraad het mogelijk wil maken dat burgemeester en wethouders de vrijstelling (verder) beperken tot een bepaalde tijdsruimte en/of winkels behorende tot een bepaalde categorie of branche, dan kan het derde lid worden overgenomen. De gemeenteraad kan het mogelijk maken dat burgemeester en wethouders voor verschillende delen van de gemeente verschillende (nadere) beperkingen verbinden aan de vrijstelling. Daarvoor dient de cursieve tweede zin overgenomen te worden. Delegatie van de bevoegdheid vrijstelling te verlenen Bij variant E wordt de bevoegdheid om vrijstelling te verlenen deels gedelegeerd aan burgemeester en wethouders; zij wijzen de dagen aan. Naar aanleiding van de uitspraak van het CBb van 21 januari 2009, (LJN: BH0408), AB 2009/58, Gst. 2009/29 m.n. Adriaanse, zou naar ons idee ten onrechte het beeld kunnen ontstaan dat de systematiek waarbij de gemeenteraad bij verordening een maximum aantal koopzondagen vaststelt, die vervolgens door burgemeester en wethouders worden aangewezen, niet langer te hanteren valt na wijziging van de Winkeltijdenwet. Dit omdat de uitdrukkelijke grondslag voor delegatie aan burgemeester en wethouders van de bevoegdheid vrijstelling te verlenen uit de Winkeltijdenwet verdwijnt. Het was vooral de fijnmazige regeling in de wet van de mogelijke uitzonderingen op de openstellingsverboden van artikel 2, die de rechter tot de slotsom leidde dat gehele of gedeeltelijke delegatie van een aan de raad toegekende uitzonderingsbevoegdheid in strijd met de wet was. Die fijnmazige regeling is straks echter verdwenen. De Winkeltijdenwet bevat na de wijziging in het geheel geen uitdrukkelijke grondslag meer voor delegatie van deze bevoegdheid. Dit is echter niet doorslaggevend: de Gemeentewet biedt met artikel 156 een algemene delegatiegrondslag, die hier kan worden gebruikt zonder dat de strekking van de wet zoals die straks luidt, zich daar nog tegen verzet. Artikel 156 maakt het mogelijk dat de gemeenteraad hem toegekende bevoegdheden onder voorwaarden delegeert aan andere gemeentelijke organen, zoals burgemeester en wethouders. Het artikel heeft een algemene strekking, in die zin dat ze niet alleen ziet op autonome bevoegdheden maar ook op medebewindsbevoegdheden. Het uitgangspunt is dat delegatie mogelijk is, tenzij het tegendeel is onderwerp Ledenbrief + Modelverordening winkeltijden /15

119 bepaald. 11 Artikel 156 bevat een aantal bepalingen waarin bevoegdheden expliciet van overdracht worden uitgesloten (tweede lid). Daarnaast zijn er bevoegdheden waarvan de aard zich tegen overdracht verzet. Ook deze bevoegdheden komen niet in aanmerking voor delegatie (eerste lid). Verder geldt voor de bevoegdheid tot het maken van verordeningen die door strafbepaling of bestuursdwang moeten worden gehandhaafd, dat zij aan de gemeenteraad voorbehouden moet blijven (derde lid). 12 De gemeenteraad kan dus bevoegdheden overdragen aan burgemeester en wethouders, tenzij de aard van de bevoegdheden zich daartegen verzet. Artikel 156 mag daarbij natuurlijk niet worden gebruikt als grondslag voor delegatie die strijdig is met (de bedoeling van) een medebewindswet. 13 In de eerste plaats dient er gekeken te worden naar de medebewindswet, hier de Winkeltijdenwet zoals deze luidt na wijziging. Als hierin een uitdrukkelijke delegatiegrondslag was opgenomen, dan zou kunnen worden geredeneerd dat die volledig dus zonder mogelijke aanvulling via een beroep op artikel 156 de mogelijkheid bepaalt om bevoegdheden te delegeren. 14 Zoals al is geconstateerd bevat de Winkeltijdenwet na wijziging echter geen uitdrukkelijke delegatiegrondslag meer. Vervolgens dient bezien te worden of de tekst anderszins, of de toelichting of parlementaire geschiedenis uitsluitsel kan bieden of delegatie van bepaalde bevoegdheden is uitgesloten. De bevoegdheid waar het hier om gaat is uiteraard de bevoegdheid om vrijstelling te verlenen van de verboden van artikel 2 van de Winkeltijdenwet, zoals deze de bevoegdheid dus is opgenomen in het nieuwe artikel 3, eerste lid. Uit niets blijkt dat delegatie niet mogelijk zou zijn. Ook is er naar ons idee geen enkele reden om aan te nemen dat de aard van de bevoegdheid zich tegen delegatie zou verzetten. Onze conclusie is dan ook dat delegatie van de bevoegdheid mogelijk is op grond van artikel 156 van de Gemeentewet. Handleiding bij artikel 3. Individuele ontheffing Algemeen Niet alle gemeenten zullen besluiten tot een algemene of categoriale vrijstelling van in artikel 2 van de Winkeltijden vervatte verboden. Zij kunnen besluiten de mogelijkheid voor burgemeester en wethouders te creëren om voor (een deel van) de resterende verboden individuele ontheffingen te verlenen. In dit geval is het aan de gemeenteraad overeenkomstig artikel 3, tweede lid, van de Winkeltijdenwet (nieuw) om de kaders te stellen en aan burgemeester en wethouders om met inachtneming hiervan de ontheffingen te verlenen. De gemeenteraad kan er dan voor kiezen zelf geen of minimale beperkingen aan te brengen en het (verder) over te laten aan burgemeester en wethouders. Deze hebben binnen dat kader 11 T.D. Cammelbeeck & H.R.B.M. Kummeling, Tekst & Commentaar: Gemeentewet Provinciewet (Kluwer Navigator, 5 juni 2013); J.M.H.F. Teunissen, commentaar op artikel 156, De Gemeentewet en haar toepassing (id.). 12 Idem. 13 Gst. 2009/29, in het bijzonder de noot van mr. W.P. Adriaanse. 14 AB 2011/49, in het bijzonder de noot van A. Tollenaar. onderwerp Ledenbrief + Modelverordening winkeltijden /15

120 beleidsvrijheid. Zij dienen deze beleidsvrijheid in te vullen door te bepalen in wat voor gevallen een ontheffing wordt verleend dan wel geweigerd en welke beperkingen en voorschriften gesteld (kunnen) worden. Burgemeester en wethouders kunnen hiervoor desgewenst een beleidsregel vaststellen. Artikel 3 kan als basis dienen voor een ontheffingsregeling voor zowel zon- en feestdagen als werkdagen voor 6 uur en na 22 uur, respectievelijk voor zon- en feestdagen dan wel werkdagen voor 6 uur en na 22 uur. Lid 1: De verordening geeft aan burgemeester en wethouders de bevoegdheid om met inachtneming van de in de verordening opgenomen kaders ontheffing te verlenen van het verbod om winkels geopend te hebben op zowel zon- en feestdagen als werkdagen. Dient het te gaan om enkel zon- en feestdagen dan wel werkdagen, dan kan daarvoor het cursieve deel gebruikt worden. Lid 2: Dit lid kan worden opgenomen als de gemeenteraad wenst dat er enkel ontheffing verleend kan worden voor bepaalde activiteiten, dan wel louter aan winkels behorende tot een bepaalde categorie of branche of gelegen in bepaalde delen van de gemeente dan wel enkel gedurende een bepaalde periode of tijdens bepaalde evenementen. Lid 3: Dit lid kan opgenomen worden als de gemeenteraad wenst dat aan iedere ontheffing bepaalde beperkingen worden verbonden. Een beperking naar tijdsruimte komt neer op verplichte sluitingstijden. Bij een beperking aan de waren die verkocht mogen worden, kan bijvoorbeeld gedacht worden aan het toestaan van enkel de verkoop van eet- en drinkwaren (waar bijvoorbeeld sterke of alcoholhoudende drank als bedoeld in artikel 1, eerste lid, van de Drank- en Horecawet dan weer van uitgezonderd kan worden), van bloemen, of van kranten en tijdschriften. Lid 4: Dit lid bevat een voor de hand liggende, al veel voorkomende weigeringsgrond. Handleiding bij artikel 4. Beslistermijn In artikel 4 dient de beslistermijn te worden vastgelegd. De suggesties die worden gedaan (acht weken, waarbij de termijn voor ten hoogste acht weken verdaagd kan worden) zijn gebaseerd op het gemiddelde dat gemeenten op dit moment hanteren. Wellicht ten overvloede: sinds de inwerkingtreding van de Wet dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen (artikel 4:17 e.v. van de Awb) bestaat het risico dat bestuursorganen die zich niet aan de (door zichzelf gestelde) termijnen houden, met een dwangsom worden geconfronteerd. Handleiding bij artikel 7. Intrekking oude verordening en overgangsrecht Als de bestaande gemeentelijke verordening wordt vervangen door een nieuwe verordening overeenkomstig het onderhavige model, dan zullen de op de oude verordening gebaseerde besluiten (nadere regels, ontheffingen en vrijstellingen) vervallen voor zover ze niet krachtens overgangsrecht in stand worden gehouden. Daarom is in artikel 7 geregeld dat een krachtens de oude verordening verleende ontheffing geldt als ontheffing verleend krachtens de nieuwe verordening. Als ook vrijstellingen waren verleend onder de oude verordening en deze dienen te gelden als vrijstellingen verleend onder de nieuwe verordening, dan dienen de cursieve delen eveneens overgenomen te worden. Bij vrijstellingen gaat het in principe enkel om de besluiten waarbij burgemeester en wethouders binnen het door de gemeenteraad gestelde maximumaantal koopzondagen aanwijzen en daar eventueel nadere beperkingen aan hebben onderwerp Ledenbrief + Modelverordening winkeltijden /15

121 verbonden. Burgemeester en wethouders kunnen ontheffingen en vrijstellingen ambtshalve vervangen door een ontheffing of vrijstellingen krachtens de nieuwe verordening. Het vervangen van een oude ontheffing of vrijstelling door een nieuwe (lid 2) kan van belang zijn als het gewenst wordt geacht wijziging te brengen in de voorschriften of beperkingen of nieuwe op te nemen. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan de situatie waarin er niet langer gewerkt zal worden met ontheffingen voor een bepaalde duur, terwijl bestaande ontheffingen wel voor een bepaalde tijdsduur waren verleend. De oude ontheffingen kunnen dan worden omgezet in ontheffingen voor onbepaalde tijd. Bij de ambtshalve vervanging (d.w.z. zonder dat erom is verzocht) van een ontheffing zal het voornamelijk gaan om gevallen waarin de oude ontheffing in grote lijnen dezelfde rechten gaf als de nieuwe doet. Overeenkomstig artikel 4:8 van de Awb dient de houder van de ontheffing wel eerst gehoord te worden. Straatverkoop Het eerste lid van artikel 2 van de Winkeltijdenwet bevat een verbod om winkels op bepaalde dagen of gedurende bepaalde tijdstippen geopend te hebben voor publiek. Het tweede lid bevat eenzelfde verbod, maar ziet op andere vormen van detailhandel. Het gaat hier om markt- en straathandel en de handel te water. Door de zinsnede in rechtstreekse aanraking met particulieren vallen verkoopmethoden zoals postorderverkoop, telefonische verkoop en telewinkelen niet onder de wet. Bovendien heeft het verbod geen betrekking op het afleveren van goederen aan particulieren. Gemeenten die wensen de vrijstelling of ontheffingsoptie uit te breiden tot de straatverkoop, of te beperken tot enkel de straatverkoop, dienen enkele aanpassingen aan de bepalingen door te voeren. Vrijstelling uitbreiden met straatverkoop Varianten A, B en E: De verwijzing naar het eerste lid van artikel 2 van de Winkeltijdenwet dient vervangen te worden door een verwijzing naar artikel 2 van de Winkeltijdenwet. Varianten C en D: De verwijzing naar het eerste lid van artikel 2 van de Winkeltijdenwet dient vervangen te worden door een verwijzing naar artikel 2 van de Winkeltijdenwet, en de zinsnede op zon- en feestdagen dient toegevoegd te worden. Varianten F en G: De verwijzing naar het eerste lid van artikel 2 van de Winkeltijdenwet dient vervangen te worden door een verwijzing naar artikel 2 van de Winkeltijdenwet, de zinsnede op werkdagen dient toegevoegd te worden en er dient van de verboden (meervoud) gesproken te worden. Vrijstelling beperken tot straatverkoop Varianten A, B en E: De verwijzing naar het eerste lid van artikel 2 van de Winkeltijdenwet dient vervangen te worden door een verwijzing naar het tweede lid van dat artikel, en er dient van het verbod (enkelvoud) gesproken te worden. Varianten C en D: De verwijzing naar het eerste lid van artikel 2 van de Winkeltijdenwet dient vervangen te worden door een verwijzing naar het tweede lid van dat artikel, er dient van het verbod (enkelvoud) gesproken te worden, en de zinsnede op zon- en feestdagen dient onderwerp Ledenbrief + Modelverordening winkeltijden /15

122 toegevoegd te worden. Varianten F en G: De verwijzing naar het eerste lid van artikel 2 van de Winkeltijdenwet dient vervangen te worden door een verwijzing naar het tweede lid van dat artikel en de zinsnede op werkdagen dient toegevoegd te worden. De ontheffingsoptie uitbreiden tot straatverkoop: De verwijzing naar het eerste lid van artikel 2 van de Winkeltijdenwet dient vervangen te worden door een verwijzing naar artikel 2 van de Winkeltijdenwet. De ontheffingsoptie beperken tot straatverkoop: De verwijzing naar het eerste lid van artikel 2 van de Winkeltijdenwet dient nu vervangen te worden door een verwijzing naar het tweede lid van dat artikel, en er dient van het verbod (enkelvoud) gesproken te worden. Bedrijven Naast de hierboven beschreven aanpassingen dient, waar toepasselijk, niet van winkel of winkels gesproken te worden, maar van bedrijf of bedrijven. Daarnaast dient in artikel 1 de volgende begripsomschrijving toegevoegd te worden: bedrijf: winkel of uitstalling, anders dan een winkel, waaruit in de uitoefening van een bedrijf goederen te koop worden aangeboden of worden verkocht aan en in rechtstreekse aanraking met particulieren;. De Modelverordening Winkeltijden 2010 Gemeenten die niet van plan zijn op korte termijn hun beleid voor de zondags- en avondopenstelling te herzien, zullen mogelijk daarvoor nog de vervallen vrijstellingen uit het Vrijstellingenbesluit Winkeltijdenwet (de artikelen 10 tot en met 22) over willen hevelen naar de gemeentelijke verordening. Om misverstanden te voorkomen wordt de Modelverordening Winkeltijden 2010 waaraan deze bepalingen recent zijn toegevoegd echter wel uit de database modelverordeningen gehaald. Voor het overhevelen van de bepalingen wordt verwezen naar de ledenbrief van 18 april 2013, met het nummer Lbr. 13/034. Deze is te vinden op VNG.nl/modelverordeningen, onder BRIEVEN. Bezwaar en beroep Tegen ontheffingen kan bezwaar en beroep worden gemaakt bij het bestuursorgaan dat het besluit heeft genomen. Tegen vrijstellingsbesluiten die het karakter van een besluit van algemene strekking hebben zonder algemeen verbindend voorschrift te zijn, staat ook de mogelijkheid van bezwaar en beroep open. Op grond van artikel 4 van bijlage 2, hoofdstuk 2, bij de Awb staat beroep open bij het CBb. Als een vrijstelling het karakter van een algemeen verbindend voorschrift heeft, staat geen beroep bij de bestuursrechter open. Vóór de wetswijziging stond er wel bezwaar en beroep open tegen vrijstellingen op grond van artikel 3, derde lid, onder a, van de Winkeltijdenwet (toerismebepaling) die konden worden aangemerkt als algemeen verbindend voorschrift. Als gevolg van de wijziging van de onderwerp Ledenbrief + Modelverordening winkeltijden /15

123 Winkeltijdenwet is bezwaar en beroep tegen deze vrijstellingen niet meer mogelijk. 15 Bij besluiten tot vrijstelling die het karakter van een algemeen verbindend voorschrift hebben, moet dan ook geen bezwaarformule worden opgenomen. Leges Voor het in behandeling nemen van een aanvraag tot het verlenen van een ontheffing of van het wijzigen van een ontheffing kunnen kosten in rekening worden gebracht. 16 In de Modelverordening leges is hier hoofdstuk 15 voor ingericht. In de bijlage bij deze ledenbrief is een modelwijzigingsverordening opgenomen waarmee de benodigde wijzigingen in de gemeentelijke legesverordening kunnen worden aangebracht. Hoogachtend, Vereniging van Nederlandse Gemeenten J. Kriens Voorzitter directieraad Deze ledenbrief staat ook op onder brieven. 15 Op grond van artikel IIA van de initiatiefwet vervalt na de inwerkingtreding van de wet namelijk in artikel 4 van bijlage 2, hoofdstuk 2 bij de Awb het zinnetje met inbegrip van een besluit inzake de verlening van een vrijstelling op grond van artikel 3, derde lid, onder a, dat kan worden aangemerkt als algemeen verbindend voorschrift als bedoeld in artikel 8:3, eerste lid, van de Awb. 16 Ook voor een verzoek tot intrekking van een ontheffing zouden kosten in rekening gebracht kunnen worden. Wij denken echter dat dit niet raadzaam is omdat het ertoe kan leiden dat doordat geen verzoeken tot intrekking worden gedaan gemeenten geen actueel ontheffingenbestand meer hebben. onderwerp Ledenbrief + Modelverordening winkeltijden /15

124 Bijlage Wijziging van de Legesverordening De raad van de gemeente [naam gemeente]; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van [datum en nummer]; gelet op artikel 229, eerste lid, aanhef en onderdeel b, van de Gemeentewet; gezien het advies van de [naam commissie]; besluit vast te stellen de volgende verordening: Verordening tot [... (bijvoorbeeld eerste)] wijziging van de [citeertitel legesverordening en jaartal]. ARTIKEL I In titel 1 van de bij de [citeertitel legesverordening] behorende tarieventabel wordt hoofdstuk 15 vervangen door: Hoofdstuk 15 Winkeltijdenwet 1.15 Het tarief bedraagt voor het in behandeling nemen van een aanvraag: tot het verlenen van een ontheffing in het kader van de Winkeltijdenwet [...]; tot het wijzigen van een in onderdeel bedoelde ontheffing [...]. ARTIKEL II De bepalingen die ingevolge artikel I worden gewijzigd blijven van toepassing op de belastbare feiten die zich voor de in artikel III bedoelde datum van ingang van de heffing hebben voorgedaan. ARTIKEL III Deze verordening treedt in werking met ingang van de datum waarop de [citeertitel winkeltijdenverordening] in werking treedt, welke datum tevens de datum van ingang van de heffing is. ARTIKEL IV Deze verordening wordt aangehaald als: Verordening tot [ (bijvoorbeeld eerste)] wijziging van de [citeertitel legesverordening en jaartal]. Aldus vastgesteld in de openbare raadsvergadering van [datum]. De voorzitter, De griffier, onderwerp Ledenbrief + Modelverordening winkeltijden /15

125 Toelichting Hoofdstuk 15 Winkeltijdenwet Op 28 mei 2013 heeft de Eerste Kamer ingestemd met een initiatiefwet tot wijziging van de Winkeltijdenwet 17. Deze wetswijziging zal naar verwachting op 1 juli 2013 in werking treden. Op grond van de gewijzigde Winkeltijdenwet blijven de wettelijke verboden om winkels op zon-, feestdagen en op werkdagen voor 6 uur en na 22 uur open te stellen, op zichzelf bestaan. Gemeenten kunnen na de wetswijziging echter zelf bepalen of en in hoeverre zij vrijstelling of ontheffing verlenen van deze verboden. De uitzonderingsbepalingen daarvoor uit de nu nog geldende Winkeltijdenwet, zoals de toerismebepaling en de avondwinkelbepaling, komen namelijk te vervallen. Voor zover gemeenten niet besluiten tot een algemene of categoriale vrijstelling van in artikel 2 van de Winkeltijden vervatte verboden, kunnen zij besluiten de mogelijkheid voor burgemeester en wethouders te creëren om voor (een deel van) de resterende verboden individuele ontheffingen te verlenen (zie artikel 3 van de Modelverordening winkeltijden 2013). Voor het in behandeling nemen van een aanvraag voor een ontheffing is in onderdeel een tariefbepaling opgenomen. Een ontheffing kan op verzoek van de houder worden ingetrokken of gewijzigd (artikel 5 van de Modelverordening winkeltijden 2013). In onderdeel hebben wij voor een verzoek tot wijziging een tariefbepaling opgenomen. Wij denken echter dat het niet raadzaam is om kosten in rekening te brengen voor het op verzoek intrekken van een ontheffing, omdat dit ertoe kan leiden dat doordat geen verzoeken tot intrekking worden gedaan gemeenten geen actueel ontheffingenbestand meer hebben. 17 Kamerstukken I 2012/13, , A. onderwerp Ledenbrief + Modelverordening winkeltijden /15

126 Einde bijlage: Winkeltijdenverordening Steenwijkerland bijlage ledenbrief VNG 19 juni -modelverordening-winkeltijden-2013 Terug naar het agendapunt

127 11.0. Jaarstukken Steenwijkerland raadsvoorstel (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####a9a6d0dc-ab89-4ec6-a695-f28b6a029ca9#

128 Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel: 2015/46 Voor raadsvergadering d.d.: Agendapunt: Onderwerp: Jaarstukken 2014 Aan de raad van de gemeente Steenwijkerland wordt voorgesteld te besluiten: Conceptbesluit: - De jaarstukken 2014 vast te stellen - Geen bedrag toe te voegen aan de reserve vaste buffer - Een bedrag van in 2015 in te zetten teneinde het éénmalige tekort van de opschuivende werking van het dividend 2015 van de Rendo (te verwerken in 2016) op te kunnen vangen. - Een bedrag van ten laste te brengen van de reserve planschade - Een bedrag van ten laste te brengen van de reserve grote projecten en gebiedsinvesteringen en deze toe te voegen aan de algemene reserve vrij besteedbaar. - Een bedrag van afgerond toe te voegen aan de Algemene reserve vrij besteedbaar. - De reserve acquisitie op te heffen Samenvatting: Hierbij bieden wij u de jaarstukken 2014 aan. Deze bestaan uit: Het jaarverslag 2014 De jaarrekening 2014 De controle van de jaarrekening is inmiddels afgerond door de accountant en zij zullen de jaarstukken voorzien van een goedkeurende verklaring. 1

129 Opzet / Aanpassingen In het jaarverslag 2014 is de nota verbonden partijen bijgesteld op grond van de BBV notitie verbonden partijen. De nieuwe nota verbonden partijen (mede naar aanleiding van de uitkomsten het onderzoek van de rekenkamer) wordt nog aan de raad voorgelegd en is nog niet verwerkt in deze rekening. In de paragraaf financiering is de netto schuldquote en de ontwikkelingen van het verplichte schatkistbankieren opgenomen. In de jaarrekening is rekening gehouden met de verplichte aanpassing van de reserves en voorzieningen op het gebied van rioleringen. De nota riolering van de commissie BBV uit november 2014 verplicht ons daartoe. Op grond van de opmerkingen in juni 2014 bij de behandeling van de rekening 2013 zijn een aantal nieuwe bijlagen opgenomen te weten: Bijlage 3 Verloop reserves en voorzieningen. Bijlage 6 Afgesloten projecten Bijlage 7 Restantkredieten ten laste van reserves / geactiveerde investeringen Hiermee willen we tegemoet komen aan de wens van de raad om een zo breed mogelijk beeld te geven van de financiële situatie ultimo Jaarverslag 2014 In het jaarverslag 2014, legt het college verantwoording af over het gevoerde beleid en de financiële resultaten van het afgelopen jaar. Vanwege de systematiek rekening volgt begroting volgt dit jaarverslag de opbouw van de begroting voor Dat wil zeggen dat we hier nog één keer werken met de benaming van de bestuursprogramma s gebaseerd op het vorige collegeprogramma ( ). Resultaten op hoofdlijnen: In de programmabegroting staan de te bereiken doelstellingen benoemd. Deze zijn verdeeld over de 7 in de begroting opgenomen programma s. Het totaal gerealiseerde doelstellingen in 2014 bedraagt afgerond 80%. Ten opzichte van de prognose in de najaarsnota is dat een verschil van 1%. In de najaarsnota is gerapporteerd dat 79% van de doelstellingen zou worden gehaald. Uitvoering van beleid leidt tot bestedingen en afwijkingen van beleid tot afwijkingen in bestedingen. Deze zijn opgenomen in de jaarrekening Jaarrekening

130 De jaarrekening is qua opzet identiek aan die van Wel is getracht invulling te geven aan de opmerkingen gemaakt bij de vaststelling van de vorige jaarrekening. Verplichtingen vanuit de commissie BBV ( begroting en verantwoording ) zijn verwerkt. Saldo van de rekening 2014 De jaarrekening 2014 van de gemeente Steenwijkerland geeft over het jaar 2014, na bestemming en met inachtneming van de consolidatie van de bedrijfsvoering een positief saldo van Concernresultaat Algemene Dienst 2014: Beleidsrekening De financiële resultaten 2014 per programma( inclusief grondexploitatie) geven het volgende beeld te zien: Resultaten per programma 2014: Resultaat per programma Actuele Begroting Rekening 2014 bedragen x Verschil 1 Steenwijkerland werkt en leert V 2 Steenwijkerland leeft V 3 Steenwijkerland woont V 4 Steenwijkerland schoon, heel en veilig N 5 Steenwijkerland duurzaam V 6 Steenwijkerland tot uw dienst V 7 Steenwijkerland biedt kwaliteit N Resultaat V In hoofdstuk 2 wordt per programma een analyse weergegeven. Op 17 maart jl. heeft de raad, overeenkomstig de uitgangspunten van de nota budgetbeheer, ingestemd met de budgetoverheveling (te bestemmen) en deze maakt hierdoor onderdeel uit van de rekening In de analyse per programma is met deze bestemming al rekening gehouden. Het totale beeld na vaststelling van de Najaarsnota 2014 ziet er als volgt uit: 3

131 Analyse afwijkingen t.o.v. actuele begroting (> ) Verschil 1 Saldo najaarsnota N 2 Economische promotie en plattelandseconomie 77 V 3 Revitalisering bedrijventerreinen 473 V 4 Leerlingenvervoer 69 V 5 Achterstandsbestrijding 75 V 6 Gymnastiekonderwijs - 93 N 7 Toerisme 91 V 8 Sport algemeen 60 V 9 Binnensport 84 V 10 Multifunctionele accommodaties 64 V 11 Afrekening IGSD N 12 Huishoudelijke verzorging (WMO) 530 V 13 Individuele voorzieningen (WMO) 391 V 14 Monumenten 58 V 15 Bestemmingsplannen N 16 Stads- en dorpsvernieuwing - 72 N 17 Bouw- en sloopvergunningen N 18 Exploitatie- overeenkomsten 60 V 19 Grondzaken 440 V 20 Veiligheidsregio en rampenbestrijding 211 V 21 Wegen, straten en pleinen 88 V 22 Openbare verlichting 67 V 23 Oeververbindingen - 63 N 24 Parkeren - 83 N 25 Maatschappelijk vastgoed N 26 Milieubeheer 107 V 27 Burgemeester en wethouders 72 V 28 Bestuursondersteuning raad en rekenkamer 53 V 29 Algemene uitkering 173 V 30 Saldo jaarrekening en voorziening dubieuze debiteuren N 31 Forensenbelasting N 32 Bedrijfsvoering V 33 Diversen > V Totaal afwijkingen V Voorstel tot bestemming van het Resultaat 2014 Voorgesteld wordt: - Geen bedrag toe te voegen aan de reserve vaste buffer - Een bedrag van in 2015 in te zetten teneinde het éénmalige tekort van de opschuivende werking van het dividend 2015 van de Rendo (te verwerken in 2016) op te kunnen vangen. - Een bedrag van ten laste te brengen van de reserve planschade - Een bedrag van ten laste te brengen van de reserve grote projecten en gebiedsinvesteringen en deze toe te voegen aan de algemene reserve vrij besteedbaar. - Een bedrag van afgerond toe te voegen aan de algemene reserve vrij besteedbaar. 1. Norm vaste Buffer De gemeente Steenwijkerland hanteert een 10% norm voor opvangen van risico s. Ultimo 2014 bedraagt deze norm op grond van de nota reserves en voorzieningen: 4

132 bedragen x Norm Algemene reserve vaste buffer 31-dec-2014 Grondslag normbepaling Algemene uitkering uit gemeentefonds Opbrengst Onroerende-zaakbelasting Totaal Grondslag normbepaling Afwijking t.o.v. norm Norm 10% Algemene reserve per ultimo Afwijking t.o.v. norm (hoger) Ultimo 2014 is de omvang van de reserve 6,571 miljoen en ligt met 28% hoger dan de gestelde 10% norm. In de jaarrekening 2013 is reeds geanticipeerd op de komende decentralisatie van taken naar de gemeenten op het gebied van de beleidsterreinen AWBZ, jeugd en participatie. In de begroting is aanvullend de buffer bijgesteld met 0,9 miljoen tot miljoen. Dit alles om ook in 2015 te voldoen aan de 10% buffer. Op grond van de nota reserves en voorzieningen behoeft er ten laste van de rekening 2014 geen extra storting plaats te vinden. 2. Dividend Rendo Jaarlijks ontvangt de gemeente dividend van energie en netbeheerder Rendo. Het dividend van de Rendo is tot en met 2014 gegarandeerd. In de rekening 2014 is dan ook een bedrag van als te ontvangen dividend opgenomen, ondanks het feit dat de (AVA) Algemene Vergadering van Aandeelhouders pas in de loop van 2015 de jaarrekening 2014 en de dividenduitkering 2014 formeel vaststelt. De Rendo is de enige deelneming die een garantiedividend tot en met 2014 heeft afgegeven. Bij de overige deelnemingen (BNG / ROVA etc) wordt het dividend 2014 pas na vaststelling in 2015 opgenomen. Oorspronkelijk was er een garantiedividend afgegeven tot en met Deze is in oktober 2013 bijgesteld door deze ingaande 2015 te heroverwegen. Uit recente berichten van de Rendo kan worden afgeleid dat er in 2015 geen sprake meer is van een garantiedividend. Gevolg is dat wij het dividend 2015 pas in de rekening 2016 mogen verwerken. In de meerjarenraming van de gemeente Steenwijkerland is in de begroting voor 2015 een dividend uitkering van opgenomen. Teneinde dit eenmalige tekort in 2015 te stellen wij u voor een bedrag van in 2015 in te zetten om het tekort in 2015 op te vangen. 3. Planschade Uitbetaling van planschade heeft tot gevolg dat in de rekening een tekort is ontstaan van Dit nadeel is nog niet ten laste van de reserve planschade gebracht aangezien u daar geen voorstel over is aangeboden. Om de reserve planschade conform haar uitgangspunt in te zetten stellen wij u voor een bedrag van ten laste te brengen van deze reserve. 4. Reserve grote projecten / gebiedsgerichte projecten De reserve grote projecten en gebiedsgerichte projecten zal na afronding van de nog uit te voeren kredieten een eindsaldo hebben van Dit voordeel komt tot stand door de financieel positieve afronding van een aantal investeringen. Dit bedrag is niet meer benodigd en kan worden toegevoegd aan de algemene reserve vrij besteedbaar. 5

133 5. Algemene reserve vrij besteedbaar Voorgesteld wordt om het resterende saldo van afgerond ten gunste van de algemene reserve vrij besteedbaar te brengen. Resumé : Voorstel tot Bestemming Voorstel resultaatbestemming bedragen x Rekening Ten gunste van de Reserve vaste Buffer - 2. Ten behoeve van overbrugging dividend 2015 Rendo Ten laste van de Reserve Planschade Vrijval reserve grote projecten / gebiedsprojecten - 20 Reserve grote projecten /gebiedsprojecten ten gunste van Alg. Reserve vrij besteedbaar Ten gunste van de Algemene Reserve vrij besteedbaar 248 Totaal voorstel resultaatbestemming Reserve Acquisitie Met de vaststelling van de nota grond en ontwikkelbeleid is de voeding vanuit de grondexploitatie naar de reserve acquisitie komen te vervallen. Ook liggen er geen raadsbesluiten, waardoor de reserve dient te worden aangesproken. In de rekening hebben wij het saldo van ruim 500 ten gunste van het resultaat gebracht. Voorgesteld wordt om de reserve op te heffen. Bijlagen bij het voorstel Jaarverslag en jaarrekening 2014 Ondertekening De secretaris De burgemeester S.S. Weistra M.A.J. van der Tas Betrokken partijen afdeling adviseur behandeld in raadscommissie OS Roelof Kuiper, tel.: , roelof.kuiper@steenwijkelrand.nl X, ja, nl. 9 juni 2015 nee 6

134 Raadsbesluit Steenwijk, Nummer: 2015/46 De raad van de gemeente Steenwijkerland; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van , nummer 2015/46; b e s l u i t : - De jaarstukken 2014 vast te stellen - Geen bedrag toe te voegen aan de reserve vaste buffer - Een bedrag van in 2015 in te zetten teneinde het éénmalige tekort vanwege de opschuivende werking van het dividend 2015 van de Rendo (te verwerken in 2016) op te kunnen vangen. - Een bedrag van ten laste te brengen van de reserve planschade - Een bedrag van ten laste te brengen van de reserve grote projecten en gebiedsinvesteringen en deze toe te voegen aan de algemene reserve vrij besteedbaar. - Een bedrag van afgerond toe te voegen aan de Algemene reserve vrij besteedbaar. - De reserve acquisitie op te heffen Resumé : Voorstel tot bestemming Voorstel resultaatbestemming bedragen x Rekening Ten gunste van de Reserve vaste Buffer - 2. Ten behoeve van overbrugging dividend 2015 Rendo Ten laste van de Reserve Planschade Vrijval reserve grote projecten / gebiedsprojecten - 20 Reserve grote projecten /gebiedsprojecten ten gunste van Alg. Reserve vrij besteedbaar Ten gunste van de Algemene Reserve vrij besteedbaar 248 Totaal voorstel resultaatbestemming De raad voornoemd, de griffier, de voorzitter, 1

135 A. ten Hoff M.A.J. van der Tas 2

136 Einde bijlage: Jaarstukken Steenwijkerland raadsvoorstel Terug naar het agendapunt

137 11.1. Jaarrekening 2014 (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####f0c10ce ec6-857d-824d60aa7372#

138 Jaarrekening INLEIDING Saldo van de rekening Beleidsrekening Bedrijfsvoering Rechtmatigheid Voorstel tot bestemming van het Resultaat Het overzicht van baten en lasten De balans Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling TOELICHTING OP HET OVERZICHT VAN BATEN EN LASTEN Steenwijkerland werkt en leert Steenwijkerland leeft Steenwijkerland woont Steenwijkerland schoon, heel en veilig Steenwijkerland duurzaam Steenwijkerland tot uw dienst Steenwijkerland biedt kwaliteit, inclusief algemene dekkingsmiddelen Grondexploitaties Overzicht algemene dekkingsmiddelen, dividend en beleggingen en Onvoorzien TOELICHTING OP DE BALANS Toelichting op de vaste activa Toelichting op de vlottende activa Toelichting op de vaste passiva Toelichting op de vlottende passiva Schatkistbankieren Garanties BIJLAGEN Bijlage 1: Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Bijlage 2: Investering met gemeenten / externe veiligheid ( IMG / EV ) Bijlage 3: Verloop reserves en Voorzieningen Bijlage 4: Mutaties reserves Bijlage 5: Structurele toevoegingen en onttrekkingen aan en van reserves Bijlage 6: Afgesloten projecten Bijlage 7: Restantkredieten: Ten laste van reserves / Geactiveerde investeringen Bijlage 8: SISA, verantwoording specifieke uitkeringen

139 2

140 1. Inleiding Aan de Raad, Hierbij bieden wij u de jaarrekening 2014 van de gemeente Steenwijkerland aan. Deze jaarrekening presenteert het geheel van alle gemeentelijke activiteiten. Op grond van de gemeentewet (artikel 198) stelt de raad van de gemeente jaarlijks de rekening 1 vast in het jaar volgend op het afgesloten dienstjaar. De gemeente Steenwijkerland valt onder repressief 2 toezicht. De jaarrekening moet uiterlijk 15 juli 2015 worden aangeboden bij de provincie Overijssel. Bij vaststelling van de rekening in de raadsvergadering van 23 juni 2015 voldoen wij aan deze voorwaarde. 1.1 Saldo van de rekening 2014 De jaarrekening van de gemeente Steenwijkerland geeft over het jaar 2014 na bestemming en met inachtneming van de consolidatie van de bedrijfsvoering een positief saldo van ruim 1,7 miljoen, 1,5% van de exploitatierekening. Tabel 1.1 Concernresultaat Algemene Dienst 2014: bedragen x Saldo van de rekening Primitieve Actuele Rekening Begroting Begroting 2014 Verschil Algemene Dienst Resultaat Algemene Dienst V Bedrijfsvoering Resultaat Bedrijfsvoering V waarvan t.g.v. Najaarsnota N Resultaat bedrijfsvoering V Resultaat V Het saldo van de rekening is positief. De reserve positie is evenwel lager dan vorig jaar. Dit wordt veroorzaakt door de vele investeringen die ten laste van de reserves worden gebracht. Was ultimo 2013 de omvang van de reserves nog 62 miljoen, ultimo 2014 was deze 60,1 miljoen. ( inclusief bovenvermelde rekeningresultaat) Op basis van de door de raad beschikbaar gestelde kredieten ultimo 2014 zal deze reservepositie afnemen naar 48 miljoen. 3 1 De jaarrekening is opgesteld overeenkomstig het voorgeschreven Besluit Begroting en Verantwoording 2004 ( BBV 2004 ) en gebaseerd op de programma s van de gemeente Steenwijkerland. 2 Onder repressief toezicht wordt verstaan het toezicht achteraf door de provincie. Wordt niet voldaan aan de voorschriften dan zal er sprake zijn van preventief toezicht. 3 Op basis van de ultimo 2014 nog beschikbare en door de raad beschikbaar gestelde kredieten van 12.1 miljoen, exclusief raadsbesluiten

141 1.1.1 Beleidsrekening 2014 De financiële resultaten 2014 per programma 4 geven het volgende beeld te zien: Tabel 1.2 Resultaten per programma 2014: bedragen x Resultaat per programma Actuele Begroting Rekening 2014 Verschil 1 Steenwijkerland werkt en leert V 2 Steenwijkerland leeft V 3 Steenwijkerland woont V 4 Steenwijkerland schoon, heel en veilig N 5 Steenwijkerland duurzaam V 6 Steenwijkerland tot uw dienst V 7 Steenwijkerland biedt kwaliteit N Resultaat V In hoofdstuk 2 wordt per programma een analyse weergegeven. Op 17 maart jl. heeft de raad, overeenkomstig de uitgangspunten van de nota budgetbeheer, ingestemd met de budgetoverheveling (te bestemmen) en deze maakt hierdoor onderdeel uit van de rekening In de analyse per programma is met deze bestemming al rekening gehouden Bedrijfsvoering 2014 Het bedrijfsresultaat 2014 sluit met een positief saldo van bijna Onderstaand overzicht geeft u inzicht in het resultaat 2014 per afdeling. Tabel 1.3 Resultaat 2014 per afdeling: Bedrijfsvoering Prognose Afd. rapp. voorjaar Prognose Afd. rapp. najaar bedragen x Rekening 2014 Directie / Concernstaf Ondersteuning Openbare Werken Maatschappelijke Ontwikkeling Ruimtelijke en Economische Ontwikkeling Inwoners en Ondernemers Brandweer, nagekomen lasten Afronding - - Resultaat bedrijfsvoering Ten gunste van de Algemene Dienst ( Najaarsnota) Resultaat bedrijfsvoering Rechtmatigheid De rechtmatigheid wordt getoetst aan de hand van het door de raad vastgestelde normenkader. Op grond van de tabel opgenomen in paragraaf 1.4 zou er sprake kunnen zijn van begrotingsonrechtmatigheid op het programma schoon heel en veilig 6. Deze overschrijding is tot stand gekomen vanwege de naleving van de in november 2014 gepubliceerde notitie riolering van de 4 Inclusief grondexploitatie 5 In april 2008 heeft de raad de maximale netto omvang van de bedrijfsreserve bepaald op Nadelig resultaat programma schoon heel en veilig van

142 commissie BBV, hetgeen inhoudt dat er geen sprake kan zijn van begrotingsonrechtmatigheid. Voor een toelichting verwijzen wij u naar pagina 26 van deze jaarrekening. 1.3 Voorstel tot bestemming van het Resultaat 2014 Voorstel tot bestemming van het resultaat 2014: - Geen bedrag toe te voegen aan de reserve vaste buffer - Een bedrag van in 2015 in te zetten teneinde het éénmalige tekort van de opschuivende werking van het dividend 2015 van de Rendo (te verwerken in 2016) op te kunnen vangen. - Een bedrag van ten laste te brengen van de reserve planschade - Een bedrag van ten laste te brengen van de reserve grote projecten en gebiedsinvesteringen en deze toe te voegen aan de algemene reserve vrij besteedbaar. - Een bedrag van afgerond toe te voegen aan de Algemene reserve vrij besteedbaar. 1. Norm vaste Buffer De gemeente Steenwijkerland hanteert een 10% norm voor opvangen van risico s. Ultimo 2014 bedraagt deze norm op grond van de nota reserves en voorzieningen: bedragen x Norm Algemene reserve vaste buffer 31-dec-2014 Grondslag normbepaling Algemene uitkering uit gemeentefonds Opbrengst Onroerende-zaakbelasting Totaal Grondslag normbepaling Afwijking t.o.v. norm Norm 10% Algemene reserve per ultimo Afwijking t.o.v. norm (hoger) Ultimo 2014 is de omvang van de reserve 6,571 miljoen en ligt met 28% hoger dan de gestelde 10% norm. In de jaarrekening 2013 is geanticipeerd op de komende decentralisatie van taken naar de gemeenten op het gebied van de beleidsterreinen AWBZ, jeugd en participatie. In de begroting is aanvullend de buffer bijgesteld met 0,9 miljoen tot miljoen. Dit alles om ook in 2015 te voldoen aan de 10% buffer. Op grond van de nota reserves en voorzieningen behoeft er ten laste van de rekening 2014 geen extra storting plaats te vinden. 2. Dividend Rendo Jaarlijks ontvangt de gemeente dividend van netbeheerder Rendo. Het dividend van de Rendo is tot en met 2014 gegarandeerd. In de rekening 2014 is dan ook een bedrag van als te ontvangen dividend opgenomen, ondanks het feit dat de (AVA) Algemene Vergadering van Aandeelhouders pas in de loop van 2015 de jaarrekening 2014 en de dividenduitkering 2014 formeel vaststelt. De Rendo is de enige deelneming die een garantiedividend tot en met 2014 heeft afgegeven. Bij de overige deelnemingen (BNG / ROVA etc) wordt het dividend 2014 pas na vaststelling in 2015 opgenomen. 5

143 Oorspronkelijk was er een garantiedividend afgegeven tot en met Deze is in oktober 2013 bijgesteld door deze ingaande 2015 te heroverwegen. Uit recente berichten van de Rendo kan worden afgeleid dat er in 2015 geen sprake meer is van een garantiedividend. Gevolg is dat wij het dividend 2015 pas in de rekening 2016 mogen verwerken. In de meerjarenraming van de gemeente Steenwijkerland is in de begroting voor 2015 een dividend uitkering van opgenomen. Teneinde dit eenmalige tekort in 2015 te voorkomen stellen wij u voor een bedrag van in 2015 in te zetten om het tekort in 2015 op te vangen. 3. Planschade Uitbetaling van planschade heeft tot gevolg dat in de rekening een tekort is ontstaan van Dit nadeel is nog niet ten laste van de reserve planschade gebracht aangezien u daar geen voorstel over is aangeboden. Om de reserve planschade conform haar uitgangspunt in te zetten stellen wij u voor een bedrag van ten laste te brengen van deze reserve. 4. Reserve grote projecten / gebiedsgerichte projecten De reserve grote projecten en gebiedsgerichte projecten zal na afronding van de nog uit te voeren kredieten een eindsaldo hebben van Dit voordeel komt tot stand door de financieel positieve afronding van een aantal investeringen. Dit bedrag is niet meer benodigd en kan worden toegevoegd aan de algemene reserve vrij besteedbaar. 5. Algemene reserve vrij besteedbaar Voorgesteld wordt om het resterende saldo van afgerond ten gunste van de algemene reserve vrij besteedbaar te brengen. Resumé : Voorstel tot Bestemming Voorstel resultaatbestemming bedragen x Rekening Ten gunste van de Reserve vaste Buffer - 2. Ten behoeve van overbrugging dividend 2015 Rendo Ten laste van de Reserve Planschade Vrijval reserve grote projecten / gebiedsprojecten - 20 Reserve grote projecten /gebiedsprojecten ten gunste van Alg. Reserve vrij besteedbaar Ten gunste van de Algemene Reserve vrij besteedbaar 248 Totaal voorstel resultaatbestemming Reserve Acquisitie Met de vaststelling van de nota grond en ontwikkelbeleid is de voeding vanuit de grondexploitatie naar de reserve acquisitie komen te vervallen. Ook liggen er geen raadsbesluiten, waardoor de reserve dient te worden aangesproken. In de rekening hebben wij het saldo van ruim 500 ten gunste van het resultaat gebracht. Voorgesteld wordt om de reserve op te heffen. 6

144 1.4 Het overzicht van baten en lasten Overzicht baten en lasten Primitieve Begroting Actuele Begroting Rekening 2014 bedragen x Verschil Saldo van baten en lasten Lasten 1 Steenwijkerland werkt en leert V 2 Steenwijkerland leeft V 3 Steenwijkerland woont V 4 Steenwijkerland schoon, heel en veilig N 5 Steenwijkerland duurzaam V 6 Steenwijkerland tot uw dienst V 7 Steenwijkerland biedt kwaliteit V Totaal Lasten V Baten 1 Steenwijkerland werkt en leert N 2 Steenwijkerland leeft V 3 Steenwijkerland woont N 4 Steenwijkerland schoon, heel en veilig V 5 Steenwijkerland duurzaam V 6 Steenwijkerland tot uw dienst N 7 Steenwijkerland biedt kwaliteit V Totaal Baten V Saldo van baten en lasten V Mutatie reserves Toevoegingen N Onttrekkingen N Mutatie reserves N Resultaat V Af: incidentele baten en lasten V Materieel resultaat N 7

145 1.5 De balans bedragen x Activa 31-dec dec-2014 Vaste Activa Immateriële activa - - Kosten onderzoek en ontwikkeling - - Materiële activa Investeringen in openbare ruimte met maatschappelijk nut Investeringen met economisch nut Financiële activa Kapitaalverstrekking aan deelnemingen en gemeensch. regelingen Leningen aan woningbouwverenigingen Overige uitzettingen > 1 jaar 4 - Overige langlopende leningen Totaal vaste activa Vlottende Activa Voorraden Onderhanden werk en bouwgronden in exploitatie Uitzettingen < 1 jaar Vorderingen op openbare lichamen Overige vorderingen Liquide middelen Kas-, Bank- en Girosaldi Overlopende activa Overlopende activa Totaal vlottende activa Totaal Activa

146 bedragen x Passiva 31-dec dec-2014 Vaste passiva Eigen Vermogen Reserves Resultaat na bestemming Voorzieningen Voorzieningen Vaste Schulden > 1 jaar Onderhandse leningen Totaal vaste passiva Vlottende Passiva Vlottende schulden < 1 jaar Kasgeldleningen Bank- en Girosaldi Overige Schulden Overlopende passiva Overlopende passiva Totaal vlottende passiva Totaal Passiva Gewaarborgde leningen

147 1.6 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Inleiding De jaarrekening is opgemaakt met inachtneming van de voorschriften die het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten daarvoor geeft. Algemene grondslagen voor het opstellen van de jaarrekening De waardering van de activa en passiva en de bepaling van het resultaat vindt plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij het desbetreffende balanshoofd anders is vermeld, worden de activa en passiva opgenomen tegen nominale waarden. De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Baten en winsten worden slechts genomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verliezen en risico's die hun oorsprong vinden voor het einde van het begrotingsjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn. Dividendopbrengsten van deelnemingen worden als bate genomen op het moment waarop het dividend betaalbaar gesteld wordt, tenzij garantstellingen zijn afgegeven. Voor arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van een jaarlijks vergelijkbaar volume wordt geen voorziening getroffen of op andere wijze een verplichting opgenomen. De referentieperiode is dezelfde als die van de meerjarenraming; te weten vier jaar. Indien sprake is van (eenmalige) schokeffecten (reorganisaties) dient wel een verplichting gevormd te worden Balans Vaste activa Artikel 59 BBV beschrijft het onderscheid tussen investeringen met uitsluitend maatschappelijk nut in de openbare ruimte en investeringen met een (beperkt) economisch nut. Investeringen die op enigerlei wijze kunnen leiden tot of bijdragen aan het verwerven van inkomsten zijn investeringen met economisch nut. Immateriële vaste activa De immateriële vaste activa worden overeenkomstig de nota Afschrijvingsbeleid en waarderingsgrondslagen gemeente Steenwijkerland niet geactiveerd. Materiële vaste activa met economisch nut. De in erfpacht uitgegeven percelen zijn gewaardeerd tegen de eerste uitgifteprijs (i.c. de waarde die bij eerste uitgifte als basis voor de canonberekening in aanmerking is genomen). De overige investeringen met economisch nut zijn gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Specifieke investeringsbijdragen van derden worden op de desbetreffende investering in mindering gebracht; in die gevallen wordt op het saldo afgeschreven. Slijtende investeringen worden vanaf het moment van ingebruikneming lineair (of annuïtair bij uitzondering) afgeschreven in de verwachte gebruiksduur. Op grondbezit met economisch nut (buiten de openbare ruimte) wordt niet afgeschreven. Bij de waardering wordt in voorkomende gevallen rekening gehouden met een bijzondere vermindering van de waarde, indien deze naar verwachting duurzaam is. 10

148 In het begrotingsjaar heeft een dergelijke vermindering overigens niet plaatsgevonden. Volledigheidshalve vermelden wij dat op investeringen die vóór 2004 gedaan zijn, in het desbetreffende verslagjaar, soms extra is afgeschreven zonder economische noodzaak (ter verlichting van toekomstige lasten). Ook zijn in voorkomende gevallen reserves op dergelijke investeringen afgeboekt. Op grond van artikel 65 van het BBV wordt bij de waardering van de vaste activa rekening gehouden met een vermindering van hun waarde, indien deze vermindering naar verwachting duurzaam is. Op de waarde van activa met economisch nut mogen vanaf reserves niet meer in mindering worden gebracht. Investeringssubsidies en andere bijdragen van derden mogen wel in mindering worden gebracht. Compensabele BTW wordt niet geactiveerd. Het college van burgemeester en wethouders heeft de Nota afschrijvingsbeleid en waarderingsgrondslagen gemeente Steenwijkerland vastgesteld. De gehanteerde afschrijvingstermijnen zijn overeenkomstig. Het college van B&W kan met instemming van de gemeenteraad bewust afgewijken van de opgenomen afschrijvingstabel. Hoofdlijnen afschrijvingstermijnen Grond- en sloopwerken Kabels en leidingen Rioleringen Speelvoorzieningen Waterwerken, Binnenhavens, Wegen verhard, Openbare verlich@ng, Monumenten, Begraafplaatsen Gebouwen ( opstallen)/ Onderwijshuisvesting Gronden Wegen open verharding, Openbaar groen, Parkeerterreinen, Toplaag sportterreinen Onderlaag sporaerreinen Termijn 30 jaar 30 jaar 60 jaar 10 jaar 30 jaar jaar 0 jaar 20 jaar 40 jaar Financiële vaste activa Kapitaalverstrekkingen aan gemeenschappelijke regelingen en leningen u/g zijn opgenomen tegen nominale waarde. Zo nodig is een voorziening voor verwachte oninbaarheid in mindering gebracht. Participaties in het aandelenkapitaal van NV s en BV s ( kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen in de zin van het BBV) zijn gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs van de aandelen. Indien de waarde van de aandelen onverhoopt structureel mocht dalen tot onder de verkrijgingsprijs vindt afwaardering plaats. Tot dusver is een dergelijke afwaardering gelukkig niet noodzakelijk gebleken. Bijdragen aan activa van derden worden gewaardeerd op het bedrag van de verstrekte bijdragen, verminderd met afschrijvingen. De verleende bijdragen worden afgeschreven in de periode waarin het betrokken actief van de derde op basis van de door de gemeente gestelde voorwaarden moet bijdragen aan de publieke taak. 7 Op 14 april 2009 heeft het college van B&W de nota Afschrijvingsbeleid en waarderingsgrondslagen aangepast. De inwerkingtreding is 1 januari

149 Vlottende activa Voorraden De nog niet in exploitatie genomen bouwgronden zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs, tenzij in de toelichting anders is vermeld. Er wordt wel rente bijgeschreven op de boekwaarde van deze voorraden. De als onderhanden werken opgenomen bouwgronden in exploitatie zijn gewaardeerd tegen de vervaardigingsprijs dan wel de lagere marktwaarde. De vervaardigingsprijs omvat de kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend (zoals grondaankopen en kosten van bouw- en woonrijpmaken), alsmede rentekosten en de administratie- en beheerskosten minus de verkregen verkoopopbrengsten. Winsten uit de grondexploitatie worden slechts genomen indien en voor zover die met voldoende mate van betrouwbaarheid als gerealiseerd aangemerkt kunnen worden. De winst wordt genomen indien de resterende investeringen lager zijn dan de negatieve boekwaarde. Vorderingen en overlopende activa De vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Voor verwachte oninbaarheid is een voorziening in mindering gebracht. De voorziening is bepaald op basis van de geschatte inningskansen. Liquide middelen en overlopende posten. Deze activa worden tegen nominale waarde opgenomen. Vaste passiva Voorzieningen Voorzieningen worden gewaardeerd op het nominale bedrag van de betrokken verplichting c.q. het voorzienbare verlies. Onder de voorzieningen zijn ook opgenomen de voorziening riolering en reiniging omdat dit door derden verkregen middelen zijn. Vaste schulden Vaste schulden worden gewaardeerd tegen de nominale waarde verminderd met gedane aflossingen. De vaste schulden hebben een rentetypische looptijd van één jaar of langer. Vlottende passiva De vlottende passiva worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. Borg- en garantstellingen Voor zover leningen door de gemeente gewaarborgd zijn, is buiten telling het totaalbedrag van de geborgde schuldrestanten per einde boekjaar opgenomen. Overigens is in de toelichting op de balans nadere informatie opgenomen. 12

150 2. Toelichting op het overzicht van baten en lasten De presentatie van de rekening geschiedt overeenkomstig de aan ons opgelegde voorschiften, het zogenaamde Besluit Begroting en Verantwoording 2004 en is per programma opgebouwd. In de toelichtingen zijn alle afwijkingen van minimaal of 10% van het budget vermeld. Dit heeft tot gevolg dat enkele malen een relatief gering bedrag in de rekening wordt toegelicht. 2.1 Steenwijkerland werkt en leert De lasten en baten van het programma Steenwijkerland werkt en leert: Overzicht baten en lasten - 1 Steenwijkerland werkt en leert Primitieve Begroting Actuele Begroting bedragen x Rekening 2014 Verschil Saldo van baten en lasten Lasten V Baten N Saldo van baten en lasten V Mutatie reserves Toevoegingen V Onttrekkingen N Mutatie reserves N Resultaat V Af: Incidentele baten en lasten N Materieel resultaat V De belangrijkste verschillen tussen de realisatie na bestemming van de overgehevelde budgetten en de raming na wijziging zijn: bedragen x Belangrijkste afwijkingen Economische Ontwikkeling Industrie Leerlingenvervoer Achterstandsbestrijding Gymnastiekonderwijs Recreatieve voorzieningen Toerisme Overige kleine afwijkingen Totaal afwijkingen Verschil 77 V 473 V 69 V 75 V - 93 N - 22 N 91 V 2 V 672 V Economische zaken Van het budget economische acquisitie en promotie is een bedrag van niet uitgegeven. Binnen het budget visie plattelandseconomie is een bedrag van niet besteed. In het jaar 2014 zijn wel de plannen opgesteld ten behoeve van het stimuleren van de zorgeconomie. Tot uitvoering van de plannen is het nog niet gekomen. Dit heeft mede te maken met het bottom up 13

151 proces. De zogenaamde kenniskring heeft de regie en is verantwoordelijk voor de aansturing van de uitvoering van de diverse projecten. De uitvoering staat nu gepland voor het jaar Industrie Project revitalisering bedrijventerrein In de rekening 2014 is een groot financieel voordeel van opgenomen als resultaat van de financiële afronding van het project revitalisering bedrijventerreinen. De eerste aanzet van de planvorming is in 2009 tot stand gekomen, gevolgd door een uitvoering in In totaliteit is in 2010 een bedrag van ruim 4,4 miljoen beschikbaar gesteld waarvan een bedrag van 1,9 miljoen subsidie van de provincie. Eind december 2014 zijn de laatste verantwoordingen bij de provincie ingediend hetgeen tot gevolg heeft dat de volledige subsidie wordt verkregen en de uitgaven bijna 11% zijn meegevallen. Gedurende het traject is in overleg met de provincie de rotonde Hooidijk nog extra toegevoegd aan dit project. Omdat het een prestatiesubsidie betreft kan het financiële voordeel van toegevoegd worden aan het resultaat De afronding van het project wordt nog aan de gemeenteraad voorgelegd. Daarbij wordt voorgesteld de samenwerking op de bedrijventerreinen voort te zetten in de vorm van parkmanagement. In het afgelopen jaar is daar veel voortgang in geboekt, zoals bijvoorbeeld gezamenlijk accountmanagement, KVO 8 en werkgeversbenadering. De gemeente en BCS 9 hebben daar samen een plan voor geschreven dat ook met de leden van BCS wordt besproken. Leerlingenvervoer In het jaar 2014 hebben 220 kinderen gebruik gemaakt van het leerlingenvervoer. De totale kosten voor het schoolvervoer bedroegen Dit levert een gemiddelde vervoersprijs per leerling op van In de begroting is een bedrag van opgenomen voor het leerlingenvervoer. Er resteert dus nog een bedrag van Ter vergelijking: Jaar Kinderen Totaal Gemiddeld per kind De kosten zijn onder meer afhankelijk van het aantal kinderen per taxi, het aantal kinderen per school en de te overbruggen afstand. Onderwijsachterstandenbeleid Binnen het terrein van het onderwijsachterstandenbeleid wordt ook een harmonisatie van kinderdagverblijven en peuterspeelzalen uitgevoerd. Deze uitvoering en de daarmee gepaard gaande uitgaven hebben niet het verwachtte niveau gehaald in het jaar Door genoemde oorzaak is er een restantbudget overgebleven van Keurmerk Veilig Ondernemen 9 Businessclub Steenwijkerland 14

152 Gymnastiekonderwijs Binnen het product Gymnastiekonderwijs is een nadeel ontstaan van door de extra gymvergoeding aan de schoolbesturen. Deze vergoeding wordt aangewend voor de betaling van de btw belaste huur van de gymzalen. Het hier gemelde nadeel wordt grotendeels gecompenseerd met het voordeel dat wordt gemeld bij het product Binnensport. (programma Steenwijkerland leeft). Toeristisch beleid Het voornemen was om in 2014 te starten met de daadwerkelijke uitvoering van de Investeringsimpuls recreatie en toerisme en om een deel van de TRAP-gelden 2014 hiervoor in te zetten. De provincie Overijssel zou voor deze impuls cofinanciering leveren. Het overleg met de provincie heeft meer tijd in beslag genomen dan gepland, vandaar dat het beschikbare budget tot een bedrag van niet is besteed. Via de Dienst Landelijk Gebied is in 2014 een niet begroot bedrag ontvangen van ruim Dit betrof een verrekening van het deelgebied Rond de Weerribben. Hier stonden nagenoeg geen kosten meer tegenover. IMG duurzame mobiliteit Voor het IMG project duurzame mobiliteit onderdeel Tuk Tuks is een aantal jaren geleden IMGsubsidie gedeclareerd bij de provincie Overijssel. Deze IMG subsidie kan niet worden geeffectueerd, waardoor er een nadeel van ontstaat in de jaarrekening Dit omdat de ondernemers naar nu blijkt niet eerst een beroep hebben gedaan op de provinciale KITO 10 regeling. In 2011 en 2012 zijn voorschotten aan de ondernemers voldaan tot een bedrag van en is als gevolg hiervan een bedrag van uit de reserves gehaald, die achteraf voor een belangrijk deel uit de provinciale KITO regeling gefinancierd moest worden. Over de financiële afwikkeling van deze subsidie is de gemeente in gesprek met de coöperatie Tuk Tuks en de provincie Overijssel, waarbij de inzet is om het totale nadeel van alsnog gecompenseerd te krijgen in het jaar Zodra hierover duidelijkheid bestaat zullen wij u hiervan in kennis stellen. Naast het nadeel van kan op het onderdeel Watertaxi alsnog een bedrag van ruim gedeclareerd worden als IMG bijdrage. Per saldo voor de rekening een nadeel van Recreatieve voorzieningen Binnen de budgetten voor recreatieve voorzieningen is een tekort ontstaan van Hiervoor zijn een aantal oorzaken. Binnen de jachthavens is een klein tekort op zowel de inkomsten als ook de uitgaven. Het onderhoudsbudget voor recreatieve vijvers is licht overschreden. Ook zijn er voor het project de Botterwerf meer kosten gemaakt dan wat met de subsidie kon worden gedekt. Participatiebudget Het participatiebudget wordt besteed aan re-integratietrajecten (via de IGSD) en volwasseneneducatie (via Landstede Zwolle). In het jaar 2014 is hiervoor van het rijk een budget ontvangen van Van dit budget is een bedrag van niet uitgegeven. Op basis van de meeneemregeling Participatiebudget wordt het restant toegevoegd aan de gevormde voorziening. De rijksmiddelen worden vanuit de voorziening in het jaar 2015 weer toegevoegd aan het beschikbare budget. De stand van de voorziening bedraagt per 1 januari Overheveling van budgetten Kwaliteitsimpuls Toerisme Overijssel 15

153 Ultimo 2014 is in de rekening een aantal budgetten als te bestemmen aangemerkt teneinde de uitvoering in 2015 te waarborgen. De te bestemmen budgetten voldoen aan de uitgangspunten van onze nota Budgetbeheer en zijn in de raadsvergadering van 17 maart 2015 door u vastgesteld. Daardoor maken ze onderdeel uit van de rekening bedragen x Bestemde budgetten Bedrag Toerisme: Waterreijk Weerribben en Wieden 405 Afronding - Totaal bestemde budgetten 405 In de analyse van de beleidsproducten is met deze bestemming al rekening gehouden. Waarvan incidenteel gerealiseerd De richtlijnen schrijven voor dat in de rekening de incidentele baten en lasten moeten worden toegelicht. In dit programma hebben deze op hoofdlijnen betrekking op: o o o o o o Investeringen met een dekking uit reserves die, op grond van de regelgeving, via de exploitatie worden verantwoord. Afrekening 2013 en 2014 Noordwestgroep Hogere rijksbijdrage WWB Dotatie voorziening meeneemregeling participatiewet Afrekening project revitalisering bedrijventerreinen Verrekening Dienst Landelijk Gebied 16

154 2.2 Steenwijkerland leeft De lasten en baten van het programma Steenwijkerland leeft: Overzicht baten en lasten - 2 Steenwijkerland leeft Primitieve Begroting Actuele Begroting bedragen x Rekening 2014 Verschil Saldo van baten en lasten Lasten V Baten V Saldo van baten en lasten V Mutatie reserves Toevoegingen N Onttrekkingen N Mutatie reserves N Resultaat V Af: Incidentele baten en lasten N Materieel resultaat V De belangrijkste verschillen tussen de realisatie na bestemming van de overgehevelde budgetten en de raming na wijziging zijn: bedragen x Belangrijkste afwijkingen Sport algemeen Binnensportaccommodaties Buitensportaccommodaties Multifunctionele accommodaties en dorpshuizen WWB, incl afrek IGSD Hulpverlening Huishoudelijke verzorging (WMO) Jeugd- en jongerenwerk Individuele voorzieningen (WMO) Overige kleine afwijkingen Totaal afwijkingen Verschil 60 V 84 V 27 V 64 V N - 20 N 530 V 40 V 391 V 28 V 541 V Sport algemeen Er is een voordeel ontstaan van op de te verstrekken sportsubsidies, uitgesplitst in op de reguliere subsidies aan de diverse verenigingen en op het jeugdsportfonds Overijssel. Voor het jeugdsportfonds is een bedrag opgenomen van in de begroting, terwijl er maar voor aan declaraties is ingediend. In het jaar 2012 is een krediet beschikbaar gesteld van voor het realiseren van een nieuwe sportaccommodatie voor De But en voor Robin Hood. Na overleg en met instemming van de belastingdienst is de btw verrekend, waarna in 2014 een financiële meevaller is ontstaan van Binnensport Binnen het product Binnensport is een voordeel ontstaan van Dit overschot wordt voor het grootste gedeelte veroorzaakt door de btw-constructie, die is gekozen om een voordeel te behalen 17

155 binnen dit product (gymzalen en de (investeringen ten laste van de) reserve onderwijshuisvesting). Schoolbesturen krijgen een extra gymvergoeding, die vervolgens aangewend dient te worden voor de betaling van de btw belaste huur van de gymzalen. Het hier gemelde voordeel wordt als nadeel gemeld bij het product Gymnastiekonderwijs (programma Steenwijkerland werkt en leert). Buitensport Binnen het product Buitensport is een voordeel ontstaan van De oorzaak is doordat de kleedaccommodatie Oldemarkt is gerealiseerd voor een lager bedrag dan begroot. Multifunctionele accommodaties Er heeft een afrekening plaatsgevonden met de provincie Overijssel over de ILG (Investeringen Landelijk Gebied) gelden, o.a. voor de diverse multifunctionele accommodaties. Dit heeft een extra inkomst opgeleverd van Op het exploitatiebudget van de diverse accommodaties resteert daarnaast nog een bedrag van Overzicht afwijkingen IGSD Steenwijkerland - Westerveld In de rekening is een totaal nadelig resultaat IGSD opgenomen van Dit nadeel kan als volgt worden verklaard: In de gemeentelijke jaarrekening is geen voorziening meer opgenomen voor dubieuze debiteuren van de IGSD. Met ingang van het jaar 2014 is deze voorziening op advies van de accountant ondergebracht bij de IGSD omdat niet de gemeente, maar de IGSD verantwoordelijk is voor het opleggen, verwerken, verantwoorden en beoordelen van deze vorderingen. Voor de waarschijnlijk oninbare vorderingen heeft de IGSD een voorziening getroffen. Hierdoor ontstaat in onze jaarrekening een eenmalig nadeel van Op de programmakosten (WWB, IOAW, IOAZ, BBZ en minimabeleid) is een tekort ontstaan van Op de apparaatskosten is een overschrijding ontstaan van Deze overschrijding heeft vooral betrekking op ontstane frictiekosten in verband met de samenwerking met de Noordwestgroep ( ). Nog te betalen btw ( ) en de te betalen salariskosten van de voormalig directeur van de IGSD. Overzicht van de diverse afwijkingen IGSD: Financiële afwijkingen IGSD Verstrekte uitkeringen WWB Terugvordering en verhaal Voorziening Dubieuze debiteuren Ontvangsten WWB I-deel Zelfstandigen IOAW IOAZ Schuldhulpverlening Minimabeleid Apparaatskosten IGSD Overig Totaal afwijkingen bedragen x Verschil 253 N 136 V 298 N 5 V 52 N 46 N 147 V 2 V 31 N 267 N 6 N 663 N 18

156 Het gemiddeld aantal verstrekte uitkeringen is in 2014 uitgekomen op 825 (per 1 januari 2014: 789 / per 1 januari 2015: 861). In de begroting is uitgegaan van een gemiddeld aantal van 820. De gemiddelde kosten per uitkering zijn uitgekomen op een bedrag van (begroot ). Er is een bedrag van aan WWB uitkeringen uitbetaald. De jaarrekening 2014 van de IGSD is / wordt overigens met een separaat voorstel aan u voorgelegd. Hierbij worden de diverse afwijkingen nog nader toegelicht. Hulpverlening Door de forse bezuinigingen op de subsidie aan welzijnstichting Timpaan en door de tot voor kort nog voorgenomen verhuizing naar het kulturhus heeft Timpaan de huur opgezegd van het gebouw De Buuzepolle te Giethoorn. Daarnaast zijn er minder welzijnssubsidies uitbetaald. Per saldo ontstaat een nadeel van Huishoudelijke verzorging (WMO) De huishoudelijke verzorging laat een positief resultaat zien van op een begrotingsbudget van 2,7 miljoen, die bestaat uit de onderdelen: 1. Huishoudelijke verzorging ( zorg in natura / Alfa) Huishoudelijke verzorging (PGB) Maatschappelijke ondersteuning De lasten zijn 11% lager dan begroot De sterk ingezette daling van de zorguren in 2013 met 15% is in 2014 nog verder toegenomen met 3%. In de najaarsnota was al rekenschap gehouden met een verlaging van de lasten als gevolg van deze trend. Uiteindelijk blijkt dit nog financieel gunstiger uit te vallen dan in oktober voorzien. In vergelijking tot 2013 nemen de lasten in 2014 met af. 2. De lasten zijn 53% lager dan begroot Ondanks een bijna stabiele omvang van het aantal PGB is het financiële voordeel op dit onderdeel bijna Dit omdat de beschikte voorzieningen niet ten volle benodigd zijn / benut zijn. 3. Het voordeel is toe te schrijven aan niet noodzakelijke kosten voor crisissituaties. 19

157 Jeugdbeleid Binnen het jeugdbeleid zijn minder subsidies uitbetaald. Ook verloopt de jongerenparticipatie moeizaam, waardoor o.a. de jongerenraad niet van de grond is gekomen en het hiervoor gereserveerde budget niet is uitgegeven. Het totaal positief financiële resultaat bedraagt Individuele voorzieningen (WMO) De uitgaven voor individuele voorzieningen laten een voordeel van zien op een begrotingsbudget van bijna 2,1 miljoen. Het financiële voordeel bestaat uit de onderdelen: 1. Individuele voorzieningen Wonen Individuele voorzieningen Rollen Individuele voorzieningen Vervoer Individuele voorzieningen voorbereiding decentralisaties De lasten bedragen 37% lager dan begroot. In de najaarsnota 2014 was dit budget al bijgesteld tot Dit op basis van onder meer de lasten 2013 die hebben bedragen. Uiteindelijk blijken de lasten in 2014 uit te komen op Dat deze kosten moeilijk in te schatten zijn blijkt uit het feit dat de lasten in 2013 en 2012 respectievelijk en bedroegen. Per bedraagt het aantal actuele voorzieningen voor onderhoud wonen 100. De lasten in 2014 zijn extra laag omdat er geen grote verbouwingen hebben plaatsgevonden. 2. De lasten zijn bijna 20% lager dan begroot De ingezette daling van de lasten in 2013 met ten opzichte van 2012 is in 2014 gecontinueerd op het niveau van Begroot was een bedrag van Het aantal actuele voorzieningen rollen voor huur en onderhoud is in 2014 bijna stabiel met 535 per ultimo 2014, na een daling in De lasten zijn bijna 17% lager dan begroot Ook hier is een opvallende daling van de lasten waarneembaar. Dit vanwege een daling in het aantal vervoersvoorzieningen van per 1 januari naar per ultimo Begroot was een bedrag van , de lasten 2014 bedroegen Dit zijn met name voorbereidingskosten om de in 2015 doorgevoerde decentralisatie van taken voor de gemeente Steenwijkerland adequaat te kunnen verwerken. Overheveling van budgetten 2014 Ultimo 2014 is in de rekening een aantal budgetten als te bestemmen aangemerkt teneinde de uitvoering in 2015 te waarborgen. De te bestemmen budgetten voldoen aan de uitgangspunten van onze nota Budgetbeheer en zijn in de raadsvergadering van 17 maart 2015 door u vastgesteld. Daardoor maken ze onderdeel uit van de rekening bedragen x Bestemde budgetten Bedrag Gezondheidszorg: Gezond in de Stad (GIDS) 53 Hulpverlening: Mantelzorg 19 Zwembaden: Groot onderhoud 420 Afronding - Totaal bestemde budgetten

158 In de analyse van de beleidsproducten is met deze bestemming al rekening gehouden. Waarvan incidenteel gerealiseerd De richtlijnen schrijven voor dat in de rekening de incidentele baten en lasten moeten worden toegelicht. In dit programma hebben deze op hoofdlijnen betrekking op: o o o o o Investeringen met een dekking uit reserves die, op grond van de regelgeving, via de exploitatie worden verantwoord, inclusief afrekening IMG investering De Meenthe, dorpshuis Kalenberg Afrekening 2013 Stichting Waterwyck, subsidie de Korf en stichting Present Afrekening IMG dorpshuizen Afrekening investering sportaccommodatie Robin Hood / De But Frictiekosten samenvoeging NWG/IGSD en Btw IGSD 21

159 2.3 Steenwijkerland woont De lasten en baten van het programma Steenwijkerland woont: Overzicht baten en lasten - 3 Steenwijkerland woont Primitieve Begroting Actuele Begroting bedragen x Rekening 2014 Verschil Saldo van baten en lasten Lasten V Baten N Saldo van baten en lasten V Mutatie reserves Toevoegingen N Onttrekkingen N Mutatie reserves N Resultaat V Af: Incidentele baten en lasten V Materieel resultaat N De belangrijkste verschillen tussen de realisatie na bestemming van de overgehevelde budgetten en de raming na wijziging zijn: bedragen x Belangrijkste afwijkingen Monumenten Bestemmingsplannen Stads- en dorpsvernieuwing Bouw- en sloopvergunningen Exploitatie-overeenkomsten Grondzaken Overige kleine afwijkingen Totaal afwijkingen Verschil 58 V N - 72 N N 60 V 440 V - 11 N 237 V Monumenten Er is een overschot op het product Monumenten van Dit wordt onder andere veroorzaakt door een niet benutte stelpost van Daarnaast zit er een voordeel op de uit te keren subsidies van Het is van te voren altijd lastig inschatten voor welke gemeentelijke- en rijksmonumenten in het kader van onderhoud subsidie aangevraagd zal worden. Daarnaast is de hoogte van het subsidiebedrag afhankelijk van de investeringskosten. Op de presentiegelden zit een voordeel van Tenslotte zit er nog een voordeel op de kosten voor de uitvoering van de wet archeologische monumentenzorg, hier is de uitgave afhankelijk van de vraag naar onderzoek. Ook dit is van te voren lastig in te schatten. Het voordeel hierop bedraagt Bestemmingsplannen Leges bestemmingsplannen Er zijn minder aanvragen om aanpassing van bestemmingsplannen binnengekomen en daardoor ook minder legesinkomsten ontvangen dan verwacht. Het tekort op de leges bedraagt

160 Overigens is inmiddels het aantal aanvragen vanaf 2015 bijgesteld van 30 naar 20 plannen. Planschade Bij het wijzigen van bestemmingsplannen loopt de gemeente het risico dat er door burgers een beroep wordt gedaan op een planschadevergoeding. Dit jaar heeft de planschade een tekort opgeleverd van Omdat er een reserve Planschade (stand ) is gevormd, wordt geadviseerd om genoemd tekort ten laste van deze reserve te brengen. Bij de bestemming van het rekeningresultaat wordt dit dan ook aan u voorgesteld. Pilot stadsranden Vollenhove - Blokzijl Het projectbudget van de pilot stadsranden is overschreden met een bedrag van Er was meer afstemmingsoverleg met initiatiefnemers en betrokkenen nodig dan eerder was voorzien. Stads- en dorpsvernieuwing In het kader van de ontwikkeling van het Voorpoortgebied in Vollenhove is in het jaar 2011 besloten om de locatie van supermarkt C1000 aan te kopen. In afwachting van een nieuwe locatie voor de supermarkt is het gebouw verhuurd geweest. De huuropbrengsten zijn gebruikt om de uit de aankoop voortvloeiende kapitaallasten te dekken. In 2014 is het gebouw voor een gedeelte gesloopt en voor een gedeelte verkocht. Het is de verwachting dat binnenkort nog het laatste gedeelte van het gebouw wordt verkocht. Het nu verkochte gedeelte heeft een boekwaardeverlies opgeleverd van Daarnaast is er een nadeel ontstaan van door het niet ontvangen van de gehele jaarhuur. Vooraf was overigens voorzien dat de huurinkomsten zouden stoppen. Immers inzet van alle activiteiten was juist om de C1000 te verplaatsen, waarna de achtergebleven locatie zou worden gesloopt dan wel verkocht. Bij de Perspectiefnota 2015 zullen wij de structurele financiële gevolgen in beeld brengen. Er is ook nog een tekort ontstaan van bij de herontwikkeling van de Spijkervetstallen, voornamelijk veroorzaakt door een niet ontvangen subsidie ter hoogte van van de provincie Overijssel. Om in aanmerking te komen voor de subsidie van de provincie moest er door een adviesbureau een transformatieplan worden opgesteld. Hier is uiteindelijk vanaf gezien. Ervaringen elders leerden dat een transformatieplan veelal niet leidt tot concrete invulling. Zoals bekend zijn er vervolgens wel afspraken gemaakt met Walas. Binnenkort brengen wij de verdere ontwikkelingen ten aanzien van de Spijkervetstallen in beeld. Exploitatieovereenkomsten Op de diverse afgesloten exploitatie-overeenkomsten is een totaal voordeel ontstaan van Omgevingsvergunningen Voor 2014 werd een forse afname van de inkomsten verwacht omdat er geen grote bouwprojecten zijn geweest. Bij de najaarsnota zijn de inkomsten ook reeds afgeraamd. In 2014 is het aantal ingediende bouwaanvragen (voor zowel grote als kleine bouwaanvragen) teruggelopen als gevolg van de economische ontwikkelingen. We hebben pas in 2014 te maken gekregen met deze ontwikkeling terwijl de verwachting was dat dit al in eerdere jaren zijn beslag zou krijgen. Een tendens op dit ogenblik is dat er meer geïnvesteerd wordt in verbouwingen van woningen, als in het plegen van nieuwbouw. Daarnaast zijn investeringen in grote nieuwbouwprojecten binnen de gemeente Steenwijkerland niet van toepassing. Voor 2015 is de verwachting dat in deze ontwikkeling weinig zal veranderen. Het nadeel voor de jaarrekening bedraagt

161 Grondzaken Door de verkoop van onroerende zaken (voornamelijk grond) is een voordeel ontstaan van ruim Overheveling van budgetten 2014 Ultimo 2014 is in de rekening een aantal budgetten als te bestemmen aangemerkt teneinde de uitvoering in 2015 te waarborgen. De te bestemmen budgetten voldoen aan de uitgangspunten van onze nota Budgetbeheer en zijn in de raadsvergadering van 17 maart 2015 door u vastgesteld. Daardoor maken ze onderdeel uit van de rekening bedragen x Bestemde budgetten Bedrag Ruimtelijke ordening: Act. bestemmingsplannen 65 Woonbeleid: Nieuw woonbeleid, Regionale woonvisie 13 Bouw -en sloopvergunningen: Visiedocument Welstandsnota 37 Afronding - Totaal bestemde budgetten 115 Waarvan incidenteel gerealiseerd De richtlijnen schrijven voor dat in de rekening de incidentele baten en lasten moeten worden toegelicht. In dit programma hebben deze op hoofdlijnen betrekking op: o o o Investeringen met een dekking uit reserves die, op grond van de regelgeving, via de exploitatie worden verantwoord Afronding exploitatieovereenkomsten Verkoop onroerende zaken 24

162 2.4 Steenwijkerland schoon, heel en veilig De lasten en baten van het programma Steenwijkerland schoon, heel en veilig: Overzicht baten en lasten - 4 Steenwijkerland schoon, heel en veilig Primitieve Begroting Actuele Begroting bedragen x Rekening 2014 Verschil Saldo van baten en lasten Lasten N Baten V Saldo van baten en lasten N Mutatie reserves Toevoegingen N Onttrekkingen V Mutatie reserves N Resultaat N Af: Incidentele baten en lasten V Materieel resultaat N De belangrijkste verschillen tussen de realisatie na bestemming van de overgehevelde budgetten en de raming na wijziging zijn: bedragen x Belangrijkste afwijkingen Brandweer Wegen, straten en pleinen Openbare verlichting Oeververbindingen Verkeersmaatregelen Openbaar vervoer Parkeren Baten Afvalverwijdering Maatschappelijk vastgoed Overige kleine afwijkingen Totaal afwijkingen Verschil 211 V 88 V 67 V - 63 N - 21 N 43 V - 83 N N N - 5 N N Veiligheidsregio en rampenbestrijding Na een gedegen voorbereiding is door een wetswijziging ingaande 1 januari 2014, de gemeentelijke brandweer ondergebracht bij de Veiligheidsregio (VR), een al bestaande gemeenschappelijke regeling van gemeenten rondom Zwolle. Uit de najaarsnota 2014 van de vernieuwde VR, behandeld in de raadsvergadering van februari 2015, is gebleken dat er een groot overschot wordt verwacht bij de jaarrekening. Het voordeel is vooral (incidenteel) veroorzaakt door het in eerste instantie uitstellen van vervangingsinvesteringen en het terughoudend omgaan met het invullen van vacatures in de nieuwe organisatie. Voor de gemeente Steenwijkerland is het overschot becijferd op en is verwerkt in onze jaarrekening. Ook is er een voordeel ontstaan van door een verlegde btw teruggave van de VR over het jaar

163 Naast genoemde voordelen zijn er ook nog tegenvallers te melden die betrekking hebben op de regionalisatie van de brandweer. Door een foutieve interne doorbelasting aan de brandweer ontstaat er een nadeel van De huur die betaald wordt door de VR voor de diverse brandweerkazernes in Steenwijkerland is begroot op een bedrag van De werkelijke huuropbrengst bedraagt Per saldo dus een nadeel van In het jaar 2014 stond nog (ten onrechte) een opbrengst van bij dit product geraamd voor de leges van omgevingsvergunningen. Door het vertrek van de brandweer behoort deze raming thuis bij het product Omgevingsvergunningen (programma Schoon, heel en veilig). Het tekort van dat is gemeld bij de leges omgevingsvergunningen dient eigenlijk nog opgehoogd te worden met het hier gemelde bedrag van Bij het product Rampenbestrijding is een budget van opgenomen voor het geval er kosten moeten worden gemaakt indien zich een ramp voordoet. Gelukkig is er geen beroep gedaan op het gereserveerde bedrag. Ook is er een bedrag van niet benut voor o.a. opleiding en onderzoek. Het totale voordeel voor de jaarrekening 2014 op het gebied van de Veiligheidsregio en de rampenbestrijding bedraagt Wegen straten en pleinen Het overschot op wegen van ontstaat enerzijds door een voordeel op het project Woldpoort van In de rekening 2013 hebben wij uit risico-overwegingen een verlies opgenomen van Dit betrof een kavel ten behoeve van de uitbreiding / renovatie van Prinsenhoven. In 2014 heeft deze verkoop alsnog plaatsgevonden. Daarnaast is er een nadeel op de waterschapslasten van ca Het waterschap heeft een andere systematiek toegepast waardoor ons areaal op een andere manier is berekend. Dit is voor de gemeente een nadelige manier. Ondanks het feit dat er hier kritische vragen over zijn gesteld heeft het waterschap deze systematiek niet veranderd of is ons anderszins tegemoet gekomen. Het nadeel heeft bovendien een structureel karakter. Door een hogere bijdrage aan integraal uitgevoerde projecten is nog een nadeel ontstaan van ca Per saldo ontstaat derhalve een voordeel van Openbare Verlichting Het overschot op openbare verlichting bedraagt Op het onderhoudsbudget resteert een budget van doordat niet alle onderhoudswerkzaamheden in 2014 plaats konden vinden. Het voordeel op elektriciteitskosten bedraagt Bij de najaarsnota is door een verwachte overschrijding een bedrag van bijgeboekt. Deze verwachte overschrijding is uiteindelijk beperkt tot waarmee nog resteert als voordeel. Verkeersmaatregelen Omdat voor 1 januari nog allerlei werkzaamheden (waaronder het ombouwen naar blauwe zones) dienden te worden verricht als voorbereiding op het afschaffen van betaald parkeren is een tekort ontstaan van Openbaar Vervoer Door een overschot op het budget voor de regiotaxi ontstaat een voordeel van Van de provincie is onder andere een positieve afrekening over 2013 ontvangen. 26

164 Oeververbindingen Het tekort op oeververbindingen kent een aantal oorzaken. De inkomsten aan bruggelden blijven al jaren achter bij de begroting, in 2014 ging het om Bij de PPN zal een voorstel worden gedaan dit structureel af te ramen. Daarnaast is het noodzakelijk geweest vooruitlopend op het herstel van de kademuur in Blokzijl een aantal voorbereidingen te treffen. De kosten die hiermee gemoeid zijn bedragen Het overige tekort wordt veroorzaakt door een aantal schades, noodreparaties en door personele inzet in verband met onderbezetting. Parkeren Het tekort van bestaat uit een tekort op de inkomsten van en een tekort op de uitgaven van Het tekort op de inkomsten bestaat enerzijds uit lagere parkeerinkomsten van en anderzijds uit een nadeel op de parkeerboetes van Het tekort op de uitgaven wordt veroorzaakt door het project cultuurhistorische kwaliteit Blokzijl wat wordt afgesloten met een tekort van Het overige tekort wordt veroorzaakt door de begeleiding in het kader van digitalisering parkeervergunningen, OZB uitgaven op de parkeergarage en door activiteiten die gerelateerd kunnen worden aan het besluit rondom afschaffen betaald parkeren. Openbaar groen De realisatie van de brede school De Zuidwester bestaat uit diverse onderdelen. (school, sportzaal, onderdeel De Korf, openbaar gebied). Deze onderverdeling is noodzakelijk vanwege het verschillende btw-regiems op de diverse gebieden. Het openbare gebied is uitgebreid door ook de speelplaats te betrekken. Gevolg is echter dat dit onderdeel als gevolg hiervan is overschreden met Deze overschrijding is afgedekt door een niet begrote bijdrage van de reserve onderwijshuisvesting. Het gehele project wordt namelijk bekostigd vanuit onderwijshuisvesting. Hiervoor is gekozen omdat het nog te realiseren overschot op de overige investeringen, lagere kapitaallasten tot gevolg hebben, die structureel ten gunste van deze reserve komt, terwijl nu sprake is van een eenmalig nadeel. Dit nadeel zou ten onrechte ten laste van de rekening 2014 komen, hetgeen vanwege de gesloten huishouding onderwijshuisvesting niet de beleidslijn is. Per saldo is er geen nadeel voor de rekening Afval en afvalstoffenheffing De opbrengsten Afvalstoffenheffing zijn lager dan begroot. Dit nadeel wordt toegelicht en verrekend met het voordeel van op de afvalverwijderingskosten die in het programma Duurzaam zijn opgenomen. Per saldo is het resultaat nihil omdat het negatieve saldo van aan de egalisatievoorziening reiniging wordt toegevoegd. Voor een volledige toelichting verwijzen wij u naar het programma duurzaam. Riolering en rioolrechten Notitie riolering ( Verplichte regelgeving commissie BBV 11 ) Door de commissie BBV zijn in 2009 en 2012 verschillende notities met stellige uitspraken verschenen die uitgevoerd moeten worden bij de administratieve verwerking van het product rioleringen. Hierover bent u de afgelopen jaren in de vastgestelde rekeningen geïnformeerd. Wij moeten deze stellige uitspraken naleven omdat wij anders niet voldoen aan het BBV en de accountant onze rekening vervolgens niet zal goedkeuren. 11 Besluit Begroting en Verantwoording 27

165 In november 2014 heeft de commissie wederom een aanpassing doorgevoerd in de regelgeving van de riolering door opnieuw een notitie riolering te laten verschijnen. Wij hebben u hier nog niet over kunnen informeren. Wel hebben wij de verplichte aanpassingen doorgevoerd in deze rekening. In het kort komt het er op neer dat wij de reserve riolering, ingesteld in 2008, naar aanleiding van een van de vorige verplicht uit te voeren notities van de commissie BBV, moeten opheffen en een voorziening hebben ingesteld met een gelijke strekking, die gold voor de reserve. Al met al zijn er geen gevolgen doorgevoerd die ons principe van door derden beklemde middelen doen doorkruizen. Dit houdt in dat de gemeente Steenwijkerland deze voorziening/reserve heeft kunnen vormen door de aan de burger opgelegde belastingen. De gemeente Steenwijkerland heeft altijd het principe gehanteerd dat deze middelen terug dienen te vloeien naar de belastingbetaler. Bijvoorbeeld in de vorm van lastenverlichting en realisatie van 100% kostendekkendheid. In vakjargon wordt dit uitgelegd als door derden beklemde middelen. Deze middelen worden hierdoor niet aangewend anders op het gebeid van riolering. Ondanks het feit dat de nieuwe notitie de mogelijkheid in zich heeft om een deel van de belastingen ten gunste van de rekening te brengen is dit niet gebeurd, omdat wij vasthouden aan dit ingenomen principe. Wij hebben in de rekening twee voorzieningen opgenomen te weten voorziening riolering exploitatie en voorziening riolering investering. Riolering Het exploitatieresultaat riolering valt uiteen in twee onderdelen, te weten het resultaat op de kapitaallasten en de overige exploitatiebudgetten. Het resultaat op de kapitaallasten bedraagt positief en is toegevoegd aan de voorziening rioleringinvesteringen. Dit resultaat is met name gerealiseerd doordat de bijdrage van voor projecten in 2014 niet is benut en kapitaalsinvesteringen die goedkoper uitvallen. Het overige exploitatieresultaat bedraagt negatief. Vanwege calamiteiten en ad-hoc maatregelen als gevolg van hevige regenval (o.a. in Giethoorn waar rioolgemalen dienden te worden leeggepompt) is een tekort ontstaan van Binnen de algemene kosten is een nadeel ontstaan van Belangrijkste oorzaak was een verloren rechtszaak waardoor de gemeente niet schadeloos werd gesteld voor gemaakte kosten voor De energiekosten sloten nog met een nadeel van Aan inkomsten is meer binnengekomen dan begroot. De inkomsten voor grootverbruikers waren hoger dan begroot en er waren minder verminderingen dan regulier. Voor de rest zijn de inkomsten redelijk conform de begroting (geschatte inkomsten circa 5,5 miljoen) geweest. Naast bovengenoemde exploitatie komt het onderdeel water ten laste van de voorziening riolering (exploitatie). Hierop is een nadeel ontstaan van Dit wordt met name veroorzaakt doordat een project in Giethoorn reeds in 2014 is gestart. Dit wordt echter gecompenseerd met het budget wat beschikbaar is voor Aangezien de geschatte kosten daarvoor bedragen zal dit worden verrekend met het budget voor In 2015 zal er dus weer in de voorziening worden gestort. Het baggerproject van de watergang rondom de Bentpolder zuidwest in Vollenhove is afgesloten met een nadelig resultaat van

166 Het resultaat 2014 riolering en rioolrechten: bedragen x Mutaties Reserve en Voorziening Riolering Verschil Dotaties Dotatie reserve riolering Kapitaallasten investeringen cf begroting 2 V Kapitaallasten investeringen - Dotatie reserve Riolering 2 V Dotatie voorziening Riolering investeringen Kapitaallasten investeringen notitie BBV Kapitaallasten investeringen Dotatie voorziening Riolering investeringen Dotatie voorziening Riolering exploitatie Dotatie conform begroting Onderhoudslasten en planvorming Algemeen Energie Hogere inkomsten Dotatie voorziening Riolering exploitatie Totaal dotaties Onttrekkingen Onttrekking voorziening Riolering exploitatie Onttrekking conform begroting Tekort Baggeren Onttrekking voorziening Riolering Onttrekkingen Onttrekking voorziening Riolering investeringen Baggeren Vollenhove Onttrekking voorziening Riolering Onttrekking reserve Riolering Opheffing reserve conform notitie BBV Onttrekking reserve Riolering Totaal Onttrekkingen Totaal afwijkingen V 121 V V 50 V - 40 N - 39 N - 8 N 102 V 65 V V N N N - 36 N - 36 N N N N N Voor een volledig beeld geven wij de ontwikkelingen van de reserve en de voorziening weer: bedragen x Reserve en voorziening riolering Saldo Saldo Stortin- Onttrek- Aanwen gen kingen dingen Reserve riolering Egalisatievoorziening riolering (investeringen) Egalisatievoorziening riolering (exploitatie) Totaal

167 In bovenstaande tabel zijn zowel de begrote onttrekkingen en dotaties 12 opgenomen alsmede het resultaat Maatschappelijk vastgoed Ultimo 2014 is de voorziening maatschappelijk vastgoed opnieuw berekend. Deze voorziening is gevormd om voor de komende 10 jaren het onderhoud van maatschappelijk vastgoed te kunnen uitvoeren. De huidige omvang van de voorziening en de te verwachten kosten zal in 2020 tot een negatieve stand van de voorziening leiden. Per ultimo 2021 is deze evenwel wederom positief. Per jaar zal moeten worden bezien of in de begrotingsperiode de voorziening op een positief saldo uitkomt. Het tekort op maatschappelijk vastgoed bedraagt De onderhoudsbudgetten worden verrekend met de voorziening en daar is geen tekort ontstaan. Het tekort wordt met name veroorzaakt door een tekort op de energielasten van Daarnaast vallen de huurinkomsten lager uit dan begroot en is er een tekort op de verzekeringskosten. Overheveling van budgetten 2014 Ultimo 2014 is in de rekening een aantal budgetten als te bestemmen aangemerkt teneinde de uitvoering in 2015 te waarborgen. De te bestemmen budgetten voldoen aan de uitgangspunten van onze nota Budgetbeheer en zijn in de raadsvergadering van 17 maart 2015 door u vastgesteld en maken daardoor onderdeel uit van de rekening bedragen x Bestemde budgetten Bedrag Openbaar groen: Pilot Noordwestgroep 70 Openbaar groen: Faillissement 45 Oeververbindingen: Bruggen Belt-Schutsloot 250 Verkeersmaatregelen Ossenzijl 13 Afronding - Totaal bestemde budgetten 378 In de analyse van de beleidsproducten is met deze bestemming al rekening gehouden. Waarvan incidenteel gerealiseerd De richtlijnen schrijven voor dat in de rekening de incidentele baten en lasten moeten worden toegelicht. In dit programma hebben deze op hoofdlijnen betrekking op: o Investeringen met een dekking uit reserves die, op grond van de regelgeving, via de exploitatie worden verantwoord o Stortingen en onttrekkingen reserve riolering en voorziening riolering en reiniging. o Kosten onkruidbestrijding, beregeningsinstallatie, elektra jachthavens en energie Openbare verlichting o Verkoop grond Woldpoort o Afrekening Veiligheidsregio Conform primitieve begroting en bijstellingen in Perspectiefnota en najaarsnota

168 2.5 Steenwijkerland duurzaam De lasten en baten van het programma Steenwijkerland duurzaam: Overzicht baten en lasten - 5 Steenwijkerland duurzaam Primitieve Begroting Actuele Begroting bedragen x Rekening 2014 Verschil Saldo van baten en lasten Lasten V Baten V Saldo van baten en lasten V Mutatie reserves Toevoegingen N Onttrekkingen Mutatie reserves N Resultaat V Af: Incidentele baten en lasten N Materieel resultaat V De belangrijkste verschillen tussen de realisatie na bestemming van de overgehevelde budgetten en de raming na wijziging zijn: bedragen x Belangrijkste afwijkingen Milieubeheer Afvalverwijdering Overige kleine afwijkingen Totaal afwijkingen Verschil 107 V 651 V - 2 N 756 V Afval en afvalstoffenheffing Het negatieve resultaat van bij afval wordt verklaard door enerzijds een nadeel op de inkomsten van en anderzijds een voordeel op de lasten van Het nadeel op de inkomsten wordt verklaard door de positieve afrekeningen voor de burger. Het blijkt dat de eerdere voorspellingen over het goede scheidingsgedrag van de burger bewaarheid zijn. Het gemiddeld aantal aangeleverde zakken ligt fors lager dan waar bij de voorschotnota van is uitgegaan. Het voordeel op de lasten wordt voor veroorzaakt doordat de kosten voor de aanpak van zwerfafval lager uitvallen dan begroot. In samenwerking met de ROVA is de campagne Mooi Schoon opgestart. Dit traject loopt naast onze reguliere uitgaven voor zwerfafval. Het budget voor de afvalinzamelingsstructuur, wat is bestemd voor het onderhoud aan ondergrondse inzamelingssystemen en het inrichten/aanpassen van containerverzamelplaatsen sluit met een overschot van De kosten voor kwijtschelding zijn lager dan begroot doordat de kwijtschelding wordt gebaseerd op het gemiddeld aantal ledigingen. Doordat dit lager is dan begroot ontstaat hier een voordeel. De subsidies, ontvangen van het Afvalfonds voor de inzameling van papier, glas en kunststof is hoger dan begroot. Dit komt door de betere afvalscheiding. De kosten voor de inzameling van oud papier zijn lager dan begroot vanwege een gunstige oud papier prijs. De kosten voor de inzameling van de ROVA vallen lager uit dan begroot. Er zit een voordeel op de kosten voor 31

169 de inzameling van restafval en de logistieke kosten vallen gunstig uit. De kosten voor de inzameling van GFT afval is echter hoger dan begroot. bedragen x Financiële afwijkingen Afval en afvalstoffenheffing Exploitatie Reiniging Afvalinzamelingstructuur Lagere lasten inzameling oud papier Subsidies afvalfonds Kwijtschelding Kosten aanpak zwerfafval Kosten inzameling ROVA Kapitaallasten Diversen Subtotaal Lasten Lagere inkomsten ( programma schoon heel en veilig ) Resultaat 2014 Dotatie voorziening Reiniging Dotatie aan de voorziening ( conform begroting na wijziging ) Dotatie voorziening Reiniging Onttrekking voorziening Reiniging Onttrekkingen conform begroting Onttrekking exploitatieresultaat Project duurzaam afvalbeheer Afronding Onttrekking voorziening Reiniging Totaal mutatie voorziening Reiniging Verschil 19 V 17 V 25 V 33 V 32 V 189 V 6 V - 3 N 318 V N N 168 V 168 V N N N 1 V N N Voor een volledig beeld geven wij de ontwikkelingen van de voorziening weer: Voorziening reiniging Saldo Stortingen Onttrekkingen bedragen x Saldo Aanwen dingen Egalisatievoorziening reiniging Totaal Milieubeheer Binnen Milieubeheer is een voordeel ontstaan van De voornaamste oorzaak is een overschot bij de subsidie voor duurzaam bouwen. Daarnaast is er een voordeel op de SLOK (Stimulering LOKale initiatieven) en zit er een voordeel op de kosten voor bodemonderzoeken. Tenslotte is er nog een voordeel ontstaan omdat de gemeente gelden heeft ontvangen van het Rijk en bepaalde werkzaamheden zelf heeft verricht binnen de huidige formatie. Overheveling van budgetten 2014 Ultimo 2014 is in de rekening een aantal budgetten als te bestemmen aangemerkt teneinde de uitvoering in 2015 te waarborgen. De te bestemmen budgetten voldoen aan de uitgangspunten van onze nota Budgetbeheer en zijn in de raadsvergadering van 17 maart 2015 door u vastgesteld. Daardoor maken ze onderdeel uit van de rekening

170 bedragen x Bestemde budgetten Bedrag Milieubeheer: WABO/ RUD gelden 57 Afronding - Totaal bestemde budgetten 57 In de analyse van de beleidsproducten is met deze bestemming al rekening gehouden. Waarvan incidenteel gerealiseerd De richtlijnen schrijven voor dat in de rekening de incidentele baten en lasten moeten worden toegelicht. In dit programma hebben deze op hoofdlijnen betrekking op: o Investeringen met een dekking uit reserves die, op grond van de regelgeving, via de exploitatie worden verantwoord 33

171 2.6 Steenwijkerland tot uw dienst De lasten en baten van het programma Steenwijkerland tot uw dienst: Overzicht baten en lasten - 6 Steenwijkerland tot uw dienst Primitieve Begroting Actuele Begroting bedragen x Rekening 2014 Verschil Saldo van baten en lasten Lasten V Baten N Saldo van baten en lasten V Mutatie reserves Toevoegingen N Onttrekkingen N Mutatie reserves N Resultaat V Af: Incidentele baten en lasten V Materieel resultaat N De belangrijkste verschillen tussen de realisatie na bestemming van de overgehevelde budgetten en de raming na wijziging zijn: bedragen x Belangrijkste afwijkingen Burgemeester en wethouders Burgerzaken Bestuurlijke samenwerking Bestuursondersteuning raad en rekenkamer Kernenbeleid Overige kleine afwijkingen Totaal afwijkingen Verschil 72 V 28 V 20 V 53 V - 26 N 18 V 165 V Burgemeester en wethouders De rekening laat een voordeel zien van door met name een lagere storting ( ) in de voorziening voor wethouderspensioenen. Dit is een voorziening die benodigd is bij het overstappen van de (voormalig) wethouders naar een pensioenfonds, niet uitgevoerd door de gemeente. De rekenrente is in 2014 lager dan verwacht. In 2015 zal deze rekenrente op basis van ons aangereikte informatie weer gaan stijgen. Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingegaan. Deze verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op de gemeente Steenwijkerland van toepassing zijnde regelgeving: Het algemene WNT maximum. Het bezoldigingsmaximum in 2014 voor de gemeente Steenwijkerland is Het weergegeven toepasselijke WNT-maximum per persoon of functie is berekend naar rato van de omvang (en voor topfunctionarissen tevens de duur) van het dienstverband, waarbij voor de berekening de omvang van het dienstverband nooit groter kan zijn dan 1,0 fte. 34

172 Bezoldiging topfunctionarissen Leidinggevende topfunctionarissen 13 bedragen x 1 S.S. Weistra A. ten Hoff Functie(s) Secretaris Griffier Duur dienstverband in /1-31/12 1/1-31/12 Omvang dienstverband (in fte) 0,9444 1,0 Gewezen topfunctionaris? 14 nee nee (Fictieve) dienstbetrekking? 15 nee nee Zo niet, langer dan 6 maanden binnen 18 maanden werkzaam? nee nee Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn 0 0 Totaal bezoldiging Toepasselijk WNT-maximum Motivering indien overschrijding: zie n.v.t. n.v.t. De beloning is inclusief werkgeverspremies. Overige rapportageverplichtingen op grond van de WNT Naast de hierboven vermelde topfunctionarissen zijn er geen overige functionarissen die in 2014 een bezoldiging boven het toepasselijke WNT-maximum hebben ontvangen, of waarvoor in eerdere jaren een vermelding op grond van de WOPT of de WNT heeft plaatsgevonden of had moeten plaatsvinden. Er zijn in 2014 geen ontslaguitkeringen aan overige functionarissen wegens beëindiging dienstverband en aan interim-functionarissen vergoedingen betaald die op grond van de WNT dienen te worden gerapporteerd. Burgerzaken Het project digitale zaakgerichte dienstverlening is in 2014 afgesloten met een overschot. Dit zorgt voor het positieve resultaat op het product burgerzaken. Bestuurlijke Samenwerking De rekening 2014 laat een financieel voordeel zien van Dit met name door lagere lasten op het gebied van internationale samenwerking ten behoeve van Jumelage Steenwijkerland / Herzebrock-Clarholz en Talent for Governance. 13 Deze tabel is bedoeld voor de topfunctionarissen (en gewezen topfunctionarissen) met executieve taken, d.w.z. de leden van het hoogste uitvoerende orgaan en de daaraan ondergeschikte(n), en degene(n) belast met de dagelijkse leiding van de gehele rechtspersoon. 14 Van een gewezen topfunctionaris is sprake indien de functionaris in het verleden - maar na 1 januari een functie als topfunctionaris heeft bekleed, en bij beëindiging van deze functievervulling bij dezelfde instelling of rechtspersoon een functie als niet-topfunctionaris is gaan vervullen. Gedurende deze periode van functievervulling in de andere functie kwalificeert de functionaris als gewezen topfunctionaris. 15 Indien ja : afzonderlijke looncomponenten verplicht vermelden; indien nee : alleen totaal honorarium (excl. BTW) vermelden bij Totaal bezoldiging (het gaat om een extern ingehuurde functionaris) 16 waarbij: x = voor instelling geldend WNT-bezoldigingsmaximum, a = deeltijdfactor (maximaal 1,0 fte) en b = functieduur in kalenderdagen 35

173 Bestuursondersteuning raad en rekenkamer De rekening laat een voordeel zien van onder meer door lagere kosten voor de rekenkamercommissie van Dit komt met name door lagere kosten voor onderzoek door de rekenkamercommissie. Daarnaast is er een voordeel op de kosten voor bestuursondersteuning van de gemeenteraad van De belangrijkste oorzaak is een voordeel van op de kosten voor de fractievergoedingen doordat er geld is teruggekomen over voorgaande jaren. Kernenbeleid Het product kernenbeleid is afgesloten met een nadelig resultaat van Hiervan heeft betrekking op de afwikkeling van een tweetal projecten, te weten Wanneperveen speel- en spelvoorzieningen en Giethoorn ontmoetingsplaats. Overheveling van budgetten 2014 Ultimo 2014 is in de rekening een aantal budgetten als te bestemmen aangemerkt teneinde de uitvoering in 2015 te waarborgen. De te bestemmen budgetten voldoen aan de uitgangspunten van onze nota Budgetbeheer en zijn in de raadsvergadering van 17 maart 2015 door u vastgesteld. Daardoor maken ze onderdeel uit van de rekening bedragen x Bestemde budgetten Bedrag Geen budgetten te bestemmen - Afronding - Totaal bestemde budgetten - In de analyse van de beleidsproducten is met deze bestemming al rekening gehouden. Waarvan incidenteel gerealiseerd De richtlijnen schrijven voor dat in de rekening de incidentele baten en lasten moeten worden toegelicht. In dit programma hebben deze op hoofdlijnen betrekking op: o o o o Investeringen met een dekking uit reserves die, op grond van de regelgeving, via de exploitatie worden verantwoord Afkoop pensioenverplichting en vrijval voorziening pensioen wethouders Kosten begeleiding wethouders en instellen voorziening wachtgeld wethouders, ten laste van Algemene reserve vrij besteedbaar Storting in reserve kernenbeleid 36

174 2.7 Steenwijkerland biedt kwaliteit, inclusief algemene dekkingsmiddelen De lasten en baten van het programma Steenwijkerland biedt kwaliteit, inclusief algemene dekkingsmiddelen: Overzicht baten en lasten - 7 Steenwijkerland biedt kwaliteit Primitieve Begroting Actuele Begroting bedragen x Rekening 2014 Verschil Saldo van baten en lasten Lasten V Baten V Saldo van baten en lasten V Mutatie reserves Toevoegingen N Onttrekkingen N Mutatie reserves N Resultaat N Af: Incidentele baten en lasten V Materieel resultaat N De belangrijkste verschillen tussen de realisatie na bestemming van de overgehevelde budgetten en de raming na wijziging zijn: bedragen x Belangrijkste afwijkingen Algemene uitkering Onvoorzien : Saldo jaarrekening en Voorziening Dubieuze Debiteuren Onroerende zaakbelasting Forensenbelasting Toeristenbelasting Hondenbelasting Bedrijfsvoering Reserve Bovenwijkse voorzieningen Overige kleine afwijkingen Totaal afwijkingen Verschil 173 V N - 43 N N 27 V - 2 N 143 V - 46 N 36 V N Algemene uitkering De algemene uitkering laat een voordeel zien van Hiervan heeft een bedrag van betrekking op een afrekening over 2012 en De overige wordt veroorzaakt door mutaties in de maatstaven van de algemene uitkering. Het landelijk opererende adviesbureau op het gebied van de algemene uitkering verwacht dat gemeenten in 2015 over 2014 rekening moeten houden met een eenmalige korting op de algemene uitkering van 5 punten (voor Steenwijkerland is dat ca ) als gevolg van onderuitputting van de rijksbudgetten in In de decembercirculaire 2014 is deze korting niet bekendgemaakt en derhalve niet opgenomen in de rekening

175 Onvoorzien De tussenstand na vaststelling van de najaarsnota bedraagt -/ Na de vaststelling van de najaarsnota is nog een bedrag van voordeel verwerkt als gevolg van de september- en decembercirculaire en aflossing van de lening Grootboek Nationale Schuld door het Rijk. Er is in de rekening 2014 geen rekening gehouden met een eventueel te verwachten onderuitputting of overschrijding bij het Rijk waardoor wij als gemeente Steenwijkerland een bedrag moeten terugbetalen of alsnog moeten ontvangen omdat deze informatie op dit moment niet voorhanden is. De slotstand van de stelpost saldo rekening 2014 bedraagt derhalve ruim Bij de samenstelling van elke rekening wordt jaarlijks een beoordeling gemaakt van de omvang van de voorziening dubieuze debiteuren. In de rekening 2014 hebben wij nadeel van opgenomen. De omvang van de voorziening bedraagt ultimo , bestaande uit debiteuren algemene dienst, debiteuren belastingen en waarborg/dwangsommen. Het nadeel wordt veroorzaakt door het niet kunnen (dwang) invorderen van belastingdebiteuren door een niet juist werkend belastingprogramma. Middels een raadsbrief bent u al geïnformeerd over de problemen met dit programma. Dit wil niet zeggen dat deze belastingdebiteuren afgeboekt zijn, maar het risico is wel hoger dan vorig jaar. Ook is er een faillissement uitgesproken waardoor de voorziening is verhoogd. Het totale nadeel voor de rekening 2014 bedraagt derhalve Gemeentelijke belastingen In de begroting 2014 is aan gemeentelijke belastingen een opbrengst geraamd van De rekening 2014 laat een opbrengst zien van Een nadeel derhalve van bedragen x Financiële afwijkingen Gemeentelijke belastingen Begroot Werkelijk Verschil Onroerende zaakbelasting N Forensenbelasting N Toeristenbelasting V Hondenbelasting N Afronding - Totaal afwijkingen N Onroerende zaakbelasting Gezien de geringe afwijking tussen begroting en rekening (0,63%, ) wordt er geen nadere analyse van het nadeel opgenomen. Forensenbelasting De inschatting was dat er over zou worden ontvangen. De werkelijke inkomsten over 2013 bedroegen uiteindelijk Derhalve een tekort van , voornamelijk het gevolg van lagere WOZ waarden. De verwachting is dat over 2014 ook ongeveer zal worden ontvangen. Aangezien er voor was begroot ontstaat nogmaals een tekort van Derhalve is een totaal tekort ontstaan van In de PPN 2015 komen wij terug op dit structurele tekort. 17 Zie voor een specificatie de voorgeschreven tabel onvoorzien paragraaf

176 Saldo Kostenplaatsen Resultaat bedrijfsvoering Het bedrijfsresultaat 2014 bedraagt Bij de Najaarsnota is hiervan al een bedrag van gerapporteerd en ten gunste van de Algemene dienst gebracht. Gelijktijdig is besloten een bedrag van te reserveren voor Digipost. Het resultaat bedraagt is op hoofdlijnen als volgt te specificeren: bedragen x Financiële afwijkingen Saldo kostenplaatsen Personeelslasten Prestatiecontract Werving en selectie Opleiding / OR / Organisatie ontwikkeling Kapitaallasten / Bestedingsplan Detachering Telefoon / printkosten / ICT en diensten Veiligheidsregio Huisvesting Reis -en verblijfkosten Tractie Diversen Afronding Totaal Bedrijfsvoering Waarvan ten gunste van Najaarsnota Totaal afwijkingen Verschil - 88 N - 42 N 30 V 67 V 167 V 39 V 271 V N 52 V 59 V 42 V 1 V 487 V N 143 V Met ingang van het jaar 2014 moest een forse bezuiniging in de bedrijfsvoering worden gerealiseerd. Omdat dit voor wat betreft de personele begroting niet in één keer te realiseren valt, de natuurlijke uitstroom is daarvoor onvoldoende, is er tijdelijke sprake van een overbezetting. Bij de vaststelling van de jaarrekening 2012 is daarom een bedrag van 2 miljoen bestemd voor het afdekken van de tekorten als gevolg van deze tijdelijke overbezetting. In de najaarsnota 2014 is er al gerapporteerd over de voorgang van de inzet van het overbruggingskrediet. Een bedrag van is teruggestort naar de algemene reserve vrij besteedbaar. De bedrijfsreserve 18 zal als gevolg van de ontwikkelingen in 2014 de volgende mutatie ondergaan: bedragen x Bedrijfsreserve Omvang Stand per Toevoegingen Digipost Najaarsnota 257 Resultaat bedrijfsvoering Waarvan t.g.v. Algemene Dienst Najaarsnota 344 Waarvan t.g.v. Algemene Dienst 143 Waarvan t.g.v. Bedrijfsreserve Totaal toevoegingen De netto maximale omvang van de bedrijfsreserve is in april 2008 door de raad vastgesteld op

177 bedragen x Bedrijfsreserve Omvang Onttrekkingen Strategische personeelsplanning ( Najaarsnota) Digitaliseren Bouwvergunning en Burgerlijke Stand - 46 Dienstverlening Plus / GEO - His4ALL - 19 Totaal onttrekkingen Stand per Nog te realiseren / beschikbaar Digitaliseren Bouwvergunning en Burgerlijke Stand - 86 His4ALL - 5 Digipost Strategische personeelsplanning Totaal nog te realiseren Netto omvang bedrijfsreserve ultimo Reserves In 2014 is het project herinrichting Noordwal uitgevoerd. Hiervoor is de reserve bovenwijkse voorzieningen tot een bedrag van ingezet. Deze reserve komt vanwege de lagere dotatie uit de grondexploitatie door lagere verkopen dan voorzien, ultimo 2014 negatief te staan. Dit is op grond van de voorschriften niet toegestaan. In de rekening hebben wij dit ontstane tekort aangevuld met een bedrag van Overheveling van budgetten 2014 Ultimo 2014 is in de rekening een aantal budgetten als te bestemmen aangemerkt teneinde de uitvoering in 2015 te waarborgen. De te bestemmen budgetten voldoen aan de uitgangspunten van onze nota Budgetbeheer en zijn in de raadsvergadering van 17 maart 2015 door u vastgesteld. Daardoor maken ze onderdeel uit van de rekening bedragen x Bestemde budgetten Bedrag Kadaster: BGT ( Basiskaart Grootschalige Topografie) 100 Uitvoering wet WOZ: Koppeling BAG - WOZ 35 Bedrijfsvoering : Digipost 66 Bedrijfsvoering : Tractie 24 Totaal bestemde budgetten 225 In de analyse van de beleidsproducten is met deze bestemming al rekening gehouden. Waarvan incidenteel gerealiseerd De richtlijnen schrijven voor dat in de rekening de incidentele baten en lasten moeten worden toegelicht. In dit programma hebben deze op hoofdlijnen betrekking op: o Investeringen met een dekking uit reserves die, op grond van de regelgeving, via de exploitatie worden verantwoord o Dividend Attero en Vitens o Afrekening Algemene uitkering 2012 en

178 o Storting in voorziening dubieuze debiteuren o Saldo bedrijfsvoering

179 2.8 Grondexploitaties Beleidsontwikkelingen Grondexploitaties Inleiding In 2013 zijn in totaal 24 woningbouwkavels verkocht, terwijl er 22 kavels begroot waren. De verkoop van grond in aantallen is hiermee conform de prognose. Dit komt met name doordat de afgelopen jaren de prognoses voor de uitgifte van kavels in aantallen naar beneden zijn bijgesteld. Wel is waar te nemen dat de verkoop van woningbouwkavel momenteel met name rijwoningen betreft. De verkopen in de vrije sector blijven achter. Hierdoor worden er in geld uitgedrukt wel minder opbrengsten gegenereerd dan was voorzien. In bescheiden mate is in 2014, net als in voorgaande jaren, geïnvesteerd. Er is alleen geïnvesteerd wanneer dit nodig was. Grote risico s door grote hoeveelheden grond op voorhand bouwrijp te maken zijn vermeden. Hierdoor zijn in 2014 ook minder kosten gemaakt dan in de prognose was voorzien. In 2015 zal, zoals in voorgaande jaren al is aangegeven, een besluit genomen moeten worden over het project De Schans. Hier worden momenteel de eerste stappen in genomen. Een voorstel voor de aanpak van het project De Schans zal in de loop van dit jaar aan de raad worden aangeboden. Alle grondexploitaties zijn herzien per 31 december Door de veranderingen in de grondexploitaties kunnen er in verschillende projecten winsten genomen worden en moeten in andere projecten verliezen worden genomen. Per saldo betekent dit voor 2014 een winst binnen het grondbedrijf. Deze winst wordt verrekend met de Algemene Reserve Grondexploitatie (ARG). Boekwaardeontwikkeling Het geïnvesteerd vermogen (de boekwaarde) van de complexen binnen de grondexploitaties is in 2014 toegenomen van 26,5 miljoen naar 27,9 miljoen. De totale uitgaven bedroegen in ,-. De totale winst- en verliesnemingen bedroegen in 2014 per saldo ,- (winst). De omzet uit grondverkopen en overige opbrengsten ,-. De boekwaarde is derhalve met circa 1,4 miljoen toegenomen. Er zijn minder inkomsten binnengekomen dan de verwachting was. Dit is onder andere het gevolg van de uitgestelde opbrengsten van Agrifac. In 2014 is, zoals reeds aangegeven, voorzichtig omgegaan met het doen van investeringen. Kosten Verwerving In 2014 zijn de volgende percelen verworven: - Aankoop openbare ruimte Scheerwolde 2.721,- Sanering In 2014 zijn er geen uitgaven geweest voor sanering. Sloopkosten In 2014 zijn er geen uitgaven geweest voor sloop. 42

180 Bouw- en woonrijp maken In diverse plangebieden is in 2014 voor circa ,- geïnvesteerd. De belangrijkste investeringen zijn: Kornputkwartier (bouw- en woonrijp maken) Noordwal West Vollenhove (woonrijp maken) Planontwikkelingskosten In 2014 is circa ,- aan planontwikkelingskosten besteed. Dit bedrag heeft zowel betrekking op interne- als externe plankosten van alle plangebieden en bestaan ondermeer uit capaciteit op het gebied van o.a. projectleiding, stedenbouw, bodemonderzoek, archeologie, engineering en planeconomie. De meeste kosten zijn gemaakt op de volgende complexen: Eeserwold ,- Kornputkwartier ,- Oosterbroek ,- Noordwal West ,- Overige projecten ,- Totaal ,- Fondsvorming Ten behoeve van de reserves bovenwijks, kunst en planschade zijn de daarvoor afgesproken stortingen ten laste van de diverse grondexploitaties gebracht. In totaal is aan deze fondsen circa ,- toegevoegd. De stortingen zijn gekoppeld aan de vierkante meters verkochte bouwgrond. Rente De rente is per verlaagd van 3,75 % naar 3,5 %. Dit is conform de omslagrente van de Algemene Dienst. De omvang van de boekwaarde van het totale Grondbedrijf bedroeg per 1 januari ,5 miljoen. Daarnaast is het Grondbedrijf rente rekening courant verschuldigd over de inkomsten en uitgaven gedurende het boekjaar. Er is in 2014 rente ontvangen over niet afgenomen grond door ontwikkelaars, Per saldo is er in 2014 circa ,- aan rentekosten verantwoord. Opbrengsten Subsidies en overige inkomstenoverdrachten In 2014 is in totaal per saldo ,- aan uitgaven verantwoord aan subsidies en overige inkomstenoverdrachten binnen het Grondbedrijf. In het project Eeserwold is, conform afspraken, een betaling aan de provincie gedaan van Ook is in dat project een bijdrage ontvangen van de Algemene Dienst van ,- ten behoeve van de plankosten voor het herzien van het bestemmingsplan. In het project Woldmeenthe is een bijdrage van ,- ontvangen voor het parkeren bij het OEC. Huren en pachten In 2014 is voor ca ,- aan huren en pachten ontvangen. Deze zijn afkomstig uit de verhuur van de gebouwen van Agrifac. Pachten worden ontvangen op gronden in De Schans en in Sint Jansklooster (Molenkampen III). 43

181 Grondverkopen woningbouw De opbrengsten uit verkoop van grond voor woningbouw bedroegen in 2014 in totaal circa ,-. In onderstaande tabel staat waar deze opbrengsten zijn gerealiseerd. In de tabel is tevens aangegeven voor welk type woningen de verkochte grond bestemd is. Tabel 1: Grondverkopen woningbouw Grondverkopen woningbouw Opbrengst m2 Rijwoningen 2^1 kap vrijstaand soc. huur 16 Haagje West Wanneperveen Noordwal West Vollenhove Kornputkwartier Giethoorn Noord Totaal grondverkopen woningbouw koop Grondverkopen industrieterreinen Op de verschillende industrie- en bedrijventerreinen is in 2014 voor circa ,- aan grond verkocht. Dit betreft de verkopen van grond op de Hooidijk. Tabel 2: Grondverkopen industrieterreinen Grondverkopen industrieterrein Opbrengst m2 38 Hooidijk Totaal grondverkopen industrieterrein Overige opbrengsten Verder zijn er overige opbrengsten ten bedrage van circa ,- ontvangen Analyse Grondexploitaties Resultaten grondexploitaties De verwachte resultaten van alle grondexploitaties per ultimo 2014 zijn per saldo met ,-afgenomen., Rekening houdend met de invloed van de winst- en verliesnemingen, bedraagt het vergelijkbaar saldo ,- nadeliger (zie tabel 3). Het totale verwachte resultaat van alle complexen, vanaf 2014 bedraagt circa 8,8 miljoen positief. Tabel 3: Verschillenanalyse saldi complexen 2014 t.o.v Verschillenanalyse complexen Verwacht batig saldo vanaf ultimo 2014 vanaf ultimo 2013 Verliesnemingen 2014 Winstnemingen 2014 Afgesloten complexen bedragen x Vergelijkbaar resultaat 2014 t.o.v Voordeel Nadeel Woningbouw 2 Zuidveen II N 5 Woldmeenthe V - 15 Heetveld N 16 t Haagje West III Wanneperveen V - 19 Noordwal V - 27 Ossenzijl Hoofdstraat/ Hill. Poort V - 36 Terrein Kornputkazerne N 44

182 Verschillenanalyse complexen Verwacht batig saldo vanaf ultimo 2014 vanaf ultimo 2013 Verliesnemingen 2014 Winstnemingen 2014 Afgesloten complexen bedragen x Vergelijkbaar resultaat 2014 t.o.v Voordeel Nadeel 37 De schans N 44 Oosterbroek Oldemarkt N 46 Willemsoord uitbreiding V - 48 Woningbouw Blankenham V - 52 Giethoorn Noord 1e en 2e fase N 58 Blokzijn Noordermaten N 61 Overhavendijk Kuinre N 66 Molenkampen III N 68 Scheerwolde N Afronding N Totaal Woningbouw V N Per saldo N Industrieterreinen 11 Oostermeentherand V - 25 Blokzijl V - 29 Ossenzijl v.d. Veenweg V - 38 Bedr. Terrein Hooidijk-Zuid V - 41 Bedr. Terrein Kanaalweg Blokzijl N 42 Mr. Z. ter Steghestraat N 57 Novac N 63 Oldemarkt Boterberg Zuid N 67 Weg van Rollecate Vollenhove N Afronding N Totaal Industrieterreinen V - 95 N Per saldo Nog niet in exploitatie genomen 35 Eeserwold N 47 Belt-Schutsloot uitbreiding N 54 Zandbelt Belt-Schutsloot Strategische voorraad V - 62 Kuinre Bedr. Terrein Woningbouw Kalenberg Strategische voorraad (MVA) V - Afronding V - Totaal Nog niet in exploitatie genomen V - 53 N Per saldo N Totaal Complexen V N Per saldo N Nagekomen kst afgesloten complexen Totaal Nagekomen kst afgesl Compl Per saldo Totaal Complexen V N Per saldo N 45

183 Winst- en verliesnemingen Sinds de invoering van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) in 2004 en de bijgestelde Notitie Grondexploitatie van het BBV (2012) moet de gemeente winsten nemen en een voorziening treffen voor de te verwachten verliezen. De verliezen zijn direct afgedekt middels een bijdrage uit de Reserve Grondexploitatie. Voor het bepalen van de winst- en verliesnemingen worden op complexniveau de resterende investeringen gespiegeld aan de boekwaarde. Er moet winst worden genomen, indien de resterende investeringen lager zijn dan de negatieve boekwaarde. Bij een geprognosticeerd verlies moet het verlies direct worden genomen. Zowel de winst- als verliesnemingen worden met de Reserve Grondexploitatie verrekend. Tabel 4: Winst en verliesnemingen 2014 Winst- en verliesnemingen Verliesnemingen 2014 bedragen x Winstnemingen 2014 Woningbouw 2 Zuidveen II Woldmeenthe t Haagje West III Wanneperveen Ossenzijl Hoofdstraat/ Hill. Poort Terrein Kornputkazerne Giethoorn Noord 1e en 2e fase Afronding 1 - Totaal Woningbouw Per saldo 184 Industrieterreinen 11 Oostermeentherand Mr. Z. ter Steghestraat Weg van Rollecate Vollenhove Afronding - - Totaal Industrieterreinen Per saldo - 17 Nog niet in exploitatie genomen 35 Eeserwold Belt-Schutsloot uitbreiding Afronding 1 - Totaal Nog niet in exploitatie genomen Per saldo - 35 Totaal Complexen Per saldo 132 Nagekomen kst afgesloten complexen Totaal Nagekomen kst afgesl Compl. - - Per saldo - Totaal Complexen Per saldo 132 De significante winst- en verliesnemingen worden toegelicht in 5.2. Over 2014 is per saldo een winst genomen van circa Deze winst is ten gunste gebracht van de Algemene Reserve 46

184 Grondexploitatie. De Algemene Reserve Grondexploitatie bedraagt daardoor op 31 december 2014 ongeveer De gewenste minimum omvang van de ARG bedraagt ,- Afgesloten complexen In 2014 is het projecten Haagje West financieel afgesloten. In het project Haagje West zijn de laatste kavels verkocht en is de totale locatie woonrijp gemaakt. In tabel 3 worden de verschillen ten opzichte van 2013 weergegeven. In de volgende paragrafen worden de verschillen toegelicht voor de complexen waarbij de afwijking significant zijn. Toelichting verschillen woningbouw in exploitatie Woldmeenthe, Steenwijk Het vergelijkbaar resultaat van het project Woldmeenthe is toegenomen met ca ,-. Dit is hoofzakelijk te verklaren door de bijdrage voor parkeren voor het OEC van ,-. In de exploitatie was met deze bijdrage geen rekening gehouden. De overige voordelen zijn het gevolg van de kleine wijzigingen in de tijdsinvloeden. Haagje West, Wanneperveen Dit project is in 2014 afgesloten. De laatste 2 kavels zijn verkocht en de gehele locatie is woonrijp gemaakt. Vorige jaarrekening werd een winst voorzien van ca ,-. Er stonden nog de nodige kosten geraamd voor het woonrijp maken van de locatie en voor plankosten. Deze zijn allen veel voordeliger uitgevallen. Bij het afsluiten van het project kon een winst worden genomen van ca ,-. Ten opzichte van de vorige jaarrekening levert dit een voordeel op van ca ,-. Kornputkwartier In het Kornputkwartier zijn in 2014 minder kavels verkocht dan geprognosticeerd waren. Om er voor te zorgen dat te realiseren kavelverkopen per jaar beperkt blijven is het project met 1 jaar verlengd. Hierdoor blijven het aantal te verkopen kavels per jaar op realistisch niveau. Door het project met 1 jaar te verlengen ontstaat er een verschuiving in de kosten- en opbrengstenstijging. Per saldo heeft dit een nadelig effect van ca ,-. De omslagrente is verlaagd van 3,75% naar 3,5%. Hierdoor vallen de rentekosten voor het project Kornputkwartier lager uit. Dit levert een voordeel op van ca ,-. Per saldo ontstaat er in het project een verlies van ca ,-. Dit verlies komt ten laste van de Algemene Reserve Grondexploitatie. Voor het komende jaar worden een aantal ontwikkelingen voorzien. Op het moment van schrijven wordt er gewerkt aan een wijziging van het bestemmingsplan, waardoor er betere mogelijkheden ontstaan voor de ontwikkelaar Van Wijnen om woningen te realiseren. Ook word op het moment van schrijven door een andere ontwikkelaar gekeken naar mogelijkheden om 2-onder-1-kapwoningen te realiseren. Binnen het project wordt zodoende maatwerk geleverd om waar mogelijk ontwikkelingen te initiëren en te stimuleren. De Schans Voor het project De Schans is bij de vorige jaarrekening een normatieve grondexploitatie opgesteld (op basis van normen en kengetallen, zonder stedenbouwkundig ontwerp), waarbij begrotingstechnisch wordt uitgegaan van het in fases ontwikkelen van het project. Een gedeelte van het totale plangebied zal worden ontwikkeld binnen een termijn van 10 jaar. De gronden die na deze periode worden 47

185 ontwikkeld, vallen in de zogenaamde zachte plannen. Deze gronden worden afgewaardeerd tot een reële waarde. Omdat het project Kornputkwartier is verlengd met 1 jaar is ook de looptijd van het project De Schans opgeschoven. Deze twee projecten zijn wat dat betreft aan elkaar gekoppeld. Door de tijdsinvloeden (kostenstijging) ontstaat er per saldo een nadeel van ca ,-. Dit verlies komt ten laste van de Algemene Reserve Grondexploitatie. In 2015 zal er, zo als in voorgaande jaren als is aangegeven, een besluit genomen moeten worden over het project De Schans. Hier worden op het moment van schrijven de eerste stappen in genomen. Een voorstel voor de aanpak van het project De Schans zal in de loop van dit jaar aan de raad worden aangeboden. Hooidijk In het project Hooidijk zijn in 2014 meer vierkante meters grond verkocht dan geraamd waren. Hierdoor zijn er meer opbrengsten gegenereerd. Dit heeft als gevolg dat de boekwaarde verder daalt. Dit heeft een positief effect op de rente hetgeen een financieel voordeel oplevert binnen het project. Samen met de andere tijdsinvloeden die een positief effect is het voordeel ten opzichte van vorige jaarrekening ca ,- 48

186 2.9 Overzicht algemene dekkingsmiddelen, dividend en beleggingen en Onvoorzien Op grond van het BBV 2004 moet in zowel de begroting als de jaarrekening een overzicht worden weergegeven van : Algemene dekkingsmiddelen Dividend en beleggingen Onvoorzien Algemene dekkingsmiddelen Primitieve Begroting Actuele Begroting Rekening 2014 Verschil Algemene dekkingsmiddelen Algemene uitkering V Lokale belastingen N Dividend V Saldo financieringsfunctie N - Rente langlopende leningen N - Rente kortlopende leningen N Overige algemene dekkingsmiddelen V - Bespaarde rente Saldo kostenplaatsen V - Overige financiële middelen V Totaal Algemene dekkingsmiddelen V Lokale belastingen Onroerende-zaakbelasting N Hondenbelasting N Toeristenbelasting V Forensenbelasting N Totaal Lokale belastingen N Dividenduitkeringen BNG ROVA Enexis N Attero V Wadinko Rendo Vitens V Overig/verschil afronding V Totaal dividenduitkeringen V Onvoorzien 2014 Het beeld voor onvoorzien en de stelposten algemene uitkering over 2014 ziet er als volgt uit: bedragen x Saldo ultimo Onvoorzien 2014 Onvoorzien incidenteel Primitieve begroting - Totaal Onvoorzien incidenteel en structureel - Saldo meerjarenbegroting Primitieve begroting 458 Raadsbesluiten tot Perspectiefnota Naar saldo rekening Totaal Saldo meerjarenbegroting - 49

187 Onvoorzien bedragen x Saldo ultimo 2014 Saldo rekening Primitieve begroting - 1. Saldo meerjarenraming Perspectiefnota Najaarsnota Tussenstand na Najaarsnota Circulaires Algemene Uitkering ( september / december ) Verkoop Grootboek Nationale Schuld 20 Afronding - 1 Totaal Saldo rekening Stelposten algemene uitkering 0. Primitieve begroting - Totaal Stelposten algemene uitkering - Totaal Onvoorzien 32 50

188 3. Toelichting op de balans 3.1 Toelichting op de vaste activa ACTIVA VASTE ACTIVA bedragen x Vaste Activa 31-dec dec-2014 Immateriële activa Kosten onderzoek en ontwikkeling - - Totaal Immateriële activa - - Materiële activa Investeringen in openbare ruimte met maatschappelijk nut Investeringen met economisch nut Totaal Materiële activa Financiële activa Kapitaalverstekking aan: Leningen aan: Overige langlopende leningen Overige uitzettingen > 1 jaar 4 - Totaal Financiële activa Totaal vaste activa Immateriële activa Immateriële vaste activa Boekwaarde Vermeerderingen Verminderingen Afschrijvingen bedragen x Boek- Afwaar- waarde deringen Bijdragen aan activa in eigendom van derden Kosten van onderzoek en ontwikkeling Totaal immateriële vaste activa Materiële vaste activa Materiële vaste activa Boekwaarde Vermeerderingen Verminderingen Afschrijvingen bedragen x Boek- Afwaar- waarde deringen Economisch nut Bedrijfsgebouwen economisch nut Grond-, weg- en waterbouwk. werken economisch nut Gronden en terreinen economisch nut Gronden en terreinen in erfpacht economisch nut Investeringen bijzondere scholen economisch nut Machines, apparaten en installaties economisch nut Overige materiele vaste activa economisch nut Overige MVA Grondexploitatie Vervoermiddelen economisch nut Woonruimten economisch nut Totaal Economisch nut

189 Materiële vaste activa Boekwaarde Vermeerderingen Verminderingen Afschrijvingen bedragen x Boek- Afwaar- waarde deringen Maatschappelijk nut Grond-, weg- en waterbouwk. werken maatschapp. nut Overige materiele vaste activa maatschappelijk nut Totaal Maatschappelijk nut Totaal materiële vaste activa In 2014 is het BBV ( Besluit Begroting en Verantwoording) aangepast. Hierin is opgenomen dat met ingang van 2014 alle investeringen met economisch nut waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven separaat in de balans tot uitdrukking moet worden gebracht. Dit geldt voor de rioolrechten en afvalstoffenheffing. Het totaal van deze investeringen in verdisconteerd in bovenvermelde tabel onderdeel economisch nut. Deze kan als volgt worden gespecificeerd: Economisch nut, waarvan een heffing kan worden geheven bedragen x Materiële vaste activa Boekwaarde Vermeerderingen Verminderingen Afschrijvingen Afwaarderingen Boekwaarde Economisch nut, waarvan een heffing KAN worden geheven Grond-, weg- en waterbouwk. werken economisch nut met heffing Machines, apparaten en installaties economisch nut met heffing Overige materiele vaste activa economisch nut met heffing Vervoermiddelen economisch nut met heffing Totaal Bedrijfsgebouwen: De investeringen bedrijfsgebouwen et economisch nut hebben betrekking op de realisatie van Brede school Steenwijk west, Onderwijs Expertice Centrum, sporthal en investeringen sv VENO. De vermindering van is het gevolg van het deel verkopen van de eerder aangekochte C 1000 te Vollenhove, evenals de afwaardering van Grond-, weg- en waterkundige werken ( economisch nut waarvoor een heffing kan worden geheven): De investeringen van grond-, weg- en waterkundige bouwwerken hebben betrekking op diverse investeringen op het gebied van rioleringen. Overige materiële vaste activa Grondexploitatie Een deel van de boekwaarde van de grondexploitaties worden onder de materiële vaste activa opgenomen. Dit vanwege voorschriften van het BBV. (Besluit Begroting en Verantwoording ) Deze schrijven voor dat complexen waarover nog geen raadsbesluit is genomen of daar waar geen plannen op de korte termijn voorliggen, de boekwaarde onder materiële vaste activa moet worden gebracht. Het betreft de volgende complexen: Grondexploitatie : Materiële Vaste Activa Boekwaarde Van NIEG Investeringen Opbrengsten Dekking verlieslatend complex Boekwaarde Boekwaarde per m2 in euro's Gronden MVA 60 Strategische voorraad n.v.t. Afronding Totaal Gronden MVA Nog te maken kosten 20 Nog te verwachten opbrengsten Verwacht Resultaat Voordelig

190 Financiële vaste activa Financiële vaste activa Boekwaarde Vermeerderingen Verminderingen Aflossingen bedragen x Boek- Afwaar- waarde deringen Kapitaalverst. aan gem. reg. alsmede deeln. (len.) Kapitaalverstrekking aan deelnemingen Overige uitzettingen met looptijd >1 jaar Leningen aan woningbouwcorporaties Overige langlopende leningen Totaal financiële vaste activa De kapitaalvertrekking aan gemeenschappelijke regelingen heeft betrekking op het aandelenkapitaal van de NV Noordwestgroep. Het aandelenbezit van o.a. de Bank voor Nederlandse Gemeenten en de ROVA zijn onder de deelnemingen opgenomen. De uitzettingen met een looptijd van > 1 jaar betreffen de vordering op grootboek Nationale schuld. Deze is in 2014 afgekocht. De omvang van de leningen aan woningcorporaties is sterk afgenomen. De schuldrestant van Woonconcept ultimo 2014 is bijna Wetland wonen heeft naast een reguliere aflossing van een extra aflossing verricht van De schuldrestant ultimo 2014 bedraagt bijna De overige langlopende leningen zijn verstrekt aan oa Vitens, Enexis, IGSD, Essent en Startersleningen. In 2014 hebben wij het totaalbedrag van aan verstrekte Startersleningen overeenkomstig voorschriften geactiveerd. 3.2 Toelichting op de vlottende activa VLOTTENDE ACTIVA Voorraden bedragen x Voorraden 31-dec dec-2014 Grond- en hulpstoffen Niet in exploitatie genomen bouwgronden ( NIEG ) Onderhanden werk Bouwgronden in exploitatie Totaal voorraden Niet in exploitatie genomen gronden: Niet in exploitatie genomen bouwgronden Boekwaarde Naar IEG / MVA Investeringen Opbrengsten Dekking verlieslatend complex Boekwaarde Boekwaarde per m2 in euro's Gronden in voorraad 47 Belt-Schutsloot uitbreiding n.v.t. 60 Strategische voorraad n.v.t. 62 Kuinre Bedrijventerrein n.v.t. 66 Molenkampen Afronding 2 - Totaal Nog te maken kosten 19 Nog te verwachten opbrengsten 126 Verwacht resultaat 22 53

191 Bouwgronden in exploitatie: De ontwikkeling van de boekwaarde van de in exploitatie genomen gronden is als volgt: Bouwgronden in exploitatie ( BIE) Boekwaarde Investeringen / van NIEG Opbrengsten Resultaat afgesloten complexen Winstuitname Dekking verlieslatend complex Boekwaarde Woningbouw 02 Zuidveen II Woldmeenthe Heetveld 't Haagje West III W veen Noordwal Ossenzijl Hoofdstr/Hilligerspoort Terrein Kornputkazerne De Schans Oosterbroek Oldemarkt Willemsoord uitbreiding Woningbouw Blankenham Giethoorn-Nrd 1e en 2e fase Blokzijl Noordermaten Overhavendijk Kuinre Molenkampen Scheerwolde Afronding Totaal Woningbouw Industrieterreinen 11 Oostermeentherand Blokzijl Ossenzijl v.d. Veenweg Bedrijventerrein Hooidijk-Zuid Bedrijventerrein Kanaalweg Blokzijl Mr.Z.ter Steghestraat Novac Oldemarkt Boterberg Zuid Weg van Rollecate Vollenhove Afronding 1 1 Totaal Industrieterreinen Overig 35 Eesveense Hooilanden Strategische voorraad Afronding Totaal Overig Totaal Nog te maken kosten Nog te verwachten opbrengsten Verwacht resultaat Voordelig Opgemerkt dient te worden dat met de invoering van de vennootschapsbelasting ingaande 2016 de positieve resultaten negatief worden beïnvloed door de invoering van deze heffing. Het nadeel kan tot 25% van de winst oplopen. Onder de strategische voorraad is locatie Agrifac opgenomen. De verhuur van de locatie Agrifac is met 1 jaar verlengd tot De kans bestaat dat boekwaarde ( ) afhankelijk van het vervolg van de 54

192 huurovereenkomst of stopzetting hiervan in de toekomst als maatschappelijk vaste activa moet worden opgenomen. Het financiële renterisico wordt hierdoor vergroot met ongeveer structureel ingaande 2016, omdat rentebijschrijving dan niet meer is toegestaan. De boekwaarde van de complexen Kornputkwartier en de Schans bedragen ultimo 2014 respectievelijk 14,5 miljoen en 2,9 miljoen. De grootste risico s bevinden zich dan ook in deze complexen en in beperktere mate in complex Eesveense hooilanden. Belangrijk element hierin is zowel de kwantitatieve als wel de kwalitatieve vraag. Uit het onderzoek blijkt dat er wel een kwantitatieve vraag bestaat. Als deze kwantitatieve vraag qua inhoud wijzigt van bijvoorbeeld vrije sector woningen naar meer eengezinswoningen en deze vraag is niet begroot binnen de complexen zal dit gepaard gaan met omzetverlies. Samenstelling, afstemming en omvang van het aanbod is dan ook van essentieel belang om aan de gewenste vraag te kunnen voldoen en de minst mogelijke risico s te lopen. De gemeente Steenwijkerland hanteert een zeer terughoudende wijze van winstneming en een actieve methode van verliesnemingen. Deze conservatieve wijze van winstneming ziet u terug in een aantal grondexploitatiecomplexen, die een negatieve boekwaarde hebben ultimo Een negatieve boekwaarde houdt in dat er meer opbrengsten dat kosten zijn gemaakt. Deze omvang omvat ultimo 2014 bijna 1,6 miljoen. Overigens moet hierbij vermeld worden dat binnen de complexen nog kosten en opbrengsten moeten worden gemaakt en gerealiseerd, waarbij behoudens het complex Oostermeentherand, de begrootte opbrengsten de nog te maken kosten overstijgen. Gezien de invoering van de vennootschapsbelasting zullen wij in 2015 u een iets minder behouden wijze van winstneming voorleggen. De voorschriften geven aan dat voldoende financiële buffer nodig is om eventuele toekomstige verliezen te kunnen opvangen. Ultimo 2014 bedraagt de omvang van de Algemene Reserve Grondexploitatie ( ARG ) ruim 4,1 miljoen. Uitzettingen < 1 jaar De in de balans opgenomen uitzettingen met een looptijd van één jaar bedragen: bedragen x Uitzettingen < 1 jaar 31-dec dec-2014 Vorderingen op openbare lichamen Vorderingen op openbare lichamen Totaal Vorderingen op openbare lichamen Overige vorderingen Debiteuren algemeen Debiteuren belastingen Debiteuren van sociale aard Overige vorderingen Totaal Overige vorderingen Voorziening oninbaarheid Voorziening dubieuze debiteuren algemeen Voorziening dubieuze debiteuren sociale zaken Totaal Voorziening oninbaarheid Totaal uitzettingen < 1 jaar De vorderingen op openbare lichamen hebben met name betrekking op nog te ontvangen subsidies van de provincie en het nog te ontvangen btw compensatiefonds ( 6.2 miljoen) per 1 juli 2015 over het jaar Liquide middelen bedragen x Liquide middelen 31-dec dec-2014 Kas-, Bank- en Girosaldi Totaal liquide middelen

193 Dit betreft het creditsaldo van twee bankrekeningen Overlopende activa bedragen x Overlopende activa 31-dec dec-2014 Nog te ontvangen rente Vooruitbetaalde bedragen Totaal overlopende activa Toelichting op de vaste passiva PASSIVA VASTE PASSIVA Eigen Vermogen & Voorzieningen Reserves Saldo Stortingen bedragen x Onttrekkingen Saldo Algemene reserve Algemene reserves grondexploitatie Bestemmingsreserves onderwijs Bestemmingsreserves overig Saldo rekening * 1) Totaal reserves * 1) Onder Saldo rekening staat de onttrekking vermeld uit hoofde van de bestemming van het resultaat van het vorige boekjaar. De toevoeging betreft het resultaat van het lopende dienstjaar. Voorzieningen Saldo Stortingen bedragen x Onttrekkingen Saldo Voorzieningen Totaal voorzieningen Vaste Schulden > 1 jaar Vaste Schulden > 1 jaar 31-dec Vermeerderingen bedragen x dec- Aflossingen 2014 Binnenlandse banken en overige financiële instel Totaal vaste schulden > 1 jaar In 2014 is er een nieuwe langlopende geldlening aangetrokken van 10 miljoen en een rentepercentage van 2,25% Aflossing heeft betrekking op de reguliere aflossingen van en vervroegde aflossingen van waarvan door Wetland Wonen ( doorgeleende aangetrokken lening ) Het totaalbedrag aan verschuldigde rente in 2014 bedroeg

194 3.4 Toelichting op de vlottende passiva VLOTTENDE PASSIVA Vlottende schulden < 1 jaar bedragen x Vlottende schulden < 1 jaar 31-dec dec-2014 Bank- en Girosaldi Bank- en girosaldi Totaal Bank- en Girosaldi Kasgeldleningen Kasgeldleningen Totaal Kasgeldleningen Overige Schulden Crediteuren Waarborgsommen Overige schulden 3 2 Totaal Overige Schulden Totaal vlottende schulden < 1 jaar bedragen x Overlopende passiva 31-dec dec-2014 Vooruitontvangen bedragen Vooruitontvangen subsidie ILG 97 - Vooruitontvangen bedragen Investeren met Gemeenten Nog te betalen bedragen Nog te betalen rente Netto-uitkeringen WMO Overige overlopende passiva Totaal overlopende passiva Het verloop van de vooruit ontvangen bedragen ( inclusief ILG en IMG ) in het jaar 2014: bedragen x Vooruit ontvangen bedragen 31-dec-2013 Vermeer- Verminderingen deringen 31-dec-2014 Provincie Overijssel ILG Ministerie I&M geluidsscherm Ministerie I&M sanering verkeerslawaai DLG vogelkijkhut Gemeente Zwolle Kwalificatiebudget RMC Cultuurconvenant Exploitatieovereenkomst Tuk Noord Prov. Overijssel bijdrage vitale bedrijventerreinen Prov. Overijssel Pilot Stadsrand V'hove-Blokzijl Prov.Overijssel toerist. geb. reg Prov. Overijssel subs. Energieloket Prov. Overijssel conv.wonen Ministerie I&M subs. Gevelmaatregelen,geluid Opvangasielzoekers (COA) Prov. Overijssel Anders denken, anders doen Prov. Overijssel Ouders aan het woord Prov. Overijssel Pilot Jeugdzorg

195 bedragen x Vooruit ontvangen bedragen 31-dec-2013 Vermeer- Verminderingen deringen 31-dec-2014 Nationaal actieplan Sport en bewegen Prov. Overijssel Impuls groene omgeving Toeristische infrastructuur Giethoorn Versterking cultuurfunctie Exploitatieovereenkomst Kemp LOS is Leader Prov. Overrijssel Vooruit ontvangen overige (niet overheid) Prov. Overijssel Investeren met gemeenten ( IMG) Afronding Totaal Naast de vooruit ontvangen bedragen bestaan de overlopende passiva uit met name de nog te betalen bedragen. Hieronder verstaan wij de nog te betalen rente van , de nog te betalen bedragen WMO van en de overige nog te betalen bedragen van ( waarvan Zorggroep Oude en Nieuwe Land, Slok subsidie , afrekening IGSD van ( incl. frictiekosten en btw afrekening) en terug te betalen belastingen 2014 van ) 3.5 Schatkistbankieren In juli 2014 is in het staatsblad een nadere aanduiding gegeven van de op te nemen toelichting op het verplicht schatkistbankieren voor openbare lichamen. Gemeenten worden hierdoor verplicht om overtollige middelen aan te houden in s Rijks schatkist. In de praktijk houdt dit in dat saldi van bankrekeningen boven een drempelbedrag dagelijks worden overgeboekt op een bankrekening bij het Rijk. Het drempelbedrag is afhankelijk van de begrotingstotaal van de gemeente Steenwijkerland. In 2014 heeft de gemeente Steenwijkerland geen gebruik hoeven maken van schatkistbankieren. Schatkistbankieren 1e kwartaal 2e kwartaal bedragen x e 4e kwartaal kwartaal Kwartaalcijfer op per dag buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen Som van de per dag buiten 's Rijks (1a) schatkist aangehouden middelen (negatieve bedragen tellen als nihil) (1b) Dagen in het kwartaal (1) = (1a) / (1b) Kwartaalcijfer op per dag buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen Drempelbedrag (2a) Begrotingstotaal verslagjaar (2b) Het deel van het begrotingstotaal dat kleiner of gelijk is aan 500 miljoen (2c) (2) = (2b)*0,75% + (2c)*0,2% met een minimum van Het deel van het begrotingstotaal dat de 500 miljoen te boven gaat Drempelbedrag (3a) = (2) > (1) Ruimte onder het drempelbedrag (3b) = (1) > (2) Overschrijding van het drempelbedrag

196 3.6 Garanties Waarborgen en garanties Het in de balans opgenomen bedrag van verstrekte waarborgen aan natuurlijke en rechtspersonen is gebaseerd op de door de gemeente ontvangen saldoverklaringen. Ten aanzien van de niet verkregen opgaven is een schatting gemaakt. Dit omdat niet alle financiële instellingen, ondanks meerdere aanmaningen, voldoen aan hun verplichting om voor 1 maart 2015 saldoverklaringen te verstrekken. Overzicht gegarandeerde leningen bedragen x Garant- 31-dec dec-2014 Gewaarborgde leningen stelling Bedrag % Bedrag % % Woningcorporaties * 1) ,8% ,2% 50% Particuliere woningen * 2) ,3% ,2% Bijzondere woonvormen ,0% ,2% 50% Sportverenigingen 77 0,0% 74 0,0% Noordwestgroep 700 0,3% 700 0,3% 100% Culturele instellingen ,5% ,9% 100% HVO 254 0,1% 251 0,1% 100% Totaal ,0% ,0% * 1) De leningen van de woningbouwcorporaties zijn door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw gewaarborgd. In 2014 zijn leningen verstrekt tot een bedrag van 15,3 miljoen. Jaarlijks worden de woningcorporaties financieel beoordeeld ( t/m 2013 door Centraal Fonds Volkshuisvesting en vanaf 2014 overgenomen door Aedes, vereniging van woningcorporaties) Het financiële beeld van de 3 opererende woningbouwcorporaties binnen de gemeente Steenwijkerland zijn ten opzichte van 2013 niet verbeterd. ( Wetland Wonen, Woonconcept en Omnia Wonen ) * 2) Het restantbedrag is inclusief het opgebouwde spaarkapitaal van In 2014 is geen beroep gedaan op de borgstelling van de door gemeente Steenwijkerland gewaarborgde leningen Niet uit de balans blijkende verplichtingen De gemeente is voor een aantal toekomstige jaren verbonden aan verschillende niet uit de balans blijkende verplichtingen. Hieronder zijn alleen de leasecontracten opgenomen. Dit omdat er geen vaste richtlijnen zijn waaraan de niet uit de balans blijkende verplichtingen moeten voldoen. De leasecontracten zijn opgenomen omdat wij voor een periode ons contractueel hebben verplicht, waarbij wij verplicht zijn tot afname en betaling van de termijnen. Er bestaat onduidelijkheid aangezien wij veel raamovereenkomsten hebben, zonder volumeverplichtingen en het Nederlands recht geen onderscheid kent tussen raamovereenkomsten en raamcontracten terwijl Europese aanbestedingsregels dit onderscheid wel maakt. In het algemeen zijn er voor verschillende lopende investeringsprojecten ( zonder hier een limitatieve opsomming op te nemen ) overeenkomsten aangegaan. Voorbeelden hiervan zijn opdrachten in de grondexploitatie, investeringen in rioleringen, wegen, reconstructies en onderwijshuisvesting. Leasecontracten: - Dienstauto s: In maart 2011 is een nieuw contract afgesloten voor de duur van 4 jaar. ( excl. btw per jaar ) - Afdrukapparatuur repro- en kantooromgeving : In juli 2012 is voor de duur van 5 jaar een nieuw contract afgesloten. ( excl. btw per jaar ) - Brandverzekering : Ingaande 2014 is voor de duur van 3 jaar, met een optie voor 3 jaar verlenging een contract voor brandverzekering afgesloten ( voorschot , jaarlijkse indexering Troostwijk) 59

197 Bijlagen Bijlage 1: Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Gemeenteraad van gemeente Steenwijkerland Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit verslag opgenomen jaarrekening 2014 van de gemeente Steenwijkerland gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2014 en het overzicht van baten en lasten over 2014 met de toelichtingen, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen, alsmede de SISA-bijlage met verantwoordingsinformatie over specifieke uitkeringen. Verantwoordelijkheid van het College van Burgemeester en Wethouders Het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Steenwijkerland is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met het in Nederland geldende Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Deze verantwoordelijkheid houdt onder meer in dat de jaarrekening zowel de baten en lasten als de activa en passiva getrouw dient weer te geven en dat de in de jaarrekening verantwoorde baten, lasten en balansmutaties rechtmatig tot stand zijn gekomen. Rechtmatige totstandkoming betekent in overeenstemming met de begroting en met de relevante wet- en regelgeving, waaronder gemeentelijke verordeningen. Het College van Burgemeester en Wethouders is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening en de rechtmatige totstandkoming van baten, lasten en balansmutaties mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden, het Besluit accountantscontrole decentrale overheden (Bado), het controleprotocol 2014 zoals vastgesteld door de Gemeenteraad van Steenwijkerland en het Controleprotocol WNT. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, alsmede voor de rechtmatige totstandkoming van baten, lasten en balansmutaties, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de gemeente. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de 60

198 gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en de gebruikte financiële rechtmatigheidscriteria en van de redelijkheid van de door het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. De bij onze controle toegepaste goedkeuringstolerantie bedraagt voor fouten 1 % en voor onzekerheden 3% van de totale lasten inclusief toevoegingen aan reserves. Op basis van Artikel 2 lid 7 BADO is deze goedkeuringstolerantie door de Gemeenteraad bij raadsbesluit 28 oktober 2014 vastgesteld. Wij houden ook rekening met afwijkingen en/of mogelijke afwijkingen die naar onze mening voor de gebruikers van de jaarrekening om kwalitatieve redenen materieel zijn. Daarbij zijn voor de controle van de in de jaarrekening opgenomen WNT-informatie de toleranties gehanteerd zoals vastgelegd in het Controleprotocol WNT. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel betreffende de jaarrekening Naar ons oordeel geeft de jaarrekening van de gemeente Steenwijkerland een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van zowel de baten en lasten over 2014 als van de activa en passiva per 31 december 2014 in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Voorts zijn wij van oordeel dat de in deze jaarrekening verantwoorde baten en lasten alsmede de balansmutaties over 2014 in alle van materieel belang zijnde aspecten rechtmatig tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en met de relevante wet- en regelgeving, waaronder gemeentelijke verordeningen. Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 213 lid 3 onder d Gemeentewet vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening. Arnhem, 19 mei 2015 Ernst & Young Accountants LLP w.g. drs. Jenneke Schuurkamp-Spijkerboer RA 61

199 Bijlage 2: Investering met gemeenten / externe veiligheid ( IMG / EV ) Ultimo 2011 zijn een 14 tal beschikkingen afgegeven in het kader van het programma Investeren Met Gemeenten, IMG en 2 op het gebied van Externe veiligheid, EV. In de rekening 2014 worden de volgende projecten afgerond en afgerekend over: Externe veiligheid deel 1, ; Externe veiligheid deel 2, 2014; IMG Duurzame mobiliteit; IMG Casco herstel Spijkervetpanden; In totaliteit zijn van de 16 projecten (14 IMG projecten en 2 Externe veiligheid) er ultimo definitief afgerekend. De IMG Projecten die nog niet zijn afgerond zijn: Electrisch varen rondvaartboten; Centrumontwikkeling Vollenhove; Op grond van de beschikkingen dient de gemeente via de rekening verantwoording af te leggen aan de provincie Overijssel over de voortgang van de projecten overeenkomstig een vastgesteld format. F OR M A T IM G verant woo rding over het b oekjaar besteed tlv gemeentelijke middelen t/m jaar 2014 (conform baten/lastenstelsel) Beschikkingsnummer provincie Project afgerond / eindverantwoor ding Ja-nee In de verleningsbeschikking opgenomen subsidie voor dit project Besteed tlv provinciale middelen jaar 2014 (conform baten/lastenstelsel) Besteed tlv gemeentelijke middelen jaar 2014 (conform baten / lastenstelsel ) besteed tlv provinciale middelen t/m jaar 2014 (conform baten/lastenstel sel) Geplande einddatum Aard controle D1 D1 R R R R R D1 D1 Optionele toelichting op één van de voorgaande kolommen Externe veiligheid, deel / ja , ,00 749, ,00 749, Externe veiligheid, deel / ja , ,00 0, ,00 0, Electrisch varen rondvaartboten 2010/ nee , , , , , Cascoherstel Spijkervetpanden 2011/ ja ,00 318,50 136, , , Centrum ontwikkeling Vollenhove 2011/ nee , , , , , Duurzame mobiliteit/waterreijk (tuk tuk, bootlodges, watertaxis) 2011/ ja , , , , ,

200 Bijlage 3: Verloop reserves en Voorzieningen Reserves Saldo Stortingen bedragen x Onttrek- Saldo kingen Algemene reserve Algemene reserve - vaste buffer Algemene reserve - vrij besteedbaar Bedrijfsreserve Totaal Algemene reserve Algemene reserves grondexploitatie Algemene reserve Grondbedrijf Totaal Algemene reserves grondexploitatie Bestemmingsreserves onderwijs Decentralisatie huisvesting onderwijs Totaal Bestemmingsreserves onderwijs Bestemmingsreserves overig Acquisitie Fonds leader plus (Leader ) Kunstobjecten Oudheidkamer Reserve Bovenwijkse voorzieningen Reserve Gebiedsgerichte projecten Reserve grote projecten Reserve kernenbeleid Reserve koppengeld Reserve leefbaarheidsprojecten Reserve opbrengst Wavin-gelden Reserve opvangen effecten decentralisatie's (3D's) Reserve planschade Reserve riolering Reserve startersleningen Reserve te bestemmen rekeningsaldo Reserve volkshuisvesting Reserve zorg & wonen voor bej.in vm. gem.ijsselham Totaal Bestemmingsreserves overig Saldo rekening Te verdelen rekeningsaldo Steenwijk Totaal Saldo rekening Totaal reserves bedragen x Voorzieningen Saldo Stortin- Onttrek- Saldo gen kingen Egalisatievoorziening reiniging Voorziening participatiebudget Voorziening riolering (exploitatie) Voorziening riolering (investeringen Vz Algemeen Maatschappelijk Vastgoed VZ Buddenbaum Vz onderhoud speelvoorzieningen Vz pensioen wethouders Vz wachtgelden collegeleden / Totaal voorzieningen

201 Bijlage 4: Mutaties reserves bedragen x Mutatie reserves - Alle programma's Primitieve Actuele Rekening Begroting Begroting 2014 Toevoegingen Onttrekkingen Totaal mutatie reserves bedragen x Mutatie reserves - 1 Steenwijkerland werkt en leert Primitieve Begroting Actuele Begroting Rekening 2014 Toevoegingen Decentralisatie huisvesting onderwijs Reserve te bestemmen rekeningsaldo Algemene reserve Fonds leaderplus (leader ) Totaal Toevoegingen Onttrekkingen Decentralisatie huisvesting onderwijs Reserve te bestemmen rekeningsaldo Algemene reserve Reserve gebiedsgerichte projecten Reserve volkshuisvesting Reserve grote projecten Algemene reserve Grondbedrijf Totaal Onttrekkingen Totaal mutatie reserves bedragen x Mutatie reserves - 2 Steenwijkerland leeft Primitieve Begroting Actuele Begroting Rekening 2014 Toevoegingen Decentralisatie huisvesting onderwijs Reserve te bestemmen rekeningsaldo Algemene reserve Kunstobjecten Totaal Toevoegingen Onttrekkingen Decentralisatie huisvesting onderwijs Reserve te bestemmen rekeningsaldo Algemene reserve Reserve volkshuisvesting Kunstobjecten Reserve leefbaarheidsprojecten (accommodatiefonds) Reserve opbrengst WAVIN-gelden Totaal Onttrekkingen Totaal mutatie reserves bedragen x

202 Mutatie reserves - 3 Steenwijkerland woont Primitieve Begroting Actuele Begroting Rekening 2014 Toevoegingen Reserve te bestemmen rekeningsaldo Algemene reserve Reserve volkshuisvesting Kunstobjecten Reserve planschade Algemene reserve Grondbedrijf Reserve Bovenwijkse voorzieningen Reserve startersleningen Totaal Toevoegingen Onttrekkingen Reserve te bestemmen rekeningsaldo Algemene reserve Reserve volkshuisvesting Reserve grote projecten Algemene reserve Grondbedrijf Acquisitie Totaal Onttrekkingen Totaal mutatie reserves bedragen x Mutatie reserves - 4 Steenwijkerland schoon, heel en veilig Primitieve Begroting Actuele Begroting Rekening 2014 Toevoegingen Reserve te bestemmen rekeningsaldo Algemene reserve Reserve riolering Totaal Toevoegingen Onttrekkingen Decentralisatie huisvesting onderwijs Reserve te bestemmen rekeningsaldo Algemene reserve Reserve grote projecten Reserve leefbaarheidsprojecten (accommodatiefonds) Reserve Bovenwijkse voorzieningen Reserve riolering Totaal Onttrekkingen Totaal mutatie reserves bedragen x Mutatie reserves - 5 Steenwijkerland duurzaam Primitieve Begroting Actuele Begroting Rekening 2014 Toevoegingen Reserve te bestemmen rekeningsaldo Reserve kernenbeleid Totaal Toevoegingen Onttrekkingen Reserve te bestemmen rekeningsaldo Totaal Onttrekkingen Totaal mutatie reserves

203 Mutatie reserves - 6 Steenwijkerland tot uw dienst Primitieve Begroting bedragen x Actuele Rekening Begroting 2014 Toevoegingen Reserve kernenbeleid Reserve koppengeld Totaal Toevoegingen Onttrekkingen Algemene reserve Reserve gebiedsgerichte projecten Reserve volkshuisvesting Reserve kernenbeleid Reserve leefbaarheidsprojecten (accommodatiefonds) Reserve koppengeld Totaal Onttrekkingen Totaal mutatie reserves bedragen x Mutatie reserves - 7 Steenwijkerland biedt kwaliteit Primitieve Begroting Actuele Begroting Rekening 2014 Toevoegingen Reserve te bestemmen rekeningsaldo Algemene reserve Reserve Bovenwijkse voorzieningen Reserve opvangen effecten bestuurs-akkoord Concernreserve Algemene reserve - vaste buffer Totaal Toevoegingen Onttrekkingen Reserve te bestemmen rekeningsaldo Algemene reserve Reserve planschade Concernreserve Te verdelen rekeningsaldo Totaal Onttrekkingen Totaal mutatie reserves

204 Bijlage 5: Structurele toevoegingen en onttrekkingen aan en van reserves Per 1 juli 2013 is het Besluit Begroting en Verantwoording ( BBV) aangepast. Ingaande het rekeningsjaar 2013 moet de rekening melding maken van de structurele toevoegingen en onttrekkingen aan en van de reserves. Op basis van deze informatie kan de provincie Overijssel een beter inzicht krijgen in het wel of niet materieel sluitende jaarrekening. In de brief over de toezichtsvorm programmabegroting 2014 van de provincie Overijssel is hier ook aandacht voor gevraagd. Onderstaand geven wij per programma de structurele onttrekkingen en toevoegingen aan reserves weer. Per programma wordt een korte toelichting gegeven. bedragen x Structurele baten en lasten - Primitieve Actuele Rekening 1 Steenwijkerland werkt en leert Begroting Begroting 2014 Verschil Saldo van baten en lasten (structureel) Lasten V Baten V Saldo van baten en lasten (structureel) V Mutatie reserves (structureel) Toevoegingen V Onttrekkingen V Mutatie reserves (structureel) V Structureel resultaat V De structureel begrote toevoeging van geeft een vertekend beeld. Dit omdat het bedrag van de toevoeging aan de reserves onderwijshuisvesting in 2015 en verder veel lager van omvang is. Deze zijn vanaf 2015 en verder in de primitieve begroting respectievelijk , , en Deze stijging wordt veroorzaakt door vrijvallende kapitaalasten. Er zijn nog geen investeringen met kapitaalasten begroot voor deze periode. bedragen x Structurele baten en lasten - Primitieve Actuele Rekening 2 Steenwijkerland leeft Begroting Begroting 2014 Verschil Saldo van baten en lasten (structureel) Lasten N Baten V Saldo van baten en lasten (structureel) V Mutatie reserves (structureel) Toevoegingen N Onttrekkingen N Mutatie reserves (structureel) N Structureel resultaat V Structureel wordt een bedrag van in het kunstfonds gedoteerd en onttrokken voor exploitatie/ aanschaf van kunst tot een bedrag van

205 Structurele baten en lasten - 3 Steenwijkerland woont Primitieve Begroting Actuele Begroting bedragen x Rekening Verschil 2014 Saldo van baten en lasten (structureel) Lasten V Baten N Saldo van baten en lasten (structureel) N Mutatie reserves (structureel) Toevoegingen V Onttrekkingen N Mutatie reserves (structureel) N Structureel resultaat N Geen structurele toevoegingen en of onttrekkingen opgenomen. bedragen x Structurele baten en lasten - Primitieve Actuele Rekening 4 Steenwijkerland schoon, heel en veilig Begroting Begroting 2014 Verschil Saldo van baten en lasten (structureel) Lasten N Baten N Saldo van baten en lasten (structureel) N Mutatie reserves (structureel) Toevoegingen Onttrekkingen V Mutatie reserves (structureel) V Structureel resultaat N Geen structurele toevoegingen en of onttrekkingen opgenomen. bedragen x Structurele baten en lasten - Primitieve Actuele Rekening 5 Steenwijkerland duurzaam Begroting Begroting 2014 Verschil Saldo van baten en lasten (structureel) Lasten V Baten V Saldo van baten en lasten (structureel) V Mutatie reserves (structureel) Toevoegingen Onttrekkingen Mutatie reserves (structureel) Structureel resultaat V Geen structurele toevoegingen en of onttrekkingen opgenomen. 68

206 Structurele baten en lasten - 6 Steenwijkerland tot uw dienst Primitieve Begroting Actuele Begroting bedragen x Rekening Verschil 2014 Saldo van baten en lasten (structureel) Lasten V Baten N Saldo van baten en lasten (structureel) N Mutatie reserves (structureel) Toevoegingen V Onttrekkingen V Mutatie reserves (structureel) V Structureel resultaat N De onttrekking van heeft te maken met investeringen met economisch nut van kernenbeleid. bedragen x Structurele baten en lasten - Primitieve Actuele Rekening 7 Steenwijkerland biedt kwaliteit Begroting Begroting 2014 Verschil Saldo van baten en lasten (structureel) Lasten V Baten N Saldo van baten en lasten (structureel) N Mutatie reserves (structureel) Toevoegingen Onttrekkingen Mutatie reserves (structureel) N Structureel resultaat N Geen structurele toevoegingen en of onttrekkingen opgenomen. 69

207 Bijlage 6: Afgesloten projecten bedragen x Afgesloten projecten Afwijking Geactiveerde projecten Noodlokalen BBS Tuk - 29 N Axway ( ICT printer ) 10 V Servers V 3 Aanhangstrooiers 13 V Tractiemiddelen ( tbv openbaar groen ) 24 V Auto's Openbare werken 19 V Riolering: vervangen Groenestraat Vollenhove 56 V Riolering: vervangen minigemalen 2014 ( electra en bouwkundig) - 26 N Diversen 8 V Totaal geactiveerde projecten Projecten ten laste van reserves Woldpoort Herinrichting Eesveenseweg Herinrichting Noordwal Herstellen cultuur historische kwaliteit Blokzijl Revitaliseringbedrijventerreinen Onderwijshuisvesting 2012, Bijzonder Onderwijs Units De Ambelt / Sloop voetelinkschool Huisvesting Bibliotheek Realisatie Robin Hood / De But Kleedaccommodatie Oldemarkt Matrix dorpsplannen Inrichting Openbaar gebied brede school Steenwijk West De botterwerf / Moespotvaart IMG Tuk Tuks Ketencoördinatie Huiselijk geweld Pilot stadsranden Vollenhove / Blokzijl Exploitatieovereenkomsten Totaal Projecten ten laste van reserves Totaal Afgesloten projecten 84 V 170 V 108 V - 30 N - 34 N 473 V 74 V 20 V 22 V 35 V 29 V - 26 N N - 11 N - 18 N 11 V - 11 N 60 V 723 V 807 V Om zo volledig mogelijk verantwoording af te leggen en de raad maximaal te informeren is ingaande 2014 een overzicht opgenomen van afgesloten projecten. Verschil moet hierbij worden gemaakt tussen geactiveerde projecten en projecten ten laste van reserves. Geactiveerde projecten Op geactiveerde projecten wordt afgeschreven hetgeen inhoudt dat het voordeel van niet ten gunste van de rekening komt, maar over meerdere jaren, afhankelijk van de afschrijvingstermijnen als voordeel in de kapitaalasten terugkomt in de begroting 2015 en verder. Investeringen < worden op grond van onze nota afschrijvingsbeleid en waarderingsgrondslagen in 1 termijn afgeschreven. Projecten ten laste van reserve Bij projecten ten laste van reserves worden tekorten niet afgedekt door een hogere bijdrage van de reserve. De raad heeft een bepaald budget beschikbaar gesteld, een eventuele overschrijding komt ten laste van het resultaat Indien geen bijdragen van reserves meer begroot zijn, kan er een voordelig 70

208 resultaat ontstaan. Deze komt ten gunste van de rekening. Er kunnen drie situaties ontstaan bij afsluiten van projecten ten laste van reserves: 1. Tekorten komen ten laste van de rekening. 2. Overschotten worden niet ten gunste van de reserve gebracht, maar komen ten gunste van de rekening. 3. Afgeronde projecten, met een restantkrediet, worden afgesloten. Het voordeel komt niet ten gunste van de rekening, maar blijft in de reserve beschikbaar. 71

209 Bijlage 7: Restantkredieten: Ten laste van reserves / Geactiveerde investeringen Bij de behandeling van de rekening 2013 is aandacht gevraagd voor de nog beschikbare kredieten per ultimo van het jaar. In 2014 heeft u hier op een separate wijze kennis van kunnen nemen. Wij hebben gemeend u deze informatie bij de vaststelling van de rekening aan te bieden. In onderstaande tabel zijn alle investeringen van > opgenomen. Het afronden van deze beschikbare investeringen zullen gevolgen hebben voor de omvang van de reservepositie van de gemeente Steenwijkerland. Ultimo 2014 bedraagt de omvang van onze reserves 60,5 miljoen. Op basis van de door de raad beschikbaar gestelde kredieten ultimo 2014 zal deze reservepositie afnemen naar 48,4 19 miljoen bedragen x Restantkredieten ten laste van Reserves > Rekening 2014 Aanpassing gebouwen aan Drank en Horecawet 145 Herinrichting Woldpoort 35 Herinrichting Zuidveenseweg 161 Parkeerplaatsen bij Onderwijs Expertise Centrum 179 Vitale bedrijfsterreinen 87 Breedband 33 Onderwijshuisvesting 2013 / Desintegratie logopedie 44 Sportaccommodatie Willemsoord 71 Vervangen en renovatie sportaccommodaties Onderwijshuisvesting 2013 / 2014 gymlokalen 345 Sportaccommodatie "Het Diep" 49 Sportaccommodatie sv VENO 51 Erfgoedbeleid 24 Landinrichting Noord West Overijssel / inr. plan Scheerwolde 35 Kwaliteitsverbetering stedelijk groen 393 Landinrichting 3e module 155 Ruimtelijke ontwikkeling Beulakerpolder 47 Leader plus IMG project electrische rondvaartboten 494 Toeristische agenda 180 Gele gebieden Gele gebieden Beulakerpolder / resterende gele gebieden 114 Aanpassing De Buze 722 Streekcentrum "De Wielewaal" 172 Plan vernieuwing en duurzaamheid Dalzicht 89 Voorbereidingskrediet dorpshuis "De Slinger" 38 Renovatie "De Burght" 37 Renovatie "De Ploats" 94 Verbetering dorpshuis Dwarsgracht 88 Multifunctionele voorzieningen Kuinre 163 Matrix dorpsplannen 2012 / 2013 / ILG Onderhoud voor behoud 246 Legionella gebouwen 45 Duurzaam afvalbeheer 149 Sanering Matthijs Kiersstraat 55 Structuurvisies 2010 / Ontwikkeling locatie Capelleschool 88 Transport Dit is exclusief de raadsbesluiten 2015 waarbij investeringen ten laste van de reserves beschikbaar zijn gesteld. 72

210 bedragen x Restantkredieten ten laste van Reserves > Rekening 2014 Transport IMG Voorpoort 872 Uitvoering vernieuwingsprojecten 279 Herstructructurering Scheerwolde 39 Woningbouwimpuls Drok 32 Stimulering woningbouwprojecten 248 Project Canneveldstraat Vollenhove 162 Wijkvernieuwing Steenwijk west 711 Steenwijkerdiep Sociale bouw in voorm. Gem. IJsselham 22 Stationsomgeving 24 Aankoop panden sloop Steenwijkerdiep / Ged Turfhaven 491 Herinrichting Molenstraat 425 Cascoherstel Spijkervet 73 Aansl welstandsnota aan bestemmingsplan 63 HIS4all / Dig bouwvergunningen / burgerlijke stand 106 Nationaal Actieplan Sport en bewegen / Impuls brede school 460 Leefbaarheidsondersteuning 90 Sociale atlas 26 Diversen < Totaal restantkredieten ten laste van reserves bedragen x Restantkredieten geactiveerd > Rekening 2014 Brede school Steenwijk West ( Bouw, grond, gymlokaal, MFC ) 509 Onderwijs Expertice centrum ( bouw en inrichting) 153 Sporthal 112 Nieuwbouw kleed -en wasruimtes VENO 39 Riolering Wanneperveen Rioolmaatregelen Oldemarkt 509 Riolering Blokzijl, Groenestraat 199 Riolering Kerkplein Vollenhove 35 Vervangen riolering Voorpoort 4e fase 159 Randvoorzieningen / Optimaliseren Rioolgemalen 86 Realisatieovereenkomst Steenwijk West 137 Starterslening Verkoop Tukseweg 146 en Verkoop gemeentehuis Oldemarkt Tractiemiddelen ( snipperaar, dumper, laadkleppen vrachtauto's ) 116 Software applicaties en Digikoppeling 60 Diversen < Totaal restantkredieten geactiveerd

211 Bijlage 8: SISA, verantwoording specifieke uitkeringen In de jaarrekening 2014 moet verantwoording worden afgelegd over de rechtmatige besteding van specifieke uitkeringen. Over het verantwoordingsjaar zijn 12 regelingen (met 15 subsidiabele projecten ) voor de gemeente van toepassing. Foutenevaluatie SISA In deze tabel dienen de bevindingen opgenomen te worden met informatie over ( mogelijke ) consequenties voor de vaststelling van de specifieke uitkering door het Rijk of voor het jaarverslag van het Rijk. De volgende fouten of onzekerheden zijn geconstateerd: 74

212 BZK C7C Investering stedelijke vernieuwing (ISV) II Provinciale beschikking en/of verordening Project-gemeenten (SiSa tussen medeoverheden) SiSa bijlage verantwoordingsinformatie 2014 op grond van artikel 3 van de Regeling informatieverstrekking sisa - d.d. 2 januari 2015 Hieronder per regel één Besteding (jaar T) ten laste Overige bestedingen (jaar T) Cumulatieve bestedingen ten beschikkingsnummer en in de van provinciale middelen kolommen ernaast de laste van provinciale middelen tot en met (jaar T) verantwoordingsinformatie Cumulatieve overige bestedingen tot en met (jaar T) Deze indicator is bedoeld voor Deze indicator is bedoeld de tussentijdse afstemming voor de tussentijdse van de juistheid en volledigheid afstemming van de juistheid van de en volledigheid van de verantwoordingsinformatie verantwoordingsinformatie Toelichting afwijking Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Indicatornummer: C7C / 01 Indicatornummer: C7C / 02 Indicatornummer: C7C / 03 Indicatornummer: C7C / 04 Indicatornummer: C7C / 05 Indicatornummer: C7C / / Kopie beschikkingsnummer Eindverantwoording Ja/Nee Activiteiten stedelijke vernieuwing (in aantallen) Activiteiten stedelijke vernieuwing (in aantallen) Activiteiten stedelijke vernieuwing Afspraak Realisatie Toelichting afwijking Alleen in te vullen na afloop project Alleen in te vullen na afloop project Alleen in te vullen na afloop project OCW D9 Onderwijsachterstanden beleid (OAB) Gemeenten Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle D1 Aard controle D1 Aard controle n.v.t. Indicatornummer: C7C / 07 Indicatornummer: C7C / 08 Indicatornummer: C7C / 09 Indicatornummer: C7C / 10 Indicatornummer: C7C / / Nee Besteding (jaar T) aan Besteding (jaar T) aan overige Opgebouwde reserve ultimo voorzieningen voor activiteiten (naast VVE) voor (jaar T-1) voorschoolse educatie die leerlingen met een grote voldoen aan de wettelijke achterstand in de Nederlandse kwaliteitseisen (conform artikel taal (conform artikel 165 WPO) 166, eerste lid WPO) Besteding (jaar T) aan afspraken over voor- en vroegschoolse educatie met bevoegde gezagsorganen van scholen, houders van kindcentra en peuterspeelzalen (conform artikel 167 WPO) Deze indicator is bedoeld voor de tussentijdse afstemming van de juistheid en volledigheid van de verantwoordingsinformatie I&M E3 Subsidieregeling sanering verkeerslawaai (inclusief bestrijding spoorweglawaai) Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: D9 / 01 Indicatornummer: D9 / 02 Indicatornummer: D9 / 03 Indicatornummer: D9 / Hieronder per regel één Besteding (jaar T) ten laste Overige bestedingen (jaar T) Eindverantwoording Ja/Nee Kosten ProRail (jaar T) als beschikkingsnummer en in de van rijksmiddelen bedoeld in artikel 25 lid 4 van kolommen ernaast de deze regeling ten laste van verantwoordingsinformatie rijksmiddelen Subsidieregeling sanering verkeerslawaai Provincies, gemeenten en gemeenschappelijke regelingen (Wgr) I&M E27B Brede doeluitkering verkeer en vervoer SiSa tussen medeoverheden Provinciale beschikking en/of verordening Gemeenten en Gemeenschappelijke Regelingen Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Aard controle R Indicatornummer: E3 / 01 Indicatornummer: E3 / 02 Indicatornummer: E3 / 03 Indicatornummer: E3 / 04 Indicatornummer: E3 / 05 1 BSV Nee 0 Kopie beschikkingsnummer Cumulatieve bestedingen ten laste van rijksmiddelen tot en met (jaar T) Cumulatieve overige bestedingen tot en met (jaar T) Deze indicator is bedoeld voor de tussentijdse afstemming van de juistheid en volledigheid van de verantwoordingsinformatie Deze indicator is bedoeld voor de tussentijdse afstemming van de juistheid en volledigheid van de verantwoordingsinformatie Cumulatieve Kosten ProRail tot en met (jaar T) als bedoeld in artikel 25 lid 4 van deze regeling ten laste van rijksmiddelen Deze indicator is bedoeld voor de tussentijdse afstemming van de juistheid en volledigheid van de verantwoordingsinformatie Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Indicatornummer: E3 / 06 Indicatornummer: E3 / 07 Indicatornummer: E3 / 08 Indicatornummer: E3 / 09 1 BSV Hieronder per regel één Besteding (jaar T) ten laste Overige bestedingen (jaar T) Correctie ten opzichte van beschikkingsnummer en in de van provinciale middelen tot jaar T verantwoorde kolommen ernaast de bestedingen ten laste van verantwoordingsinformatie provinciale middelen Correctie ten opzichte van tot jaar T verantwoorde overige bestedingen Indien de correctie een vermeerdering van bestedingen betreft, mag het alleen gaan over nog niet eerder verantwoorde bestedingen Indien de correctie een vermeerdering van bestedingen betreft, mag het alleen gaan over nog niet eerder verantwoorde bestedingen Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: E27B / 01 Indicatornummer: E27B / 02 Indicatornummer: E27B / 03 Indicatornummer: E27B / 04 Indicatornummer: E27B / / / / / Kopie beschikkingsnummer Cumulatieve besteding ten laste van provinciale middelen tot en met (jaar T) Cumulatieve overige bestedingen tot en met (jaar T) Deze indicator is bedoeld voor Deze indicator is bedoeld voor de tussentijdse afstemming de tussentijdse afstemming van de juistheid en volledigheid van de juistheid en volledigheid van de van de verantwoordingsinformatie verantwoordingsinformatie Toelichting Eindverantwoording Ja/Nee Als u kiest voor ja, betekent dit dat het project is afgerond en u voor de komende jaren geen bestedingen meer wilt verantwoorden Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Indicatornummer: E27B / 06 Indicatornummer: E27B / 07 Indicatornummer: E27B / 08 Indicatornummer: E27B / 09 Indicatornummer: E27B / / Ja / Ja / Ja / Ja 75

213 SZW G1 Wet sociale werkvoorziening (Wsw)_gemeente 2014 Wet sociale werkvoorziening (Wsw) Het totaal aantal geïndiceerde inwoners van uw gemeente dat een dienstbetrekking heeft of op de wachtlijst staat en beschikbaar is om een dienstbetrekking als bedoeld in artikel 2, eerste lid, of artikel 7 van de wet te aanvaarden op 31 december (jaar T) Alle gemeenten verantwoorden hier het gemeentedeel over (jaar T), ongeacht of er in (jaar T) geen, enkele Aard controle R Volledig zelfstandige uitvoering Ja/Nee Aard controle n.v.t. Indicatornummer: G1 / 01 Indicatornummer: G1 / 02 of alle inwoners 405,25 Nee SZW G1A Wet sociale werkvoorziening Hieronder per regel één gemeente(code) uit (jaar T-1) Het totaal aantal gerealiseerde arbeidsplaatsen voor (Wsw)_totaal 2013 selecteren en in de kolommen geïndiceerde inwoners in (jaar ernaast de T-1), uitgedrukt in arbeidsjaren; Wet sociale werkvoorziening (Wsw) verantwoordingsinformatie voor die gemeente invullen Gemeente I.1 Wet werk en bijstand (WWB) Gemeente I.1 Wet werk en bijstand (WWB) Het totaal aantal gerealiseerde begeleid werkenplekken voor geïndiceerde inwoners in (jaar T-1), uitgedrukt in arbeidsjaren; Alle gemeenten verantwoorden hier het inclusief deel openbaar lichaam totaal (jaar T-1). (Dus: deel Openbaar lichaam inclusief deel openbaar lichaam uit SiSa (jaar T-1) regeling G1B + deel Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R gemeente uit (jaar T-1) Indicatornummer: G1A / 01 Indicatornummer: G1A / 02 Indicatornummer: G1A / Steenwijkerland 345,19 5,76 SZW G2 Gebundelde uitkering Besteding (jaar T) algemene Baten (jaar T) algemene Besteding (jaar T) IOAW bijstand bijstand (exclusief Rijk) op grond van artikel 69 WWB_gemeente 2014 Alle gemeenten verantwoorden hier het gemeentedeel over (jaar T), ongeacht of de gemeente in (jaar T) geen, enkele of alle taken heeft uitbesteed aan een Openbaar lichaam opgericht op grond van de Wgr. Gemeente I.2 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW) Baten (jaar T) IOAW (exclusief Rijk) Gemeente I.2 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW) Besteding (jaar T) IOAZ Gemeente Baten (jaar T) IOAZ (exclusief Rijk) Gemeente I.3 Wet inkomensvoorziening I.3 Wet oudere en gedeeltelijk inkomensvoorziening arbeidsongeschikte gewezen oudere en gedeeltelijk zelfstandigen (IOAZ) arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ) Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: G2 / 01 Indicatornummer: G2 / 02 Indicatornummer: G2 / 03 Indicatornummer: G2 / 04 Indicatornummer: G2 / 05 Indicatornummer: G2 / Besteding (jaar T) Bbz 2004 levensonderhoud beginnende zelfstandigen Baten (jaar T) Bbz 2004 levensonderhoud beginnende zelfstandigen Baten (jaar T) WWIK (exclusief Rijk) Volledig zelfstandige uitvoering Ja/Nee Gemeente Gemeente Gemeente SZW G2A Gebundelde uitkering op grond van artikel 69 WWB_totaal 2013 Gemeenten die uitvoering in (jaar T-1) geheel of gedeeltelijk hebben uitbesteed aan een Openbaar lichaam o.g.v. Wgr verantwoorden hier het totaal (jaar T-1). (Dus: deel Openbaar lichaam uit SiSa (jaar T- 1) regeling G2B + deel gemeente uit (jaar T-1) regeling G2C-1) I.4 Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (levensonderhoud beginnende zelfstandigen) (Bbz 2004) I.4 Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (levensonderhoud beginnende zelfstandigen) (Bbz 2004) I.6 Wet werk en inkomen kunstenaars (WWIK) Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Indicatornummer: G2 / 07 Indicatornummer: G2 / 08 Indicatornummer: G2 / 09 Indicatornummer: G2 / Nee Hieronder per regel één Besteding (jaar T-1) algemene Baten (jaar T-1) algemene Besteding (jaar T-1) IOAW gemeente(code) uit (jaar T-1) bijstand bijstand (exclusief Rijk) selecteren en in de kolommen ernaast de inclusief geldstroom naar inclusief geldstroom naar inclusief geldstroom naar verantwoordingsinformatie voor openbaar lichaam openbaar lichaam openbaar lichaam die gemeente invullen I.1 Wet werk en bijstand (WWB) I.1 Wet werk en bijstand (WWB) I.2 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW) Baten (jaar T-1) IOAW (exclusief Rijk) inclusief geldstroom naar openbaar lichaam I.2 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW) Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Indicatornummer: G2A / 01 Indicatornummer: G2A / 02 Indicatornummer: G2A / 03 Indicatornummer: G2A / 04 Indicatornummer: G2A / Steenwijkerland Hieronder verschijnt de gemeente(code) conform de keuzes gemaakt bij indicator G2A / 01 Besteding (jaar T-1) IOAZ Baten (jaar T-1) IOAZ (exclusief Rijk) Besteding (jaar T-1) Bbz 2004 levensonderhoud beginnende zelfstandigen Baten (jaar T-1) Bbz 2004 levensonderhoud beginnende zelfstandigen inclusief geldstroom naar openbaar lichaam In de kolommen hiernaast de verantwoordingsinformatie voor I.3 Wet inkomensvoorziening die gemeente invullen oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ) inclusief geldstroom naar openbaar lichaam I.3 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ) inclusief geldstroom naar openbaar lichaam I.4 Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (levensonderhoud beginnende zelfstandigen) (Bbz 2004) inclusief geldstroom naar openbaar lichaam I.4 Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (levensonderhoud beginnende zelfstandigen) (Bbz 2004) Baten (jaar T-1) WWIK (exclusief Rijk) inclusief geldstroom naar openbaar lichaam I.6 Wet werk en inkomen kunstenaars (WWIK) Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Indicatornummer: G2A / 06 Indicatornummer: G2A / 07 Indicatornummer: G2A / 08 Indicatornummer: G2A / 09 Indicatornummer: G2A / 10 Indicatornummer: G2A / Steenwijkerland SZW G3 Besluit Besteding (jaar T) Besteding (jaar T) Baten (jaar T) levensonderhoud Baten (jaar T) Besteding (jaar T) aan Besteding (jaar T) Bob levensonderhoud gevestigde kapitaalverstrekking (exclusief gevestigde zelfstandigen kapitaalverstrekking (exclusief onderzoek als bedoeld in zelfstandigen (exclusief Bob) Bob) (exclusief Bob) (exclusief Rijk) Bob) (exclusief Rijk) artikel 56 Bbz 2004 bijstandverlening zelfstandigen 2004 (exclusief levensonderhoud beginnende zelfstandigen)_gemeent e 2014 Besluit (exclusief Bob) Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: G3 / 01 Indicatornummer: G3 / 02 Indicatornummer: G3 / 03 Indicatornummer: G3 / 04 Indicatornummer: G3 / 05 Indicatornummer: G3 / Baten (jaar T) Bob (exclusief Rijk) Besteding (jaar T) aan uitvoeringskosten Bob als Volledig zelfstandige uitvoering Ja/Nee bedoeld in artikel 56 Bbz 2004 Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Indicatornummer: G3 / 07 Indicatornummer: G3 / 08 Indicatornummer: G3 / Nee SZW G3A Besluit Hieronder per regel één gemeente(code) uit (jaar T-1) Besteding (jaar T-1) levensonderhoud gevestigde Besteding (jaar T-1) kapitaalverstrekking (exclusief selecteren en in de kolommen zelfstandigen (exclusief Bob) Bob) ernaast de verantwoordingsinformatie voor die gemeente invullen bijstandsverlening zelfstandigen 2004 (exclusief levensonderhoud beginnende zelfstandigen)_totaal 2013 Besluit inclusief geldstroom naar openbaar lichaam inclusief geldstroom naar openbaar lichaam Baten (jaar T-1) levensonderhoud gevestigde zelfstandigen (exclusief Bob) (exclusief Rijk) inclusief geldstroom naar openbaar lichaam Baten (jaar T-1) kapitaalverstrekking (exclusief Bob) (exclusief Rijk) inclusief geldstroom naar openbaar lichaam Besteding (jaar T-1) aan onderzoek als bedoeld in artikel 56 Bbz 2004 (exclusief Bob) inclusief geldstroom naar openbaar lichaam Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: G3A / 01 Indicatornummer: G3A / 02 Indicatornummer: G3A / 03 Indicatornummer: G3A / 04 Indicatornummer: G3A / 05 Indicatornummer: G3A / Steenwijkerland Hieronder verschijnt de Besteding (jaar T-1) Bob Baten (jaar T-1) Bob (exclusief Besteding (jaar T-1) aan gemeente(code) conform de keuzes gemaakt bij G3A / 01 Rijk) uitvoeringskosten Bob als bedoeld in artikel 56 Bbz 2004 In de kolommen hiernaast de inclusief geldstroom naar verantwoordingsinformatie voor openbaar lichaam die gemeente invullen inclusief geldstroom naar openbaar lichaam inclusief geldstroom naar openbaar lichaam Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: G3A / 07 Indicatornummer: G3A / 08 Indicatornummer: G3A / 09 Indicatornummer: G3A / Steenwijkerland

214 SZW G5 Wet participatiebudget Het aantal in (jaar T) bij een (WPB)_gemeente 2014 ROC ingekochte contacturen Wet participatiebudget (WPB) Alle gemeenten verantwoorden hier het gemeentedeel over (jaar T), ongeacht of de gemeente in (jaar T) geen, enkele of alle taken heeft uitbesteed aan een Openbaar lichaam opgericht op grond van de Wgr. SZW G5A Wet Participatiebudget (WPB)_totaal 2013 Wet participatiebudget (WPB) Gemeenten die uitvoering in (jaar T-1) geheel of gedeeltelijk hebben uitbesteed aan een Openbaar lichaam o.g.v. Wgr verantwoorden hier het totaal (jaar T-1). (Dus: deel Openbaar lichaam uit SiSa (jaar T- 1) regeling G5B + deel gemeente uit (jaar T-1) regeling G5C-1) Let op: Dit is de enige gelegenheid om verantwoording af te leggen over deze taakuitvoering Let op: Deze verantwoording kan niet door een gemeenschappelijke regeling worden uitgevoerd, ongeacht de keuze van de gemeente bij indicator G5/07 Aard controle D1 Indicatornummer: G5 / Besteding (jaar T) participatiebudget Waarvan besteding (jaar T) van educatie bij roc's Baten (jaar T) (niet-rijk) participatiebudget Waarvan baten (jaar T) van educatie bij roc s Reservering besteding van educatie bij roc s in jaar T voor volgend kalenderjaar (jaar T+1 ) Volledig zelfstandige uitvoering Ja/Nee De zelfstandige uitvoering betreft de indicatoren G5/02 tot en met G5/06 Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Indicatornummer: G5 / 02 Indicatornummer: G5 / 03 Indicatornummer: G5 / 04 Indicatornummer: G5 / 05 Indicatornummer: G5 / 06 Indicatornummer: G5 / Nee Hieronder per regel één Besteding (jaar T-1) Waarvan besteding (jaar T-1) Baten (jaar T-1) (niet-rijk) Waarvan baten (jaar T-1) van Besteding (jaar T-1) gemeente(code) uit (jaar T-1) participatiebudget van educatie bij roc's participatiebudget educatie bij roc s Regelluw selecteren en in de kolommen ernaast de inclusief geldstroom naar inclusief geldstroom naar inclusief geldstroom naar inclusief geldstroom naar verantwoordingsinformatie voor openbaar lichaam openbaar lichaam openbaar lichaam openbaar lichaam die gemeente invullen Dit onderdeel is uitsluitend van toepassing op gemeenten die in (jaar T-1) duurzame plaatsingen van inactieven naar werk hebben gerealiseerd en verantwoord aan het Rijk. inclusief deel openbaar lichaam Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: G5A / 01 Indicatornummer: G5A / 02 Indicatornummer: G5A / 03 Indicatornummer: G5A / 04 Indicatornummer: G5A / 05 Indicatornummer: G5A / Steenwijkerland

215 Einde bijlage: Jaarrekening 2014 Terug naar het agendapunt

216 11.2. Jaarverslag 2014 (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####c f82-42b3-b618-1e7ced0bd260#

217 Inhoudsopgave 1. JAARVERSLAG OP HOOFDLIJNEN Inleiding Resultaat op hoofdlijnen Analyse resultaten PROGRAMMAVERANTWOORDING Steenwijkerland werkt en leert Steenwijkerland leeft Steenwijkerland woont Steenwijkerland schoon, heel en veilig Steenwijkerland duurzaam Steenwijkerland tot uw dienst Steenwijkerland biedt kwaliteit SPECIFIEKE PARAGRAFEN Lokale heffingen Verbonden partijen Weerstandsvermogen en risicobeheersing Onderhoud kapitaalgoederen Financiering Bedrijfsvoering Uitvoering grondbeleid

218 2

219 1. Jaarverslag op hoofdlijnen 1.1 Inleiding Voor u ligt het jaarverslag over 2014, waarmee wij verantwoording afleggen over het gevoerde beleid en de financiële resultaten van het afgelopen jaar. Vanwege de systematiek rekening volgt begroting volgt dit jaarverslag de opbouw van de begroting voor Dat wil zeggen dat we hier nog één keer werken met de benaming van de bestuursprogramma s gebaseerd op het vorige collegeprogramma ( ) was bestuurlijk gezien het jaar van de wisseling van de wacht. Na de gemeenteraadsverkiezingen gingen wij als nieuwe coalitie vol enthousiasme en verantwoord anders van start. O.a. door in het najaar van 2014 de samenleving op te zoeken met de vraag om met ons mee te denken over de opgaven waarvoor Steenwijkerland zich de komende jaren gesteld ziet. En om gezamenlijk te onderzoeken welke rol die samenleving kan vervullen in de aanpak daarvan. Deze collegetour is ons goed bevallen, en ook uit de samenleving hebben wij daar positieve reacties op gehoord. Die lijn willen wij de komende jaren dan ook zeker voortzetten. Net als in de afgelopen jaren was de wereld om ons heen ook in 2014 turbulent. De economische crisis lijkt het dieptepunt achter de rug te hebben, maar we zien dat de effecten ervan na-ijlen. Op de woningmarkt dalen de prijzen niet verder, maar de bouw stagneert nog. Dat geldt eveneens voor uitgifte van gemeentegrond. Verder duurt de leegstand in binnensteden voort en hebben we nog te maken met projecten die stilvallen. Ten slotte zorgt de kleinere investeringsruimte van de woningcorporaties voor aanhoudende stagnatie. Op de arbeidsmarkt zagen we in 2014 evenmin een duidelijk merkbaar herstel: de werkloosheid stijgt niet verder, maar het aantal WWB-uitkeringen dat we hebben verstrekt is iets hoger en de uitstroom naar betaald werk lager dan in Dit alles zorgt ervoor dat overheden op alle niveaus nog veel moeite hebben hun financiële huishouding op orde te houden. Dat geldt ook voor ons, het meerjarig perspectief dat we bij de begroting 2015 geschetst hebben maakt bezuinigingen noodzakelijk. Daarnaast was er in 2014 veel onrust over de taken die door het rijk werden overgedragen aan de gemeenten op het gebied van de zorg, de participatiewet en de jeugdzorg. Een operatie die een enorme omslag betekent en bovendien lang omgeven bleef door grote onduidelijkheid over de kaders en de budgetten. Al met al zorgde deze overdracht van rijkstaken voor de nodige maatschappelijke beroering. Ook in Steenwijkerland hadden we daar volop mee te maken. Kijkend naar de doelen die in de begroting voor 2014 waren gesteld kunnen we vaststellen dat daarvan 80% gerealiseerd is; dat is nagenoeg volgens de prognose die we in de najaarsnota hebben afgegeven. Wij kijken terug op een bewogen jaar met wat ons betreft een aantal aansprekende resultaten: een intensieve en gedegen voorbereiding op de decentralisatie van taken op het gebied van zorg, de participatiewet en de jeugdzorg, met als resultaat dat we op tijd klaar waren om de nieuwe taken in 2015 uit te voeren het feit dat we erin geslaagd zijn ruim 1,5 mln. extra rijksgeld, voor de periode 1 maart december 2016, te krijgen voor een overbruggingsperiode voor hulp in het huishouden; afronding van het LEADER-programma en de Rietimpuls, waarmee vele projecten zijn gerealiseerd ter versterking van het landelijk gebied; afronding van de gebiedsgerichte aanpak van verkeersknelpunten (Zuidveenseweg, Ruxveenseweg Hooidijk, Schansweg, Hylkemaweg) en vaststelling van het fietsplan. Het succes van het project omgekeerd inzamelen, met een gemiddelde teruggave van afvalstoffenheffing van 36 per huishouding. afronding van de eerste fase van de omgevingsvisie, waarin we met betrokkenheid uit de samenleving een Toekomstagenda hebben opgesteld voor onze belangrijkste opgaven de komende jaren; afronding van de revitalisering / herstructurering van bedrijventerreinen, waarbij niet alleen in financieel opzicht veel geïnvesteerd is maar ook veel werk is gemaakt van het intensiveren van contacten met ondernemers en hun netwerken; de renovatie van het dorpshuis in Scheerwolde (Wielewaal), Blokzijl (De Ploats), Vollenhove (de Burght), Dwarsgracht ( Ons Dorpshuis) en Oldemarkt ( Dalzicht) de prijs die wij hebben gekregen voor ons aanbestedingsbeleid: samen met Tilburg mogen wij ons als gemeente de meest MKB-vriendelijke aanbesteder van infrastructurele werken noemen; de digitalisering van het postproces als basis voor digitale dienstverlening, een met de medewerkers opgestelde Toekomstagenda voor de organisatie en ten slotte het feit dat de succesvolle mobiliteit ertoe heeft geleid dat een aanzienlijk deel van het overbruggingskrediet van 2 mln terug kon worden gegeven. 3

220 Uiteraard kende 2014 ook tegenvallers. We zagen opnieuw ontwikkelingen vertragen of stilvallen als gevolg van de aanhoudende effecten van de economische crisis: naast het Steenwijkerdiep en de gele gebieden is ook een aantal herstructureringsprojecten stopgezet (Canneveldstraat in Vollenhove, Molenbuurt in St. Jansklooster en Nieuwe Buurt in Blokzijl). We stipten al even aan dat we onze doelstelling voor de uitstroom van WWB-cliënten naar regulier werk niet hebben kunnen realiseren. Een solide financieel beleid is één van onze prioriteiten. Ook daar is in 2014 hard aan gewerkt. In november heeft u een sluitende begroting vast kunnen stellen voor Voor de jaren 2017 / 2018 is het perspectief echter anders en kunnen we dat structurele en reële evenwicht niet hard maken. Daarom zijn bezuinigingen noodzakelijk en bij de Perspectiefnota zullen wij u daarvoor richtinggevende voorstellen doen. De jaarrekening 2014 laat een positief saldo zien van ruim 1,7 mln. Bij de najaarsnota gingen we uit van een licht negatief resultaat. In hoofdstuk 1.4 van dit jaarverslag kunt u lezen hoe dit saldo is opgebouwd. Al met al kijken wij met voldoening terug op Na een enthousiaste start volgden een degelijke inwerkperiode en een succesvolle collegetour. Inmiddels zijn we goed op stoom en volop aan de slag met het uitvoeren van onze ambities. De basis is gelegd en in de Perspectiefnota kunt u onze nader uitgewerkte koers voor de komende jaren verwachten. 4

221 1.2 Resultaat op hoofdlijnen Dit hoofdstuk toont het totaaloverzicht van de behaalde en niet behaalde doelstellingen. In hoofdstuk 2 zijn deze resultaten per bestuursprogramma gegroepeerd en voorzien van een toelichting. Totaal gerealiseerde doelstellingen Doelstellingen % 20% Gerealiseerde doelstellingen Niet gerealiseerde doelstellingen Het totaal gerealiseerde doelstellingen in 2014 bedraagt afgerond 80%. Ten opzichte van de prognose in de najaarsnota is dat een verschil van 1%. In de najaarsnota is gerapporteerd dat 79% van de doelstellingen zou worden gehaald. Totaaloverzicht realisatie doelstellingen 2014 Aangegeven is of een doelstelling is gerealiseerd of niet is gerealiseerd. In het programma is deze voorzien van een toelichting. Doelstelling 2014 Programma: Steenwijkerland werkt en leert Maatschappelijk effect 1: werkgelegenheidsgroei Doorontwikkelen ondernemersklimaat met het oog op een waardering van een 6,5 of hoger voor het ondernemersklimaat in 2014 (score 2010: 6,0) Vergroten kwaliteit bedrijventerreinen met het oog op waardering van drie sterren voor te herstructureren bedrijventerreinen in hectare ruimtewinst op bedrijventerreinen Meer arbeidsplaatsen in de vrijetijdseconomie: Het realiseren van extra arbeidsplaatsen gerelateerd aan de vrijetijdseconomie is gewenst Versterken van ondernemersklimaat voor landbouw, rietteelt, visserij en natuurbeheer in samenhang met kwaliteit buitengebied Maatschappelijk effect 2: alle Steenwijkerlanders zijn actief Afstemmen van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt: Een op de landelijke ontwikkelingen afgestemde effectieve en efficiënte uitvoeringsorganisatie voor burgers die zich aan de onderkant van de arbeidsmarkt bevinden (WWB,WIJ,WAJONG en WSW) en die opereert vanuit de één loket gedachte Alle WWB klanten die inactief zijn worden geactiveerd tot participatie 100 WWB cliënten stromen uit naar betaalde arbeid 150 langdurig werkzoekenden stijgen één trede op de participatieladder (inclusief uitstroom naar werk) Effectieve en efficiënte dienstverlening gericht op participatiebevordering: Alle cliënten van het inactieve bestand van de IGSD zijn geactiveerd tot participatie, primair naar betaald werk en als dat niet of nog niet lukt naar maatschappelijke participatie. Bij dit laatste dient voorrang gegeven te worden aan instroom in de bestaande en nieuwe projecten bij de IGSD in plaats van externe Alle harde kern jongeren worden begeleid Maatschappelijk effect 3: kinderen ontwikkelen hun talenten Kinderen met een taalachterstand volgen een taalachterstandsprogramma Handhaving van het aantal VVE plaatsen Tot stand komen van nieuwe brede scholen in het basisonderwijs Resultaat Gerealiseerd Gerealiseerd Niet gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Niet gerealiseerd Niet gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Niet gerealiseerd Programma: Steenwijkerland leeft Maatschappelijk effect 4: voorkomen van schulden en het bieden van een financieel vangnet 5

222 Doelstelling 2014 Beter gebruik minimaregelingen: Nulmeting van het aantal vrijwilligers binnen het netwerk formulierenbrigade Voorkomen van een toename van schuldsituaties t.o.v. 2013: Meer mensen maken gebruik van budgetbeheer (score 2009: 264 personen) Er zijn vrijwilligers beschikbaar voor hulp bij budgetbeheer Onze inwoners zijn bekend met schuldhulpverlening: Minstens 61% van de inwoners kent de schuldhulpverlening (score 2011 en 2013: 59% en 63%, bron: Omnibusenquete 2011 en 2013) Wachttijden schuldhulpverlening terugdringen: 100% van de klanten schuldhulpverlening wordt binnen de wettelijke gestelde termijn geholpen Handhaven hoge tevredenheid bijzondere bijstand ( cijfer 7,4 in 2011) Maatschappelijk effect 5: iedereen kan zich redden in de samenleving Voorzieningen als aanvulling op eigen kracht: Klanten geven een 7,8 voor de individuele WMO voorzieningen (score 2011: 7,7, benchmark WMO) Klanten geven voor een 8,1 voor de hulp bij het huishouden (score 2011, 8,0, benchmark WMO) Zo lang mogelijk thuis wonen: Ondersteuning mantelzorg Het aantal deelnemers aan het netwerk mantelzorgondersteuning Steenwijkerland is gestegen ten opzichte van 2013 ( 2013 ; 6 partijen) Daling van het percentage mensen dat NIET weet waar ze terecht kunnen voor hulp en ondersteuning bij mantelzorg (score 2008: 45% van de volwassenen, bron: GGD monitor) Voorkomen eenzaamheid Minder dan 7% van de volwassenen is ernstig eenzaam Minder dan 4% van de senioren is ernstig eenzaam Maatschappelijk effect 6: versterken cement in de samenleving Versterken ontmoetingsmogelijkheden Stimuleren verenigingsleven: Verenigingen voeren vernieuwde concepten door Stimuleren cultuureducatie: Alle scholen hebben een gezamenlijke aanpak voor cultuureducatie ingevoerd Stimuleren vrijwilligerswerk: Stijging van het aantal succesvolle matches tussen vraag en aanbod vrijwilligerswerk t.o.v % van de vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties voelen zich voldoende ondersteund door de gemeente Alle middelbare scholieren volgen vanaf 2014 burgerschapsstage Maatschappelijk effect 7: gezonde voeding en voldoende beweging Aanpassen sportaccommodaties: In 2014 zijn 2 (gemeentelijke) buitensportaccommodaties aangepast op NOC-NSF normen Verbeteren gezonde leefstijl: Het instrument combinatiefunctionaris wordt voortgezet door inzet vanuit 1 centrale regie Op minimaal 10 basisscholen is het project Ik Lekker Fit geborgd Op 5 van de 17 basisscholen wordt er de komende 4 leerjaren aandacht besteed aan gezonde leefstijlschema s, voeding, beweging en gezonde keuzes Het deelnemersaantal aan Irun2Bfit blijft tenminste tussen leerlingen ( deelnemersaantal is afhankelijk van het aantal brugklassers in dit schooljaar ) Het deelnemersaantal aan Scholierensport en cultuur bedraagt 500 deelnemers Het percentage inwoners dat tevreden is over de speelvoorzieningen voor kinderen is 49% in 2014 Maatschappelijk effect 8: jongeren participeren in de samenleving Handhaving percentage (85%) ouders en jongeren dat weet waar ze terecht kan met opvoed- of opgroeivragen Onze inwoners geven minimaal een rapportcijfer 7 voor de kwaliteit van de informatie, advies en hulp die ze kregen bij opvoed- en opgroeivragen In het kader van het CJG is voorbereid op de transitie (decentralisatie) jeugdzorg 2015 zijn noodzakelijke kaders vastgesteld, afspraken met betrokken partijengemaakt en pilots uitgevoerd. Alcoholpreventie: Alle leerlingen van groep 8 van het basisonderwijs hebben een training alcoholpreventie gevolg. Met alle keten is een convenant gesloten. Supermarkten en horecagelegenheden verstrekken geen alcohol aan jongeren jonger dan 16 jaar De opgerichte jongerenraad wordt verder ontwikkeld Resultaat Niet gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Niet gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Niet gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Niet gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Niet gerealiseerd Niet gerealiseerd Gerealiseerd Niet gerealiseerd 6

223 Doelstelling 2014 Er is een jongerensite Programma: Steenwijkerland woont Resultaat Gerealiseerd Maatschappelijk effect 9: nieuwe woonplannen sluiten aan bij de (toekomstige) behoefte De kwaliteit op het gebied van wonen in Steenwijkerland verder vergroten: Rapportcijfer voor de gemeente om te wonen minimaal een 7,3 Bouwen voor iedereen en specifiek de doelgroepen: huishouden met een laag inkomen vitale senioren starters en jonge gezinnen zorgvragende senioren Vergemakkelijking mogelijkheden voor particulier opdrachtgeverschap Inzicht in locaties waar CPO kan worden uitgevoerd Minimaal 30% van de woningbouw betreft sociale woningbouw (inclusief verzorgd wonen) Prestatieafspraken met corporaties waardoor acties en uitgangspunten uit de visie op wonen en leefbaarheid worden vertaald in concrete afspraken. Inwoners hebben een keuze uit en toegang tot verschillende vormen van sociale woningbouw Positioneren Steenwijkerland als woongemeente. Het aantal inwoners blijft stabiel >= Maatschappelijk effect 10: inwoners zijn tevreden over de kwaliteit van hun woning Verduurzamen van de sociale woningvoorraad (40% van de sociale huurwoningen heeft minimaal energielabel C) Woningbouweigenaren zijn geïnformeerd over de mogelijkheden van het nemen van preventieve maatregelen om zo lang mogelijk thuis te wonen Door het voortzetten van de herstructurering Steenwijk-west, Canneveldstraat, Molenbuurt en Nieuwe Buurt is de kwaliteit van de woningvoorraad en de woonomgeving verbeterd Er is een verkennend onderzoek knelpunten Oostermeenthe uitgevoerd Niet gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Niet gerealiseeerd Versterken streekeigenheid Daar waar mogelijk opnemen streekeigen kenmerken in bestemmingsplannen Vaststellen gebiedscatalogus Vaststellen Welstandsnota Inwoners geven de kwaliteit van de cultuurhistorie in de gemeente minimaal een 7,5 Uitvoering van de nota erfgoedbeleid Cultuurhistorie opgenomen in alle bestemmingsplannen Monitoren van bouwkundige staat van monumenten door jaarlijks bij 60 monumenten een nulmeting uit te voeren Maatschappelijk effect 11: het voorzieningenniveau wordt versterkt De structuur voor detailhandel, woningbouw en openbare ruimte is verbeterd. De entrees zijn versterkt. Grote structuurversterkende projecten zijn voortgezet. Een aantrekkelijke binnenstad ( Steenwijk, Vollenhove en Oldemarkt). Visiedocument waarin ambities staan vermeld voor gewenste sociale, economische en ruimtelijke kwaliteit Actuele bestemmingsplannen voor alle kernen op 1 januari 2015 Duidelijkheid over ontwikkelingsmogelijkheden in het buitengebied voor wonen en werken Programma: Steenwijkerland schoon, heel en veilig Maatschappelijk effect 12: inwoners voelen zich veilig Het aantal misdrijven ligt blijvend onder het gemiddelde van de politieregio IJsselland Stijging % van de inwoners dat uitgaan in de gemeente veilig vindt t.o.v. de nulmeting in 2011 Structurele (woon)overlast in beeld gebracht Hulpdiensten zijn beschikbaar en voldoen aan de landelijk gestelde normen Alle inwoners ontvangen informatie over brandveilig leven door informatiebijeenkomsten en schoolprogramma Maatschappelijk effect 13: inwoners waarderen de verkeersveiligheid Minder dan 17 ernstige verkeersslachtoffers in de periode Maximaal 40% van de inwoners ervaart overlast door te hard rijden in de wijk (2009: 41%, %) Creëren van veilige (brom)fietsroutes: de fietsvriendelijkheid van de gemeente op minimaal 65% (2009: 60%, % ) Jaarlijkse inzet van 2,- per inwoner aan verkeerseducatie Maatschappelijk effect 14: inwoners waarderen de openbare ruimte Gerealiseerd Niet gerealiseerd Niet gerealiseerd Niet gerealiseeerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Niet gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Niet Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Niet gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd 7

224 Doelstelling 2014 Inwoners meer betrekken bij de inrichting en het onderhoud van de openbare ruimte: minimaal 50% is tevreden over de betrokkenheid Bij aanleg en onderhoud openbare ruimte groen prioriteit geven Minder zwerfafval: daling aantal meldingen zwerfafval bij de servicelijn Openbare ruimte goed onderhouden: in 2014 minimaal 85% van de meldingen binnen de afgesproken termijn afdoen (2009: 75%) Minimaal 5 projecten in de openbare ruimte integraal oppakken en uitvoeren Duurzaam beheer openbare ruimte Maatschappelijk effect 15: inwoners zijn tevreden over het openbaar vervoer Bekendheid Regiotaxi in 2014 > 35% (2009: 31%, %) Ouderen en inwoners met een beperking voorzien in hun specifieke vervoersbehoefte Programma: Steenwijkerland duurzaam Maatschappelijk effect 16: Burgers en bedrijven passen duurzame maatregelen toe Duurzaamheid gemeentelijk beleid: In al ons beleid en aanbestedingen is duurzaamheid een aandachtspunt Het verduurzamen van de gemeentelijke gebouwen wordt verankerd in de reguliere onderhoudsplannen Nieuw aan te schaffen auto s rijden zuinig Burgers en bedrijven informeren over duurzaamheid: Alle huishoudens en bedrijven worden bereikt met communicatie over duurzaamheid 400 huishoudens worden benaderd in de Överijsselse aanpak a 25 bedrijven laten een energieonderzoek uitvoeren binnen de aanpak van het energieloket bedrijven Jaarlijks krijgen 10 toeristische bedrijven het label Sustainable Tourism Stimuleren duurzaam wonen: 40% van de huurwoningen heeft minimaal energielabel C ( en in %) Energiezuinige nieuwbouw: Woningen in nieuwbouwplannen worden zo energiezuinig mogelijk gebouwd, energieneutraal of energieleverend Bouwen van minimaal 50% van de woningen op inbreidingslocaties Stimuleren groen varen en rijden: Uitgifte van 10 beschikkingen voor elektrisch aangedreven Behoud waardevol landschap Maatschappelijk effect 17: duurzame energie en afvalverwerking Een energieregio die in haar eigen energiebehoefte kan voorzien: Vanaf 2020 wordt alle energie voor inwoners regionaal opgewekt Beter gebruik biomassa Het aandeel (publieke) biomassa geschikt voor hergebruik of voor energieopwekking is inzichtelijk 100% van het gemeentelijk groenafval wordt hergebruik Afname van de hoeveelheid restafval met 25% in 2014 of eerder (= 58 kg per inwoner) door: Respons gft-inzameling te verhogen naar 85 kg gft per inwoner Respons papierinzameling te verhogen naar 90 kg huishoudelijk papier per inwoner Respons glasinzameling te verhogen naar 23 kg glas per inwoner Respons grofvuil te verhogen naar een hergebruikpercentage van 75% Respons kunststofafval te verhogen naar 16 kg per persoon Het kennisniveau bij inwoners over afvalscheiding te verhogen Programma: Steenwijkerland tot uw dienst Maatschappelijk effect 18: verbeteren tot uw dienst algemeen Burgers hebben invloed op wat de gemeente doet: Rapportcijfer minimaal op landelijk niveau Beter in beeld brengen van het vraagperspectief. Een klant -vraag-analyse wordt periodiek uitgevoerd Met betere dienstverlening en minder regels meer bereiken: meer dan 70% vindt dat men weinig tijd kwijt is aan gegevensverstrekking aan de gemeente (2009: 69%, %) Het (digitale) burgerpanel minimaal 2 maal per jaar inzetten Rol van plaatselijk belangenorganisaties versterken. 100% van de kernen en wijken hebben een wijk -of dorpsplan a Maatschappelijk effect 19: inwoners als volwaardig partner De invloed van inwoners op al datgene wat de gemeente doet zal worden versterkt. Er is een instrumentarium ontwikkeld voor de informatievoorziening aan inwoners middels de opzet van een Resultaat Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Niet gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd 8

225 Doelstelling 2014 communicatieprotocol In geval van belangentegenstellingen wordt in 20% van de primaire processen in het kader van de besluitvorming mediation ingezet Rol van de plaatselijke belangenorganisaties is versterkt door hen actief en vroegtijdig te betrekken bij de ontwikkelingen. Er is ingezet op het stimuleren van de eigen kracht van de PBW s en het vergroten van de schanierfunctie van de PBW s tussen gemeente en de inwoners Maatschappelijk effect 20: organiseren eigen kracht inwoners De dienstverlening wordt verbeterd door aan de balie alleen op afspraak te gaan werken. Tevens wordt gewerkt met een afhaalbalie Het verbeteren van de digitale dienstverlening door het fysieke postproces digitaal in te richten Verbetering afhandeling vragen en verzoeken. Doelen in 2014 Minimaal 58 % van alle vragen kan direct afgedaan worden Minimaal 95% van de vragen in het kanaal balie Minimaal 55% van de vragen in het kanaal telefonie Minimaal 40% van de vragen in het kanaal internet / digitaal / e mail Minimaal 5% van de vragen in het kanaal fysieke post Minimaal 90% van de afspraken heeft een wachttijd van maximaal 5 minuten Het nieuwe kanaal sociale media wordt ontwikkeld tot een communicatiekanaal Samenwerking op het gebied van WABO taken in het netwerk RUD IJsselland om te voldoen aan de kwaliteitscriteria Programma: Steenwijkerland biedt kwaliteit Maatschappelijk effect 21: we doen het financieel correct Sluitende meerjarenbegroting Lastendruk in Steenwijkerland bij de goedkoopste helft van allen gemeenten ( bij de eerste 225, 2013 plaats 214) Meerjarenbegroting waarin exploitatielasten 2015 < 2014 Verklaring van getrouwheid bij de jaarstukken van de accountant Maatschappelijk effect 22: wij doen het in één keer goed Betrouwbare organisatie: Uitvoering van de paragraaf bedrijfsvoering Efficiënte organisatie: uitvoering van de paragraaf bedrijfsvoering Organisatie van en voor de Steenwijkerlandse samenleving uitvoering van de paragraaf bedrijfsvoering Resultaat Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Niet gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Niet Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd Gerealiseerd 9

226 1.3 Analyse resultaten De perspectiefnota was het startpunt voor de begroting In november heeft de raad een materieel sluitende meerjarenbegroting vastgesteld. De jaarrekening 2014 laat een positief saldo zien van ruim 1.7 miljoen. De tussenstand bij de najaarsnota 2014 bedroeg nog 0,04 miljoen negatief. Onderstaand worden de belangrijkste verschillen, die na de vaststelling van de najaarsnota 2014 zijn opgetreden, weergegeven. In de jaarrekening 2014 is in elk programma een nog nadere specificatie en analyse opgenomen. Voor een toelichting op deze verschillen verwijzen wij u naar de rekening Het saldo op hoofdlijnen is veroorzaakt door: Analyse afwijkingen t.o.v. actuele begroting (> ) Verschil 1 Saldo najaarsnota N 2 Economische promotie en plattelandseconomie 77 V 3 Revitalisering bedrijventerreinen 473 V 4 Leerlingenvervoer 69 V 5 Achterstandsbestrijding 75 V 6 Gymnastiekonderwijs - 93 N 7 Toerisme 91 V 8 Sport algemeen 60 V 9 Binnensport 84 V 10 Multifunctionele accommodaties 64 V 11 Afrekening IGSD N 12 Huishoudelijke verzorging (WMO) 530 V 13 Individuele voorzieningen (WMO) 391 V 14 Monumenten 58 V 15 Bestemmingsplannen N 16 Stads- en dorpsvernieuwing - 72 N 17 Bouw- en sloopvergunningen N 18 Exploitatie- overeenkomsten 60 V 19 Grondzaken 440 V 20 Veiligheidsregio en rampenbestrijding 211 V 21 Wegen, straten en pleinen 88 V 22 Openbare verlichting 67 V 23 Oeververbindingen - 63 N 24 Parkeren - 83 N 25 Maatschappelijk vastgoed N 26 Milieubeheer 107 V 27 Burgemeester en wethouders 72 V 28 Bestuursondersteuning raad en rekenkamer 53 V 29 Algemene uitkering 173 V 30 Saldo jaarrekening en voorziening dubieuze debiteuren N 31 Forensenbelasting N 32 Bedrijfsvoering V 33 Diversen > V Totaal afwijkingen V 10

227 Saldo van de rekening: De begroting en rekening van de gemeente Steenwijkerland bestaan uit 7 programma s. De mutaties van en naar de reserves maken integraal onderdeel uit van de rekening Ook de investeringen die uitgevoerd zijn ten laste van reserves maken hier onderdeel van uit. Dit geeft het resultaat weer over het jaar. Het saldo van de baten en lasten ( inclusief mutaties aan en van reserves) bedraagt afgerond 1,7 miljoen positief Alle programma's (Baten en lasten incl. mutatie reserves) Bedragen x Lasten Baten Rekening 2013 Actuele Begroting 2014 Rekening 2014 In bovenvermelde tabel zijn de mutaties aan en van reserves meegenomen. Als we deze uitzonderen krijgen wij een beeld van het effect op onze reservepositie. Onze reserves nemen af omdat we tal van investeringen uit reserves afdekken. De baten en lasten exclusief de mutaties in de reserves bedraagt 1,8 miljoen negatief. Alle programma's (Baten en lasten excl. mutatie reserves) Bedragen x Rekening Actuele Begroting Rekening 2014 We hadden de investeringen niet kunnen realiseren zonder een beroep te doen op onze reserves. Dit komt overeen met de verlaging van de omvang van onze reservepositie ultimo Lasten Baten Aandeel van de uitgaven per programma: De begroting is opgebouwd uit 7 programma s overeenkomstig het collegeprogramma (met kracht naar kwaliteit). 11

228 Om u een beeld te geven op welk gebied / programma de bestedingen in 2014 zijn gerealiseerd, een verdeling van de lasten per programma is in onderstaande grafiek weergegeven. Lasten per programma - Rekening ,9% 12,2% 23,0% 1 Steenwijkerland werkt en leert 2 Steenwijkerland leeft 3 Steenwijkerland woont 4 Steenwijkerland schoon, heel en veilig 17,7% 2,0% 4,4% 4,8% 5 Steenwijkerland duurzaam 6 Steenwijkerland tot uw dienst 7 Steenwijkerland biedt kwaliteit Aandeel van de inkomsten per programma: Zoals u kunt zien wordt het overgrote deel van de inkomsten van de gemeente Steenwijkerland gerealiseerd in het programma Steenwijkerland biedt kwaliteit. In dit programma zijn de lokale belastingen ( OZB, toeristenbelasting, forensenbelasting en hondenbelasting ) en de algemene uitkering van het rijk verantwoord. Baten per programma - Rekening ,7% 2,2% 1 Steenwijkerland werkt en leert 9,6% 10,0% 52,6% 2 Steenwijkerland leeft 3 Steenwijkerland woont 4 Steenwijkerland schoon, heel en veilig 14,3% 10,5% 5 Steenwijkerland duurzaam 6 Steenwijkerland tot uw dienst 7 Steenwijkerland biedt kwaliteit De lokale heffingen maken deel uit van programma biedt kwaliteit. Het aandeel van deze heffingen in de inkomsten van het programma kunnen onderstaand als volgt worden weergegeven: Belastinginkomsten t.o.v. baten Programma 7 - rekening ,4% Onroerende-zaakbelasting Toeristenbelasting Hondenbelasting / Forensenbelasting 11,4% Overige inkomsten programma 7 1,5% 0,8% De overige inkomsten zijn zeer groot en omvatten de inkomsten uit het gemeentefonds. Duidelijk wordt hiermee dat de afhankelijkheid van de algemene uitkering vele malen groter is dan van de lokale heffingen. 12

229 2. Programmaverantwoording 2.1 Steenwijkerland werkt en leert Waar gaan we voor? Wij willen een aantrekkelijke werkgemeente blijven. Daarvoor investeren wij in (streekeigen) werkgelegenheid: banen in kansrijke sectoren voor ons gebied. Dat doen we door condities te verbeteren voor onze bedrijven. We gaan voor een beter ondernemersklimaat en voor betere bedrijventerreinen. Daarnaast investeren wij in participatiekansen voor iedereen. Iedereen draagt zijn steentje bij aan de samenleving: iedereen heeft werk, volgt een opleiding of is actief als vrijwilliger. Kinderen ontwikkelen hun talenten. Het programma is er ook op gericht om de werkgelegenheid en de verzorgingsstructuur in de gemeente te stimuleren. Steenwijkerland zal zich daartoe verder dienen te ontwikkelen als werk-, woon- en voorzieningengemeente. We investeren in het landelijk- en stedelijk gebied en nemen initiatieven. Dit om de leefbaarheid en het voorzieningenniveau in de gemeente op peil te houden dan wel verder te versterken. We spelen hierbij in op de kansen die het stedelijk gebied en het landschap ons biedt: een gevarieerd gebied, met het Nationaal park Weerribben- Wieden. Doelstellingen % 40% Gerealiseerde doelstellingen Niet gerealiseerde doelstellingen Trends en ontwikkelingen Economische stagnatie, waarvan de effecten ook in Steenwijkerland zichtbaar blijven (o.a. toename van het aantal WWB uitkeringen) Stagnatie gronduitgifte voor woningbouw en bedrijventerreinen Stagnatie projecten Positie binnensteden onder druk, toename leegstand Draagvlak voor revitalisering van verouderde bedrijventerreinen Draagvlak voor integrale visie binnenstad Steenwijk Uitstekende samenwerking met Businessclub Steenwijkerland/Parkamanagement Samenwerkingsverbanden bieden kansen, o.a. Regio Zwolle Maatschappelijk effect 1: werkgelegenheidsgroei Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald Doorontwikkelen ondernemersklimaat met het oog op een waardering van een 6,5 of hoger voor het ondernemersklimaat in 2014 (score 2010: 6,0) De samenwerking met de Businessclub/Parkmanagement is geïntensiveerd. De herstructurering/revitalisering van de bedrijventerreinen is afgerond. 13

230 Met Kennisnetwerk Steenwijkerland is invulling gegeven aan het ondernemersloket. Op ambtelijk- en bestuurlijk niveau zijn veel bedrijfsbezoeken afgelegd. Deze betrokkenheid bij ondernemend Steenwijkerland wordt gewaardeerd. De samenwerking met de Regio Zwolle is geïntensiveerd. Steenwijkerland is meer betrokken en wordt meer gehoord in de Regio. Ook laat de Regio zich, door bijeenkomsten van Kennispoort, meer zien in Steenwijkerland. Vergroten kwaliteit bedrijventerreinen met het oog op waardering van drie sterren voor te herstructureren bedrijventerreinen in hectare ruimtewinst op bedrijventerreinen Meer arbeidsplaatsen in de vrijetijdseconomie: - Het realiseren van extra arbeidsplaatsen gerelateerd aan de vrijetijdseconomie is gewenst Versterken van ondernemersklimaat voor landbouw, rietteelt, visserij en natuurbeheer in samenhang met kwaliteit buitengebied We kunnen terugzien op een succesvolle week van de ondernemers. Tal van bijeenkomsten om het ondernemen extra te belichten. Ondanks bovenstaande prestaties kan niet worden aangegeven of de doelstelling (het bereiken van een waardering van 6,5) is gehaald, aangezien er in 2014 geen meting heeft plaatsgevonden. Een algeheel oordeel over het ondernemersklimaat is weliswaar mooi en nuttig, belangrijker is het echter om echt in gesprek te zijn met ondernemers, deze te faciliteren en de lokale economie te stimuleren. Werkzaamheden op de bedrijventerreinen zijn afgerond. Alle bedrijventerreinen beschikken over een KVO certificaat. (Keurmerk Veilig Ondernemen) Op de bedrijventerreinen zijn werkgroepen actief. Door hergebruik van bestaande panden en nog lege kavels is ruimtewinst gerealiseerd. Er is een constructieve samenwerking met de ondernemersvereniging BCS. Voor de werkgelegenheidscijfers baseren we ons op de gegevens van het LISA databestand. Het aantal arbeidsplaatsen in de vrijetijdseconomie van Steenwijkerland in 2014 ten opzichte van voorgaande jaren geeft een stabiel beeld. Dit blijkt uit gegevens vanuit vergelijkbare bronnen. Bij het toeristisch beleid van zowel de gemeente als de provincie staat het stimuleren van arbeidsplaatsen in de vrijetijdseconomie voorop. In 2014 is in overleg met de partners een concept-investeringsprogramma opgesteld voor met name het watertoerisme. Op 17 februari 2015 heeft de gemeenteraad dit investeringsprogramma vastgesteld waarbij, samen met de provincie, circa geïnvesteerd wordt in de sector. In 2014 is het Leaderprogramma afgesloten. In totaal zijn er in het Leadergebied Noordwest Overijssel (Steenwijkerland en Zwartewaterland) 15 projecten gerealiseerd die hebben bijgedragen aan de sociale- en economische versterking van het landelijk gebied. In 2014 is ook een begin gemaakt met het maken van plannen voor een nieuwe Leaderperiode Steenwijkerland kan samen met de gemeenten Zwartewaterland, Staphorst, Dalfsen, Ommen, Hardenberg en het buitengebied van Zwolle en Kampen een nieuw Leadergebied worden. Daarvoor zijn 2 miljoen Europese middelen en 1 miljoen provinciale middelen beschikbaar. Gemeenten en waterschappen moeten samen ook 1 miljoen aan cofinanciering willen inbrengen. Vóór 1 mei 2015 zal de initiatiefgroep een lokale ontwikkelingsstrategie opstellen. x 14

231 De middelen uit het Rietimpulsprogramma zijn in 2014 voor het laatst ingezet. Wij waren verantwoordelijk voor het onderdeel Promotie en Ondernemerschap. Samen met vertegenwoordigers van de organisatie voor particulier rietlandbeheer is een systeem voor rietcertificering ontwikkeld. De rietlandbeheerders hebben als branche een vertegenwoordiger gekregen. Ondanks onze inzet is er nog steeds geen oplossing voor de dreigende BTW heffing op vergoedingen voor natuurbeheer. Ontwikkeling doelstellingen Er is veel geïnvesteerd in het gebied. De projecten in het kader van Leader en de revitalisering van bedrijventerreinen zijn daar uitstekende voorbeelden van. Hiermee is een goede basis gelegd voor de toekomst. Daarnaast is er geïnvesteerd in de relatie met (ondernemers)netwerken en individuele ondernemers. Deze intensivering van de contacten is waardevol. De gemeente kan en wil haar beleidsdoelstellingen niet alleen verwezenlijken. Ook wordt intensiever samengewerkt met de regio Zwolle. Immers onze lokale economie is nauw verweven met de regionale economie. Niet onopgemerkt mag blijven dat ook de relatie met Steenwijk Vestingstad sterk is geïntensiveerd. Gezamenlijk wordt ingezet op het ontwikkelen van een visie op de binnenstad en er is periodiek overleg om ervaren problemen en knelpunten op te lossen. Aantal arbeidsplaatsen recreatie & toerisme in gemeente Steenwijkerland Bedrijfsbezoek Direct vanaf onze start als nieuw college ben ik op bedrijfsbezoek gegaan. Elke vrijdag, vaste prik. Kriskras door de gemeente, van Sint Jansklooster tot Steenwijk en van Wanneperveen tot Kuinre. Ondernemers waarderen het, die kennismaking, dat je als bestuurder je voelhorens uitsteekt. Wat kunnen we over en weer voor elkaar betekenen? Wat staat er op stapel de komende jaren? Zo n bezoek houdt niet op met een gesprekje op de vrijdag. Dan pak je maandag meteen het dossier erbij. Doorpakken. Je moet met beide voeten in de klei blijven staan vind ik. Zeker als ondernemende wethouder. Met een eigen bedrijf, onze veehouderij, weet ik uit ervaring dat het werk dan niet om vijf uur stopt. En hoe belangrijk goede communicatie met de gemeente is. Wim Brus Maatschappelijk effect 2: alle Steenwijkerlanders zijn actief 15

232 Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald Afstemmen van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt: - Een op de landelijke ontwikkelingen afgestemde effectieve en efficiënte uitvoeringsorganisatie voor burgers die zich aan de onderkant van de arbeidsmarkt bevinden (WWB,WIJ,WAJONG en WSW) en die opereert vanuit de één loket gedachte Alle WWB klanten die inactief zijn worden geactiveerd tot participatie WWB cliënten stromen uit naar betaalde arbeid langdurig werkzoekenden stijgen één trede op de participatieladder (inclusief uitstroom naar werk) Effectieve en efficiënte dienstverlening gericht op participatiebevordering: - Alle cliënten van het inactieve bestand van de IGSD zijn geactiveerd tot participatie, primair naar betaald werk en als dat niet of nog niet lukt naar maatschappelijke participatie. Bij dit laatste dient voorrang gegeven te worden aan instroom in de bestaande en nieuwe projecten bij de IGSD in plaats van externe Het proces om tot één uitvoeringsorganisatie voor burgers die zich aan de onderkant van de arbeidsmarkt bevinden is voortgezet in 2014 en zal in 2015 verder uitgerold worden. In 2014 zijn 82 personen uitgestroomd naar betaalde arbeid. Inclusief deze uitstroom is de taakstelling van 150 langdurig werkzoekenden stijgen één trede op de arbeidsmarkt wel gehaald. Als gevolg van een stijgend cliëntenbestand WWB en een afnemend re-integratiebudget lukt het niet meer om iedereen een traject aan te bieden. De afspraak met de IGSD is gemaakt dat de caseload van de werkconsulenten maximaal 80 WWB cliënten omvat. X X Alle harde kern jongeren worden begeleid De harde kern jongeren worden begeleid Ontwikkeling doelstellingen In 2014 is het cliëntenbestand van de WWB wederom fors gestegen van 789 naar 861 WWB-ers. Gemiddeld komen we uit op 825 uitkeringen over 2014 dat 5 hoger is dan begroot. De positieve effecten van de langzaam aantrekkende economie zien we nog niet terug in ons WWB-bestand, sterker nog, we zien nog steeds een stijging. De taakstelling van uitstroom naar betaald werk is in 2014 wederom niet gehaald. Het proces om tot één uitvoeringsorganisatie te komen van NoordWestGroep en IGSD is voortgezet in 2014, maar gebleken is dat deze implementatie meer tijd vergt dan aanvankelijk is ingeschat. Cliënten WWB per 1 januari Regionaal werkbedrijf De nieuwe Participatiewet is een feit. Gemeenten zijn met ingang van 2015 zelf verantwoordelijk voor inwoners die ver van de arbeidsmarkt staan en een uitkering ontvangen. Dat betekent dat we in deze regio (Steenwijkerland werkt samen met veertien gemeenten binnen IJssel-Vecht in het Regionaal Platform Arbeidsmarktbeleid) in totaal duizend garantiebanen moeten creëren. Vooral het maken van gedegen beleid voor deze kwetsbare groepen mensen aan de onderkant van de 16

233 samenleving heeft in de voorbereiding veel tijd gevergd. Het resultaat is nu dat we gebruik kunnen maken van elkaars kennis in hetzelfde werkgebied en de handen die we hier hebben mogelijk ook in Zwolle of elders in de regio aan het werk kunnen zetten. En vice versa natuurlijk. Dat is het idee. Erik Dahmen Maatschappelijk effect 3: kinderen ontwikkelen hun talenten Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald Kinderen met een taalachterstand volgen een taalachterstandsprogramma - Handhaving van het aantal VVE- plaatsen Tot stand komen van nieuwe brede scholen in het basisonderwijs Ook per peildatum 1 oktober 2014 was het aantal VVE plaatsen meer dan 100. Op de stimuleringsregeling voor het tot stand komen van nieuwe brede schoolnetwerken in het basisonderwijs is in 2014 geen beroep gedaan. X Ontwikkeling doelstellingen In 2014 is geen beroep gedaan op de stimuleringsregeling voor het tot stand komen van nieuwe brede schoolnetwerken in het basisonderwijs. Deze stimuleringsregeling is in het leven geroepen ter subsidiering van de opstart en coördinatie voor een periode van maximaal drie jaar. Laaggeletterdheid Bijna 14 procent van de bevolking in Steenwijkerland is laaggeletterd en niet in staat om alles te begrijpen. Daar houden we rekening mee bij de inrichting van onze website (gebruik van iconen) en in de dienstverlening. In de hal van het gemeentehuis komt een balie waar bezoekers geholpen worden met digitale formulieren. Het spreekuur wordt naar wens verlengd of vindt vanwege privacy in een aparte ruimte plaats. Steeds meer maatwerk. Daarnaast heeft het lokale onderwijs een verantwoordelijkheid om extra zorg te besteden aan lezen en schrijven, al vanaf de kleuterschool. Dieke Frantzen Huisvesting scholen Met jeugdzorg als nieuwe taak op ons bord is het belangrijk te zorgen voor een optimale relatie met passend onderwijs binnen de gemeente. De juiste huisvesting is onze verantwoordelijkheid. Vooral met oog op krimp (minder kinderen). Bovendien hebben we te maken met een groot verzorgingsgebied en veel kleine kernen. Dus moeten we nadenken over de concentratie van scholen en inspelen op nieuwe vormen van onderwijs. Met het oog hierop wordt gewerkt aan de Onderwijs Huisvestingsvisie. Dieke Frantzen Overzicht baten en lasten programma: Steenwijkerland werkt en leert 17

234 1 Steenwijkerland werkt en leert (Baten en lasten excl. mutatie reserves) Bedragen x Lasten Baten 0 Rekening 2013 Actuele Begroting 2014 Rekening 2014 Waaraan is het geld besteed? Lasten Steenwijkerland werkt en leert Bedragen x Markten Economische ontwikkeling Revitalisering bedrijventerreinen Breedband 15 64xxx Onderwijs xxx Onderwijshuisvesting Natuurbescherming Recreatieve voorzieningen Kermissen en Overige evenementen Toerisme Werkgelegenheid Participatiebudget

235 2.2 Steenwijkerland leeft Waar gaan we voor? De eigen kracht van onze inwoners versterken. We willen de energie in onze samenleving aanboren. De kracht van Steenwijkerland is de onderlinge betrokkenheid. Die uit zich in een sterk verenigingsleven en een groot cultuurhistorisch besef. Wij willen dat iedereen meedoet in de samenleving. Belemmeringen nemen we zoveel mogelijk weg. We willen voorkomen dat inwoners langdurig afhankelijk zijn van hulpverlening. Doelstellingen % 27% Gerealiseerde doelstellingen Niet gerealiseerde doelstellingen Trends en ontwikkelingen Door de decentralisaties (jeugd, wmo en participatie) krijgt de gemeente de beschikking over een groot aantal nieuwe instrumenten om inwoners te ondersteunen bij het vergroten/behouden van de zelfredzaamheid en participatie. Daarnaast brengen de decentralisaties grotere verantwoordelijkheden met zich mee, zowel op maatschappelijk als financieel en bestuurlijk vlak. Brede verantwoordelijkheid voor de gemeente op het sociaal domein, waardoor er meer mogelijkheden zijn voor een integrale aanpak. Alle basisscholen in onze gemeente hebben de gezamenlijke aanpak van de cultuureducatie onderschreven. De wachttijden van de schuldhulpverlening zijn gehaald over De decentralisaties gaan gepaard met forse bezuinigingen vanuit het rijk. Training alcoholpreventie is op alle basisscholen aangeboden. Maar een klein aantal scholen hebben uiteindelijk het volledige programma doorlopen. De jongerenraad is opgeheven door gebrek aan initiatief van de jeugd. Het deelnemersaantal aan scholierensport en cultuur in 2014 blijft achter bij de doelstelling. Maatschappelijk effect 4: voorkomen van schulden en het bieden van een financieel vangnet Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald Beter gebruik minimaregelingen: - Nulmeting van het aantal vrijwilligers binnen het netwerk formulierenbrigade Voorkomen van een toename van schuldsituaties t.o.v. 2013: - Meer mensen maken gebruik van budgetbeheer (score 2009: 264 personen) Er zijn vrijwilligers beschikbaar voor hulp bij het budgetbeheer Er heeft geen aparte nulmeting plaats gevonden in Wel is er in 2014 een relatie gelegd van de formulierenbrigade met het ketenoverleg van de schuldhulpverlening omdat hier grotendeels sprake is van dezelfde partners. In verband met het vastgestelde beleidsplan schuldhulpverlening is deze doelstelling gewijzigd en is het de bedoeling dat minder mensen gebruik maken van het budgetbeheer in plaats van meer. Over 2014 is er per saldo sprake van een afname met 48 klanten in het x 19

236 Maatschappelijk effect 4: voorkomen van schulden en het bieden van een financieel vangnet Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald budgetbeheer. In totaal zijn er ruim 40 vrijwilligers geschoold en beschikbaar voor hulp bij het budgetbeheer Onze inwoners zijn bekend met schuldhulpverlening: - Minstens 61% van de inwoners kent de schuldhulpverlening (score 2011 en 2013: 59% en 63%, bron: Omnibusenquête 2011 en 2013) Wachttijden schuldhulpverlening terugdringen: - 100% van de klanten schuldhulpverlening wordt binnen de wettelijke gestelde termijn geholpen - Handhaven hoge tevredenheid bijzondere bijstand ( cijfer 7,4 in 2011) In 2014 is hier geen meting naar gedaan. De wachttijden van de schuldhulpverlening zijn gehaald over Er is in 2014 geen onderzoek gedaan naar de klanttevredenheid bijzondere bijstand Ontwikkeling doelstellingen Er zijn meer mensen uitgestroomd uit het budgetbeheer dan ingestroomd. Dit is mede te danken aan de geschoolde vrijwilligers die ingezet worden bij de uitstroom uit het budgetbeheer. Voor wat betreft het minimabeleid zijn er in 2014 meer aanvragen ingediend dan in 2013, wat ook een gevolg is van de nog steeds oplopende cliëntaantallen van de WWB. Aantal mensen dat gebruik heeft gemaakt van budgetbeheer (schuldhulpverlening) Aantal aanvragen "Iedereen aan boord" (IAB) Digitale helpende hand Wij vragen van mensen om te participeren in de maatschappij, dat ze meedoen. Dan moet je dat als gemeente ook mógelijk 20

237 maken. Bijvoorbeeld door te helpen met het aanleren van digitale vaardigheden. Dat vraagt om een creatieve aanpak; een schooldirecteur in Steenwijkerland kwam al met een originele en praktische oplossing. Hij zei: ons schoolgebouw staat de hele zomervakantie leeg, klaslokalen blijven ongebruikt. Maar er staan pc s en bureaus, dus waarom zou je die ruimte en middelen niet gebruiken om ouderen les te geven? Het zou een van de mogelijkheden kunnen zijn. Dieke Frantzen Maatschappelijk effect 5: iedereen kan zich redden in de samenleving Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald Voorzieningen als aanvulling op eigen kracht: - Klanten geven een 7,8 voor de individuele WMO voorzieningen (score 2011: 7,7, benchmark WMO) Voor de individuele voorziening WMO wordt over het jaar 2013 een cijfer 7,5 gescoord in het klanttevredenheidsonderzoek dat in 2014 gehouden is. x - Klanten geven een 8,1 voor de hulp bij het huishouden (score 2011: 8,0, benchmark WMO) Voor de hulp bij het huishouden is de score 8.0 over het jaar Zo lang mogelijk thuis wonen: Het Uitvoeringsprogramma Woonservicegebieden loopt op schema. Ondersteuning mantelzorg - Het aantal deelnemers aan het netwerk mantelzorgondersteuning Steenwijkerland is gestegen ten opzichte van 2013 (2013: 6 partijen) - Daling van het percentage mensen dat NIET weet waar ze terecht kunnen voor hulp en ondersteuning bij mantelzorg (score 2008: 45% van de volwassenen, bron: GGD monitor) Voorkomen eenzaamheid - Minder dan 7% van de volwassenen en 4% van de senioren is eenzaam In 2014 waren er 23 deelnemers aan het netwerk mantelzorg-ondersteuning Er zijn in 2014 geen nieuwe scores bekend geworden. Er zijn in 2014 geen nieuwe scores bekend geworden. De cijfers uit de GGD monitor van 2013 geven lage percentages aan (volwassenen 2% en ouderen 7%). x Pleister plakken Keukentafelgesprekken hebben ons duidelijk gemaakt dat iedereen die nú zorg krijgt, die ook moet blijven houden. Op het gebied van huishoudelijke zorg hebben we met extra rijksgeld de Huishoudelijke Hulp Toelage tot 1 januari 2017 een pleister geplakt. Maar daarna dient de dieperliggende kwestie zich onvermijdelijk opnieuw aan. Vragen als moeten we de zorg anders organiseren in de toekomst zullen dan beantwoord moeten worden. Dieke Frantzen Ontwikkeling doelstellingen De doelstelling voor het behalen van de score in het kader van individuele WMO voorzieningen wordt niet gehaald. Ook landelijk is dit een tendens. De referentiegroep in het klanttevredenheidsonderzoek scoort licht lager ten opzichte van Steenwijkerland. De klanttevredenheid inzake de hulp bij het huishouden komt nagenoeg overeen met de doelstelling. 21

238 Rapportcijfer voor individuele voorzieningen bron: SGBO enquête cliënttevredenheid 9,0 8,5 8,0 7,5 7,0 6,5 6,0 8,3 8,2 8,1 7,7 7,6 7,4 7, Rapportcijfer voor Hulp bij het huishouden bron: SGBO enquête cliënttevredenheid 9,0 8,5 8,0 7,5 7,0 6,5 6,0 7,7 7,7 7,8 7,9 8,0 8,0 8, Onbekend werkveld Het afgelopen jaar stond in het teken van voorbereidingen op nieuwe taken die ons door het Rijk zijn opgelegd. Zorg voor werk, zorg aan ouderen en langdurig zieken, zorg voor jeugd. Onbekend werkveld. We hebben geprobeerd om het zo goed mogelijk te doen. Soms merkte je dat de roep om informatie bij betrokkenen én onze mogelijkheid om die concreet te geven niet altijd parallel liepen, in Dieke Frantzen Iedereen een nieuwe rol Nederland verandert van een verzorgingsstaat in een participatiestaat. Daar kan niemand omheen. Het vraagt van ons allemaal dat we mee veranderen en meedenken, ook over onze eigen rol. De overheid werkt meer ondersteunend en zal steeds vaker met burgers en ondernemers in gesprek gaan om op een andere manier samen te werken. Dat vergt ook een slag van het ambtelijk apparaat. In 2014 is daar al veel energie in gestoken; met speciale trainingen en workshops voor onze medewerkers. Dieke Frantzen Maatschappelijk effect 6: versterken cement in de samenleving Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald Versterken ontmoetingsmogelijkheden Stimuleren verenigingsleven: - Verenigingen voeren vernieuwde concepten door Het geschikt maken voor de komende 20 jaar van de ontmoetingsmogelijkheden uit het programma Multifunctionele Centra (MFC) / Woonservicegebieden loopt op schema. Ook in 2014 zijn er diverse projecten uitgevoerd. Er is een subsidieregeling voor amateurkunst ingevoerd, waarbij de te organiseren activiteiten een vernieuwend 22

239 Maatschappelijk effect 6: versterken cement in de samenleving Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald Stimuleren cultuureducatie - Alle scholen hebben een gezamenlijke aanpak voor cultuureducatie ingevoerd Stimuleren vrijwilligerswerk: - Stijging van het aantal succesvolle matches tussen vraag en aanbod vrijwilligerswerk t.o.v % van de vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties voelen zich voldoende ondersteund door de gemeente (Omnibusenquête 2013: 93%) - Alle middelbare scholieren volgen vanaf 2014 een burgerschapsstage karakter moeten hebben. Alle basisscholen in onze gemeente hebben de gezamenlijke aanpak van cultuureducatie onderschreven. In 2014 heeft geen meting plaatsgevonden. De Omnibusenquête 2015 zal weer actuele gegevens kunnen leveren. In 2014 is met de beide VO scholen een convenant afgesloten om de maatschappelijke stage voort te zetten. Ontwikkeling doelstellingen Sinds 2011 wordt een samenhangend beleid voor cultuureducatie gerealiseerd, waarbij de twee beleidslijnen cultuur en onderwijs elkaar versterken. Gemeente en het onderwijs zelf ondersteunen mede de personele inzet (cultuurcoach) en de jaarlijkse afname van culturele activiteiten (cultuurmenu) voor het basisonderwijs. Deskundigheidsbevordering en de ontwikkeling van doorgaande leerlijnen zijn pijlers, met als doel een betere verankering van het beleid. Het platform cultuureducatie Steenwijkerland, bestaande uit de bovenschoolse directeuren, de culturele instellingen en de gemeente, is verantwoordelijk voor de ontwikkeling en afzet van de cultuureducatie. Cijfers: 39 basisscholen nemen structureel deel; jaarlijks 3 activiteiten per leerling: totaal ca 3900 leerlingen en ca. 380 activiteiten. In onze gemeente zijn 16 contactpersonen cultuureducatie opgeleid tot interne cultuurcoördinator. Menskracht We hadden een behoorlijk investeringsbeleid en in bijna elke kern staat een nieuw of gerenoveerd multifunctioneel centrum. Geweldig. Nu is dat bijna klaar en wordt het spannend: want hoe houd je ze draaiend? Wat hardware betreft de stenen, de gebouwen zitten we op rozen, nu de exploitatie nog van al die accommodaties. Nu komt het op menskracht aan, op inzet en betrokkenheid. De overheid regisseert, maar regelt niet alles meer. Sommige dorpshuizen pakken die omslag perfect op, die vullen het zelf in en geven inhoud aan een pand voor én door de gemeenschap. Wim Brus Maatschappelijk effect 7: gezonde voeding en voldoende beweging Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald Aanpassen sportaccommodaties - In 2014 zijn 2 (gemeentelijke) buitensportaccommodaties aangepast op NOC-NSF normen In 2014 is VENO op NOC-NSF niveau gebracht. SV Giethoorn Samen Een (voetbal, tennis) en de Buuzepolle (korfbal) is in uitvoering en dit verloopt volgens planning. Verbeteren gezonde leefstijl: - Het instrument combinatiefunctionaris wordt voortgezet door inzet van beweegteamcoaches en cultuurcoach vanuit 1 centrale regie. - Op minimaal 10 basisscholen is het project Ik Lekker Fit geborgd Voortzetting inzet combinatiefunctionaris voor de periode vindt plaats binnen het uitvoeringsprogramma Steeds meer in beweging Een vitaal Steenwijkerland Op 11 basisscholen is het project Ik lekker Fit geborgd 23

240 Maatschappelijk effect 7: gezonde voeding en voldoende beweging Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald - Op 5 van de 17 basisscholen wordt er de komende 4 leerjaren binnen de lesprogramma s structureel aandacht besteed aan gezonde leefstijlschema s, voeding, beweging en gezonde keuzes. - Het deelnemersaantal aan Irun2Bfit blijft tenminste tussen leerlingen (deelnemersaantal is afhankelijk van het aantal brugklassers in dit schooljaar) - Het deelnemersaantal aan scholierensport en cultuur bedraagt 500 aanmeldingen - Het percentage inwoners dat tevreden is over de speelvoorzieningen voor kinderen is 49% in 2014 Op 10 basisscholen is er dit jaar binnen de lesprogramma s aandacht besteed aan gezonde leefstijlthema s, voeding, beweging en gezonde keuzes Het deelnemersaantal aan Irun2Bfit was dit jaar ongeveer 800 deelnemers (deelname van VO) Het deelnemersaantal aan scholierensport en Cultuur in 2014 was 259 aanmeldingen Het percentage inwoners dat tevreden is over de speelvoorzieningen voor kinderen is 63% (Omnibus enquête Steenwijkerland 2013) x Percentage inwoners dat tevreden is over sportvoorzieningen 82,0% 80,0% 78,0% 76,0% 74,0% 72,0% 70,0% 68,0% 82,0% 80,5% 81,0% 73,0% bron: omnibusenquête 2013 Sportaccommodaties In de afgelopen jaren zijn maar liefst 23 sportaccommodaties in Steenwijkerland naar NOC/NSF-niveau getild, dankzij uitbreidingen en ingrijpende renovaties. Het ging veelal om kleedkamers, vloeren en interieurs. De resterende zes sportclubs staan op de planning voor een upgrade in deze collegeperiode. In 2014 is Giethoorn in gang gezet, Belt-Schutsloot staat voor 2015 op de rol. Daarna volgen Kuinre, Wanneperveen, Scheerwolde en Sint Jansklooster. Jacques Wagteveld Ontwikkeling doelstellingen Ten aanzien van het verbeteren van een gezonde leefstijl zijn in 2014 de doelstellingen nagenoeg gehaald. De basisscholen zijn overtuigd geraakt en besteden hier aandacht aan in de lesprogramma s. Kinderen en ouders ontvangen voldoende informatie om de eigen leefstijl gezonder te maken. Het deelnemersaantal aan scholierensport en cultuur blijft achter bij de doelstelling, maar is wel verbeterd ten opzichte van 2013 (100 aanmeldingen). Maatschappelijk effect 8: jongeren participeren in de samenleving 24

241 Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald - Handhaving percentage (85%) ouders en jongeren dat weet waar ze terecht kan met opvoed- of opgroeivragen (Omnibusenquête 2013: 91%) - Onze inwoners geven minimaal een rapportcijfer 7 voor de kwaliteit van de informatie, advies en hulp die ze kregen bij opvoed- en opgroeivragen - In het kader van het CJG is voorbereid op de transitie (decentralisatie) jeugdzorg 2015 zijn noodzakelijke kaders vastgesteld, afspraken met betrokken partijen gemaakt en pilots uitgevoerd Alcoholpreventie: - Alle leerlingen van groep 8 van het basisonderwijs hebben een training alcoholpreventie gevolgd - Met alle keten is een convenant gesloten - Supermarkten en horecagelegenheden verstrekken geen alcohol aan jongeren jonger dan 18 jaar - De opgerichte jongerenraad wordt verder ontwikkeld - Er is een jongerensite - Is niet opnieuw gemeten. Huis aan huis is een folder verspreid met informatie over de ontwikkelingen in het sociaal domein, waaronder informatie over de taken en bereikbaarheid van het CJG - Er is in 2014 geen meting geweest van de kwaliteit van de informatie, advies en hulp bij opvoed- en opgroeivragen. - Kaders zijn vastgelegd, afspraken gemaakt en pilots uitgevoerd. - Training is op alle basisscholen aangeboden. 7 scholen hebben uiteindelijk volledige programma doorlopen. - De keten in Belt-Schutsloot hebben in 2014 duidelijkheid gekregen over het vertrek van de Loswal. Daarna worden de convenanten gesloten. In St Jansklooster zijn de 1 e contacten gelegd. Het loopt moeizaam (discussie oudejaarshuisjes loopt er steeds doorheen), maar er zit vooruitgang in zodat in 2015 ook de convenanten gesloten kunnen worden. - Is een wettelijke maatregel. - De jongerenraad is opgeheven door gebrek aan initiatief bij de jeugd. Er wordt geprobeerd op andere manieren jongeren te betrekken. - De site is in de lucht en wordt onderhouden. x x x Ontwikkeling doelstellingen Het jaar 2014 stond in het teken van het opstellen en vaststellen van de kaders voor de transitie in de zorg, de 3 decentralisaties, overheveling van taken van het Rijk naar de gemeente. In het kader van alcoholpreventie is niet op alle basisscholen het daarvoor opgestelde programma doorlopen. 25

242 Overzicht baten en lasten programma Steenwijkerland leeft 2 Steenwijkerland leeft (Baten en lasten excl. mutatie reserves) Bedragen x Lasten Baten 0 Rekening 2013 Actuele Begroting 2014 Rekening

243 Waaraan is het geld besteed? Lasten Steenwijkerland leeft Bedragen x Openbaar bibliotheekwerk Vormings- en ontwikkelingswerk Sport Binnensportaccommodaties Buitensportaccommodaties Zwembaden Sporthal Groene sportvelden en terreinen Kunst Musea Multifunctionele accommodaties en Speelvoorzieningen Multifunctionele voorzieningen Theaters Bijstandsverlening Inkomensvoorzieningen Gemeentelijk minimabeleid Kwijtschelding gemeentelijke Hulpverlening Gehandicaptenzorg Inburgering Huishoudelijke verzorging (WMO) Sociaal-cultureel werk Jeugd- en Jongerenwerk Dorpshuizen Kinderdagopvang Individuele voorzieningen (WMO) Openbare gezondheidszorg Jeugdgezondheidszorg Centrum voor Jeugd en Gezin Overige Cultuur- en Oudheidkunde

244 2.3 Steenwijkerland woont Waar gaan we voor? Steenwijkerland is een fantastische plek om te wonen en dit moet zo blijven. We willen inwoners binden aan onze mooie gemeente doordat de kwaliteit van wonen er goed is. Daarvoor moeten we investeren in woningen op maat, streekeigen en duurzaam, en in het versterken van onze (historische) steden en dorpen, zodat we de leefbaarheid en het voorzieningenniveau op peil weten te houden. Doelstellingen % 25% Gerealiseerde doelstellingen Niet gerealiseerde doelstellingen Trends en ontwikkelingen Stagnerende woningmarkt zet door, daling huizenprijzen neemt af of stabiliseert Eisen voor verkrijgen hypotheek nemen ook in 2014 verder toe Investeringsruimte bij woningcorporaties neemt af, mede door nieuwe richtlijnen rijksoverheid Woonlasten huurders stijgen, mede door verhuurdersheffing woningcorporaties Meer aandacht voor kwaliteitsverbetering bestaande bouw Lage rente en verruimde bijdrageregeling ouders biedt kansen aan starters voor aankoop woning Maatschappelijk effect 9: nieuwe woonplannen sluiten aan bij de (toekomstige) behoefte. In de woonbehoefte wordt voorzien Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald De kwaliteit op het gebied van wonen in Steenwijkerland verder vergroten: - Rapportcijfer voor de gemeente om te wonen minimaal een 7,3 (Omnibusenquête 2013 : 7,2) Wonen voor iedereen en specifiek de doelgroepen: - huishoudens met een laag inkomen - vitale senioren - starters en jonge gezinnen - zorgvragende senioren Vergemakkelijking mogelijkheden voor particulier opdrachtgeverschap Inzicht in locaties waar CPO kan worden uitgevoerd In 2014 is geen Omnibusenquête uitgevoerd. Daarom wordt het rapportcijfer van 2013 aangehouden, dat iets onder de ambitie van 7,3 ligt. In 2014 zijn er 110 nieuwe woningen gereed gemeld. Daarnaast zijn er 9 woningen bijgekomen door het splitsen van bestaande woningen. In totaal gaat het om 119 nieuw toegevoegde woningen. Er zijn 34 woningen gebouwd in de sociale huursfeer. In 2014 zijn er 15 startersleningen voor bestaande woningen verleend, waarvan 7 in Steenwijk, 3 in Tuk, 2 in St. Jansklooster en 1 in Willemsoord, Blankenham en Vollenhove. In Vollenhove is in 2014 een tweede project Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO) afgerond, waarbij 3 particulieren gezamenlijk een plan hebben ontwikkeld en uitgevoerd. Locaties waar CPO kan worden uitgevoerd, zijn in beeld. Minimaal 30% van de woningbouw betreft sociale Van de in 2014 gereed gemelde woningen gaat het bij 34 X 28

245 Maatschappelijk effect 9: nieuwe woonplannen sluiten aan bij de (toekomstige) behoefte. In de woonbehoefte wordt voorzien Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald woningbouw (inclusief verzorgd wonen) Prestatieafspraken met corporaties waardoor acties en uitgangspunten uit de visie op wonen en leefbaarheid worden vertaald in concrete afspraken. Positioneren Steenwijkerland als woongemeente. Het aantal inwoners blijft stabiel > = van de 110 nieuw gebouwde woningen om woningen in de sociale huursfeer. Dit is ca. 30%. In 2014 is het proces met de woningcorporaties om te komen tot nieuwe prestatieafspraken opgepakt. Dit heeft eind 2014 geresulteerd in een concept Prestatieovereenkomst In 2014 werd een inwoneraantal gemeten van (bron: CBS). Ontwikkeling doelstellingen In 2014 zijn er 110 nieuwe woningen gereed gemeld. Daarnaast zijn er door het splitsen van woningen 9 nieuwe woningen toegevoegd aan de woningvoorraad. Tezamen gaat het om een toevoeging van 119 woningen in Dit komt tegemoet aan de realisatie van de ambitie in de Visie op Wonen en Leefbaarheid, waarin wordt gestreefd naar een toevoeging van ca. 125 woningen per jaar. Van de 110 nieuw gebouwde woningen werden 34 sociale huurwoningen gerealiseerd door de woningcorporaties. Het aantal startersleningen blijft vergelijkbaar met dat van vorig jaar. In 2013 werden er 14 leningen aangevraagd en in Uitgifte aantal gemeentelijke kavels Woonvisie Wat woonruimte betreft zullen we kritischer kijken naar wat we al hebben. Inbreiding is belangrijker dan uitbreiding. Dat betekent ook meer maatwerk in de woonvraag van burgers. Vraag zoekt locatie. Dat is nodig vanwege de veranderende rol van woningcorporaties, maar ook door de economische crisis en de demografie. Er is zichtbaar veel leegstand, de jeugd trekt uit de kernen weg. Hoe gaan we daarmee om in de toekomst? We hebben in 2014 veel tijd gestoken in de Woonvisie West-Overijssel, waarin we met elf andere gemeenten kennis en ervaringen delen op dit terrein. Erik Dahmen 29

246 Aantal gerealiseerde woningen Aantal gerealiseerde huurwoningen sociale woningbouw Sociale woningbouw Het werk was grotendeels gedaan en wij mochten vorig jaar met de eer strijken van de upgrade van Scheerwolde. Nieuw dorpshuis, herinrichting van straten, plein, school, speelplaatsen, een mooi wandelpad. De kern is enorm opgeknapt. Waar we de komende jaren nog op hopen is het plaatje compleet te maken met nieuwbouw, sociale woningbouw. Er is ruimte voor gereserveerd tegenover De Wielewaal, maar nog te weinig belangstelling om met de bouw te beginnen. Jacques Wagteveld Maatschappelijk effect 10: inwoners zijn tevreden over de kwaliteit van hun woning Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald - Verduurzamen van de sociale woningvoorraad (40% van de sociale huurwoningen heeft minimaal energielabel C) - Woningeigenaren zijn geïnformeerd over de mogelijkheden van het nemen van preventieve maatregelen om zo lang mogelijk thuis te wonen - Door het voortzetten van de herstructurering Steenwijk-West, Canneveldstraat, Molenbuurt en Nieuwe Buurt is de kwaliteit van de woningvoorraad en de woonomgeving verbeterd Eind 2014 heeft meer dan 50% van de sociale huurwoningen minimaal energielabel C of hoger. De voortgang wordt jaarlijks gemonitord. De campagne Lang zult u wonen is in 2014 voortgezet. Voor de herstructurering in Steenwijk-West is eind 2013, begin 2014 een evaluatie uitgevoerd naar de eerste periode van de wijkvisie Steenwijk-West ( ). In november heeft de raad besloten voor de jaren 2015, 2016 en 2017 jaarlijks op te nemen in de begroting. In december 2014 heeft de raad ingestemd met het plan van aanpak Wijkvisie Steenwijk-West voor de periode Ook is de allonge op de 30

247 Maatschappelijk effect 10: inwoners zijn tevreden over de kwaliteit van hun woning Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald - Er is een verkennend onderzoek knelpunten Oostermeenthe uitgevoerd Versterken streekeigenheid - Daar waar mogelijk opnemen streekeigen kenmerken in bestemmingsplannen - Vaststellen van een gebiedscatalogus - Vaststellen van de Welstandsnota - Inwoners geven de kwaliteit van de cultuurhistorie in de gemeente minimaal een 7,5 - Uitvoering van de nota erfgoedbeleid - Cultuurhistorie opnemen in alle bestemmingsplannen - Monitoren van bouwkundige staat van monumenten door jaarlijks bij 60 monumenten een nulmeting uit te voeren. samenwerkingsovereen-komst met Woonconcept ondertekend. De herstructureringsfases I en II van de Canneveldstraat zijn afgerond, fase III en IV zijn door Wetland Wonen Groep tijdelijk stopgezet. Ook de herstructureringen Molenbuurt in Sint Jansklooster en Nieuwe Buurt in Blokzijl zijn door Wetland Wonen Groep (tijdelijk) stopgezet. In 2014 is een inventarisatie gemaakt van de knelpunten in de wijk Oostermeenthe. Streekeigen kenmerken zijn opgenomen in het kader van de actualisatie van bestemmingsplannen. De gebiedscatalogus loopt op met het bestemmingsplan voor het buitengebied. Er is een pilot geweest voor de Welstandsnota en het burgerpanel & de plaatselijke belangen zijn geconsulteerd. In 2015 wordt verder gewerkt aan de Welstandsnota. Hierover zijn geen gegevens beschikbaar. De uitvoering van de nota Erfgoedbeleid wordt in 2015 voortgezet. Cultuurhistorie is opgenomen in het kader van de actualisatie van de bestemmingsplannen. Het monitoren van de bouwkundige staat van 60 monumenten is ook in 2014 weer uitgevoerd. x X X X Ontwikkeling doelstellingen In de bestemmingsplannen die zijn opgesteld in het kader van de actualisatie zijn de streekeigen kenmerken en cultuurhistorie vastgelegd. Dit wordt ook gedaan in nieuwe bestemmingsplannen. Bij de nadere uitwerking van plannen zal hiermee rekening gehouden moeten worden waardoor de streekeigenheid en de cultuurhistorische kenmerken versterkt worden. Om dit nader te concretiseren wordt een gebiedscatalogus opgesteld die een ieder kan gebruiken bij de uitwerking van plannen. Dit traject loopt gelijk op met het traject voor het bestemmingsplan Buitengebied. Het monitoren van de bouwkundige staat van monumenten wordt ook in 2015 weer voortgezet, net als het uitvoeren van de Erfgoednota. Er wordt gewerkt aan nieuw welstandsbeleid, dat meer afgestemd is op de gebiedseigen kenmerken en de waarden van de omgeving. Ook wordt er gekeken naar een differentiatie van het welstandsbeleid, zodat afstemming op de bestemmingsplannen en meer maatwerk mogelijk is. Bij dit proces worden de inwoners van Steenwijkerland betrokken. De wijziging van het welstandsbeleid neemt, omdat het voor het creëren van draagvlak belangrijk is dat een zorgvuldige procedure wordt gevolgd, meer tijd in beslag dan was voorzien. 31

248 Rapportcijfer voor de eigen woning 8,1 8,1 8,1 8,1 8,0 8,0 8,0 7, bron: omnibusenquête 2013 Maatschappelijk effect 11: het voorzieningenniveau wordt versterkt Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald De structuur voor detailhandel, woningbouw en openbare ruimte in Steenwijk is verbeterd. De entrees van de stad zijn versterkt. Grote structuurversterkende projecten zijn voortgezet. Een aantrekkelijke binnenstad (Steenwijk, Vollenhove en Oldemarkt). Visiedocument waarin alle ambities staan vermeld voor de gewenste sociale, economische en ruimtelijke kwaliteit. Actuele bestemmingsplannen voor alle kernen op 1 januari 2015 Duidelijkheid over ontwikkelingsmogelijkheden in het buitengebied voor wonen en werken Alvorens verdere planvorming voor het Steenwijkerdiep op te starten wordt de uitspraak van de Raad van State inzake de hypermarkt op Eeserwold, alsmede de ombouw van C1000 naar Jumbo afgewacht. De ontwikkeling van het Voorpoortgebied vordert gestaag. Planning is dat de bouwwerkzaamheden in 2015 zijn afgerond, waarna in 2016 de inrichting van het openbaar gebied gereed zal zijn. In samenspraak met ondernemers en bewoners wordt een visie opgesteld voor de binnenstad van Steenwijk. Daarbij wordt aandacht besteed aan het voorzieningenniveau, leefbaarheid en omgevingskwaliteit. Een start is gemaakt met een aanpak voor de kern Oldemarkt. In 2014 is de eerste fase voor het opstellen van de Omgevingsvisie afgerond. Met inbreng van een groot aantal stakeholders is de toekomstagenda Steenwijkerland opgesteld. In de toekomstagenda staan de belangrijke opgaven voor de gemeente Steenwijkerland. Deze opgaven zijn ruimtelijk, economisch en sociaal. Op basis van de toekomstagenda kan de Omgevingsvisie worden uitgewerkt. Voor alle kernen zijn er actuele plannen (bestemmingsplannen en beheersverordeningen). Voor Giethoorn en de recreatiewoningenterreinen moeten de beheersverordening nog vervangen worden door bestemmingsplannen. Voor het buitengebied geldt momenteel een beheersverordening waarin is aangegeven wat de ontwikkelmogelijkheden zijn. In 2015 wordt het opstellen van het bestemmingsplan opgepakt. X 32

249 Buitengebied Een van de grote uitdagingen voor dit college wordt het vaststellen van de Omgevingsvisie, het bestemmingsplan buitengebied waar acht jaar lang mee is gestoeid. Archeologie en de Natura 2000 discussie waren de grote knelpunten. Die lijken nu overwonnen. De wet geeft de gemeente veel meer ruimte, ook op gebied van welstand. Grotere bouwblokken zijn bijvoorbeeld toegestaan. Ik zou het mooi vinden dat dit nu van de grond komt. Dat de regeldruk omlaag gaat en je het buitengebied lokaal vormt kunt geven, mensen straks meer zekerheden kunt bieden. Wim Brus Ontwikkeling doelstellingen De bestemmingsplannen voor Giethoorn en de recreatiewoningenterreinen moeten nog worden vastgesteld. Voor Giethoorn is dit niet gelukt omdat tijdens de inspraakperiode is gebleken dat er nog een extra verdiepingsslag nodig was om recht te doen aan de karakteristiek van Giethoorn en de huidige situatie. Voor de recreatiewoningenterreinen is gekozen voor een beheersverordening waarin de bestaande planologische rechten zijn vastgelegd. Op termijn zal dit gevolgd worden door een bestemmingsplan. Het achterliggende doel actuele plannen op 1 juli 2013 om legesderving te voorkomen is door het inzetten van een beheersverordening wel gehaald. Rapportcijfer voor Steenwijkerland als geheel 7,0 6,8 6,6 6,7 6,7 6,8 6,9 6,4 6,2 6,0 6, bron: omnibusenquête

250 Overzicht baten en lasten programma Steenwijkerland woont 3 Steenwijkerland woont (Baten en lasten excl. mutatie reserves) Bedragen x Lasten Baten 0 Rekening 2013 Actuele Begroting 2014 Rekening 2014 Waaraan is het geld besteed? Lasten Steenwijkerland woont Bedragen x Monumenten Ruimtelijke ordening Woonbeleid Stads- en dorpsvernieuwing Stads- en dorpsvernieuwing Exploitatie-overeenkomsten Grondzaken Grondexploitatie algemeen Erfpacht Omgevingsvergunningen

251 2.4 Steenwijkerland schoon, heel en veilig Waar gaan we voor? We vinden het belangrijk dat onze inwoners zich thuis voelen in hun woonomgeving. Een schone, veilige en aantrekkelijke leefomgeving draagt daaraan bij. Wij leveren hiervoor de randvoorwaarden, maar geven graag mét onze inwoners kleur aan de openbare ruimte. Samen werken aan een schone, hele en veilige openbare ruimte blijft ook de komende jaren ons motto. Doelstellingen % 12% Gerealiseerde doelstellingen Niet gerealiseerde doelstellingen Trends en ontwikkelingen Onderhoud openbare ruimte door zelfbeheer plaatselijke belangen Inwoners betrekken bij de inrichting, het beheer en het onderhoud van de openbare ruimte Social return on investment bij (onderhouds)projecten in de openbare ruimte Efficiënter werken door samenwerking (buur)gemeenten Druk op reguliere onderhoudsbudgetten Maatschappelijk effect 12: inwoners voelen zich veilig Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald Het aantal misdrijven ligt blijvend onder het gemiddelde van de politieregio IJsselland Stijging % van de inwoners dat uitgaan in de gemeente veilig vindt t.o.v. de nulmeting in 2011 Structurele (woon)overlast in beeld Hulpdiensten zijn beschikbaar en voldoen aan de landelijk gestelde normen Alle inwoners ontvangen informatie over brandveilig leven door organisatie informatiebijeenkomsten en een programma op scholen Het aantal misdrijven in Steenwijkerland ligt onder het gemiddelde van de regio IJsselland. Het aantal inbraken en het aantal mishandelingen is ten opzichte van 2013 gedaald. Uitgaansgerelateerde overlast is vooral overlast door geluid, overmatig alcoholgebruik en wordt vaak veroorzaakt door jongeren. Samen met de politie en de horeca werkt de gemeente in de Werkgroep Veilig Uitgaan aan het veiliger maken van het uitgaansklimaat. Verschillende afdelingen zijn soms belast met een langdurige burenruzie/handhavingskwestie die kan leiden tot een overlastsituatie. Hier wordt in onderling overleg maatwerk voor geleverd. Op die plekken waar we niet voldoen aan de landelijk gestelde normen, wordt ingezet op preventieprojecten. Het programma Brandveilig Leven voor basisscholen is in 2013 afgerond. Nieuwe inwoners van moeilijk te bereiken gebieden ontvangen een informatiepakket over brandveiligheid. x Behoud van posten 35

252 Zoals verwacht heeft de schaalvergroting in het veiligheidsdomein zich doorgezet in Er zijn slagen gemaakt met de opschaling naar een regionale brandweer en nationale politie. Maar ondanks dat er nu wordt gewerkt in grotere organisatievormen blijf je toch met elkaar zoeken naar de lokale verankering. Dat is wat telt voor inwoners van Steenwijkerland. Uiteindelijk gaat het de burger erom dat we werken aan de veiligheid dichtbij huis. Gelukkig hebben we onze politieposten (Steenwijk, Blauwe Hand) en de brandweerposten kunnen behouden. Marja van der Tas Rapportcijfer voor veiligheidsgevoel in eigen buurt 7,5 7,5 7,4 7,4 7,4 7,3 7,3 7,3 7, bron: omnibusenquête 2013 Veiligheid begint bij jezelf Het afgelopen jaar is een aanvang genomen met het vernieuwde Integraal Veiligheidsplan. De gemeenteraad stelt dit iedere vier jaar opnieuw vast. In het verleden werd dat inhoudelijk niet zo nadrukkelijk met verschillende groepen uit de samenleving besproken; nu wel. Er wordt gesproken met jongeren, maar ook met hun ouders, met senioren in de gemeente. Hoe beleven ze veiligheid? Veiligheid begint bij jezelf. De manier waarop je door de wijk rijdt, hoe je je huis inricht. We kijken nu meer naar wat inwoners en ondernemers al zelf aan de verbetering van veiligheid kunnen doen en wat ze vervolgens van de gemeente mogen verwachten. Marja van der Tas Maatschappelijk effect 13: inwoners waarderen de verkeersveiligheid Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald Minder dan 17 ernstige verkeersslachtoffers in de periode In periode van 2010 t/m 2014 waren er gemiddeld 4 ernstige slachtoffers per jaar. In 2014 zijn de ongevallenlocaties Zuidveenseweg- Gasthuislaan en Ruxveenseweg-Hooidijk opnieuw ingericht. Daarnaast zijn de Zuidveenseweg en de kruispunten van de Schansweg met de Wendakker en de Gagelsweg verkeersveiliger ingericht. 36

253 Maatschappelijk effect 13: inwoners waarderen de verkeersveiligheid Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald Maximaal 40% van de inwoners ervaart overlast door te hard rijden in de wijk (Omnibusenquête 2009: 41%, %)) In 2014 is een aantal maatregelen uitgevoerd in het kader van de gebiedsgerichte aanpak t.b.v. verkeersveiligheid. De ingang naar de woonwijk in Giethoorn (Hylkemaweg en Ds J.J. Ketstraat) is heringericht met als doel om vreemd verkeer daar te weren. X Creëren van veilige (brom)fietsroutes: de fietsvriendelijkheid van de gemeente op minimaal 65% (Omnibusenquête 2009: 60%, 2013: 75%)) Jaarlijkse inzet van 2,- per inwoner aan verkeerseducatie Naast de infrastructurele maatregelen zijn ook verkeerseducatieprojecten uitgevoerd van jong tot oud. Het gaat om projecten als ANWB-streetwise bij basisscholen, antislipcursussen voor elke inwoner van Steenwijkerland en opfriscursussen verkeersregels voor oudere inwoners van Steenwijkerland. In 2014 is het fietsplan vastgesteld. Het fietspad langs de Schansweg (Steenwijk) is deels verbreed waardoor er meer ruimte is om elkaar te passeren en oversteek voor fietsers tussen Vendelweg en Gasthuislaan niet nodig is. In het kader van de landinrichting is 3,1 km nieuw fietspad aangelegd (Wetering-Oost en Wetering-West). In 2014 is 2,- per inwoner aan verkeerseducatie besteed Ontwikkeling doelstellingen - Een kanttekening bij bovengenoemde ongevallencijfers is de gewijzigde manier van registreren. Hierdoor is de registratiegraad ten opzichte van voorgaande jaren afgenomen. Politie en verzekeraars pakken dit landelijke aandachtspunt op. - De gebiedsgerichte aanpak van verkeersknelpunten is in 2014 formeel afgerond. We kijken echter op welke manier we bewoners kunnen blijven betrekken bij verkeersvraagstukken. Zuidveenseweg Na jarenlange discussie is in 2014 de inrichting van de Zuidveenseweg opgepakt. Een mooi voorbeeld van een geslaagd burgerinitiatief. Wat dit nieuwe college heeft toegevoegd is de verbreding van het fietspad. Basisschool De Wegwijzer, die vorig jaar vanuit de wijk De Gagels verhuisde naar MFC De Zuidwester, had daar uit oogpunt van veiligheid voor leerlingen nadrukkelijk om gevraagd. Er loopt ook een proef met led-verlichting langs de Zuidveenseweg en Schansweg. Overtollige lantaarnpalen zijn verwijderd, op donkere stukken zijn juist enkele herplaatst. Jacques Wagteveld 37

254 Percentage inwoners dat overlast ervaart door te hard rijden in de wijk 60% 50% 40% 30% 20% 10% 54% 44% 45% 43% 45% 0% bron: omnibusenquête 2013 Percentage inwoners tevreden over de fietsvriendelijkheid van de gemeente 62% 61% 62% 61,5% 60% 60% 59% bron: omnibusenquête 2013 Cijfer 2013 is een gemiddelde van het aanbod in fietspaden en het onderhoud van de fietspaden. Dit omdat de omnibusenquête 2013 de tevredenheid in 2013 niet is gemeten maar is opgegaan in deze twee onderdelen. Maatschappelijk effect 14: inwoners waarderen de openbare ruimte Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald Inwoners meer betrekken bij de inrichting en het onderhoud van de openbare ruimte: minimaal 50% is tevreden over de betrokkenheid Bij aanleg en onderhoud openbare ruimte groen prioriteit geven Minder zwerfafval: daling van het aantal meldingen over zwerfafval bij de servicelijn Openbare ruimte goed onderhouden: in 2014 minimaal 85% van de meldingen binnen de Er is extra aandacht gegeven aan communicatie en bewonersparticipatie in de vorm van projectgroepen en individueel overleg. De groenrenovaties in Giethoorn en de Oostermeenthe zijn hiervan goede voorbeelden. Aandacht voor communicatie blijft gewenst. Groen wordt integraal in de planvorming meegenomen. Zo is er bij de herinrichting van de Zuidveenseweg expliciet gestuurd op vergroening. Hetzelfde geldt voor de revitalisering Scheerwolde. Het totaal aantal meldingen openbare ruimte is het afgelopen jaar met 10% gedaald. Het aantal meldingen over zwerfafval is evenredig afgenomen. In 2014 waren er 3727 meldingen openbare ruimte. Hiervan is 95% afgerond, waarvan 55 % binnen een 38

255 Maatschappelijk effect 14: inwoners waarderen de openbare ruimte Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald afgesproken termijn afdoen (2009: 75%) Minimaal 5 projecten in de openbare ruimte integraal oppakken en uitvoeren Duurzaam beheer openbare ruimte week. - Herinrichting Tukseweg Tuk - Revitalisering Scheerwolde - Herinrichting Kerkweg Giethoorn - Revitalisering Burg. Kuiperslaan Oldemarkt - Herinrichting Zuidveenseweg Zuidveen Bij de herinrichting van de openbare ruimte wordt gestuurd op logische beheerbare inrichtingen en het toepassen van duurzaam materiaal. Bij de groenvoorziening worden de ondergrond en beplanting op elkaar afgestemd. Door het toepassen van het principe de juiste soort op de juiste plaats kan het groen langdurig in stand gehouden worden zonder overmatige beheerinspanningen. Bij het onderhoud in het zuidelijk deel van de gemeente Steenwijkerland wordt een proef gedaan met het onderhouden van verharding zonder bestrijdingsmiddelen. Deze proef wordt in 2015 gecontinueerd om ervaring op te doen met deze wijze van beheer. Ontwikkeling doelstellingen - De afgelopen jaren is ingezet op het verbeteren van de inrichting van het openbaar groen in diverse kernen en wijken. Via bewonersavonden is gesproken met de bewoners uit de betreffende kernen en wijken. Op basis van de aangedragen punten en de wensen vanuit beheer is het groen gerenoveerd. De bewonerstevredenheid vertoont, op het gebied van groenvoorziening, een stijgende lijn. In 2015 worden de laatste grootschalige groenrenovaties uitgevoerd o.a. Oostermeenthe en Oldemarkt. - In 2015 worden de servicelevels vormgegeven. Het startpunt is 55% van de meldingen openbare ruimte binnen een week af te doen. Dit streefpercentage loopt ieder jaar op met 5%. Percentage inwoners tevreden over de groenvoorziening in de buurt 64% 62% 63% 60% 61% 58% 56% 54% 58% 58% bron: omnibusenquête

256 Percentage inwoners tevreden over schoonheid in de buurt 51% 51% 50% 50% 49% 49% 48% bron: omnibusenquête 2013 Percentage inwoners tevreden over onderhoud wegen en fietspaden 60% 50% 40% 30% 20% 10% 43% 52% 53% 58% 0% bron: omnibusenquête 2013 Eigen groen Wij kunnen best zelf onze groenvoorziening onderhouden, zei de bevolking van Kallenkote. En ook uit Onna kwam datzelfde geluid. Waarom niet? Extra zelfwerkzaamheid is goed voor de betrokkenheid, zelf doen maakt dat mensen nog zuiniger op hun leefomgeving zijn. En een bijkomend voordeel is dat er geen openbare aanbesteding nodig is; de gemeente stelt een budget beschikbaar voor Dorps- of Plaatselijk belang en die geeft een hovenier opdracht voor berm- of groenonderhoud. De werkzaamheden worden zo ook in eigen kern uitbesteed. Goed voor de lokale economie. Jacques Wagteveld Maatschappelijk effect 15: inwoners zijn tevreden over het openbaar vervoer Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald Bekendheid Regiotaxi in 2014 > 35% (2009: 31%; %)) De regeling Regiotaxi (en daarmee het gebruik) is in 2014 ongewijzigd gebleven t.o.v. voorgaande jaren. Gezien de hoge bekendheidscore in 2013 is het aannemelijk dat de doelstelling ook in 2014 gehaald is. 40

257 Maatschappelijk effect 15: inwoners zijn tevreden over het openbaar vervoer Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald Ouderen en inwoners met een beperking voorzien in hun specifieke vervoersbehoefte Ontwikkeling doelstellingen De Regiotaxi speelt een belangrijke rol in de specifieke vervoersbehoefte van ouderen en inwoners met een beperking. Daarnaast is er het vrijwilligersvervoer. In 2014 is hier een initiatief vanuit Eesveen aan toegevoegd: het zorgproject Eesveen. In verband met bezuinigingen zijn sinds 2015 de spelregels van de Regiotaxi veranderd waardoor er niet meer gereisd kan worden met de Regiotaxi op momenten dat er regulier openbaar vervoer is. Dit leidt tot minder gebruik van de Regiotaxi en waarschijnlijk ook tot afname van de bekendheid ervan. In het voorjaar van 2015 beslist de provincie over het voortbestaan van de Regiotaxi (in de huidige vorm) vanaf In het najaar van 2015 volgt een provinciale visie op het openbaar vervoer in onze regio. Percentage inwoners tevreden over openbaar vervoer 50% 40% 42% 44% 47% 30% 32% 20% 10% 0% bron: omnibusenquête

258 Overzicht baten en lasten programma Steenwijkerland schoon, heel en veilig 4 Steenwijkerland schoon, heel en veilig (Baten en lasten excl. mutatie reserves) Bedragen x Lasten Baten 0 Rekening 2013 Actuele Begroting 2014 Rekening

259 Waaraan is het geld besteed? Lasten Steenwijkerland schoon, heel en veilig Bedragen x Brandweer Politiezaken Overige beschermende maatregelen Vergunningen (APV en andere Wegen, straten en pleinen Gladheidsbestrijding Openbare verlichting Bruggen (kunstwerken) Verkeer Verkeersmaatregelen Openbaar vervoer Kosten parkeren Kosten parkeercontrole Binnenhavens en waterwegen Overige agrarische zaken, jacht en Overige agrarische zaken, opruimen Openbaar groen Riolering en waterzuivering Handhaving milieuvergunningen Saneringen Lijkbezorging Algemeen Maatschappelijk Vastgoed Maatschappelijk Vastgoed

260 2.5 Steenwijkerland duurzaam Waar gaan we voor? We stimuleren burgers en bedrijven om hun woning of bedrijfsgebouw energiezuinig te maken. We zien daarbij volop kansen voor duurzaam ondernemen. Wij willen dat een groter aandeel energie duurzaam wordt opgewekt en ook dat reststromen hiervoor worden ingezet. We zetten, samen met andere gemeenten, in op een energieregio waarbinnen in 2020 de huishoudens met hernieuwbare (nieuwe) energie kunnen worden voorzien. Als gemeente vervullen we hierbij zowel een faciliterende als een voorbeeld rol. Doelstellingen % 10% Gerealiseerde doelstellingen Niet gerealiseerde doelstellingen Trends en ontwikkelingen Grotere energieprojecten komen in veel gevallen moeizaam van de grond, provinciaal energiefonds hierdoor onderbenut Investeren in het verduurzamen van bestaande bebouwing is nodig, maar financieringsmogelijkheden zijn beperkt De markt voor zonnepanelen is volwassen geworden en ontwikkelt zich zonder subsidie Hergebruik van grondstoffen wint aan terrein, naast de overheid pakken ook burgers en bedrijven dit goed op Maatschappelijk effect 16: Burgers en bedrijven passen duurzame maatregelen toe Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald Duurzaamheid gemeentelijk beleid: - In al ons beleid en aanbestedingen is duurzaamheid een aandachtspunt - Het verduurzamen van de gemeentelijke gebouwen wordt verankerd in de reguliere onderhoudsplannen - Nieuw aan te schaffen auto s rijden zuinig Burgers en bedrijven informeren over duurzaamheid: - Alle huishoudens en bedrijven worden bereikt met communicatie over duurzaamheid huishoudens worden benaderd in de Overijsselse aanpak a 25 bedrijven laten een energieonderzoek uitvoeren binnen de aanpak van het energieloket bedrijven - Jaarlijks krijgen 10 toeristische bedrijven het label Sustainable Tourism - In de handleiding voor B&W voorstellen is de paragraaf duurzaamheid aangescherpt; - Duurzaamheid is een vast aandachtspunt in het aanbestedingsbeleid; - Maatregelen voor verduurzaming van gemeentelijk vastgoed zijn opgenomen in de onderhoudsplannen; - Bij aanschaf van dienstauto s is energiezuinigheid een criterium. - In het voor- en najaar is er een duurzaamheidspagina geplaatst in de Steenwijkerland Express, er zijn bijeenkomsten georganiseerd voor woningeigenaren en er is gecommuniceerd via de website duurzaamsteenwijkerland.nl inwoners van Steenwijkerland hebben een woningdossier opgevraagd binnen de Overijsselse Aanpak 2.0, waarbij 271 huizenbezitters gebruik hebben gemaakt van de provinciale regelingen via het gemeentelijk energieloket (238 premies, 33 leningen) bedrijven hebben gebruik gemaakt van de nieuwe provinciale regeling waarin energieonderzoek onderdeel is van een subsidie op energiebesparende maatregelen. - Een tiental toeristische bedrijven implementeert maatregelen om in aanmerking te komen voor het label Sustainable Tourism. 44

261 Maatschappelijk effect 16: Burgers en bedrijven passen duurzame maatregelen toe Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald Stimuleren duurzaam wonen: - 40% van de huurwoningen heeft minimaal energielabel C Energiezuinige nieuwbouw: - Woningen in nieuwbouwplannen worden zo energiezuinig mogelijk gebouwd, energieneutraal of energieleverend Bouwen van minimaal 50% van de woningen op inbreidingslocaties Stimuleren groen varen en rijden: - Uitgifte van 10 beschikkingen voor elektrisch aangedreven rondvaartboten, mits de investeringsmogelijkheden voor de betrokken ondernemers hiervoor ruimte biedt Behoud waardevol landschap Eind 2014 heeft meer dan 50% van de sociale huurwoningen minimaal energielabel C of hoger. De voortgang wordt jaarlijks gemonitord. In verband met de continue landelijke aanscherping, naar uiteindelijk energieneutraal in 2020, worden op dit gebied de bouwbesluitnormen aangehouden. In 2014 zijn er 110 nieuwe woningen toegevoegd aan de woningvoorraad. Hiervan zijn er 71 gebouwd op inbreidingslocaties. Hiermee is ruim voldaan aan de 50% doelstelling. In 2014 zijn 3 beschikkingen afgegeven voor elektrisch aangedreven rondvaartboten. Er zijn 38 beschikkingen afgegeven voor het elektrisch aandrijven van particuliere bootjes. Inmiddels is de subsidieregeling gesloten. Het beschikbare budget is uitgeput. In totaal zijn van 2011 tot en met medio particulieren gestimuleerd om elektrisch te varen met een eigen boot. - In 2014 zijn binnen de regeling Groene en Blauwe Diensten 23 nieuwe contracten met particulieren afgesloten voor aanleg, herstel en onderhoud van o.a. poelen, singels, houtwallen en hagen. - In 2014 is er 0,35 ha landschapselementen aangelegd, 4 ha hersteld en 7,7 ha. onder beheer gebracht voor een periode van 21 jaar. x Ontwikkeling doelstellingen Het gemeentelijk energieloket voorzag in 2014 in een concrete behoefte waarbij een groot aantal inwoners gebruik heeft gemaakt van de provinciale regelingen voor het verduurzamen van hun woning of bedrijf. De subsidieregeling voor particuliere bootjes verliep succesvol en het beschikbare budget is volledig benut. De uitgifte van beschikkingen voor elektrische rondvaartboten blijft achter bij wat aanvankelijk de verwachting was. De doelstelling om alle rondvaartboten elektrisch aan te drijven is al eerder naar beneden toe bijgesteld naar 50 rondvaartboten. Per 1 maart 2014 is een gewijzigde regeling in werking getreden waarbij het subsidiebedrag is verhoogd van een bijdrage van 25% naar een bijdrage van 55% van de subsidiabele kosten. De regeling Groene en Blauwe Diensten is opnieuw succesvol, echter het aantal contracten en hectares landschapselementen aangelegd, hersteld of onder beheer gebracht, ligt wel lager dan in Aantal particuliere woningen waarop duurzame maatregelen zijn toegepast

262 Maatschappelijk effect 17: Duurzame energie en afvalverwerking Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald Vanaf 2020 wordt alle energie voor de inwoners regionaal opgewekt Beter gebruik biomassa - Het aandeel (publieke) biomassa geschikt voor hergebruik of voor energieopwekking is inzichtelijk - 100% van het gemeentelijk groenafval wordt hergebruikt Afname van de hoeveelheid restafval met 25% in 2014 of eerder (= 58 kg per inwoner) door: - Respons gft-inzameling te verhogen naar 85 kg gft per inwoner - Respons papierinzameling te verhogen naar 90 kg huishoudelijk papier per inwoner - Respons glasinzameling te verhogen naar 23 kg glas per inwoner - Respons grofvuil te verhogen naar een hergebruikpercentage van 75% - Respons kunststofafval te verhogen naar 16 kg per persoon - Het kennisniveau bij inwoners over afvalscheiding te verhogen In de samenwerking Nieuwe Energie Noordwest Overijssel is in 2014 met de gemeenten Zwartewaterland, Dalfsen en Staphorst en als trekkers ROVA en Rendo gewerkt aan een achttal projecten. De samenwerking is ondersteund vanuit de provincie. Een deel van de projecten is afgerond, voor een ander deel is verlenging aangevraagd bij de provincie. - Het aandeel (publieke) biomassa geschikt voor hergebruik of energieopwekking is inzichtelijk - Al in 2013 is de regie over alle gemeentelijke groenstromen in handen gelegd van ROVA, deze zorgt voor volledig hergebruik van het groenafval. De doelstelling afname van de hoeveelheid restafval met 25% in 2014 is in 2013 al ruimschoots behaald. Percentage van gemeentelijke groenafval dat wordt hergebruikt 100% 80% 60% 75% 90% 100% 100% 40% 50% 50% 20% 0% Afvalstromen Duurzaamheid is geen losstaand thema meer; het moet overal, op alle beleidsterreinen zijn doorgevoerd als een vanzelfsprekend gegeven. In aanbestedingen, omgevingsplannen, afvalstromen. In 2014 is succesvol de gescheiden inzameling van huishoudelijk afval doorgevoerd. In de hele gemeente wordt nu plastic ingezameld in de container met oranje deksel; daar is in 2015 blik en zuivelkarton bijgekomen. En in Vollenhove loopt vanaf januari 2015 een pilot met een extra container met blauwe deksel, voor oud papier. Erik Dahmen Ontwikkeling doelstellingen 46

263 In de afgelopen jaren heeft de gemeente haar rol als facilitator versterkt door een aantal uitvoeringstaken op het gebied van biomassa en nieuwe energie bij externe partijen als ROVA en Rendo weg te zetten. Dit geldt voor de regie over de gemeentelijke groenstromen die bij ROVA is gebracht als ook de projecten binnen de samenwerking Nieuwe Energie Noordwest Overijssel. Wat betreft het terugbrengen van de hoeveelheid restafval heeft de gemeente succesvol beleid gevoerd. De samenwerking Nieuwe Energie Noordwest Overijssel voor de periode , met de gemeenten Zwartewaterland, Staphorst, Dalfsen en Rendo en ROVA wordt verlengd tot medio Overzicht baten en lasten programma Steenwijkerland duurzaam 5 Steenwijkerland duurzaam (Baten en lasten excl. mutatie reserves) Bedragen x Rekening 2013 Waaraan is het geld besteed? Actuele Begroting Rekening Lasten Baten Lasten Steenwijkerland duurzaam Bedragen x Afval Milieubeheer Duurzaamheid -0 47

264 2.6 Steenwijkerland tot uw dienst Waar gaan we voor? Steenwijkerland spreekt de inwoners aan op eigen deskundigheid en verantwoordelijkheid. Wij betrekken onze inwoners vaker en eerder bij onze plannen. Bij de dienstverlening gaan we uit van de eigen kracht van onze inwoners en ondernemers. Van ons kunnen de inwoners en ondernemers een professionele en klantvriendelijke behandeling verwachten. Daar vragen onze inwoners en ondernemers ook om! Wij hebben de digitale mogelijkheden voor de dienstverlening verder uitgebouwd en onze dienstverlening is eenvoudig. Met name de digitale postverwerking heeft een nieuwe impuls gehad. Op 30 september is het nieuwe systeem de lucht ingegaan. We ontwikkelen en implementeren middelen en werkwijzen om het contact en de inbreng van onze inwoners en ondernemers te optimaliseren. Aansluiten bij de vraag is ons uitgangspunt. Doelstellingen % Gerealiseerde doelstellingen 7% Niet gerealiseerde doelstellingen Trends en ontwikkelingen Financiële ontwikkeling (recessie). Stagnatie in de huizenbouw. Uitblijven koppeling met de Omgevingsloket On Line. Digitale dienstverlening verder ontwikkeld. Financiële investering gemeente digitalisering dienstverlening. RUD ontwikkeling en evaluatie. Wabo breed gaan. Maatschappelijk effect 18: verbeteren tot uw dienst algemeen Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald Burgers hebben invloed op wat de gemeente doet: - rapportcijfer minimaal op landelijk niveau Beter in beeld brengen van het vraagperspectief. Een klant-vraag-analyse wordt periodiek uitgevoerd Met betere dienstverlening en minder regels meer bereiken: - meer dan 70% vindt dat men weinig tijd kwijt is aan gegevensverstrekking aan de gemeente (2009: 69%, %) Het betrekken van inwoners bij onze plannen. Er is in 2014 geen omnibus enquête uitgevoerd, deze wordt eens in de twee jaar uitgevoerd. In 2015 zal deze weer uitgevoerd worden Continu meting klanttevredenheid (KCM. Balie, telefonie,) MOR (Melding Openbare Ruimte) Zie boven. Het (digitale) burgerpanel minimaal 2 maal per jaar Het afgelopen jaar is het burgerpanel geraadpleegd in het 48

265 Maatschappelijk effect 18: verbeteren tot uw dienst algemeen Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald inzetten Rol van plaatselijk belangenorganisaties versterken. 100% van de kernen en wijken hebben een wijk -of dorpsplan kader van het welstandsbeleid en bij de totstandkoming van het collegeprogramma. Bij 31 plaatselijke belangen organisaties gerealiseerd We betrekken inwoners, organisaties en ondernemers maximaal. Om dat te doen, blijven we frequent de behoefte van de inwoners, organisaties en ondernemers meten en onderzoeken. Dat doen we voor we iets gaan doen, en ook achteraf om vast te stellen of het effect heeft gehad. We willen inwoners, organisaties en ondernemers maximaal betrekken en aanspreken. Met de omnibus enquête doen we dit periodiek. Daarnaast vragen we inwoners om hun feedback bij hun balie bezoek en na contact met onze telefonische dienst verlening. Het meten en weten van de behoefte van de inwoners, ondernemers en organisaties is van groot belang om vervolgens daarop te kunnen inspelen. Van de 32 Plaatselijke Belangen en Wijkorganisaties heeft Marijenkampen aangegeven voorlopig geen dorpsplan te gaan ontwikkelen. Men is tevreden in het dorp en ziet de noodzaak er niet van in om een dorpsplan op te stellen. Rapportcijfer voor de mate waarin inwoners worden betrokken bij gemeentelijke plannen 5,8 5,7 5,6 5,5 5,4 5,7 5,8 5,6 5,5 5, Landelijk gemiddelde * bron: omnibusenquête 2013 Maatschappelijk effect 19: inwoners als volwaardig partner Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald De invloed van inwoners op al datgene wat de gemeente doet zal worden versterkt. De invloed van inwoners op al datgene wat de gemeente doet is versterkt: door beleidsvoorstellen, die rechtstreeks betrekking hebben op de leefbaarheid in een kern of wijk, deze worden voor advies en/of (mee)beslissing voorgelegd aan de PBW's. 49

266 Maatschappelijk effect 19: inwoners als volwaardig partner Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald Er is een instrumentarium ontwikkeld voor de informatievoorziening aan inwoners door de opzet van een communicatieprotocol In geval van belangentegenstellingen wordt in 20% van de primaire processen in het kader van de besluitvorming mediation ingezet Rol van de plaatselijke belangenorganisaties is versterkt door hen actief en vroegtijdig te betrekken bij de ontwikkelingen. Er is ingezet op het stimuleren van de eigen kracht van de PBW s en het vergroten van de schanierfunctie van de PBW s tussen gemeente en de inwoners Er is tevens geïnvesteerd ten aanzien van het 2 e deel participatieladder (2e generatie burger participatie) op het advies vragen en laten (mee) beslissen, maar dit zal nog verder geoptimaliseerd moeten worden. Mediation is in meer dan 20 % van de gevallen toegepast Bijv. bij voornemen tot weigering en het niet ontvankelijk verklaren van een vergunning In 2014 is een traject gestart met de PBW s. In dit traject worden antwoorden gezocht welke rol PBW s kunnen innemen in de veranderende samenleving. Dit traject loopt door tot in We hebben langzaam maar zeker te maken met een verandering in de participatiesamenleving. Dit komt doordat mensen mondiger worden en de overheid genoodzaakt is het tekort terug te dringen. Van iedereen die dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving. Inwoners nemen zelf nadrukkelijk verantwoordelijkheid voor de maatschappij en gewenste ontwikkelingen. Diverse initiatieven worden genomen. Veel van deze initiatieven worden vormgegeven door de inwoners zelf, zonder betrokkenheid van de overheid. In Steenwijkerland vinden wij dit ook belangrijk en hebben daar als overheid geen leiding in genomen. Dat vraagt een andere houding van de overheid, inwoners, ondernemers en instellingen. Er zijn ook initiatieven waar de inwoners ondersteuning vragen van de overheid in de vorm van financiën, kennis of ondersteuning. De afgelopen jaren hebben we daar ook ervaringen mee opgedaan. Met name via de matrix dorpsplannen ondersteunen we initiatieven van bewoners, via de Plaatselijke Belangen en Wijkorganisaties (PBW s), die leiden tot een verbetering van de leefbaarheid. Hierbij treedt de gemeente voornamelijk faciliterend op. Als voorbeelden kunnen worden genoemd de projecten rondom sport- en speelvoorzieningen, ontmoeten, opwaardering van de openbare ruimte, veiligheid, dorpshuizen, kunst etc. De bezuinigingen vragen ook dat inwoners meer eigen verantwoordelijkheid nemen en minder op de overheid rusten. Met name in het sociale domein heeft dit consequenties. Er zijn minder middelen beschikbaar op termijn. In deze velden verwachten we als overheid dat inwoners meer verantwoordelijkheid zelf nemen. Vanuit het programma Steenwijkerland tot uw dienst volgen wij dit actief. De volgende lijnen zijn zichtbaar: - Burgerparticipatie: hoger de ladder op; - Zelforganiserende PBW s; - Overheidsparticipatie: loslaten; - Sociale netwerkanalyse 50

267 % Tevreden over gemeentelijke informatievoorziening via lokale kranten 70% 65% 60% 67% 66% 55% 57% 50% bron: omnibusenquête 2013 % Tevreden over het gemak waarmee gemeentelijke informatie te vinden is 80% 60% 40% 54% 65% 63% 20% 0% bron: omnibusenquête 2013 Rapportcijfer voor de duidelijkheid van de regels en verordeningen 6,7 6,6 6,5 6,4 6,3 6,2 6,1 6 6,7 6,7 6,7 6, Landelijk gemiddelde * Overgangsjaar Een verkiezingsjaar zoals 2014 is met recht een overgangsjaar, waarin enerzijds ontzettend veel gebeurt en in beweging wordt gezet en anderzijds het soms ook lijkt alsof alles stilstaat. De boedel is immers net overgenomen en nieuwe plannen moeten nog gesmeed. Het belang van juist lokale verkiezingen is groot. Ze geven stemgerechtigden bij uitstek de gelegenheid om het verschil te maken en de richting te bepalen die we opgaan. Dat zie je aan deze uitslag; er is duidelijk gekozen voor een trendbreuk in bestuursstijl. Marja van der Tas 51

268 Maatschappelijk effect 20: organiseren eigen kracht inwoners Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald De dienstverlening wordt verbeterd door aan de balie alleen op afspraak te gaan werken. Tevens wordt gewerkt met een afhaalbalie Het verbeteren van de digitale dienstverlening door het fysieke postproces digitaal zaakgericht in te richten Er wordt alleen nog op afspraak gewerkt en er is een afhaal balie. Ingebruikneming op 30 september van het zaaksysteem Verbetering afhandeling vragen en verzoeken Minimaal 58% van alle vragen over alle communicatiekanalen wordt in 1e contact afgedaan, gedifferentieerd naar kanalen betekent dit: - minimaal 95 % van de vragen in het kanaal balie - minimaal 55% van de vragen in het kanaal telefonie - minimaal 40% van de vragen in het kanaal internet / digitaal / e mail - minimaal 5% van de vragen in het kanaal fysieke post - maximaal 90 % van de afspraken heeft een wachttijd van maximaal 5 minuten Het nieuwe kanaal sociale media wordt ontwikkeld tot een communicatiekanaal Samenwerking op het gebied van WABO taken in het netwerk RUD IJsselland om te voldoen aan de kwaliteitscriteria 58 % van alle vragen wordt in 1e contact afgedaan. Balie resultaat is conform. Telefonie: behaald resultaat 50%. De doelstelling was 55%. Om de doelstelling te gaan halen zullen KCC medewerkers zich aansluiten bij verschillende teams. Internet/ De doelstelling was 40%. Op dit moment worden er nog geen organisatie brede vragen die via internet of binnenkomen door het KCC beantwoord. Geldt ook voor de fysieke post. Daarvan was de doelstelling 5%. In het jaar 2014 is er veel geïnvesteerd in het implementeren van het zaaksysteem en het digitaliseren van het postproces. Beantwoording van binnengekomen vragen wordt meegenomen in de doorontwikkeling van de verdere digitalisering van de dienstverlening. 90% van de afspraken heeft een wachttijd van maximaal 5 minuten. Dit is een streeftijd geformuleerd in het Antwoord. In 2014 zijn 82% van onze klanten die een afspraak hadden aan de publieksbalie binnen 5 minuten geholpen. Aangezien 2014 het eerste jaar is dat er volledig op afspraak is gewerkt, zal worden onderzocht of de ambitie van 90% moet worden bijgesteld. Er wordt door de gemeente gebruik gemaakt van sociale media. Samenwerking vindt plaats, er wordt in 2015 gekeken of de samenwerking Wabo breed gaat. X 52

269 Het Klantcontactcentrum In 2014 hebben we de volgende stap gezet door de dienstverlening alleen op afspraak aan te bieden. Voor het afhalen van producten wordt gewerkt met een snelbalie zodat we onze inwoners en ondernemers nog beter van dienst kunnen zijn. Digitaal zaakgericht (dienstverlenen) We gaan steeds meer werken vanuit het uitgangspunt dat dienstverlening digitaal plaatsvindt. Daarvoor moeten we de randvoorwaarden de komende jaren (voor 2017) op orde krijgen (ontwikkelen van volledig digitale e-diensten, digitaliseren van post en archief, ondersteunen van digitaal vergaderen e.d.). Hiervoor voeren we de volgende acties uit: digitaal zaakgericht dienstverlenen implementeren; fysieke post verwerking via een digitaal zaaksysteem; de realisatie van E-formulieren en E-diensten die voor de dienstverleningszaken noodzakelijk zijn; digitale behandeling en afhandeling en archivering van post en digitale aanvraag gaan via hetzelfde zaaktype lopen; In 2014 (30 september) is de eerste fase uitgevoerd, namelijk de ontwikkeling en realisatie van een digitaal zaaksysteem ter verwerking van de fysieke post. Social Media Naast de meer bekende communicatiekanalen zoals telefoon, balie, post/ maakt de gemeente ook gebruik van het kanaal Social Media om te communiceren met onze inwoners en ondernemers. Zo wordt Twitter ingezet om mededelingen te communiceren bijvoorbeeld over zoutstrooien en wordt Facebook actief ingezet door het beweegteam. Inwoners en ondernemers maken steeds meer gebruik van o.a. Twitter om met de gemeente te communiceren. Het 'Twitterverkeer' wordt daarom ook actief gevolgd. In 2014 is dit 'nieuwe' communicatiekanaal verder ontwikkeld. Antwoordportaal In 2014 is het Antwoordportaal doorontwikkeld door het aanbrengen van differentiatie in de vraag en antwoordcombinaties op basis van de kanaalindeling. Zonder dat er wordt afgeweken van een eenduidige beantwoording van de vraag, vindt de beantwoording via de telefoon anders plaats dan via de mail. Door deze verdere doorontwikkeling is het KCC steeds beter in staat de beantwoording van de klantvraag in 1ste contact te laten plaatsvinden. Netwerk Regionale uitvoeringsdienst IJsselland Het Rijk heeft kwaliteitscriteria opgesteld, om de kwaliteit van vergunningverlening, toezicht en handhaving te verbeteren. Daarbij heeft het Rijk bepaald dat de basistaken milieu, bouwen en RO verplicht binnen een RUD moeten worden uitgevoerd. In 2013 is gestart met het uitvoeren van de werkzaamheden op gebied van milieu binnen de Regionale uitvoeringsdienst IJsselland. Op constructieve wijze is uitvoering van de taken is in samenwerking en uitwisseling opgepakt en vormgegeven. Overzicht baten en lasten programma Steenwijkerland tot uw dienst 6 Steenwijkerland tot uw dienst (Baten en lasten excl. mutatie reserves) Bedragen x Lasten Baten Rekening Actuele Begroting 2014 Rekening 2014 Waaraan is het geld besteed? 53

270 Lasten Steenwijkerland tot uw dienst Bedragen x Raad en Commissies Burgemeester en wethouders Voorlichting en Communicatie Bezwaar en beroepszaken Representatie Bestuursondersteuning kabinet Bestuursondersteuning Burgerzaken Verkiezingen Secretarieleges burgerzaken Bestuurlijke samenwerking Bestuursondersteuning raad en Media Kernenbeleid Greenteams

271 2.7 Steenwijkerland biedt kwaliteit Waar gaan we voor? Wij staan voor de opgave de stevige ambities uit het collegeprogramma te realiseren, ondanks de verminderde financiële ruimte die ons ter beschikking staat. Steenwijkerland biedt kwaliteit is daarmee ondersteunend aan het realiseren van de maatschappelijke effecten in andere programma s. Daarbij willen we een financieel gezonde gemeente zijn, met acceptabele lasten voor de burger en een goede waardering voor de gemeentelijke organisatie. Wij willen onze ambities verwezenlijken door het benoemen van de volgende drie kwaliteitsnormen: - We doen het financieel correct. - We doen het samen. - We doen het in één keer goed. Doelstellingen % 14% Gerealiseerde doelstellingen Niet gerealiseerde doelstellingen Trends en ontwikkelingen Geen sluitend meerjarenperspectief waardoor een bezuinigingsoperatie nodig is Stijging van ziekteverzuimpercentage Vergrijzing ambtelijk apparaat zet door Teruggave van 8 ton van overbruggingskrediet van 2 miljoen voor uitvoering StrategischePersoneelsPlanning Verbetering positie op de COELO atlas Maatschappelijk effect 21: we doen het financieel correct Wat wilden we bereiken in 2014 Wat is er bereikt in 2014 Gehaald? = gehaald x = niet gehaald Sluitende meerjarenbegroting In november 2014 is de meerjarenbegroting vastgesteld. De jaarschijf 2015 is sluitend. Voor is een bezuinigingsoperatie noodzakelijk om deze jaarschijven sluitend aan te kunnen bieden De provincie heeft besloten dat onze gemeente onder repressief toezicht valt. Dit houdt in dat begrotingswijzigingen geen goedkeuring vooraf behoeven. Lastendruk in Steenwijkerland bij de goedkoopste helft van allen gemeenten ( bij de eerste 225, 2013 plaats 214) Meerjarenbegroting waarin exploitatielasten 2015 < 2014 De COELO atlas 2014 geeft een stijging aan van plaats 214 in 2013 naar plaats 187 in 2014 Door de overheveling van de rijks-en provincietaken op het terrein van werk, zorg en jeugd (3 D) zullen de X 55

272 Maatschappelijk effect 21: we doen het financieel correct Wat wilden we bereiken in 2014 Wat is er bereikt in 2014 Gehaald? = gehaald x = niet gehaald exploitatielasten in 2015 beduidend hoger zijn dan in Hier staat tegenover dat als gevolg van deze decentralisatie van 3 D taken de baten eveneens zullen toenemen. Verklaring van getrouwheid bij de jaarstukken van de accountant De accountant heeft bij de jaarstukken 2013 een goedkeurende verklaring voor zowel de getrouwheid als de rechtmatigheid afgegeven. Ontwikkeling doelstellingen Er is in november 2014 een materieel sluitende begroting gepresenteerd. Er is echter wel rekening gehouden met een oplopende bezuinigingsoperatie die vanaf 2018 structureel 3 miljoen moet opleveren. De consequenties hiervan zijn nog niet bekend, maar er wordt momenteel gewerkt aan een traject om tot een invulling van deze bezuinigingen te komen. Verheugend is een stijging op de ranglijst voor gemeente met de laagste lasten. Door een daling van de kosten voor zowel rioolheffing als ook afvalstoffenheffing en een geringe stijging van de OZB zijn we gestegen op deze lijst. Per saldo zijn de kosten voor de burger gedaald. Het saldo van de primitieve begroting (begroting voor wijzigingen) is met ruim 16 miljoen gestegen als gevolg van de overheveling van rijks- en provincietaken. Dit maakt het uiteraard onmogelijk om er voor te zorgen dat de exploitatielasten lager zijn ten opzichte van vorig jaar. De exacte gevolgen hiervan zijn nog niet bekend. Positieve cijfers De gemeente heeft de zaken financieel goed op orde, we draaien al jaren met een sluitende begroting. Maar natuurlijk heb ik daar wel zorgen om. Blijft dat zo nu er zoveel extra taken op ons bord liggen en er fors minder middelen van het Rijk komen? Het zal een uitdaging zijn om de positieve cijfers te handhaven. Wim Brus Rapportcijfer: krijgt u voldoende terug voor uw gemeentelijke belastingen bron: omnibusenquête ,0 7,5 7,0 6,5 6,0 5,5 5,0 4,5 4,0 5,6 5,6 5,6 5, Doelstelling Maatschappelijk effect 22: wij doen het in één keer goed 56

273 Wat wilden we bereiken in 2014? Wat is er bereikt in 2014? Gehaald? = gehaald x = niet gehaald Betrouwbare organisatie: - Uitvoering van de paragraaf bedrijfsvoering Geen integriteitsschendingen of meldingen schending (informatie) beveiliging. Er is rechtmatig gehandeld Efficiënte organisatie: - uitvoering van de paragraaf bedrijfsvoering De taakstelling binnen de bedrijfsvoering is gerealiseerd. De (interne en externe) mobiliteit is een succes. Er wordt regionaal samengewerkt en er wordt gestreefd naar een optimalisatie van de productiviteit. Er moet nog meer aandacht worden besteed aan een integraal werkende organisatie Organisatie van en voor de Steenwijkerlandse samenleving - uitvoering van de paragraaf bedrijfsvoering Met het behalen van een prestigieuze prijs op het gebied van aanbesteden hebben we bewezen een MKB vriendelijk aanbestedingsbeleid te hebben. Ontwikkeling doelstellingen De taakstellingen binnen de bedrijfsvoering zijn gerealiseerd. We zijn er in geslaagd een bedrag van van de gereserveerde voor gevolgen van bezuinigingen op de formatie terug te geven. Dit komt mede door een succesvolle mobiliteit. Het behalen van een prestigieuze prijs op het gebied van aanbesteden was een hoogtepunt. Op het gebied van een integraal werkende organisatie kan nog vooruitgang worden geboekt. De energie is nu vooral gericht geweest op de ontwikkeling van de toekomstagenda. De volgende stap is nu dit te vertalen naar de sturing van de organisatie. Een uitgebreide toelichting is te vinden in de rapportage over de paragraaf bedrijfsvoering. Overzicht baten en lasten programma Steenwijkerland biedt kwaliteit 7 Steenwijkerland biedt kwaliteit (Baten en lasten excl. mutatie reserves) Bedragen x Lasten Baten Rekening 2013 Actuele Begroting 2014 Rekening 2014 Waaraan is het geld besteed? 57

274 Lasten Steenwijkerland biedt kwaliteit Bedragen x Kadaster/vastgoed Nutsbedrijven Geldleningen en uitzettingen korter Overige financiele middelen Geldleningen en uitzettingen >= 1 jaar Onvoorzien Uitvoering Wet WOZ Lasten heffing en invordering Saldo van kostenplaatsen

275 3. Specifieke paragrafen 3.1 Lokale heffingen De lokale heffingen zijn ook in 2014 een belangrijke inkomstenbron voor onze gemeente geweest. Deze inkomsten werden verkregen van burgers en bedrijven, gebaseerd op publiekrechtelijke regelingen. Bij het verkrijgen van deze inkomsten is de gemeente aan regels gebonden. De lokale heffingen zijn onder te verdelen in twee categorieën: - de belastingen en - de rechten. Belastingen zijn heffingen waar geen aanwijsbare tegenprestatie van de overheid i.c. de gemeente tegenover staat. Bij rechten is dat wel het geval. Beleidsuitgangspunt belastingen De belangrijkste functie van belastingen is de budgettaire functie. Dit houdt in dat de opbrengst van de heffing bedoeld is voor het financieren van collectieve goederen en diensten waarvan de politiek bepaalt dat zij algemeen toegankelijk moeten zijn. Te denken valt onder andere aan wegen, onderwijs, politie, etc.. De raad heeft een grote mate van vrijheid bij het vaststellen van de belastingtarieven. In 2014 zijn de opbrengsten aangepast met de inflatiecorrectie, te weten 1,35%. Beleidsuitgangspunt rechten Door het karakter van de rechten als bestemmingsheffing bestaat er een duidelijke relatie tussen de opbrengst van de rechten en de kosten van de door de gemeente geleverde prestatie. Uitgangspunt is daarom kostendekkendheid van de betrokken tegenprestatie. De mate van kostendekkendheid bepaalt in principe het in rekening brengen van het tarief aan de inwoner. Het bepalen van de kostendekkendheid van de diverse producten lijkt geen makkelijke kwestie omdat de wijze van kostentoerekening een belangrijke rol speelt. Kwijtscheldingsbeleid Het kwijtscheldingsbeleid is vastgelegd in de Leidraad Invordering Gemeentelijke Belastingen. Kwijtschelding wordt verleend over de onroerende zaakbelastingen, rioolheffing en afvalstoffenheffing. Wat de afvalstoffenheffing betreft is het mogelijk dat een burger maximaal 110,12 kwijtschelding krijgt over het vaste tarief met GFT en 92,10 over het variabele deel. Zonder GFT is dit 92,40 (dit houdt in dat de burger niet de beschikking heeft over een zgn. groene container voor bijvoorbeeld het tuinafval) en over het variabele deel 92,10. In 2014 zijn voorlopige kwijtscheldingen verleend, daar de definitieve afrekeningen van de afvalstoffenheffing in februari 2015 zijn verzonden. In 2014 zijn aanvragen binnengekomen, waarvan er 906 deels of volledig zijn gehonoreerd. 154 verzoeken zijn afgewezen. Kwijtscheldingen bedragen x Actuele Begroting Rekening 2014 Verschil Rekening 2013 Bedrag Lasten V Aantal Aantal binnengekomen verzoeken Aantal (deels) gehonoreerde verzoeken

276 Het totale beeld van belastingen en heffingen over 2014 ziet er als volgt uit: bedragen x Lokale belastingen en heffingen Actuele Rekening Rekening Verschil Begroting Belastingen Onroerende zaakbelasting gebruikers N Onroerende zaakbelasting eigenaren N Toeristenbelasting V 452 Forensenbelasting N 892 Hondenbelasting N 188 Totaal Belastingen N Heffingen Rioolheffing V Reinigingsrechten en afvalstoffenheffing N Marktgelden V 22 Totaal Heffingen N Leges en rechten Secretarieleges burgerzaken V 578 Begraafplaatsrechten N 386 Overige leges en rechten N Totaal Leges en rechten N Totaal lokale belastingen en heffingen N Woonlasten 2014 In het vorige collegeakkoord was afgesproken dat de tarieven van de gemeentelijke belastingen alleen maar mogen worden verhoogd met het jaarlijks inflatiepercentage. Een verdere stijging van de tarieven is bespreekbaar, mits de extra middelen worden geïnvesteerd in de kwaliteit van het voorzieningenniveau, c.q. sociale infrastructuur van de gemeente. Woonlasten eigenaar en gebruiker Lastenstijging ( ) Lastenstijging (%) Eigenaar en gebruiker OZB eigenaar 205,01 202,28 2,73 1,3% Afvalstoffenheffing 179,90 200,26-20,36-10,2% Rioolrechten/rioolheffing 251,26 252,99-1,73-0,7% Woonlasten eigenaar en gebruiker 636,17 655,53-19,36-3,0% Gebruiker Afvalstoffenheffing 179,90 200,26-20,36-10,2% Rioolrechten/rioolheffing 109,20 109,95-0,75-0,7% Woonlasten gebruiker 289,10 310,21-21,11-6,8% 60

277 De lokale belastingdruk voor zowel de eigenaar en gebruiker zijn afgenomen met respectievelijk 19 en 21. Dit is onder andere een gevolg van de verlaging van de vaste component in de afvalstoffenheffing en de rioolrechten/-heffing. Ook speelt de invoering van het omgekeerd inzamelen een rol bij de afvalstoffenheffing. Verder wordt opgemerkt dat de gemeente Steenwijkerland met ingang van 1 januari 2013 het begrip rioolheffing in plaats van rioolrechten hanteert. Nu worden ook onbebouwde percelen voor de rioolheffing aangeslagen. Er is immers sprake van waterbeheer in de ruimste zin van het woord en het niet meer gaat om alleen het afvoeren en verwerken van rioolwater. Netto woonlasten In het bestuursprogramma Steenwijkerland biedt kwaliteit is aangegeven dat de gemeente voor wat betreft de woonlasten op landelijk niveau (onroerende-zaakbelastingen, afvalstoffenheffing en rioolrechten, c.q. rioolheffing) bij de eerste 225 gemeenten in ons land wil behoren met de laagste netto woonlasten. Netto woonlasten Coelo Atlas Ranglijst Ranglijst Meppel De Wolden Weststellingwerf Hoogeveen Steenwijkerland Hardenberg Purmerend Westerveld Noordoostpolder Staphorst Zwartewaterland Gesteld kan worden dat de doelstelling net als in 2013 ook in 2014 is gehaald door een stijging van de 214 e plaats naar 187 e plaats. Netto woonlasten Coelo Atlas In vorengenoemde tabel en grafiek wordt uitgegaan van de netto woonlasten. De netto woonlasten laten het saldo zien tussen de door de burger te betalen woonlasten en de korting op het gemeentefonds. Dit saldo komt bij de gemeente terecht. Met ingang van 2015 wordt de weergave van de netto woonlasten losgelaten en daarvoor in de plaats komt een overzicht van de woonlasten voor meerpersoonshuishoudens. Bij de bepaling van de hoogte van de woonlasten voor meerpersoonshuishoudens wordt geen rekening gehouden met een korting op de algemene uitkering uit het gemeentefonds. De gemeentelijke woonlasten voor meerpersoonshuishoudens bestaan uit de som van de onroerende-zaakbelastingen, de reinigingsheffing en de rioolheffing. 61

278 62

279 3.2 Verbonden partijen In 2006 is de Nota Verbonden partijen vastgesteld. Het proces van deelnemingen is echter een dynamisch gebeuren. Daarom treft u hieronder de belangrijkste resultaten en wijzigingen aan welke binnen de kaders van de reeds vastgestelde nota passen. Bij de begroting is al aangegeven welke voornemens de gemeente had met haar aandelenbezit., namelijk het streven naar een zo hoog mogelijk rendement in de vorm van dividend. De visie van ons certificatenbezit bij Dataland moet leiden tot het op korte termijn verlagen van de lastendruk bij verzoeken om gebouwgegevens en het verbeteren van de kwaliteit van de eigen vastgoedgegevens. Landelijke, regionale of plaatselijke ontwikkelingen hebben met uitzondering van de verkoop van Attero Holding N.V. in 2014 geen aanleiding gegeven bovengenoemde standpunten los te laten en over te gaan tot vervreemding. Attero Holding N.V. is medio mei 2014 verkocht aan Waterland Private Equity Investments voor een totaalbedrag van 170 miljoen. Op 7 oktober 2014 heeft de raad ingestemd met de instelling van Gemeenschappelijke Regeling Uitvoeringsorganisatie Jeugdzorg IJsselland met ingang van 1 januari Afhankelijk van de mate van verbondenheid (bijv. geplaatst aandelenkapitaal) zijn wij in meer of mindere mate in staat om invloed op het beleid van de betreffende verbonden partij uit te oefenen. De genoemde verbonden partijen kennen hun eigen risicopositie. Daar waar sprake is van een aanzienlijk, niet afgedekt, risico wordt dit meegenomen bij de paragraaf weerstandsvermogen. Inmiddels zijn van een aantal verbonden partijen de jaarresultaten over 2014 bekend. In de eerstkomende aandeelhoudersvergaderingen in 2015 zullen deze stukken worden vastgesteld. Van deze verbonden partijen zullen dan ook de laatst bekende cijfers worden meegenomen. Bij de overige verbonden partijen moeten de jaarstukken over 2014 nog worden ontvangen. Daarom zijn bij het onderdeel vermogenspositie en resultaat de gegevens over 2013 vermeld. Hieronder treft u aan een overzicht van de verbonden partijen. naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm Betrokkenen Doelstelling deelname/openbaar belang Programma Missie/doelstellingen/activiteiten Bestuurlijk en financieel belang N.V. Bank Nederlandse Gemeenten Den Haag Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd) Nederlandse overheden (50% rijk, 50% gemeenten, provincies en waterschappen) Steenwijkerland biedt kwaliteit Door de gespecialiseerde dienstverlening bijdragen aan zo laag mogelijke kosten van maatschappelijke voorzieningen voor de burger. Aantal aandelen De gemeente Steenwijkerland bezit stuks aandelen à 2,50. Zeggenschap Het aantal stemmen in het totaal aandelenvermogen betreft 0,2385%. Vermogen/resultaat verbonden partij Eigen vermogen per mln. Eigen vermogen per mln. Vreemd vermogen per mln. Vreemd vermogen per mln. Achtergestelde schulden per mln. Achtergestelde schulden per mln. Resultaat over mln.(2013: 283 mln.) Financiële effecten voor de begroting ontvangen dividenduitkering

280 naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm Betrokkenen Doelstelling deelname/openbaar belang Programma Missie/doelstellingen/activiteiten Bestuurlijk en financieel belang Enexis N.V. Den Bosch Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd) Provincies Noord-Brabant, Limburg, Overijssel, Drenthe, Groningen, Flevoland, Friesland en diverse gemeenten in deze provincies. Steenwijkerland biedt kwaliteit Enexis beheert het energienetwerk in Noord-, Oost en Zuid-Nederland. Aantal aandelen De gemeente Steenwijkerland bezit stuks aandelen à 1,--. Zeggenschap Het aantal stemmen in het totaal aandelenvermogen bedraagt 0,1944%. Vermogen/resultaat verbonden partij Eigen vermogen per ,1 mln. Eigen vermogen per ,7 mln. Vreemd vermogen per ,8 mln. Vreemd vermogen per ,3 mln. Resultaat over ,5 mln. na belastingen; 355,5 mln. voor belastingen solvabiliteit 54,80% Financiële effecten voor de begroting ontvangen dividenduitkering ontvangen rente Veranderingen gedurende het begrotingsjaar Beleidsontwikkelingen over de verstrekte achtergestelde leningen ,20; over verstrekte bruglening C ,13 en verstrekte bruglening D ,94 In het begrotingsjaar hebben zich geen veranderingen voorgedaan in het belang van de aandeelhouders in Enexis. Enexis heeft een 4-tal speerpunten benoemd waar zij zich de komende jaren op wil concentreren. Dit zijn duurzaam, betrouwbaar, betaalbaar en klantgericht. naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm Betrokkenen Doelstelling deelname/openbaar belang Programma Missie/doelstellingen/activiteiten Bestuurlijk en financieel belang N.V. Rendo Holding Meppel Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd) De gemeenten Hoogeveen, Meppel, Staphorst, Zwartewaterland, Steenwijkerland, Coevorden, Hardenberg, Westerveld en De Wolden. Steenwijkerland biedt kwaliteit RENDO wil de belangrijkste regionale speler en gesprekspartner zijn voor gemeenten en inwoners op gebied van energievoorziening en duurzaamheid. Hierbij speelt zij in op de marktontwikkelingen vanuit de energietransitie om aantrekkelijke niches te creëren. De ambitie is om op alle gebieden beter dan gemiddeld te presteren. Aantal aandelen De gemeente Steenwijkerland bezit 198 stuks aandelen à 453,78. Zeggenschap Het aantal stemmen in het totaal aandelenvermogen bedraagt 19,98% Vermogen/resultaat verbonden partij Eigen vermogen per ,1 mln. Eigen vermogen per mln. 64

281 Vreemd vermogen per Vreemd vermogen per Resultaat over 2013 solvabiliteit 40% Financiële effecten voor de begroting ontvangen dividenduitkering - ontvangen rente n.v.t. Veranderingen gedurende het begrotingsjaar Beleidsontwikkelingen 43,1 mln. langlopende leningen; 45,6 mln. kortlopende leningen en 3,8 mln. voorzieningen 43,1 mln. langlopende leningen; 40,2 mln. kortlopende leningen en 2,9 mln. voorzieningen. 13,5 mln. Bij de jaarrekening wordt rekening gehouden met een dividenduitkering van Aanpassing van de corporatie governance; nieuwe directeur. N.v.t. naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm Betrokkenen Doelstelling deelname/openbaar belang Programma Missie/doelstellingen/activiteiten Bestuurlijk en financieel belang Vitens N.V. Utrecht Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd) Provincies Overijssel, Utrecht, Flevoland, Gelderland, Drente en Friesland en gemeenten in deze provincies. Steenwijkerland biedt kwaliteit De vennootschap heeft als doel werkzaam te zijn op het gebied van de energievoorziening., communicatiesystemen, en -diensten, de zorg voor een schoon en gezond milieu en de voorziening in andere goederen of diensten die hiermee samenhangen of daaraan verwant zijn. Aantal aandelen De gemeente Steenwijkerland bezit stuks aandelen à 56,50. Zeggenschap Het aantal stemmen in het totaal aandelenvermogen bedraagt 1,042%. Vermogen/resultaat verbonden partij Eigen vermogen per Eigen vermogen per Vreemd vermogen per Vreemd vermogen per Resultaat over ,1 mln mln ,4 mln ,6 mln. 39,3 mln. solvabiliteit 25,60% Financiële effecten voor de begroting ontvangen dividenduitkering ontvangen rente ontvangen aflossing Veranderingen gedurende het begrotingsjaar Beleidsontwikkelingen In het begrotingsjaar hebben zich geen veranderingen voorgedaan in het belang van de aandeelhouders in Vitens. Enexis heeft een 4-tal speerpunten benoemd waar zij zich de komende jaren op wil concentreren. Dit zijn duurzaam, betrouwbaar, betaalbaar en klantgericht. naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm N.V. Rova Holding Zwolle Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd) 65

282 Betrokkenen Doelstelling deelname/openbaar belang Programma Missie/doelstellingen/activiteiten Bestuurlijk en financieel belang - aandeelhouders A: Afvalverwijdering Utrecht en de gemeenten Amersfoort, Dalfsen, Hardenberg, Hattem, Heerde, Kampen, Meppel, Olst-Wijhe, Ommen, Raalte, Steenwijkerland, Zwartewaterland en Zwolle. - aandeelhouders B: de gemeenten Oost Gelre, Twenterand, Urk, Westerveld en Winterswijk. aandeelhouders C: de gemeenten Winterswijk en Zwolle. Duurzaam Een maatschappelijk verantwoorde afvalzorg, gestuurd vanuit publiek belang. Rova geeft haar missie inhoud, door voortdurend te streven naar optimalisatie in drie thema's, te weten: - duurzaamheid (verbetering milieurendement en een bijdrage aan het gemeentelijk klimaatbeleid); - financiën (lagere tarieven voor inwoners, geen winstmaximalisatie); - maatschappij (een leefbare omgeving om te wonen en te werken). Aantal aandelen De gemeente Steenwijkerland bezit 579 stuks aandelen A à 113,45. Zeggenschap Vermogen/resultaat verbonden partij Eigen vermogen per Eigen vermogen per Vreemd vermogen per Vreemd vermogen per Resultaat over 2014 Op grond van haar aandelenbelang kan de gemeente 8,23% van het totaal aantal stemmen A uitbrengen. 22,3 mln. 22,1 mln. solvabiliteit 27,50% Financiële effecten voor de begroting ontvangen dividenduitkering ontvangen rente Veranderingen gedurende het begrotingsjaar Beleidsontwikkelingen 12,3 mln. langlopende geldleningen; 5,911 mln. kortlopende schulden en 2,826 mln. voorzieningen 11,6 mln. langlopende geldleningen; 6,421 mln. kortlopende schulden en 7,9 mln voorzieningen 5,4 mln. (na belastingen); 6,064 mln. (voor belastingen) In het begrotingsjaar hebben zich geen veranderingen voorgedaan in het belang van de aandeelhouders in Rova. naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm Betrokkenen Doelstelling deelname/openbaar belang Programma Missie/doelstellingen/activiteiten Bestuurlijk en financieel belang Attero Holding N.V. Den Bosch Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd) Provincies Noord-Brabant, Limburg, Overijssel, Drenthe, Groningen, Flevoland, Friesland en diverse gemeenten in deze provincies. Steenwijkerland biedt kwaliteit Het op financieel, milieutechnisch en maatschappelijk verantwoorde wijze exploreren en exploiteren van afval. Aantal aandelen De gemeente Steenwijkerland bezat stuks aandelen à 0,01. Zeggenschap Vermogen/resultaat verbonden partij Eigen vermogen per Eigen vermogen per Vreemd vermogen per Op grond van haar aandelenbelang had de gemeente Steenwijkerland een zeggenschap van 0,1944%. 273 mln. 198 mln. 320,9 mln. 66

283 Vreemd vermogen per Resultaat over ,9 mln. solvabiliteit 29,40% Financiële effecten voor de begroting ,2 mln. (Na belastingen), waarvan ten behoeve van de aandeelhouders -70,330 mln. - ontvangen dividenduitkering In verband met de verkoop is een bedrag van ontvangen. - ontvangen rente N.v.t. Veranderingen gedurende het begrotingsjaar De vennootschap is medio mei 2014 verkocht aan Waterland Private Equity Investments. Beleidsontwikkelingen In 2015 wordt nog een uitkering uit de Escrows verwacht van ca Verder wordt in 2019 nog een laatste uitkering hieruit verwacht van naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm Betrokkenen Doelstelling deelname/openbaar belang Programma Missie/doelstellingen/activiteiten Bestuurlijk en financieel belang Aantal aandelen Zeggenschap Vermogen/resultaat verbonden partij N.V. Noordwestgroep Steenwijk Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd) gemeente Steenwijkerland Steenwijkerland werkt en leert Het doel van de vennootschap is op sociaal-economisch verantwoorde wijze inwoners van de gemeente Steenwijkerland met een grote afstand tot de arbeidsmarkt toe te leiden naar betaalde arbeid. De gemeente Steenwijkerland bezit thans 100% van de uitgegeven aandelen, zijnde 1200 stuks à 453,78. Zie boven. Eigen vermogen per Eigen vermogen per Vreemd vermogen per Vreemd vermogen per Resultaat over 2013 solvabiliteit Financiële effecten voor de begroting ontvangen dividenduitkering -,- - ontvangen rente -,- Veranderingen gedurende het begrotingsjaar Beleidsontwikkelingen (voorzieningen en langlopende schulden ). Geen rekening is gehouden met een bedrag van voor kortlopende schulden (Voorzieningen en langlopende schulden ). Geen rekening is gehouden met een bedrag van voor kortlopende schulden. Negatief resultaat van ,--; zonder bijdrage van de gemeente Steenwijkerland zou er sprake zijn van een verlies van ,--. Niet bekend Samenvoeging NWG en IGSD tot een werkbedrijf. naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm Betrokkenen B.V. Dataland Gouda Besloten vennootschap Deelnemende gemeenten in ons land. 67

284 Doelstelling deelname/openbaar belang Programma Missie/doelstellingen/activiteiten Bestuurlijk en financieel belang Aantal aandelen Zeggenschap Vermogen/resultaat verbonden partij Eigen vermogen per Eigen vermogen per Vreemd vermogen per Steenwijkerland tot uw dienst Het ontsluiten van gemeentelijk vastgoed- en geo-informatie voor marktpartijen en andere overheidsorganisaties. De gemeente Steenwijkerland bezit certificaten à 0,10 per certificaat. Participatie geschiedt door de eenmalige aankoop van certificaten naar ratio van het aantal gebouwen in de gemeente. Hiermee krijgt de gemeente zeggenschap over het beleid van Dataland (Stichting Administratiekantoor DataLand); DataLand B.V.) (Stichting Administratiekantoor DataLand); (DataLand B.V.) -,- (Stichting Administratiekantoor DataLand); (DataLand B.V.) Vreemd vermogen per Resultaat over 2013 solvabiliteit Financiële effecten voor de begroting ontvangen certificaatuitkering ontvangen rente n.v.t. Veranderingen gedurende het begrotingsjaar Financieel risico -,- (Stichting Administratiekantoor DataLand); (DataLand B.V.) (Stichting Administratiekantoor DataLand); (DataLand B.V.) niet bekend n.v.t. Het financieel risico is laag en beperkt zich tot het in certificaten geïnvesteerde bedrag. Het betreft een eenmalige storting. Er zijn geen jaarlijkse kosten aan deelname verbonden. Verstrekking van gegevens aan afnemers vindt plaats tegen verstrekkingskosten. Deze inkomsten worden door Dataland gebruikt om de drieledige taken van de organisatie -een stichting zonder winstoogmerk- uit te voeren. Jaarlijks wordt een vergoeding aan deelnemende gemeenten uitgekeerd voor het leveren van de gemeentelijke gegevens. Het eventuele overschot aan inkomsten wordt daarnaast aan certificaathoudende gemeenten uitgekeerd. naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm Betrokkenen Doelstelling deelname/openbaar belang Programma Missie/doelstellingen/activiteiten Bestuurlijk en financieel belang Aantal aandelen GGD IJsselland Zwolle Gemeenschappelijke regeling Gemeenten in West-Overijssel Werkt en leert/leeft De Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst (GGD) bewaakt, beschermt en bevordert de gezondheid van ca inwoners in twaalf gemeenten in de regio IJsselland. De GGD IJsselland is het centrale punt waar bewoners, gemeenten en samenwerkingspartners terecht kunnen met al hun vragen op het gebied van openbare gezondheidszorg. n.v.t. Zeggenschap De gemeente Steenwijkerland is vertegenwoordigd in het Algemeen Bestuur Vermogen/resultaat verbonden partij Eigen vermogen per

285 Eigen vermogen per Vreemd vermogen per Vreemd vermogen per Resultaat over 2014 solvabiliteit Financiële effecten voor de begroting 2014 n.v.t. n.v.t. - ontvangen dividenduitkering n.v.t. - ontvangen rente n.v.t. - betaalde bedragen Veranderingen gedurende het begrotingsjaar In 2014 is een bijdrage voor het algemeen bestuur betaald van ,--. Verder zijn er bedragen betaald voor gezondheid ,--, uitvoering diverse lijkschouwingen ,44, spuit-omruil-project 353,95, preventieve leefstijl adolescenten ,--, subsidie ,--, coördinatie ,--, elektronisch kinddossier 959,--, inspecties kindercentra ,50 en vaccinaties 152,--. naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm Betrokkenen Doelstelling deelname/openbaar belang Programma Missie/doelstellingen/activiteiten Bestuurlijk en financieel belang Aantal aandelen Zeggenschap Vermogen/resultaat verbonden partij Eigen vermogen per Eigen vermogen per Veiligheidsregio IJsselland Zwolle Gemeenschappelijke regeling Gemeenten in West-Overijssel Leeft/schoon, heel en veilig De veiligheidsregio is ingesteld om de inwoners van onze regio beter te beschermen tegen de risico's van branden, rampen en crises. n.v.t. De gemeente Steenwijkerland is vertegenwoordigd in het Algemeen Bestuur door de burgemeester voorlopig voorlopig Vreemd vermogen per voorlopig Vreemd vermogen per voorlopig Resultaat over 2014 solvabiliteit Financiële effecten voor de begroting 2014 n.v.t. n.v.t. - ontvangen dividenduitkering n.v.t. - ontvangen rente n.v.t. - betaalde bedragen Veranderingen gedurende het begrotingsjaar Beleidsontwikkelingen In 2014 zijn de volgende bedragen betaald: ,-- voor de jaarlijkse bijdrage aan de Veiligheidsregio. Daarnaast zijn nog kosten voor inhuur betaald over 2013 van ,94 en doorberekening facturen 2013 in verband met inzet op 11 en 27 oktober en 30 november 2013 van 2.183,15. Verder is nog een bedrag betaald voor basis voor brandveiligheid van 36,08. n.v.t. naam verbonden partij Vestigingsplaats Intergemeentelijke Sociale Dienst Steenwijkerland en Westerveld Steenwijk 69

286 Rechtsvorm Betrokkenen Doelstelling deelname/openbaar belang Programma Missie/doelstellingen/activiteiten Bestuurlijk en financieel belang Aantal aandelen Zeggenschap Vermogen/resultaat verbonden partij Gemeenschappelijke regeling De gemeenten Steenwijkerland en Westerveld. Steenwijkerland werkt en leert Het samenwerkingsverband Werk en Inkomen is ingesteld om door middel van vergaande samenwerking op het gebied van de uitvoering van de Wet Werk en Bijstand en aanverwante wetten de kwaliteit van de dienstverlening te verbeteren, de kwetsbaarheid te verminderen en de efficiëncy te verhogen. n.v.t. Eigen vermogen per voorlopig Eigen vermogen per voorlopig Vreemd vermogen per Vreemd vermogen per Resultaat over 2014 solvabiliteit Financiële effecten voor de begroting 2014 De gemeente Steenwijkerland heeft zeggenschap in zowel het Algemeen Bestuur (2 leden) als het Dagelijks Bestuur (1 lid) voorlopig voorlopig n.v.t. n.v.t. - ontvangen dividenduitkering n.v.t. - ontvangen rente n.v.t. - betaalde bedragen Veranderingen gedurende het begrotingsjaar In 2014 is , incl. apparaatskosten ad ,-- betaald. Voor afrekening 2013 is nog een bedrag van ,-- betaald. Verder zijn voor naheffing BTW de volgende bedragen betaald ,--; ,-- en ,-- betaald. Ook is een bedrag van ,63 betaald in verband met inhuur personeel. naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm Betrokkenen Doelstelling deelname/openbaar belang Programma Missie/doelstellingen/activiteiten Bestuurlijk en financieel belang Aantal aandelen Zeggenschap Vermogen/resultaat verbonden partij Eigen vermogen per Eigen vermogen per Vreemd vermogen per Regionale Uitvoeringsdienst IJsselland (RUD) Zwolle Netwerkorganisatie Gemeenten in West-Overijssel Steenwijkerland duurzaam Opheffen kwetsbaarheid van de individuele organisaties en verbetering van een efficiënte kwaliteitsverbetering in de taakuitvoering. n.v.t. De portefuillehouder vergunningen is onze vertegenwoordiger in het bestuur. De algemeen directeur is lid van de secretariskring en plaatsvervangend secretaris. Verder is het afdelingshoofd I&O lid van het Managementteam. De teamleider is plaatsvervangend lid van het Managementteam. n.v.t. n.v.t. n.v.t. 70

287 Vreemd vermogen per Resultaat over 2014 solvabiliteit Financiële effecten voor de begroting 2014 n.v.t. n.v.t. - ontvangen dividenduitkering n.v.t. - ontvangen rente n.v.t. Veranderingen gedurende het begrotingsjaar Beleidsontwikkelingen n.v.t. Structurele bijdrage van Daarnaast was een bijdrage verschuldigd van 3.608,55 voor het strategisch opleidingsplan bij de RUD, welke neutraal verloopt in verband met een tegemoetkoming in de kosten van het A en O fonds. Opgemerkt wordt dat betalingen lopen via de gemeente Olst- Wijhe. In 2014 is er een evaluatie van de RUD geweest. Op dit moment is nog niet bekend of de RUD een netwerkorganisatie blijft. Dit is onder andere afhankelijk van landelijke regelgeving. naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm GovUnited Hilversum Stichting Betrokkenen Doelstelling deelname/openbaar belang Programma Missie/doelstellingen/activiteiten Bestuurlijk en financieel belang Aantal aandelen Zeggenschap Vermogen/resultaat verbonden partij De gemeenten AA en Hunze, Berkelland, Hilversum, Middelburg, Rheden, Renkum, Steenwijkerland, Terneuzen, Teylingen, Uithoorn, Utrecht, Werkendam, Westerveld, Winterswijk en Zutphen. Steenwijkerland tot uw dienst Door de expertise en de slagkracht van afzonderlijke gemeenten te bundelen en samen te werken, worden ambities op het gebied van de e-overheid op een efficiënte wijze gerealiseerd. n.v.t. Eigen vermogen per Eigen vermogen per Vreemd vermogen per Vreemd vermogen per Resultaat over solvabiliteit Financiële effecten voor de begroting ontvangen dividenduitkering n.v.t. - ontvangen rente n.v.t. Namens onze gemeente heeft de algemeen directeur stemrecht in de stichting. niet bekend - betaalde bedragen Veranderingen gedurende het begrotingsjaar Beleidsontwikkelingen 264,245,43 bijdrage 2014 ; GVOP centrale publicatievoorziening ,- -; centrale verbindingen gem.net 7.639,01 en aanvulling kapitaal stichting ,13. In de bijdrage voor 2014 wordt rekening gehouden met een bedrag van ,--voor Triple C, contributie ,--; aanvullende kapitalisatie ,--, aandeel in voorfinanciering ,35 en actualisatie GU ,-- allen excl. Btw.. De stichting zal met ingang van 13 oktober 2016 worden opgeheven. 71

288 naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm Betrokkenen Doelstelling deelname/openbaar belang Programma Missie/doelstellingen/activiteiten Bestuurlijk en financieel belang Aantal aandelen Vordering op Enexis B.V. Den Bosch besloten vennootschap Provincies Noord-Brabant, Limburg, Overijssel, Drenthe, Groningen, Flevoland, Friesland en diverse gemeenten in deze provincies. Steenwijkerland biedt kwaliteit Niet specifiek benoemd. Vennootschap is opgericht i.v.m. verkoop van Essent aan RWE. Niet specifiek benoemd. Vennootschap is opgericht i.v.m. verkoop van Essent aan RWE. De gemeente Steenwijkerland bezit stuks aandelen. Zeggenschap Het aantal stemmen in het totaal aandelenvermogen bedraagt 0,1944%. Vermogen/resultaat verbonden partij Eigen vermogen per Eigen vermogen per Vreemd vermogen per Vreemd vermogen per Resultaat over 2014 solvabiliteit Financiële effecten voor de begroting verlies n.v.t. - ontvangen dividenduitkering n.v.t. - ontvangen rente n.v.t. Veranderingen gedurende het begrotingsjaar Beleidsontwikkelingen De verwachte omvang van het vreemd vermogen bedraagt 862 mln. De verwachte omvang van het financiële resultaat bedraagt ,-- verlies. naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm Betrokkenen Doelstelling deelname/openbaar belang Programma Missie/doelstellingen/activiteiten Bestuurlijk en financieel belang Aantal aandelen CBL Vennootschap B.V. Den Bosch besloten vennootschap Provincies Noord-Brabant, Limburg, Overijssel, Drenthe, Groningen, Flevoland, Friesland en diverse gemeenten in deze provincies. Steenwijkerland biedt kwaliteit Niet specifiek benoemd. Vennootschap is opgericht i.v.m. verkoop van Essent aan RWE. Niet specifiek benoemd. Vennootschap is opgericht i.v.m. verkoop van Essent aan RWE. De gemeente Steenwijkerland bezit stuks aandelen. Zeggenschap Het aantal stemmen in het totaal aandelenvermogen bedraagt 0,1944%. Vermogen/resultaat verbonden partij Eigen vermogen per $ Eigen vermogen per $ Vreemd vermogen per $ Vreemd vermogen per $

289 Resultaat over 2014 solvabiliteit Financiële effecten voor de begroting 2014 $ verlies n.v.t. - ontvangen dividenduitkering n.v.t. - ontvangen rente n.v.t. Veranderingen gedurende het begrotingsjaar Beleidsontwikkelingen Geen. Naar verwachting wordt de vennootschap eind 2015, wellicht begin 2016, geliquideerd en valt het positief liquidatiesaldo vrij aan de aandeelhouders. naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm Betrokkenen Doelstelling deelname/openbaar belang Programma Missie/doelstellingen/activiteiten Bestuurlijk en financieel belang Aantal aandelen Verkoop Vennootschap B.V. Den Bosch besloten vennootschap Provincies Noord-Brabant, Limburg, Overijssel, Drenthe, Groningen, Flevoland, Friesland en diverse gemeenten in deze provincies. Steenwijkerland biedt kwaliteit Niet specifiek benoemd. Vennootschap is opgericht i.v.m. verkoop van Essent aan RWE. Niet specifiek benoemd. Vennootschap is opgericht i.v.m. verkoop van Essent aan RWE. De gemeente Steenwijkerland bezit stuks aandelen. Zeggenschap Het aantal stemmen in het totaal aandelenvermogen bedraagt 0,1944%. Vermogen/resultaat verbonden partij Eigen vermogen per Eigen vermogen per Vreemd vermogen per Vreemd vermogen per Resultaat over solvabiliteit Financiële effecten voor de begroting 2014 n.v.t. - ontvangen dividenduitkering n.v.t. - ontvangen rente n.v.t. Veranderingen gedurende het begrotingsjaar Beleidsontwikkelingen Geen Naar verwachting wordt de vennootschap eind 2015, wellicht begin 2016, geliquideerd en zal het positief liquidatiesaldo vrij aan de aandeelhouders. naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm Betrokkenen Doelstelling deelname/openbaar belang Programma CSV Amsterdam B.V. (voorheen Claim Staat Vennootschap B.V.) Den Bosch besloten vennootschap Provincies Noord-Brabant, Limburg, Overijssel, Drenthe, Groningen, Flevoland, Friesland en diverse gemeenten in deze provincies. Steenwijkerland biedt kwaliteit 73

290 Missie/doelstellingen/activiteiten Bestuurlijk en financieel belang Aantal aandelen Niet specifiek benoemd. Vennootschap is opgericht i.v.m. verkoop van Essent aan RWE en Attero aan Waterland Private Equity Investments.. Niet specifiek benoemd. Vennootschap is opgericht i.v.m. verkoop van Essent aan RWE en Attero aan Waterland Equipment. De gemeente Steenwijkerland bezit stuks aandelen. Zeggenschap Het aantal stemmen in het totaal aandelenvermogen bedraagt 0,1944%. Vermogen/resultaat verbonden partij Eigen vermogen per Eigen vermogen per Vreemd vermogen per Vreemd vermogen per Resultaat over verlies solvabiliteit n.v.t. Financiële effecten voor de begroting ontvangen dividenduitkering n.v.t. - ontvangen rente n.v.t. Veranderingen gedurende het begrotingsjaar Geen. Beleidsontwikkelingen Opheffing omstreeks 2019 / 2020 naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm Betrokkenen Doelstelling deelname/openbaar belang Programma Missie/doelstellingen/activiteiten Bestuurlijk en financieel belang Aantal aandelen Publiek Belang Elektriciteitsproductie B.V. Den Bosch besloten vennootschap Provincies Noord-Brabant, Limburg, Overijssel, Drenthe, Groningen, Flevoland, Friesland en diverse gemeenten in deze provincies. Steenwijkerland biedt kwaliteit Niet specifiek benoemd. Vennootschap is opgericht i.v.m. verkoop van Essent aan RWE. Niet specifiek benoemd. Vennootschap is opgericht i.v.m. verkoop van Essent aan RWE. De gemeente Steenwijkerland bezit stuks aandelen. Zeggenschap Het aantal stemmen in het totaal aandelenvermogen bedraagt 0,1944%. Vermogen/resultaat verbonden partij Eigen vermogen per Eigen vermogen per Vreemd vermogen per Vreemd vermogen per Resultaat over verlies solvabiliteit n.v.t. Financiële effecten voor de begroting ontvangen dividenduitkering n.v.t. - ontvangen rente n.v.t. 74

291 Veranderingen gedurende het begrotingsjaar Beleidsontwikkelingen De verwachte omvang van het eigen vermogen bedraagt 1,6 mln. De verwachte omvang van het vreemd vermogen bedraagt ca Verder wordt een verlies verwacht van Geen. 75

292 3.3 Weerstandsvermogen en risicobeheersing In de nota van aanbieding hebben we gemeld dat het noodzakelijk is dat er een goed inzicht bestaat in de risico s die de gemeente loopt. Op basis hiervan kan een juiste analyse worden gemaakt voor de beoordeling en beheersing van de risico s. De paragraaf weerstand vermogen geeft aan hoe robuust de begroting is geweest van de gemeente Steenwijkerland. Opgemerkt wordt dat het proces van risicocontrol nog de nodige aandacht verdient. Daarom heeft het college de volgende doelstellingen gehanteerd: - dat het optreden van risico s geen effect mag hebben op de uitvoering van bestaand beleid en op de gemeentelijke voorzieningen; - dat er een koppeling van het risicoprofiel bestaat tussen het risicoprofiel en de omvang van de weerstandscapaciteit; - dat de (project)risico s worden beheerst; - dat het bewust denken in risico s een onderdeel is van de beleidsprocessen. Risicomanagement Dit is het identificeren van kwantificeren van risico s, alsmede het vaststellen van beheersmaatregelen om risico s zoveel mogelijk te voorkomen. Belangrijk is dat bewust nagedacht moet worden over mogelijke risico s bij onze beleidsprocessen. Bij het opstellen van de begroting is getracht het risicomanagement verder te verbeteren. Hierbij gaat het om de volgende zaken: - de processen binnen onze organisatie zodanig in te richten en op te zetten, zodat risico s worden voorkomen, c.q. worden weggenomen dan wel in een vroeg stadium worden onderkend en herkend; - de risico-inventarisatie zo goed mogelijk te voorzien van een plan van aanpak om deze risico s te beheersen. Dit houdt in dat maatregelen worden genomen om risico s weg te nemen. Overigens kan het ook voorkomen dat voor niet-beïnvloedbare risico s, dus risico s waar de gemeente niets aan kan doen, vooraf geen maatregelen getroffen kunnen worden. Bij de begroting hebben we een inventarisatie gemaakt van de risico s om te komen tot een risicoprofiel voor onze gemeente. Hieronder treft u de diverse beleidsterreinen aan waarbinnen de risico s in de begroting zijn benoemd: - Stichting GovUnited; - Vennootschapsbelasting; - Participatiewet; - Zwembad en sporthal De Waterwijck; - Minimabeleid; - Omgevingsvergunningen; - Privaatrechtelijke overeenkomsten; - Besluit Omzetbelasting levering en verhuur van onroerende zaken ; - Project Uitwijk; - Wachtgeldverplichtingen wethouders; - Incident/ramp; - Herijking gemeentefonds; - Voorpoort; - WWB; - WMO; - Ruimte voor Ruimte regeling (Eeserwold); - Aanbesteding en - Planschade. Stichting GovUnited Sinds 13 juli 2013 is GovUnited een zelfstandige stichting en dus ook geheel zelfstandig verantwoordelijk voor haar financiële huishouding. Het op eigen benen staan en wegwerken van de reeds opgebouwde schuld in combinatie met een beperkt aantal deelnemende gemeenten vraagt een scherpe sturing op de financiën. De schulden zijn ondertussen betaald door de deelnemende gemeenten en worden middels een korting op de bijdrage verrekend. Daarnaast is met de grote debiteur een regeling getroffen waarbij 93% van de facturen wordt betaald. Ten slotte 76

293 is besloten de stichting per 13 oktober 2016 op te heffen en er is reeds een executiereserve aangelegd. Gezien de opheffing over een kleine twee jaar gaat de stichting ook geen nieuwe verplichtingen meer aan. Het risico is hiermee beperkt. Vennootschapsbelasting Met ingang van 1 januari 2016 zullen de gemeenten worden geconfronteerd met de verantwoording en heffing van vennootschapsbelasting. De voor overheidsinstellingen algehele vrijstelling vervalt dan. Dit om te voorkomen dat onrechtmatige staatssteun wordt verleend. Deze maatregel verplicht de gemeente om de verantwoording hierop aan te passen en leidt tot extra administratieve lasten. Ook het instellen van samenwerkingsvormen komt hierdoor onder druk te staan voor bij deze partijen neergelegde taken. De invoering heeft als doel het creëren van een gelijk speelveld ten opzichte van private partijen. Alle concurrerende overheidsondernemingen worden belastingplichtig voor de Vpb waarbij een vrijstelling wordt geboden voor overheidstaken. Hoewel de contouren nog niet volledig bekend zijn, is wel duidelijk dat verschillende activiteiten van gemeenten onder de belastingplicht vallen. Vpb is altijd en dus ook voor gemeenten een kostenpost. In de periode tot 1 januari 2016 moeten we ons voorbereiden op de invoering van de Vpb: - inventariseren van de verschillende (ondernemings-)activiteiten; - inventarisatie van activiteiten die in heffing van de Vpb betrokken worden; - berekenen van de financiële impact hiervan; - herinrichting van de financiële administratie; - opstellen van een fiscale openingsbalans; - inrichting van het aangifteproces; - in kaart brengen en onderbouwen van onderlinge verrekenprijzen; - eventueel oprichten nieuwe rechtspersonen. Een aantal van deze werkzaamheden sluiten aan bij de inspanningen die moeten worden verricht in het kader van de Wet Markt en Overheid. De invoering van de belastingplicht voor de Vpb zal hoe dan ook een flinke investering vergen voor de gemeente door de extra (structurele) werkzaamheden, benodigde inhuur van externe adviseurs/deskundigen en opleidingen van personeel. Participatiewet Bij de begroting is rekening gehouden met de invoering van de participatiewet per 1 januari Daarom is het proces opgestart om te komen tot een vergaande samenwerking tussen Noord-Westgroep en de IGSD Steenwijkerland-Westerveld. Met de invoering worden de huidige budgetten voor re-integratie en sociale werkvoorziening samengevoegd in één participatiebudget. Dit gaat echter wel gepaard met forse bezuinigingen. Daarnaast moet ook nog rekening worden gehouden met een taakstellende bezuiniging bij de IGSD en resteert er nog een tekort voor de komende jaren voor de nieuwe uitvoeringsorganisatie. Het realiseren van de taakstelling alsmede het wegwerken van het resterende tekort brengt een risico met zich mee. Dit risico viel bij de begroting niet in te schatten. Bij de perspectiefnota 2014 is hier op geanticipeerd door een extra bijdrage beschikbaar te stellen aan NoordWestGroep- IGSD van Dit bedrag heeft betrekking op het niet realiseren van de taakstellende bezuiniging over 2014 bij de IGSD en het nog niet (volledig) realiseren van de gewenste effecten voor de nieuwe uitvoeringsorganisatie. Het definitieve resultaat 2014 van beide organisaties blijft, zoals het nu lijkt, binnen dit reeds beschikbaar gestelde bedrag. Zwembad en sporthal De Waterwijck Zowel het zwembad als de sporthal maken onderdeel uit van het complex De Waterwijck. Praktijk zal moeten uitwijzen of dit binnen de opgestelde exploitaties en beschikbaar gestelde subsidiebedragen kan worden gerealiseerd. Het overschrijdingsrisico werd ingeschat op 10% en valt onder de categorie met een laag risico. De overschrijding in de jaarrekening bedraagt naar verwachting ,--. Minimabeleid Uitkeringen bij bijzondere bijstand en langdurigheidstoeslag zijn zogenaamd openeind financieringen. Afhankelijk van het aantal aanvragen en hoogte van de uitkeringen kunnen er onder- dan wel overschrijdingen plaatsvinden. De uitgaven zijn geraamd op een bedrag van ,--. Het overschrijdingsrisico werd ingeschat op 10% en valt onder de categorie met een laag risico. De overschrijding in de jaarrekening bedraagt ,--. Omgevingsvergunningen Voor 2014 werd een forse afname van de inkomsten verwacht omdat er geen grote bouwprojecten zijn geweest. In 2014 is het aantal ingediende bouwvergunningen (voor zowel grote- als kleine bouwaanvragen) teruggelopen als gevolg van de economische ontwikkelingen. Sinds 2014 hebben we met deze ontwikkeling te maken, terwijl de verwachting was dat dit al in eerdere jaren zijn beslag zou nemen. De tendens is, op het ogenblik, dat er meer geïnvesteerd wordt in verbouwingen van woningen, als in het plegen van nieuwbouw. Daarnaast zijn investeringen in grote nieuwbouwprojecten 77

294 binnen de gemeente Steenwijkerland niet van toepassing. Voor 2015 is de verwachting dat in deze ontwikkeling weinig zal veranderen. Privaatrechtelijke overeenkomsten Het onderhandelen en afsluiten van privaatrechtelijke overeenkomsten herbergt altijd een risicoprofiel in zich. Tevens kan, onder invloed van de huidige economische omstandigheden, een reeds met een projectontwikkelaar gesloten overeenkomst aanpassing behoeven. Bijvoorbeeld met betrekking tot het bouwprogramma en de fasering. Bij kaveluitgifte van woningbouwkavels en bedrijventerreinen worden de prijzen gehanteerd uit de grondexploitatie. Bij gebiedsontwikkelingen met projectontwikkelaars zijn er risico s omdat de overeenkomsten die met de projectontwikkelaars gesloten worden een langdurig karakter hebben. De gewijzigde marktomstandigheden hebben meer invloed op deze overeenkomsten. De ontwikkelaars hebben het nu lastig om de financiering rond te krijgen en inmiddels is woningbehoefte gewijzigd (de vraag is minder en er is meer behoefte aan andere woningtypes). Omdat er niet voor de leegstand gebouw wordt (als er al gebouwd omdat de financiën ontbreken) worden de overeenkomsten soms aangepast t.a.v. het bouwprogramma en de fasering. Als de ontwikkelaars gronden van de gemeente koopt en later dan overeengekomen is afneemt, dan is hij bovenop de koopsom rente verschuldigd. Door de huidige economische ontwikkelingen is het risico van een faillissement/surseance toegenomen, maar in de overeenkomsten wordt hiermee rekening gehouden (via een ontbindingsbepaling). Besluit Omzetbelasting levering en verhuur van onroerende zaken Op 1 oktober 2013 is bovengenoemd besluit in werking getreden. Verwacht was dat hierdoor het niet langer mogelijk was om accommodaties btw belast te exploiteren. Dit is niet voor alle accommodaties identiek en zal per accommodatie moeten worden bezien. De risico s zijn tot op heden nihil. Project Uitwijk De gemeente Steenwijkerland heeft het absolute wettelijke minimum geregeld voor uitwijk via het CUC (Computer Uitwijk Centrum te Lelystad). Alhoewel de kans dat een uitwijk in verband met brand of iets dergelijks gemaakt moet worden is zeer klein. De gemeente wil haar dienstverlening aan inwoners en ondernemers niet langdurig onderbreken bij calamiteiten en/of beschadiging van de systemen op Vendelweg 1. Daarom is met Meppel een convenant gesloten om een deel van de ICTsystemen in Meppel te plaatsen. Hierdoor is het mogelijk om, zonder verlies van gegevens, de volgende werkdag de dienstverlening te hervatten op een andere locatie (b.v. Werf grootverlaat of loket in Meppel). Het risico voor lange (langer dan 48 uur) onderbreking van de ICT-voorzieningen is daarmee kleiner dan 2% per jaar. Wachtgeldverplichtingen wethouders Na de verkiezingen op 19 maart 2014 is het college volledig veranderd. De voormalig wethouders hebben op grond van hun rechtpositie recht op een wachtgelduitkering van maximaal 3 jaar en 2 maanden, afhankelijk van hun zittingsperiode en neveninkomsten. Het risico bedroeg maximaal ,--. Gedurende het jaar is hiervoor een voorziening ingesteld. Ultimo 2014 bedraagt de omvang van deze voorziening en het risico maximaal Incident/ramp Omdat een aantal risico s speciale aandacht behoeft en een grote impact heeft op onze samenleving is dit meegenomen in deze paragraaf. Te denken valt onder andere aan ziektegolf, overstroming, verstoring drinkwatervoorziening, brand in dichte binnenstad en paniek in menigte. In 2014 heeft zich geen incident of ramp in onze gemeente voorgedaan. Over 2014 heeft de gemeente dan ook geen specifiek risico s gelopen. Herijking gemeentefonds per De laatste herijking (groot onderhoud) van de clusters van de algemene uitkering uit het gemeentefonds heeft in 1997 plaatsgevonden. De werkelijke kosten van de gemeentelijke taken waren in de loop der tijd uit de pas gelopen met de ijkpunten van het gemeentefonds (scheefheid genoemd). Daarnaast moest een oplossing worden gevonden voor de nadelige effecten van de wijziging van het begrip woonruimte, zoals vermeld in de Wet BAG. De nadelige effecten doen zich met name voor bij gemeenten met veel recreatiewoningen en een grote capaciteit bijzondere woongebouwen. Tot slot was er onvrede over de hoge vaste bedragen voor de vier grote steden (G4). Als gevolg van de groot onderhoudsoperatie wijzigt de omvang van het gemeentefonds niet. Wel worden de gelden anders verdeeld over de clusters. Dat leidt tot herverdeeleffecten. 78

295 Het totale nadelige effect is berekend op De gemeente Steenwijkerland wordt in 2015 eenmalig voor 50% gecompenseerd door een suppletie-uitkering van Daarbij is nog geen rekening gehouden met onderstaande effecten, voortvloeiende uit de Wet BAG. De wijziging van de definitie woonruimte op grond van de Wet BAG betekent voor de gemeente met ingang van 2015 een nadeel van structureel Op grond van de vierjarige overgangsregeling wordt in 2015 een compensatie ontvangen van 100% aflopende naar 0% in De tweede tranche van het groot onderhoud vindt plaats met ingang van uitkeringsjaar 2016 wanneer de laatste drie clusters (Werk en Inkomen, Volkshuisvesting, Brandweer) worden herijkt. Er bestaat nog geen inzicht in de financiële effecten van deze tweede tranche. Voorpoort Het project Voorpoort omvat de herontwikkeling van het winkelcentrum van Vollenhove en bestaat uit het transformeren van vastgoed en de herinrichting van het openbaar gebied. De gemeente werkt samen met een private ontwikkelaar. Voor het project zijn verschillende panden aangekocht. Het vastgoed is deels doorverkocht aan de ontwikkelaar. De verwachting is dat de laatste fase in 2015 wordt verkocht. In 2015 en 2016 zal het openbaar gebied worden ingericht. Daar waar mogelijk worden de werkzaamheden gecombineerd met rioolvervanging. Tot nu toe hebben de ingeschatte risico s nog niet binnen het project voorgedaan. Wet Werk en Bijstand (WWB) Met de inwerkingtreding van de WWB per 1 juli 2004 is de gemeente volledig financieel verantwoordelijk geworden voor het bijstandsgedeelte van de wet. Het in de begroting opgenomen te ontvangen budget betreft een voorlopige inschatting van hetgeen door het rijk toegekend gaat worden. In oktober van het begrotingsjaar wordt het definitieve budget bekend gemaakt. De hoogte van het budget is afhankelijk van de conjuncturele ontwikkelingen op landelijk niveau. Bij minder verstrekte bijstandsuitkeringen dan van te voren is ingeschat wordt het budget naar beneden bijgesteld, bij meer verstrekte bijstandsuitkeringen wordt het budget naar boven bijgesteld. Het overschrijdingsrisico werd ingeschat op 10% en valt onder de categorie met een ruime risicokans. Bij de begroting werd rekening gehouden met 761 bijstandsuitkeringen. Het geschatte gemiddelde bedrag van een uitkering was ,-- per jaar. De afwijking wordt berekend op 10% van het bedrag dat is opgenomen aan te verstrekken uitkeringen met een ruimte risicokans. Bij de perspectiefnota 2014 is het gemiddeld aantal bijstandsuitkeringen over 2014 al bijgesteld naar 820. Uiteindelijk komen we over 2014 uit op gemiddeld 825 WWB uitkeringen dat tot een overschrijding leidt van ,--. WMO De raad heeft besloten vernieuwend beleid ingevoerd ten aanzien van het begrip algemeen gebruikelijk. Onderdeel van deze wet is de huishoudelijke zorg en de individuele voorzieningen. Ook hier is sprake van een openeind financiering. Afhankelijk van het aantal aanvragen en de hoogte van de uitkeringen kunnen er onder- dan wel overschrijdingen plaatsvinden. Het eventuele overschrijdingsrisico op de uitgaven (minus inkomsten) wordt ingeschat op 10% met een lage risicokans. Als gevolg van een dalend beroep op de individuele voorzieningen en de hulp bij het huishouden is het risico voor dit onderdeel juist ingeschat en is er geen sprake geweest van een overschrijding van de budgetten. Aanbesteding Als gevolg van de aanbestedingswet 2012 en het feit dat bedrijven steeds beter op de hoogte zijn van de mogelijkheid om bezwaar aan te tekenen tegen door de gemeente genomen gunningsbeslissingen loopt de gemeente in toenemende mate risico s. Claims kunnen worden ingediend naar aanleiding van aanbestedingsprocedures. Deze risico s zijn het grootst bij (Europese) openbare aanbestedingen. In 2014 is één aanbestedingsklacht ingediend bij het gemeentelijke klachtmeldpunt aanbestedingen. Deze klacht ging echter over het gemeentelijke beleid en niet over een concrete aanbesteding. De klacht is daarom niet in behandeling genomen. Wel is met de ondernemer die de klacht heeft ingediend gesproken over het gemeentelijke beleid. In 2014 zijn geen aanbestedingsklachten tegen de gemeente bij de landelijke commissie van aanbestedingsexperts. Ook zijn er geen kort gedingen tegen de gemeente aangespannen naar aanleiding van door de gemeente uitgevoerde aanbestedingen. 79

296 Planschade In het kader van het project actualisatie is een planschaderisicoanalyse opgesteld. Door het opstellen van nieuwe bestemmingsplannen en het daarin opnemen van flexibelere planvoorschriften bestaat er een risico op planschade. Tot maximaal 5 jaar na inwerkingtreding van de planschade veroorzakende maatregelen kan iemand zich melden. De reserve planschade is ingesteld voor opvangen van financiële claims. In 2014 heeft de planschade een tekort opgeleverd van Dit bedrag is opgebouwd uit alle in 2014 uitbetaalde planschades en advieskosten minus de ontvangen bijdragen in het kader van verhaalsovereenkomsten en de betaalde wettelijke rechten. Dit bedrag verschilt niet wezenlijk van voorgaande jaren. Conclusie is dat het project actualisatie nog niet geleid heeft tot extra uitgaven in het kader van planschade. Grondexploitatie Om risico s binnen de grondexploitaties op te vangen is de Algemene reserve Grondexploitatie beschikbaar. Winsten en verliezen in de complexen worden verrekend met deze reserve. Minimaal 2x per jaar worden de risico s binnen deze complexen op basis van de Risman- methode berekend en met u gecommuniceerd. Dit overeenkomstig de door de raad vastgestelde Nota Grond -en Ontwikkelbeleid. De minimale omvang van de reserve dient te bedragen. Ultimo is deze omvang , De omvang van de risico s op basis van deze methode bedragen ultimo bedragen x 1 Weerstandscapaciteit Begroting Rekening Rekening Weerstandscapaciteit vermogen Algemene reserve vaste buffer Weerstandscapaciteit exploitatie Onvoorzien Totaal weerstandscapaciteit Aantal inwoners Weerstandscapaciteit per inwoner 115,57 152,08 115,59 80

297 3.4 Onderhoud kapitaalgoederen Algemeen De kapitaalgoederen van de gemeente zijn voorzieningen in de openbare ruimte waarvoor investeringen zijn gedaan. Het gaat hierbij om voorzieningen zoals wegen, groen, water, riolering en gebouwen. Het onderhoud aan deze voorzieningen is van groot belang voor het optimaal functioneren van de gemeente, bijvoorbeeld op het gebied van leefbaarheid, veiligheid, vervoer en recreatie. Het onderhoud is ook nodig om kapitaalvernietiging te voorkomen. Voor het goed onderhouden van de kapitaalgoederen is een aantal zaken belangrijk. Allereerst is het van belang dat bekend is wat moet worden onderhouden en wat de huidige staat van onderhoud is. Vervolgens moet eenduidig bekend zijn wat het gewenste kwaliteitsniveau is. Daarna moet dit gewenste kwaliteitsniveau worden vertaald in financiële consequenties en tenslotte moet een match worden gemaakt tussen deze consequenties en de budgetten die via de begroting beschikbaar zijn. In deze paragraaf zullen bovengenoemde stappen per voorziening worden behandeld. Wegen Areaal Wegen Oppervlakte % Asfalt 173 ha. 48,9% Cementbeton 11 ha. 3,1% Elementen 158 ha. 44,6% Onverhard 12 ha. 3,4% Totaal 354 ha. 100,0% Beleidskader Voor onze wegen, voet- en fietspaden zijn de kwaliteitsniveaus vastgelegd in de volgende beleidsdocumenten: o Onderhoudsbeleidsplan wegen , gemeente Steenwijkerland 2004; o Integrale visie openbare ruimte, gemeente Steenwijkerland 2007; o Kwaliteitshandboek openbare ruimte, gemeente Steenwijkerland In het Onderhoudsbeleidsplan wegen is gekozen is voor de beleidsrichting Houden wat je hebt + beleidskeuzes, waarbij het kwaliteitsniveau van 2004 voor verhardingen gehandhaafd blijft. Voor fietspaden is een veilig & duurzaam kwaliteitsniveau (= comfortabel) het uitgangspunt. Uit het beleidskader voortvloeiende financiële consequenties Om de financiële consequenties van het vastgestelde beleid in beeld te brengen vinden er jaarlijks inspecties plaats van de wegen en paden. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de wegbeheerssystematiek van de CROW. Iedere weg wordt minimaal eens per twee jaar geïnspecteerd waarbij de wegen worden beoordeeld op verschillende schadebeelden. De inspectiegegevens worden met het geautomatiseerde wegbeheerpakket vertaald naar benodigde maatregelen. Om aan een duurzaam en veilig kwaliteitsniveau voor fietspaden conform het onderhoudsbeleidsplan Wegen invulling te geven wordt aan de vrij liggende fietspaden in het wegbeheerpakket een hogere prioriteit toegekend. Dit betekent dat deze paden in verhouding zwaarder worden gewogen en eerder voor onderhoud in aanmerking komen. Vertaling van de financiële consequenties in de begroting Het beschikbare bedrag is de afgelopen jaren het uitgangspunt geweest voor wat wel en wat niet aangepakt kon worden. Op basis van de waardering bij de maatgevende schadebeelden worden prioriteiten gesteld, waarbij de wegen die er het slechts aan toe zijn het eerste worden aangepakt. Op deze wijze wordt een onderhoudsprogramma opgesteld. Bij onvoldoende budget worden er wegen doorgeschoven naar het volgende jaar. De (meerjaren) onderhoudslijst die daarmee wordt gegenereerd wordt getoetst aan alle plannen binnen de openbare ruimte die een relatie kunnen hebben met het uitvoeren van de opgenomen onderhoudswerkzaamheden. Waar mogelijk worden werkzaamheden op elkaar afgestemd of gecombineerd. In het laatste geval kunnen de geraamde onderhoudskosten als dekking in het project worden aangewend. Op het budget wegen is in 2013 een structurele bezuiniging doorgevoerd van ,- voor asfaltverhardingen en ,- voor elementenverhardingen. De bezuiniging kon worden doorgevoerd zonder het verlaten van het afgesproken kwaliteitsniveau. Door slimmer aan te besteden kon worden geprofiteerd van de marktwerking. Daarnaast kon een 81

298 efficiencyslag worden gemaakt door werkzaamheden te combineren en integraal op de markt te brengen. De uiteindelijk gemaakte keuzes zijn vastgelegd in het Uitvoeringsplan Openbare Ruimte Verrichte werkzaamheden in 2014: inspectie asfaltwegen onderhoud m2 asfaltverharding en 4.000m2 elementverharding herinrichting Noordwal Vollenhove herstelwerkzaamheden Dwarsgracht herstel schade bermen i.s.m. lokale ondernemers remplace openbare verlichting voormalig gemeente Brederwiede De voorgenomen werkzaamheden aan de Veneweg in Wanneperveen zijn doorgeschoven naar Riolering Areaal Riool en watergangen Aantal Eenheid Vrijverval riolering 353 km Drukriolering 246 km Gemalen 108 stuks Randvoorzieningenen 12 stuks Minigemalen stuks Watergangen stedelijk gebied 46 km Niet schouwsloten 119 km Schouwsloten 207 km Greppels 100 km Duikers stuks Beleidskader De beleidskaders voor riolering zijn vastgesteld in het Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (vgrp). Het beleidskader richt zich op de kenmerken veilig, functioneel, heel en schoon en vertaalt een en ander in een wenselijk onderhoudscenario voor de komende jaren. In het vgrp is er voor gekozen het traditionele rioolbeheer te verbreden naar stedelijk waterbeheer. Dit omdat de watergangen in stedelijk gebied een belangrijke bijdrage leveren aan het bergen, vasthouden en afvoeren van overtollig hemel- en grondwater. Daarnaast is er in het vgrp sprake van twee nieuwe (wettelijke) zorgplichten: hemel- en grondwater. Voor de omgang met de hemelwaterinzameling is gekozen voor een basiskwaliteit waarmee de risico s beperkt blijven. Voldoende berging en baggeren van oppervlaktewater in stedelijk gebied maken onderdeel uit van dit scenario. Bij de omgang met grondwater is in de huidige situatie sprake van minimale hinder, wat gelijk staat aan de basiskwaliteit. Ook voor de inzameling en transport van afvalwater naar de zuivering wordt een basiskwaliteit geambieerd, wat aansluit bij wet- en regelgeving. Uit het beleidskader voortvloeiende financiële consequenties In het vgrp is niet alleen het beleidskader vastgelegd, maar zijn ook de financiële consequenties bepaald. Met het vaststellen van het vgrp in 2009 heeft de gemeenteraad ook de benodigde middelen beschikbaar gesteld. Per jaar worden de concrete plannen die gebaseerd zijn op het vgrp opgenomen in het Uitvoeringsplan Openbare Ruimte. Vertaling van de financiële consequenties in de begroting De financiële consequenties van het vgrp en het daarop gebaseerde uitvoeringsplan zijn één op één doorvertaald in de begroting van Hiervoor zijn nieuwe riolen aangelegd, onderzoeken opgestart en maatregelen uitgevoerd, o.a.: Ombouwen 23 minigemalen naar hoofdgemalen Tukseweg, Tunnelgemaal Schansweg en ombouwen gemaal St. Jansklooster Aanbrengen foampig(doorspuit)-installaties voor persleidingen op diverse locaties Vervangen gemengd-riool Vollenhove, Groenstraat en Voorpoort fase 4 Vervangen gemengd riool en aanleg regenwater riool Scheerwolde. Onderdeel vervanging en revitaliseren openbare ruimte (IVOR-project) fase 2 Vervangen gemengd riool en aanleg regenwater riool Giethoorn, Kerkweg (IVOR-project) Relinen riolering Willemsoord, Steenwijkerweg Riolering Steenwijk, Groot Verlaat ; maatregelen treffen tegen wateroverlast Vervangen gemengd riool en aanleg regenwater riool Steenwijk, Het Dal Vervangen gemengd riool Zuidveen, Zuidveenseweg (IVOR-project). Relinen/vervangen riolering Tuk, Tukseweg 82

299 Water en kunstwerken Areaal Kunstwerken Aantal Eenheid Kunstwerken (bruggen, steigers en voorzieningen) 355 stuks Havens 11 stuks Loswallen 8 stuks Beleidskader Het gewenste kwaliteitsniveau van de werken vallend onder de diverse begrotingsposten is vastgelegd in diverse beleidnota s en plannen. De volgende beleidsnota s en plannen liggen ten grondslag aan het nagestreefde kwaliteitsniveau: o Beleidsnota kunstwerkenbeheer, DHV 2004; o Beleidsnota Stedelijk water, Gemeente Steenwijkerland 2003; o Baggerplan gemeente Steenwijkerland, Niebeek milieumanagement B.V. 2004; o Integrale visie openbare ruimte, Gemeente Steenwijkerland 2007; o Inrichting beheer en onderhoud stedelijk water, Werkgroep Stedelijk Water; o Samenwerking Gemeenten en Waterschap Reest en Wieden, In de beleidsnota stedelijk water is een drietal streefbeelden gepresenteerd met betrekking tot waterwegen en beschoeiingen, namelijk exclusief, standaard en extensief. De raad heeft mede vanwege de financiële beperkingen gekozen voor een extensief streefbeeld. Bij dit streefbeeld wordt ervan uitgegaan dat de kwaliteit over 10 % van de oeverlengte hoog is, 45 % van de oeverlengte het kwaliteitsniveau midden heeft en 45 % het kwaliteitsniveau laag heeft. Binnen het beheer en onderhoud stedelijk water vallen ook de water gebonden recreatieve voorzieningen. Uit het beleidskader voortvloeiende financiële consequenties De financiële consequenties van het gekozen onderhoudsniveau voor het stedelijk water zijn bepaald in het Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (vgrp). Voor de kunstwerken is de beleidsnota Kunstwerkbeheer 2004 vastgesteld. Primair uitgangspunt van deze nota is het sturen op veiligheid in het gebruik van de verschillende kunstwerken. Op basis van de beleidsnota en het beheerpakket zijn in het Uitvoeringsplan Openbare Ruimte 2014 de benodigde maatregelen vastgelegd. De meerjaren kostenraming uit het beheerpakket laat grote pieken en dalen zien. Door het afvlakken van de meerjarig kostenraming (dat wil zeggen: de benodigde bedragen gelijkmatig verdelen over meerdere jaren) worden de pieken en dalen genivelleerd. Naast geplande werkzaamheden zijn soms ook ad hoc maatregelen noodzakelijk. Het betreft hier voornamelijk noodreparaties aan kunstwerken en beschoeiingen. Deze maatregelen zijn bijna niet te voorzien omdat de schades vaak worden veroorzaakt door aanrijding van het betreffende object (mechanische schade). Ook komt het soms voor dat de oorzaak van de schade zich onder water bevindt en moeilijk zichtbaar is. Dit gebeurt voornamelijk bij beschoeiingen en landhoofden van bruggen, met als gevolg een verzakking van de grond. Vertaling van de financiële consequenties in de begroting Ten aanzien van het beheer van het stedelijk water is door middel van het vaststellen van het vgrp slechts voorzien in een gedeeltelijke dekking van de benodigde middelen. Samen met de andere waterbeheerders in het gebied wordt getracht om door middel van slim en integraal aan te besteden het gekozen onderhoudsniveau te realiseren. Ook ten aanzien van de kunstwerken is het beschikbare budget niet toereikend. Bij het prioriteren van de werkzaamheden wordt primair gelet op veiligheid. In de begroting is beperkt ruimte voor het oplossen van bovengenoemde ad hoc maatregelen. Werkzaamheden die in 2014 zijn uitgevoerd: Baggeren en vervangen beschoeiing Vollenhove fase 2. Vervangen beschoeiing Bovenboerseweg Wanneperveen fase 2. Groot onderhoud 36 bruggen Belt-Schutsloot. Groot onderhoud Krimbrug Looijersgracht Steenwijk. Renovatie brug D-32 Dwarsgracht. Onderhoud fiets/voetbruggen Meenthe Steenwijk. Vervanging diverse vonders in Giethoorn. Onderhoud- en conserveringswerkzaamheden aan diverse bruggen in Ossenzijl. 83

300 Kleine reparaties aan bruggen en vonders. Vervangen van beschoeiing op diverse locaties in het kader van regulier onderhoud. Reguliere onderhoudsmaatregelen voor de jachthavens. Verwijderen exoten vijvers stedelijk water. Onderhoud en maaien sloten en greppels Steenwijkerland. Groot onderhoud duikers in kader verbeteren waterhuishouding. Groot onderhoud/renovatie fietstunnel Schansweg Steenwijk Verbeteren waterhuishouding Vollenhove Zuid fase 2. Maaien en onderhouden sloten en vijvers. Verbeteren waterhuishouding Stadsgracht Steenwijk. Baggeren stedelijk water Giethoorn. Voorbereiding opschonen spoorsloot Preistingestraat. Ter ontlasting van het hemelwaterriool zijn grote dakoppervlakken van het industrieterrein Groot Verlaat afgekoppeld van het riool en aangesloten op het nabij gelegen oppervlaktewater. Openbaar groen en speelvoorzieningen Areaal Groen en speelvoorzieningen Aantal Eenheid Bomen stuks Gazon 90 ha Extensief beheerd gras 85 ha Bermen 235 ha Hagen m2 Plantsoen 15,6 ha Landschappelijk groen (bos en houtwallen) 92,7 ha Speeltoestellen 600 stuks Beleidskader Openbaar groen heeft betrekking op boombeheer, plantsoenbeheer, maaibeheer en dierenweides. Hierbij zijn de volgende nota s en plannen van belang: o De Integrale Visie Openbare Ruimte (IVOR); o Beleidsnota Groen, 2007; o Meerjarenprogramma Groen (MJP Groen), 2011; o Landschapsontwikkelingsplan (LOP), 2005; o Kwaliteitshandboek onderhoud openbare ruimte gemeente Steenwijkerland. Groen (2007) en het Meerjarenprogramma groen (2011) vastgesteld door de Raad. In het landschapontwikkelingsplan is aangegeven hoe het landschap ontwikkeld en beheerd kan worden. In de beleidsnota Groen worden de beheerambities met betrekking tot het groen beschreven. Een Basis onderhoudsniveau is daarbij het uitgangspunt. Naast het dagelijks beheer zijn er ambities op het gebied van duurzaamheid, streekeigen beplanting en een schone, hele en veilige omgeving. Het Meerjarenprogramma groen geeft aan hoe we aan deze ambitie de komende jaren invulling gaan geven. In 2009 heeft de gemeenteraad het speelplekkenbeleid in Steenwijkerland vastgesteld ( Plekken om (mee) te spelen ). In dit plan is vastgesteld dat de gemeente spelen en bewegen stimuleert en dat daarvoor voldoende speelruimte aangeboden wordt. Om het buitenspelen te stimuleren zijn er uitdagende natuurspeelplekken ontwikkeld gericht op beweging en het prikkelen van de fantasie. Bij het ontwerpen van speelplekken wordt rekening gehouden met medegebruik door kinderen met een beperking. Open schoolpleinen dragen bij in de behoefte aan speelruimte. Er zijn daarover met diverse scholen afspraken gemaakt. Bij het ontwerp en onderhoud van de openbare ruimte in het algemeen wordt nagegaan hoe de bespeelbaarheid verhoogd kan worden. Het onderhoud van de speelvoorzieningen zal op het basisniveau van schoon heel en veilig worden uitgevoerd. 84

301 Uit het beleidskader voortvloeiende financiële consequenties Op basis van de genoemde plannen en het beheerpakket zijn de maatregelen vastgelegd in het Uitvoeringsplan Openbare Ruimte Met behulp van kengetallen uit het beheerpakket en ervaringscijfers zijn de benodigde budgetten bepaald. Om de kwaliteit van het groen te verbeteren en om te komen tot minder onderhoudsintensieve voorzieningen heeft de gemeenteraad door het vaststellen van het MJP Groen een jaarlijkse investering beschikbaar gesteld voor de jaren In 2014 zijn er diverse groenrenovaties uitgevoerd (Vollenhove, Giethoorn en Wanneperveen) en voorbereid (Oostermeenthe in Steenwijk en Oldemarkt). Vertaling van de financiële consequenties in de begroting Voor het groenonderhoud is in de begroting van 2014 een structurele bezuiniging doorgevoerd van ,-. Het uitgangspunt hierbij is dat de gewenste beeldkwaliteit van het groen kan worden gehandhaafd door slimmer aan te besteden en door (markt-)partijen te betrekken bij de wijze waarop de beeldkwaliteit kan worden gerealiseerd. In 2014 is gestart met een pilot beeldbestek in Vollenhove, Sint Jansklooster, Belt-Schutsloot, Blokzijl en Wanneperveen. Er zijn oriënterende gesprekken gevoerd met een aantal pbw s over mogelijk zelfbeheer. Verdere zijn in 2014 alle speelvoorzieningen geïnspecteerd en waar nodig hersteld of vervangen (in samenspraak met buurt). Gebouwen Areaal Gebouwen Aantal Eenheid Binnensport accommodaties 8 stuks Buitensport accommodaties 18 stuks Gemeentelijke panden 2 stuks Werkplaatsen 4 stuks Brandweer 6 stuks Musea 3 stuks Wijkgebouwen 4 stuks Peuterspeelzalen 3 stuks Jeugdhonken 2 stuks Begraafplaatsen 17 stuks Woningen 8 stuks Recreatie 12 stuks Overige panden 40 stuks Beleidskader Van de gebouwen die de gemeente in onderhoud heeft zijn onderhoudsplannen opgesteld. Hierin is het te verrichten onderhoud voor meerdere jaren vastgelegd inclusief de onderhoudskosten waarmee rekening moet worden gehouden. Uitgegaan wordt van drie categorieën onderhoud. Het klachtenonderhoud betreft dagelijks voorkomende calamiteiten en storingen. Daarnaast is er het onderhoud waarvoor servicecontracten zijn afgesloten. Dit betreft voornamelijk technische installaties. Tenslotte is er het planmatig onderhoud. Uit het beleidskader voortvloeiende financiële consequenties Voor de periode van bedragen de jaarlijkse kosten aan planmatig onderhoud gemiddeld ,00. Uitbreidingen en duurzame maatregelen vallen buiten het planmatig onderhoud. De maatregelen voor 2014 zijn vastgelegd in het Uitvoeringsplan Maatschappelijk Vastgoed Vertaling van de financiële consequenties in de begroting Het meerjarenplan Maatschappelijk Vastgoed is doorvertaald in de begroting. Naast het reguliere onderhoud aan diverse gemeentelijke gebouwen en betrokkenheid bij andere gebouwen, is er in 2014 een aantal grotere projecten opgepakt: renovatie MFC De Ploats in Blokzijl renovatie MFC De Burght in Vollenhove renovatie MFC Willemsoord renovatie Dorpshuis Dwarsgracht renovatie kleedaccommodatie SV VENO asbestinventarisatie 60 gebouwen restauratie ruïne Vollenhove 85

302 3.5 Financiering De financieringsparagraaf bevat informatie over het financieringsgedrag van de gemeente. In het kader van de Wet FIDO (Financiering Decentrale Overheden) zijn regels vastgesteld, die van kracht zijn voor het beheersen van financiële risico s op aangetrokken en uitgezette middelen. De Wet FIDO is een raamwerk die de risico s in het financieringsbeleid van de gemeente binnen de perken moet houden en tegelijkertijd flexibiliteit en transparantie in de financieringsstructuur mogelijk maakt. De Wet FIDO is voor onze gemeente nader uitgewerkt in het Financieringsstatuut gemeente Steenwijkerland. De gemeenteraad heeft het statuut in haar raadsvergadering van 21 juni 2011 vastgesteld. Een gevolg hiervan is dat de kaders met betrekking tot het beheren en beheersen van de geldstromen zijn vastgesteld. Verder geeft de financieringsparagraaf informatie over algemene ontwikkelingen en concrete beleidsplannen van het risicobeheer, de gemeentefinanciering en het kasbeheer. De gemeente Steenwijkerland streeft er naar om zorgvuldig (doeltreffend en doelmatig) omgaat met de beschikbare financiële middelen. Daarom wordt gestreefd dat benodigde leningen tegen zo laag mogelijke kosten worden aangetrokken, waardoor de renterisico s kunnen worden beheerst. Bij het afsluiten van leningen wordt rekening gehouden met de bestaande leningenportefeuille, maar ook met de rentevisie en de renterisiconorm. Wel wordt opgemerkt dat het aantrekken van gelden, alsmede de hoogte van het bedrag, afhankelijk zijn van de inkomende en uitgaande geldstromen bij de gemeente. Risicobeheer Een kernonderdeel van de financieringsparagraaf is het risicoprofiel. In dit verband worden onder risico verstaan: - Renterisico s; - Koersrisico s - Kredietrisico s; - (intern( liquiditeitsrisico s en - Valutarisico s. Bij onze leningenportefeuille loopt de gemeente een risico in verband met renteherziening en een risico in verband met herfinanciering. In 2014 is bij 1 lening het rentepercentage naar beneden aangepast, c.q. herzien, namelijk van 5,3% naar 0,74%. Opgemerkt wordt dat deze lening is doorgesluisd naar woningcorporatie Wetland Wonen en dat het rentepercentage geldt voor een periode van 2 jaar. Verder zijn er 5 leningen in 2014 vervroegd afgelost. Hiervan waren 3 leningen doorgesluisd naar woningcorporatie Wetland Wonen. In 2014 is een langlopende geldlening van 10 miljoen aangetrokken voor een periode van 20 jaar tegen een rentepercentage van 2,25%. Verder hebben we in 2014 in beperkte mate te maken gehad met zgn. kredietrisico s. Dit zijn risico s die zich kunnen voordoen bij het verstrekken van leningen aan onder andere publieke instellingen. De totale omvang van deze leningen bedroeg op 1 januari 2014 afgerond 29 miljoen. Per 31 december 2014 bedroeg de restantschuld afgerond 18 miljoen. Renterisiconorm Het doel van de renterisiconorm is om tot een zodanig opbouw van de leningenportefeuille te komen dat het renterisico door renteaanpassing en herfinanciering in voldoende mate worden beperkt. Als de leningenportefeuille gelijkmatig is opgebouwd, zal ook het renterisico over de vaste schuld gelijkmatig in de tijd zijn gespreid. Als bovengrens wordt een bedrag van 20% van het begrotingstotaal per 1 januari 2014 gehanteerd. Indien de jaarlijks te herfinancieren bedragen onder de norm blijven is er sprake van een beheerste en overzienbare situatie. Zoals uit onderstaande tabel blijkt bedraagt de ruimte onder de risiconorm in 2014 ruim 4,3 miljoen te zijn. bedragen x Renterisico Rekening Rekening Renterisico vaste schulden Renteherziening o/g Betaalde aflossingen Renterisico vaste schulden

303 bedragen x Renterisico Rekening Rekening Toegestane renterisiconorm Omvang begroting 2014 (=grondslag) Renterisiconorm (in% van de grondslag) 20,0% 20,0% Toegestane renterisiconorm Toets renterisiconorm Ruimte onder renterisiconorm Overschrijding renterisiconorm Kasgeldlimiet Ieder kwartaal wordt een opgave gedaan aan het CBS via informatieverstrekking derden (Iv3). Hieruit kunnen gegevens worden gehaald met betrekking tot de gemiddelde netto vlottende schuld. Dit bedrag mag de kasgeldlimiet dit is de maximaal toegestane netto vlottende schuld- niet overschrijden. Het percentage voor de kasgeldlimiet is vastgesteld op 8,5% van het begrotingstotaal, zijnde afgerond 110 miljoen. Het bedrag van de kasgeldlimiet bedraagt afgerond 9,3 miljoen. Kasgeldlimiet 1e kwartaal 2e kwartaal bedragen x e 4e kwartaal kwartaal Netto vlottende schuld Omvang vlottende schulden Omvang vlottende middelen Netto vlottende schuld Toegestane kasgeldlimiet Omvang begroting 2014 (=grondslag) Kasgeldlimiet (in% van de grondslag) 8,5% 8,5% 8,5% 8,5% Toegestane kasgeldlimiet Toets kasgeldlimiet Ruimte onder kasgeldlimiet Overschrijding kasgeldlimiet Opgemerkt wordt dat de bedragen per kwartaal bij de netto vlottende schuld en middelen het gemiddeld bedrag per kwartaal is. Zoals u ziet is de kasgeldlimiet in twee kwartalen overschreden. Om binnen de kasgeldlimiet te blijven is in langlopende geldlening van 10 miljoen aangetrokken. Koersrisico In 2014 heeft de gemeente geen overtollige middelen uitgezet. Kasbeheer Het kasbeheer bestaat uit het saldo- en liquiditeitenbeheer en het beheer van de geldstromen van de debiteuren en crediteuren. Dagelijks wordt erop toegezien dat de liquiditeitenpositie van voldoende omvang is om te garanderen dat de verplichtingen tijdig worden nagekomen. Het betalingsverkeer wordt elektronisch uitgevoerd door de N.V. Bank Nederlandse Gemeenten (BNG). Naast een rekening bij de BNG heeft de gemeente nog een betaalrekening bij de Rabobank. In verband met een effectief saldobeheer en ter voorkoming van extra rentelasten worden positieve saldo regelmatig van deze rekening gestort naar de betaalrekening van de BNG. Toegestane instrumenten bij het aantrekken van kortlopende middelen zijn daggeld, kasgeldleningen en kredietlimiet op rekeningcourantrekening. Voordat middelen worden aangetrokken met een looptijd korter dan 1 jaar, maar langer dan een maand, moet bij minimaal 2 instellingen een offerte worden gevraagd. Kasgeldleningen met een looptijd korter dan een maand worden uit praktische overwegingen meestal afgesloten bij de huisbankier (BNG). 87

304 Het kasbeheer bestaat naast het liquiditeitenbeheer uit het beheer van de geldstromen van de debiteuren en crediteuren. De wettelijke betaaltermijn voor inkomende facturen bedraagt 28 dagen na dagtekening van de factuur, tenzij er redenen zijn om hiervan af te wijken. Over 2014 is 88% van de facturen voldaan binnen de wettelijke termijn. Het debiteurenbeheer omvat het zorg dragen voor een tijdige ontvangst van betalingen. De betaaltermijn van uitgaande facturen bedraagt standaard 30 dagen na dagtekening van de factuur, tenzij anders is aangegeven. De inning van belastingdebiteuren geschiedt zoveel mogelijk door middel van automatische incasso. Gemiddeld maakt 59% van de belastingdebiteuren gebruik hiervan. In 2013 was dit 56%. In 2014 zijn er meer automatische incasso s ingetrokken wegens onvoldoende saldo op de rekeningen van de belastingdebiteuren. Met ingang van 1 februari 2014 kunnen automatische incasso s tot 1 dag voordat tot daadwerkelijke inning wordt overgegaan worden ingetrokken. Daarnaast wordt met ingang van deze datum de terugboekingstermijn verlengd van 30 dagen naar 56 dagen. Financieringspositie Net als in het bedrijfsleven is het bij de gemeente belangrijk om te weten of zij haar kortlopende en langlopende verplichtingen na kan komen. Hierbij wordt gekeken naar de stand van de investeringen enerzijds en de aanwezige financieringsmiddelen anderzijds. Als de boekwaarde van de investeringen groter is dan de aanwezige financieringsmiddelen, is er sprake van een financieringstekort. Van een financieringsoverschot is sprake als er minder is geïnvesteerd dan de aanwezige financieringsmiddelen. De gemeente beschikt over de volgende financieringsmiddelen: algemene en bestemmingsreserves, voorzieningen en langlopende leningen. bedragen x Financieringsbehoefte Begroting Rekening Rekening Verschil Boekwaarde Boekwaarde vaste activa incl. voorraden Boekwaarde leningen u/g Totaal boekwaarde Aanwezige financieringsmiddelen Eigen vermogen Reserves Resultaat boekjaar Totaal eigen vermogen Vreemd vermogen Voorzieningen Langlopende leningen Totaal vreemd vermogen Totaal financieringsmiddelen Financieringstekort (-/-) c.q. overschot (+/+) Zoals uit bovenstaande tabel blijkt is het financieringstekort met toegenomen. Deze wordt enerzijds veroorzaakt door investeringen, afname van boekwaarde door afschrijvingen en door het aantrekken van een langlopende geldlening van 10 miljoen en de verrichte aflossingen. De verrichte investeringen hebben betrekking op onderwijs (parkeerplaats Onderwijs Adviescentrum, brede school Steenwijk-West en noodlokaal Tuk), nieuwbouw kleed- en wasruimte sportaccommodatie Vollenhove, sporthal, riolering (Sint Jansklooster, Tukseweg, Jan van Riebeekstraat, Wanneperveen, Scheerwolde, Rozenstraat, Oldemarkt, Willemsoord, Groenestraat Blokzijl en Vollenhove, Voorpoort, Kerkweg Giethoorn, (mini)gemalen, baggeren), activeren starterleningen, aankoop kavels Matthijs Kiersstraat 2 en 4, grondbedrijf, uitgifte diverse kavels in erfpacht en aankoop Kerkstraat 7 en 9a te Blokzijl. Ook zijn er investeringen voor de bedrijfsvoering gedaan. Te denken valt aan investeringen op het gebied van automatisering (storage, werkplekbekabeling, diverse software applicaties en digikoppeling) en tractie (4 auto s openbare werken, bedrijfsbusjes en 3 aanhangstrooiers). 88

305 Schuldpositie Met ingang van 1 januari 2014 is de Wet HOF van kracht. In deze wet zijn afspraken gemaakt tussen de deelnemende landen van Europese Unie en de Europese Monetaire Unie (EMU). De lidstaten zijn onder meer een maximaal schuldenplafond en EMU tekort overeengekomen. Het EMU tekort betreft de totale overheid, dus ook de gemeente. Voor 2014 bedroeg het toelaatbare tekort voor de gehele overheid 3% van het Bruto Binnenlands Product (BBP). Voor de gemeenten is dit tekort bepaald op 0,32% van het BBP. Het maximale schuldenplafond is ingevoerd om de deelnemende landen te behoeden voor te hoge overheidsschulden. Te hoge schulden hebben immers een remmende werking op de economie en kunnen zelfs uit de bocht vliegen bij blijvende krimp van de economie. In verband met de economische crisis in Europa heeft de ontwikkeling van de schuldenlast de nodige aandacht. De netto schuldquote biedt inzicht in de ontwikkeling van deze schuldenlast. Netto schuldquote *1) 80% 70% 60% 62% 59% 68% 67% 50% Hoe komt de netto schuldquote tot stand? In onderstaande tabel treft u de opbouw van de netto schuldquote aan. Ten opzichte van 2013 valt de netto schuldquote iets lager uit. Bij de berekening van de quote blijven de verstrekte langlopende geldleningen aan bijvoorbeeld woningcorporaties en de voorraden (onderhanden werk en bouwgronden in exploitatie) buiten beschouwing. De netto schuldquote is als volgt opgebouwd: bedragen x Netto schuldquote 31-dec dec dec dec-2014 Schulden Langlopende geldleningen Kortlopende geldleningen Crediteuren (overige schulden) Overlopende passiva Totaal Schulden Tegoeden Kortlopende vorderingen Liquide middelen Overlopende activa Totaal Tegoeden Schulden - tegoeden Inkomsten voor bestemming reserves Netto schuldquote (Schulden - Tegoeden) / Inkomsten voor bestemming reserves 62% 59% 68% 67% 89

306 Schatkistbankieren Ingaande 2014 is op grond van de wet FIDO schatkistbankieren ingevoerd. Op 16 juli 2014 is in het staatsblad aan alle openbare lichamen de rapportage verplichting aan de openbare lichamen opgelegd. Gemeenten die beschikken over overtollige middelen zijn verplicht deze middelen ten gunste van s Rijks schatkist te brengen. In de praktijk houdt dit in dat saldi boven een bepaald drempelbedrag worden overgeboekt op een bankrekening bij het Rijk. Het drempelbedrag is afhankelijk van het begrotingstotaal van de gemeente. In 2014 heeft de gemeente Steenwijkerland geen gebruik hoeven maken van schatkistbankieren. Schatkistbankieren 1e kwartaal 2e kwartaal bedragen x e 4e kwartaal kwartaal Kwartaalcijfer op per dag buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen Som van de per dag buiten 's Rijks (1a) schatkist aangehouden middelen (negatieve bedragen tellen als nihil) (1b) Dagen in het kwartaal (1) = (1a)/(1b) Kwartaalcijfer op per dag buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen Drempelbedrag (2a) Begrotingstotaal verslagjaar (2b) Het deel van het begrotingstotaal dat kleiner of gelijk is aan 500 miljoen (2c) (2) = (2b)*0,75% + (2c)*0,2% met een minimum van Het deel van het begrotingstotaal dat de 500 miljoen te boven gaat Drempelbedrag (3a) = (2) > (1) Ruimte onder het drempelbedrag (3b) = (1) > (2) Overschrijding van het drempelbedrag

307 3.6 Bedrijfsvoering In lijn met de bestuursstijl die het nieuwe college voor ogen heeft wordt in het nieuwe collegeprogramma als ambitie uitgesproken dat de gemeentelijke organisatie een dienstverlenende en uitnodigende houding heeft naar de samenleving; samen zoeken naar mogelijkheden is daarbij belangrijker dan uitgaan van beperkingen. Dit sluit naadloos aan bij de ontwikkeling die de organisatie de laatste jaren heeft ingezet waarin ze zich wil onderscheiden als betrouwbaar, wendbaar en van en voor de Steenwijkerlandse samenleving. In 2014 is (met succes!) veel geïnvesteerd in het opstellen van de Toekomstagenda voor de organisatie, met als centrale thema s: dienstverlening, participatie, samenwerking en interne organisatie. Daarnaast is uiteraard ook verder uitvoering gegeven aan de Strategische Personeelsplanning en is het medewerkeronderzoek uitgevoerd. Zoals blijkt uit het onderstaande overzicht zijn van de plannen voor 2014 de meeste resultaten behaald en de meeste acties voltooid. Dit resultaat willen wij behalen Meerjarige duidelijke koers voor de organisatie Dit gaan we concreet doen in Toelichting 2014 X Concernplan X Grote stappen gezet in 2014 met als resultaat de toekomstagenda. Concernplan is inmiddels gereed. Wij zijn een betrouwbare organisatie Dit resultaat willen wij behalen Dit gaan we concreet doen in 2014 Toelichting Geen Integriteitscampagne integriteitschendingen Geen meldingen schending (informatie) beveiliging Integraal risicomanagement, inclusief projecten X Voor projecten is de pre-scan in 2014 geïmplementeerd. Dit is een risico instrument gebaseerd op de gradatiemethode. De ontwikkeling van een integraal risicomanagement instrument is een meerjarig traject. Integraal beveiligingsbeleid en - baseline (hiermee wordt gemeten of de organisatie de beveiliging op orde heeft) Rechtmatig handelen Activiteitenprogramma juridische kwaliteitszorg X VNG Baseline is de basis voor het beveiligingsbeleid. O.b.v. de baseline is in 2014 een GAP-analyse / impact analyse uitgevoerd. De uitkomsten hiervan worden in een meerjarenplan gezet en per jaarschijf opgepakt. Informatiehuishouding op orde Audit meerjarenprogramma, jaarschijf 2014 X Bedrijfsarchitectuur opstellen Basisregistraties conform landelijke doelen 2014 NUP (Nationaal UitvoeringsProgramma dienstverlening en e-overheid), inclusief koppelingen X In lijn met de landelijke vertragingen vindt de uitvoering in 2015 plaats 91

308 Duidelijke servicenormen, o.a. m.b.t. afdoening brieven en telefonische bereikbaarheid Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT):transitie naar integrale kaart Zie programma Steenwijkerland tot uw dienst X Vertraging vanwege het niet tijdig leveren van de afgesproken kwaliteit door de leverancier, maar de deadline van 1/1/2016 staat niet onder druk. Wij zijn een efficiënte en wendbare organisatie Dit resultaat willen wij behalen Blijvende match werk medewerker, brede en blijvende inzetbaarheid, (interne en externe) mobiliteit Gerealiseerde taakstelling bedrijfsvoering (formatief en financieel) Dit gaan we concreet doen in 2014 Project Wendbare organisatie, inclusief van werk naarwerk trajecten en gerichte scholings- en opleidingstrajecten Verlaging formatie conform formatieplan Strategische PersoneelsPlanning (SPP) Benchmarking ICT en bedrijfsvoering Toelichting SPP ligt op koers. Twee maal per jaar vindt rapportage over de voortgang plaats. Benchmarking vindt plaats via deelname aan landelijk instrument vensters voor bedrijfsvoering. Inhuur onder 10% loonsom Optimalisatie productiviteit 1 doelmatigheidsonderzoek X Plan van aanpak is beschreven. Uitvoer vindt plaats voorjaar Ziekteverzuimmanagement X 4,6% in 2014 (onder 4,5%) Procesoptimalisatie, inclusief inbouw interne controle Digitalisering, onder andere postproces in relatie tot zaakgericht werken Integraal werkende organisatie X Portfoliosturing op ICT projecten (het inrichten van een besluitvormingsproces en governance over de totale set (het portfolio) aan actieve en toekomstige projecten), balans ambitie en capaciteit Interne regeldruk beperkt houden Programma-coördinatie / sturing in relatie tot lijnmanagement verduidelijkt Managementontwikkeltraject, mede gericht op resultaatafspraken met medewerkers en Het Nieuwe Werken Aanpassing organisatie(structuur) aan o.a. krimp Regionaal samenwerken Vervolg op verkenning mogelijkheden regionale X X Inspanningen zijn vooral gericht geweest op de ontwikkeling van de toekomstagenda. Nieuwe werken De workshop voor MD-traject is niet gehouden. Er hebben kleine aanpassingen plaatsgevonden in relatie tot krimp. Grote nog niet aan de orde. Proces loopt en wordt vervolgd in 2015 (MO). 92

309 samenwerking op de 3 decentralisaties Samenwerking op enkele domeinen in de bedrijfsvoering Samenwerking in de waterketen met waterschap en gemeenten Wij zijn een organisatie van en voor de Steenwijkerlandse samenleving Dit resultaat willen wij behalen Open organisatie met oog voor de samenleving Een MKB-vriendelijk aanbestedingsbeleid Dit gaan we concreet doen in 2014 Communiceren resultaten omnibusenquête en inzetten burgerpanel Vergrote diversiteit wat medewerkers betreft Arbeidsmarktprojecten: o.a. bieden van stageplaatsen, functies voor NoordWestGroep, leerwerktrajecten Uitwerking netwerkorganisatie en - sturing, daarbij passende vaardigheden Overleg met lokaal bedrijfsleven inzake inkoop, vertaling naar beleid Goed werkgeverschap Medewerkertevredenheidsonderzoek Goede dienstverlening, gastvrijheid Digitale ontsluiting gegevens via, mijn.overheid.nl X Toelichting 26 stagiaires 11 medewerkers NWgroep, 10 werkervaringsplaatsen Het vertalen van de toekomstagenda naar HRM beleid vindt plaats in Voor het overige zie het programma Steenwijkerland tot uw dienst. X Voor 2015 staat invoering van de NUPbouwstenen op de projectenkalender. Dat betekent dat dit jaar de digitale ontsluiting van documenten en statussen via MijnOverheid voor inwoners gerealiseerd gaat worden. Het gaat dan concreet om aansluiting op MijnOverheid Lopende zaken en MijnOverheid Berichtenbox. 93

310 3.7 Uitvoering grondbeleid 2014 Het jaar 2014 lijken de kavelverkopen in het lage en middensegment conform de gemaakte planning te verlopen, het hogere segment blijft nog achter. Al met al heeft het grondbedrijf van de gemeente qua grondverkopen iets meer gronden verkocht dan begroot. Definitie grondbeleid Het grondbeleid van de gemeente Steenwijkerland is als volgt gedefinieerd: Het op verantwoorde wijze handhaven dan wel wijzigen van het bestaande grondgebruik ten behoeve van gebiedsontwikkeling (het ontwikkelen van nieuwe gebieden om in te wonen, werken en recreëren) en onroerende zaken (tijdelijk beheer), dan wel het op een actieve manier realiseren van gewenste veranderingen in het grondgebruik, waarbij het steeds meer gaat om het stimuleren van derden om te investeren in onroerend goed en openbare ruimte tegen een goede prijs/kwaliteit verhouding, binnen de daarvoor te stellen termijnen en tegen maatschappelijk aanvaardbare offers, opdat dit past in de door de gemeente geformuleerde doelstellingen op het gebied van het ruimtelijk beleid, gebaseerd op de behoefte aan woon-, werk- en utiliteitsvoorzieningen met bijbehorende infrastructuur en leefomgeving. Grondverwerving Er is in 2014 een kleine hoeveelheid grond toegevoegd aan de voorraad, hetgeen voort is gekomen uit afspraken die in het verleden zijn gemaakt. In het project Scheerwolde is een klein deel van de openbare ruimte overgenomen van de ontwikkelaar. Dit om zo, wanneer nodig, inritten naar de kavels te kunnen realiseren. Programma Woningbouw In 2014 zijn er in totaal 24 woningbouwkavels verkocht, terwijl er 22 kavels begroot waren. De fasering in de diverse projecten komen nu in lijn met de gerealiseerde verkoop. Ook voor de komende jaren is het aantal geprognosticeerde kavelverkopen behouden ingeschat. Van belang is om de projecten goed aan te laten sluiten op de vraag uit de markt, zodat de verkoop van kavels op niveau blijft. Programma Bedrijventerreinen Voor het te realiseren programma bedrijventerreinen was voor 2014 uitgegaan van een totale opbrengst van ,-. In 2014 is er voor ca ,- aan bedrijventerreinen verkocht en dus minder dan voorzien. Belangrijkste oorzaak is dat bedrijven nog steeds moeite hebben met het gefinancierd krijgen van investeringen. Voor 2015 wordt rekening gehouden met een vergelijkbare opbrengst. De verwachting is dat na langdurige stagnatie, investeringen in huisvesting mondjesmaat zal aantrekken. Resultaten De prognose van het gezamenlijk resultaat 2014 tot en met 2035 van de onderhanden grondexploitaties was per ultimo ,1 miljoen positief. In 2014 is conform Besluit Begroting en Verantwoording per saldo circa ,- winst genomen. Mede door het in de tijd uitfaseren van een aantal projecten is het verwachte resultaat van de diverse grondexploitaties op eindwaarde verslechterd met ca De prognose van het gezamenlijk resultaat tot en met 2035 van de onderhanden grondexploitaties is per ultimo 2014 ca positief. Bij het bepalen van dit gezamenlijk resultaat is uitgegaan van marktconforme prijsniveaus. Door de veranderingen in de grondexploitaties kunnen er in verschillende projecten winsten genomen worden en moeten in andere projecten verliezen worden genomen. Per saldo betekent dit voor 2014 een winst binnen het grondbedrijf. Deze winst wordt verrekend met de Algemene Reserve Grondexploitatie (ARG). De ARG behoud hierdoor de minimaal gewenste buffer van ,-. 94

311 Einde bijlage: Jaarverslag 2014 Terug naar het agendapunt

312 11.3. Jaarstukken 2014 Steenwijkerland - Controleverklaring EY 2014 (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####cdd7bb7b-3bb7-4c7b-84f3-d2967f0f8c03#

313

314

315 Einde bijlage: Jaarstukken 2014 Steenwijkerland - Controleverklaring EY 2014 Terug naar het agendapunt

316 11.4. Jaarstukken 2014 Steenwijkerland - Verslag van bevindingen 2014 EY (2) (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####c6b348ae-93a f-66dad359fe1d#

317 4 4. ~ D (D 4 G) cl) E 4 cl) cl) 1 4 to 4. cl) I (0

318

319 (0 C (0 0-. W WW D ~ (0 CM CD WO L) ~ C 0> : OC Oo ~L) WW C f0 0) _J 0) 0 -~ cl) t!) CC.4- (0 C 1 0. (0 1 S.4-., f0 := W D 0 DD 04- -~ _b, W~W ~C ~ 0) ~ C D -~ CE~ ~ ~ ~OO -C C ~ ~jc~ ~ 0) CC ~ 0)4- ) III ~ =1~ ~ ZO,~_W L. ~ >.a ZLLJ

320 In c1~ 4-. o 1_ 0 0~ cl) 0. (0 cl) cl) c~ (0 -~ (0 0.~ ~ (0 O~) -c -~ o (0 -~ 5~2 ~ Eo ci, -~ r J m 1 ~t co r 0 m -l C~.J ( J cl) -~ 0 -~ -~ ~ c 0 ~ -~ 0. 0 c a. 0._ (0 c c cl) 0. L... z (0 ~ In G) cl) ~ N -~ cl) :~#?..-~, 0 ~ (/1 ~ 0 ~ 1 t! 0 11) L. -~ ~ ~ c cl) ~ w ~ Z) ~ a) (0 0 0

321 t 4 F S-

322 w 0 1 ci) -- 0 ci) ~-.0 0ci) -~-~ :~ ~ CD0 O~ L (D 0 Oci) ~ o~ ci) (t) ~ OCt) ci).2~ ~~o ~ 9 -i-~ CD -4- -~ -~ ~ 0 0 ci) 0. ~ci)cd 0ü) ci) 0 o ~ci) 4-~0 9CD0- L.0 ci)v~~ ci) 2w = E~o0. Qci > 0 0 cuw~~ >~ o~ ~ ~ ~ ~ 4- ci) ci) ~ ~ W0~ ~WCD0 0 ~(n_~ E ~ 4-0L. oo~eci) WCD (4PWci)4~ 4_~ 0 0w> ~ci) ci) ~ x ~ -~ w.0 ~ ~ 0 ~o 0 (~_.9ci)~.0.0 0ci~ci).0 ~ci) -.0~ ~ w0.o o ~ o~ouo~~ wci~~ wci)-~ ~ E.0~ O~=w> g~-~.9 -~~ci CDOci)> =D00 O CD> ~o2~ wci~0 oci~ O_ci) w d~35 ~ Z=~L~ 9 ~ wo~ ~ cip -O o~ ww-~ wuw w-.0ci)eqcd.000 ~CD CDO CDci~~w CD~> OEO 2 ~ 0 ~ O.i-=0 > ~ ow >w ~ ~wo Eoo~. w~ju~ w woow ç~ci)- -- -~w wd~-~.o ~-LJ0~ : (DwwwCD~wOD 2~0 ~.0 ~ci) 0Qci)V~ w.0>0. oru~ w~ow - --w- CDDci)- ~ ~5O9CDo W0~ ~ > wwn~oln0~ci) - - c -i o -~ w w ~ 0 o 0 0 w w w 0 CD ~ ~0 0 w.0w ~oo ~ 4-Y O w - Ow~ ~ 9 0 w CD.9 ~ 0 ci w -= v~ - - w-~> ~ ~ -- ww o-.~~ci)cd 0. wwci) w0ci~~~ 0w4-w9CD-~:~O w.0 - ~ 0.0 CD CD - =~ww~ E~-~ ~ oo~ 4- (D.0v).0 c~ 0 ~~- w ~ CD w ~ w w - -~ 8 - -~ a ~ o c~ 0 iï; - ci) cl~ 0~ w w w CD 0 0 w 4-wwoci ~09 w>c0.0>.0_c0 ~ -o ~3 ~0 CD ~ ~ w o w w :=~ -~ 9 ~ o CD 0 -~ w w CD 9 0.~ ~ 0.0 t) 0 w CD.9 :~ >. z ~ 0 9 ~ 0 C/) CD 4- o ~I) w = > > ww~a ~~ww ~ QW~-L.Cci CD0-~CD o~ L_L~wci)O McOL.> 09~CD> ~4-~ w~je0 ~UE.0>±:w -~ w L) O -i-~ >0 ~ ~ 9 w ~ cb 0 w o ci, w w ~- o w 0 wo~0~ci) 4-ci) ~fl ~~0~ci) ci)e~~ci)cd CD~4.- w 4~0 > (D0~ ~ 0 >CDO(D (D_W ow~j c~o~~ewoci) t:oo~o~ 0~ ~ ~ := ci) OMO ci) O0 ~ ~:~ci) ~O. wo 0 ci)c~ 00 > Ç _) O Lfl~ (DOm 0 CD :~ >.0 ~ ci) cl) > l 0 0 ci) çr1 - ~4- cl) 0~ci) O.4-S 0 rde~ 0 > _>.4~3 ci)ci) 0 -O r~j -~ -~ 3E.0 CD cl) CD 0 -~ ~ 0 0 o o 0 > CD ci) ~ m cu ci) - ~t CD ~U -~ 0 ~ Ri 0 > ci) ~ > wo cl) ci) -D CD 0-~ cl.? ci) 0 ~ :~OQ c~u-08 0 ci, 00 w0 w ci) 0 M -~ 0 w o.0 ~ ~ CD ~ 0 9 w L ci) ~ :=- w V) 0 - OCD c.. w wd4 ~0 w ~ ~ ci) o~ww~ ow~ ~ oww- cno.0 8 0~~-00D ci)_~ 1 V~ ci) > w0~o2 Ewo.9E.0~~ ci) CD w( ~0w4-~O ci).0~ ci) W ~ ci,.0 w ~ o.0 w 8~-~ ow~ ~CD~: CD - ~ ci) W~wCD ~>0~ CD CD L. 0 w w ~ : > ~ w.0 ~ -n ~~ww 0 ~ 0W~.0N- v~w~ ~o0 :zs>w wo~1j) ~ CD ~ o ~ ~ci) ~.jci)~.00w4-4-0ci)~ci)~d~cdd :=- ~ ~ - ().0 w R~ ~ 0 ~ w 0 0 > ~ ~ ~0 0> 00M.000.~ O~-Dci) 0 Q~ -~ 0 r Lfl CD 0 0 (ci 0~ fl3 w N 0 D 0) 0) > ~-~ci) ~ ~ ~S!~ ~ 0 b~d 0 t~ 0 ~ 4~2~ u ç, 1 I1~L~~T ~ç~g cl) 0 ~_, 0 0 u ;; ~w I7~. ~ 0 CD 0w i~ w-0 > ~CD w c -9ow ~ CDCD ~2 ci) CD ~CD OM ~E :_~ ~ wcd~ wou-) ~ CD~.9 0 w

323 t 0 ±~ C ~ ci) -4-t ~ W~~O~-tWci)~ (0 ci) -~ (t, 0 0 4t ~ -~ ~ ~ C C ~~2~(0ci w~ci)~0 co~ 3D~E> E~oci~. ~ ~ ci) ~ 0 ~ ci) j~ 0 ci) c 0 C~çt,C ~ wçt,±~~ -1-~C0 ci)g).~>oci) ø~~-~ci) ~ t 2>>o ~ ~6~J~ ~ ~ ~- ci) 2w 0 ci) 0 ci) ci) c: 0.~? w ci) cl) 0 ~ 0 ~4 t- -~ 0- rt,eww L. ci) >-4-t - 0C~: 0 C ~ 2 ~5 ~ 0 ci) -4-- L c1~,-~ci~ ~Vci)W wci)iz ~i-t-c~ c~c (0 w.2 L..!2. w. ~ -~ ~ c\voeci) ci) ~ci)c 1t3:: ~ ~ci ~ci)~ C ~ ~ ~0L0~ ci)~ci)0- w w w0oo5w ~ >2 L ~ o w ~j3 ~ ~Co~3~ -~ 0 ci) > L > (13 ~ ~ ci (t, ~5 -~ C ~ ~2t~0 0 1ci)0(0~~. (t, ci~ow~-- ~ ~ > ~D~0L~ci) 0. ~ ~E~3www - -~o ci)~n0 (t, D t D ci) w 2 ~ ~ ~ ~E~5~m ~ w L. ~ w ~ (t, ~ 0 c. ~ Ci) o w -~ NJ ~ ~oci:0 ~Û~z ~ cu ~ cj~ o w ci ~ 0 ~ (t,(t, - > w>0o~owz: ~ ci) (t,4 ~ 0 ~~~P>w cc- ~ w ~ i (t, ~ ~ 0 ~ w ~~UD0 0 ~ ~ 02~w ci)w~~ 0 L. ci) C 1~ ci ~w ~ ~wt- 0~~~ W(0 o~ ~ ~ -D 0 0 ~ w~~3ci)~~ ~ 20(00 Wwt-w-o ~WW><~rt,W~ ~ -~ c~ o o ~. o 0 ci ci > -o ci) -o (t, > V) ci) c (t, ci) ~0 cci) V~) ci) 4~3 0 0~ >< ci) -o 0 ci) -o c ci) 0 2 ci) > ~0 c(t3-4-t ci) ci) -4-t ci) ci) c ~ ci)cl) 0- ci) (1) rt,n (t, c (t, 0~ c (t, > ;4~4 w :~-4-t w~ ~ E3 w c L > ~ ii 0- -~ 0 r~vi (L~ ~

324 1 ci) -o cicci) (ci - -s W >-~ ~i5 ~ S 0 4-~ ci) ~. ~ cl) cl) ci) C.0 (ci S O :~ -4-~ ci) L. >Q) O ~ ~ -~ ~ ci) L. o 5~ 0 C_~ -~ o ci) -~ ci) L) ~ ci) o ci) C 0 ~ -~ ci) M o 5 C -~ -~.!~ C L. ~ ci) (ci.2 -~ ~ C C :~ ci) M ci) ~~0> (ci -~ -;-~ (ci ~ ij~ ci) ~ -c C 0~ ~ ci)l.~ci).4-, ci) ci) S -~ ~ C OCOC ~ ~ 0 D ci) -~ ci) -~ -o cci.0 c CE (cie ci) > (ci C.0 u~>ci) ci) ci) ci) (ci -~ ~.~ (ci ~ -D ci) N ci) cz 0 ci) (ci C C >.~ ~O ~ci) ci) ~ ~ (ci.0 (1) 41) --.0 )4 ~4- ci ci) g~.0,,.c 0 WC~ ci) ci~.9500 C >._ Cci)Eci).~ :--i- ci) ~ Q 0 E.9 4- C0. L ~ ci) 00.) ci) ~ ~ C.00. (~ (ci WO (ci >.CC. -4-, 0 ~_ ~._ = ~ 4-. z:(cis:~~ ~ -C ~ 9 (ci.~ 0.. CC ~.0 WO O~Cci) ~E >L.: ci) 4- ~ 4-.~ ~O OD~4- C 0 > C 4- D 0 cri Oo ~ (ci(ci 4- C<~ -.~ ~ ~(ci ~C 4- CCc1C 0 0D ~ ~ 0~ 0. UMOW ~ ci) C ~ C0 ~ 0 4r) ci >C ~ 0 0 o.:= 5 ~O ~D~0 ~ -4~ (ci4-0 W~ DCO.D > C ~0 4.) := OC - (cic ~ ~ M 0 (ci C.~.~O o~ci.0 (ci~ ~ - - S = OW~%~ ~0 CD 0 C- -- ~ ~C $~ (ci 0 -~- COC COL-0 ~ 4 Ocicr)D 0 E 000C 0v) _ : 0. (ci C C 0. ~ ~.0 > (ci o (ci E~ 1 00~ C0Oci)C.0W 0._ ~.0 ~-o(ci 4-~OC4-ci) C~ ouc.0.~$~u ~ (ci - 0 W~ ~ ~C0 ~ ~.0 ~ 0 0. o ~ 0 -~. 0. ~ ~ 0. (ci C 0 (ci 0~ 0. -o C (1) xc~~ 0~0ci) -D L. -o o ci) o L..C > ci) > ci) 0 ci) C C ~ C ci) D ci) ci) ~ ci) ~ ~.9 ci) - - ~ci 0 :z.c ~ 0.c >. U ci) 0 4.) ~. (1) 4.~ -~ 41) OC ~ v ).~ OC(ci.0 ~b ~5>~ C ).~(ciC 0 ~(ci>0cc 0 C0OO~ o(ci~ -- ~ L.~N C 5 o C 0 - -~.~ 0 CC 0 C 0 oo0~~0 CL.4-.0 o~5.occ 00v 0 ~ci CO.0.0 C0WL-O ~O. 0.0WCOO 4- (~ 4-O41) -~ E~ 2~ ~ D (1) ~ 0 ~.0.0 4~.I C _) ~ c ~ C N000U CDC 0-~CO00O 0 C C > > < 0 > - - o.c OC.C t~)(ci C := (ci4.) 0.9EÂÂÂ -cil_ OZu~~>ÂÂ 4-, C ci) ci) (ci(ci ~ ~.Pci) ci) -D cic rci 0 0 i.~0 -D D -C (ciw.0 v0 C ci) ci) 0 ci) 4-4-, (ci (ci S ci)~~ Cci) ci) 0-c Lfl 0 IN ,) > 0 C 0 ci) ) 0 CC ci) ~ C ci~w C ci) OL. 4- ~ (ci ci) 4-, (ci 41) C (ci 0 4- ~ 0 41) 0~ ~ 0 ~ci) C ci) 4-, C D 0 o. -~ 41) 4-, D(ci Orci ci2 ci

325

326 cl) ~ w C ~ 4-. cl) Cl) D ci) ci) ~_ 4-. cl) S rm ~ w._ > ci) ~ s L. -~ ci) C -~ r~ ~ > = ~ 0 ci) _C ~ > 9 ~C ~WLnC r~ -~ ~ ~- > C c.4- ci) -~ 0 ~ C cv fow~ > D (1) ~ ci) ci) ci) cv cv cv CE >2 Ci~L.~ci)~ C Q ~Q -~ o ~ ci) 0 C t~ ~ 0Wci)~9 > -~ > C U)Q) cl) t~ C ~ 0 -~ ci) cv rj) ~ ~ cvwv, ~ 0 := ci) cv ~ ci) ~ -~ ~ > ci) ci) cl) 4-1 cl) N Cl) ~ ci) ci) ~ C -~ > Cl)i. OCC~ D ~ ~ C ~ ci) C:~~ cv -~ ~.9 S := C cv cv 0 ~ ci) ~ 0 cv cv ~ 4- W cv ci) C C ~ -~ cv~ ~_ cvc>ci) 0 ~ > W4~ E~ 2 ci) i-. D ci) > cl) Dcv>L) > > ci).~ 9 C 0 N.4-0 := ci) 1fl o ~ C 0WWci) ci) 0 -~ CC 0 o 0.9 -~ cv.q C ~ C C c.~ C -~ -~ 0 ci) ci) 1 C N ci) ~ C 0 0 cv cl) 0. cv.0 0 ~ Cci) 0.9W -~ :5 t~ 4- ~ ci) C G) ~ :_. ci).-~,0. :ci) C ~ WCwcvQj 0ci).~ ~.~ (_) ~w ~ Lfl~ -~ ci).~ ~ ~ CZ~-~O ~cv ci)~o~ -~ cv ci) ci) 5W~C0~ C C Cl) 0 CC0C 5-~C.~ ci ~ ~ 2 4~ 5 0 -o u~ C 0 cv CWQ) cvc o Ccv0~~ wc~o.0 Wc~~ C ~ 0.1~00 0 C0 >~ ~: ~ ~ ~ 0 o.ot LID ~ L) ~ 1... C 4- > D~ Wci)~~~W~ >~~50D~..~,~t0 Wci) 29Ww2 ~ cvcl~d 0ci)~C -0 ci) >ci)cci) ci. > ~4-0 Cl) ~ 0 ~ ci) -~ ~.C c.. ~.., : r-.j.~ ~ ci).c u.2 0 ci) C 1... coqcci) ~ C ~-o4 ~C ci)-~ 0 ci) ~ > S. ci) cv s C ci) 0) U~C4-r0~ Q) -~ cv W~ CWoÉ~ ~ 0Li)~WW ~ ~ C.0ci) (1) cv CC ci) cl) -~ ~c ~ s cl) C ~ oc S =~ ci) ~ ~ L... -~ ~W~~LwE 4-0 Cci).W0~C ~ 4-, ~ o ci~ ~.. ci cv ~ ~ w)~~~-~cu ~ (.~Q4- ~ ~EE~ ~ >~ (D ci) ~ C (0 ~CW 0 Cl) > ~WQ) 1/) ~ C~~~i) >~ci)w L) W04~.~L ~~ci).c C5~4-_0~ ~ cv D~ci)~Wc~ C4~ > ci)ci)c cl) ~ c 11 WOCc~.o ~ ~ od~5~ W0 OO.~0 WW -1-. C (U W~ ~ ~ CWW0 C ~ 0C~ W ~ ci0 E~ C 1.1) ~ 1~. ci) > ~ C -~.~ : S cv 5 ~ ci) :~ ~ ~ 0.2~ ~]) E~SEci~5S ~~-~Sw -o D~.0WW E5~cn > OCWW.0~ ~ C C W0 Wci)D~ 0 ~ aj E~~5o ~ -~ 4- L W Ci) - S- -~ ~ r~jcl)nc ci~~~0 WC.0 -~ LCcv> (J L... C.~.4... ci)>(1) ~.i~~w,~lcvnw~.~l,, ~ w~cvwc~ cvci)~.0 ~ N~rDcCl ~ cv,~ o.wq~j~) ~W ~C ~ 0 L) ~.!~o-o>çq~ cv 0. ci) cv ~l ~ >W.00~ 0 ~ > ci) ~cj~~c ci) ci) ci) > Oor J> ci) > 0 cv

327 ci) C 0 ~1 W -4- (0 ci, R~ 0~C.2. o. = 0 W>w 2 C (flco (1) w = CI) (0 CC - (44)~j5~ (0W4 EC 2w ~Wci~ CWC WO C~W ww~ t,). we 0 4- >.4-, CO -~ 0(0(0> 0 toc ~ DC w t, (0~ti~ E~w >W4-~W -~ Li~Wv, 0 > 4- ~ W~O crç2~ ~, OWCE o:= ~~ cu)cg) ~ ~ C~Ø - (0 ~ 0 O~ L_ r 0 o O r\j CzO ~ r~j~ 4- ~ uci) 0 ~ -4 t,,w,~- WE~ ~ w~ WE -W D~w ~ ~ ~a~1~e C0 2~ ~ C 0 0 (0 ~ ~ ~U W ~ ~1 m vc5c~ t,,ww OE~~l O~E ~ ><~ ~C2 >D~C~ w wo -~o LflW~ ~ dddddddd C~0~ ~ 2W(0Q ~ ~-.0 U) ~ f4) C J -1 ~D0.L~r0 WW >oo~> O~D~P C (0 ~ ).0 r C ~1-4 C W 1~.2. C.~ :~,-1 (0 4 C~) C ~4k~ ( J-l ~ Ir) ( ) c Jo r.o., ~ -4 wrdo C = ~ 0 (.1 -~ -~ s (4) ~1,-1 ~1 o w C -4-, ( ~Jt,~ C ci) rij G)L4-, ~.~ (DO > ru.!~o ci) 1u ~o o~ o or D ~ 1/) cl) 0. - ~C Cl~ WC 0C ~ -4~4 ~ W -4- cl) ~ 0W C> co.d -i (0 ~ o~ > Ir).C cl) ~ I_~ (/~ ~ ~C >-. ~ 0W - - -~ 0 (0 ~.0 WC X 0) ci) (00 -~ ~ ~ c C (0 w~-~ D4- (0 WO c (1) tno (00 L..O 0)0) (0~ N ~ O -t:5 ~o _~r0 w co (0 c ~ ~jci1 ~C44) 1 I-- (~>Q) ~ o~ ~ 0 >x> x~ 1f) (0

328 -4 ci) ci) cl) ~ ci) cl) cl) ~ 0 ~ -~ ~ 0~ ci) ~ 0 _0. ~ (1 o ~ E ~3E~ ~ w wo o~n~ L..4- ~ ~w> ~0x wru.0o~ >~Q~L).9 cruc~~~3 C~00o ru ru -~ L.. ~-~Cl) wuci)owru ~ ~:~Nww ~ruo~5 LL~~ ~ 0. D w cl) ~- w~ ~ 0 (u~ CCt:w o~ ~ ci) (U ci)g) >CC~D~ ~www-~ 0.9 ~ru(ci9ru cru>cdc~~ w~~~o~ru Ew.~ E~ ci) ~ >0.0~2~~j cc -u (uo~(ci~0 9Q)~~~>Zu ~~0~oru~ 9 ~>t3~j3 ruci)~ ru~w~_~ ruw 9~4 wow Ec,~-9~ru-~ 2wru OC0.9~~.00ru~ o~ cw wc~ru 0 ~ -~- ~ -~ 0~ ~ > ~ > ~ L) r~- t: ruru~-~,, ~ ci: 0 u cwo >rciwww-0 -~ ~_ : t3 9 ~ 9w~-c 0. w~> -~ ~ ~w-~w WW.~C0~ ru 0 -~ ~5 ~ w 9 ~- ~ ci) ru~ru~ ~o0 wru w~rucruwru ~ ~ E:=~-~~~2 v~c.-_w,-1 ~ o.00ruwwc.~ ~ > -o w.~ w o -~ ~.~. c ~.~ V) w w c -~-~ ~ ~rj D o~ rij 00 ~-.0t:0F o~ t w 0 ~ :~ -~ ~ w 9-4-s -~ c rij ~ -~ w ~.0 c.~ ~ w ~ ~. c ~ c: w w > w 2-o ci) o.0 w t: w w L ~ ci) -~ ~ w rij0 0 cru rij ÇY~) ij) ci) ci) rij > ru -C ru rij 0 w ~ ~ cw --~ w ~ rij o ~ w c -~ ~ -~-~ c ~ ~9ruc~ww WO Wci)ru L rij 0 ~~ru~wcne0 ~ow -~ rij ~ru c w ~ -~ c ~.0.~ 9 w ruw -5w _ w wwruc 0 -~-~ w ci rij c ~ rij rij t ruruw ru w L0-0w~ -~ w ul~w -~ ~ w ~ ~ w ~o c -~ -~ -o rij W w5lwo~ ~ ~ w~ c w 0 w o w w ~- ruc ~ w rij rij ~ru9 -~ ru~-~ ~0 ~ w99li- 9- rij 0ww~~ ru~ ~.4-~ > -1-~ td ~ L. Ç~j ~ (\j ~ L).C w ~ w - w 0 ~ -~ w c ~ c ~ -O~-~OWwc w rij ) -~ w w wc,,ru 00~ ru-o rij wwdru rn > > > Cl (,~ 0ru w wz 0..9 > ~ c -~ ~ ~- E~ _ o ~ ~ w Q)w~-~ru~ 0 w -O~ rij -~ 9rucg~~ ~WW:~ ~ ~ ~.0 _ c 2 t 0 -~ 0. ~: ~ ru > o := > 0 wc ~ w ~92oW~ >0 ~~5I3 ~W-~ 9~~ ~ 0 o~-~ --w ~ ~-~owc~w.~ c9 W~ W -~ 4.- L t _~=W90 >< u_ ~ -0W 9~~jq~ci) ro4~e.0oww0w cv E 0~ ruww.~ > 0~~ru9WO rd~~~0 ~ ~ Ww ru0 ~ ~ ~ o > ~.0 0 o woo~ru~w2 -~w~ := ru WrijOw ~ot3o~,~o c~o ~~4) ~ >>> w

329 c- J ~; ~ cli L (0 (0 0 ~ ~ 1 ~ -~ 0 4~J.~, t?) 0 cli C ~4- C > 0 E~ (0 E ~j5(0 (0 (0 cl) ~0 C -o ci)0~~ cl) O~_ 0 0 -o t?) cro (1) C 0 ~o 4- cl) : ~ ~ 4- ~--o C cl) ~C~- (0(0 0(0 0 (0(0 0 4~ -~ -~ ~0C -~0 0(0 C-0 E C ~ ~0 ~50 C o := cl) ~ C0 QJL. C >(0 OC oo - 4- >0 -~2~ cl) t?)~ 0~ (0.~ (0 ~-o Eo ~~(1) 0 ~ w> C 0 ~ cl) C(0 o5 ~-0 C C 0~ 0 0 0~ E 0 (0 EO 0~ 0 > ~ 4-t?) E > 0 ~ -~ 4-0 u~> LC -o C D~ C 0 ~ CD (0~ 4- (0 > ~C 0 3~ L(0 E- ><C 00 0~ ~C E 0 0 (f) (00 0 > oo ~5> ~_o 0 ci) D~ 0> D 0 L -4~J 0 0 c cl) fl3 0 ci) V) (ti ci) -o co > ci) (J) >~ fl3 rij ci) N 0 0 W cci ro cii 0 ci) t- ) W t ) p cl -1 ) ci, 4- t-) ii-) -4-, , o -~ o (0 > (0 -~ ~ E (1) 0 0 ~ C -~ 0 (0 0 o > OC o - C ~ _6.~ ~ 0 M C 0 ~ C 0 ~ cl) 0 4- t?) 0 -~ 0 C 0.E ~ N D Oc ~ ~ 0 C 0 0 ~ C C ~ ~.C 0 0 : 0 ~ 0 0 -~ C C 2 C -~ (0.0 ~ 0 (0.2 ~ C ~ cl) 4- D 0.C 4- C~C00 >~n> C4- C~0td) ~r0 ~ = > 4- C t: o C C 00 4-C r000 C (0 CJ~ 2 C cl) 2 0 C = C 0 >< -0 cl) C -~ C 0 2 C 0 t?) 4-0 :~. t: o 0 2 C -~ 0 4)) 0 C (0 0 t?) 0 0 C (0 (0 D C cl).2 C -a C o 0 >< 0 C -o C D 0 o 0.20 D C 0 -o ~ D C O C 1_ (0 (0(3 0 > >LiJ 0 0 C C t: ~3C 0 cl).0.0 (0 (0 (0 (0 (00 C 0 0 C C 0 1~ 0 0 > D C C (0 0 > 4 D ~ 0 C -~ 0 0 -D C 0 (0 0 > 4-, 0 C.2 0 -o 0 ~ (0 0

330 W cl, 4-, -~ o > -f 0 E cl) t..- c J ~. Ç, r~j (., (N C sj ry) -I ru C 0.- C 0 ~O.0 -~ ~) U) C, ci, 1 C ci, cl) t,) W 4-, C W cl) E W çq rl 0 r -J ci,.0 Ecl) t.) 0.) rl ~ 0 0 ~ C J N W C C E 0 o > Q Q) G) ~.2 OS.~t -~ c C ~ Q) ci, a. ~ 0.) D >< WC cl. -~ 1_ X ~-.~ ~ o~2 -~ W -~ 2.9-o ~ ~ -~ Dci, ç) 0 F 4-, 4-, C(0 t) Cl) WW~ I ~22 ~ 4- W~ 4 Q) G) ~ 0 0 R5 C~ 0o~ S 1-. ci,._ ~ -~0~ ~ CI) ~ CC. >CD ~Eo ~4-~W >(OWL.-W C cu ~,.~ -~ ~ ~ Cl) c~ U = 0.~ -~-~W (J WQ) 4-.C c -~ ci) ~D -~ N (1) 5 -~ C.0 ç~.-g) -~ G) EW4~ O rci D.C -~.- (~Cflt) ~W~D ~~5c: N14- CNCU,.w~ Ccl c ~ ~ >WcCW C G) ~ WC~.C>U) c)1,,rclci) 0~ ~ W4-~W In 4- ~C ~ ~~4- W c~ C 0W >4~ C CW~ rd~.c ~~W0 >~_~fi_~ ~ o.2 ~0 >..c~ c ~:co ~,,cn _~ ~ CD WOCWC ~ WC~:~ WOWwd (DW~C~ > C C ~ Ccl 0.) ~ ~ ~ 0 Cl) ~ 4- > CI) t,) Ccl> t7 S~5 R~ ~ WW.~W~CW ~WM~W~ ~ N.0~ CclC C2.~W.0 D>W ~D c ~ ~ 0o-~EC ~ C>çyj.C ci; 0 ~) W ~ 0.~wcng DCW 5~ ODG)I->W LC>Wc~ c D~clW C~W._.0CWL.- ~ CW~0C CI) ~0 C > -~ 0 W -~.0 C 0 ~ C 0J L.. 4-, W x ~WW~ QJ ~ ~ ~ ~ ~- ~ -~ ~ -~ W~5~ ~ 0 ~ -~ WQu ~ ~ 0 ~ CW(DWL.-~ b WE OC~CC DSci~ CI) L. CD>00 ~cfl0w~ 0 ~ C C~ ~ > -~ ~ D W > -~ ~) CDWO CØ ~ 0 ~ ~ Cl) ~ c~-~c ~ CCD~~W ~ ~ ~~:: C W ~ ~ C.~ -~ C ~ W 5 -~ c, ~ 1/) Cl) L) ~ W (cl W -~ C W 0 - ~ C W ~ -~ (cl C 0 ~w-~ 0.C WaL.- < Cl) 0 ~ t~ c~ C~ ~ Wo0>W Ccl ~ - W ~0 -D ~o ~ ~EWC ~ ~C~Q~W ~ (0 ~ N>C ~ ~ W0~C ~i-4-~w ~ < 0 o 0 t) ~ cu ~. i~ ~ cu S > ci.,-..0 s.- Cl),

331 Q) Dr -.4 ( ) 0 1 -~ ~ ~1 ri ~1 IN _I -~ ~4 4- (0 (0 L. Dr (0 1~. Dr cii > u La al > 0 al 0) -D 0 0 La 0 c 0) ~ 0. ci) 0 8.~ :~ WE -~ cl) D C (0 4~L 0 0) -D 0) ru ) 0 E o 0) ~E ~ 0 D c ~ 0. ~ E 0 Q..)~ ru c ~ -~ 0)0 ~.~ 0 ~. 0 ~ )Ç Z 1 0) ~0~~1Cr) 0 C 0) r~ -D LV.0 0) ~ 0) ~ Ç).~ 0 W 0 0 ~ La 0La -~ we 0 (/) 0) 0) o.c ~ -~ 0 cj) 0~ ~ Lii (1) r a, m ~ r Lfl 0 ~O -0 M ro > c~) ro ci) ci) ~ Dr Dr -i-. Q WWE 1~~ (0W.4-.. > ci) >< (0 > cl).~-. : 0 -. (0 -~ 4 ci) ~ (4~> cl) D ~5w ~E 4 ~ ~ D 4- W~ ~ ~ ~ L.~ 4--a) ~ W~ Dr cl).~. 4-, C C ~ -~ ~ -~ ~ L) ~ ~(0W W ~É ~ ~ ~ ~gf~ ~ E ~ 0 cl) ci) Cl) i 2. ~ ~ -~ c ~- W ~ (0 ci) -i- ï;~ wéw.~ (0(0 cj ~ W.. -~ ~ : C >< ~ cl) ~ -~ > ~ ci) (0 4- W ~ > W0~~ 0 4-(0 ~~-~E~- CLiI VI CV, W~ 2 - ~WwO~ O0.~W E~ ~ c~w ~ ~ E~ ~ ~5~!1 ~ ~ ~0N W c cl) 0..c - 0.r0~~2w DC.. ~C ~ D ci) 2 -~ > 0. 0 ~ 2 -~ 0. 0 ~- W (0 (0 ~ D~ 0L- Cl) cu ~ (1) -~ 0. ~ -~N Z~ ~ - Dr ci) ~) Cl) ~ D E.~-. -~ ci) ~ ~ w > VI~ ~ ~G) ~_c><._c0 0DrW DrW.c D = Cl) ~ C (0 Dr ~ 2 2 ~) (0.~ ci) 5 0 Cl) Dr VIDL-. 5 ~g~ ~ ~DrDr._w~ ~c0. C(0DrWW4-~L.~ Wroc ~ >~ 0.V~u, ~EwW cl) ~ fw(0wcw >-~ (OD(0 ~ W>DrW~zDr00 V)Cl)0 ~ ~~ ~t~c C~0._ ~ C~4-r0W~ ~ CDr ~ OOW>C~W ~:w ~W ~ co~j ~2w 20~ ~ (0XEWo ~ ~0.= ~ W(0 -i-.-~ ~~5CCCdW~~5DrwC.DNC ~0.~Wo ~ C~-~ 4- or > 4- D W 4- ~ cu 5 ~ Dr ~ 0~ Ci) ~ ~rw S -~~Wd CEt ~~~ti~c7 W cii><~w ~ VIOV,..CDDrDr ~W ~4- CW.. VIL~ ~Wc5~(0~_wçoo0cu I~) ucno flil... Cl) ci) C ~ o. w > Dr < -~ D.0 C 0 ci) 0 ~ 5~ -~ Ii-. O~ (0 D ~ N 0CXW~ 4-Q4-. 0 N 0 Cl) C~ Dr ] Dr N C -J

332 (t, 0 0 (t3 ci~ 4- J 0 0 r~5.~&0 (13 (1) ~lci)0w ci)c~o~~t, ~_ro~~ 4 ci) ~ ci)-i- 0 ~ci)40._c Eci)~ 4-0~ 4- ~. -~ E~ ~ 0 ci)~_ ~ ci) ci) 0 0ci20-~ = 0 Çt~ 0 (~3 ci)-~-~ci) EL~(ci0 ci)ci) ci) C~ ci) 0 ~ c Cl) 0 ~- 0 ci) t,~ C~(t3(ci ~ L (13.E ~ 2.0 ci) > 0 (ti > (13 ci) L c.0 ci) :z- - -~.S:~ ~ ci) ~ ~~0 E~ci) 4~-~.~.. ci) 1) o ~ ~ ~ (t,q(ti C13~0 (13 ~.- -~- ci) -i-~ ~(J)4> ci)cl~ O0Lci)Cci) ~ CL) ~ ci)oci)=0 ~ C~Q> ci)~ci).0o ci) ci) c -~ >~5 ci) ci)lwc :~C(ticci)~ci) 0_D_ ~ u,o.- _, ~CE9~ 1f) ci) rti -o~6 0 0 ci)00.~>ci)4, ~ ~ ci) (13 W 0 ci) W0~ci)c1) 0 c 0 ~ ~ -D.0 ci) w~~- ~ ci)c2. ~- = s ~ c~ o 2 0 Q ~ ci) ci) ~ ~ c 0..0 er, (t,)~.j Wci) L_~~q_ ~ ~ ~ci) 0. D L ~ 0~)C~0 0~4-~~t,0 ~.0ci)Cci)ci)00~ (J) ~ ci) ~ ~ -~ ci).0 0 ci) ~ o 0 -~ ~ ç 0 W 0qciWti t,0ci) ~ Q0ci)çt,ci)0 ~5 L4, 0~) LD M ci).0 0 (13 > 0 ci~ > 0. 0 r-.j c c (13 L.(13~3 o i~-~.~2 ci~ 0.0 coci) W0~~ 0 C (13 0 ~ 0>ci) 0 0 -~ ci) -~ :2 ci)~ -D ~ 4 L. ci) ~ -~ 0~L~ Cci) ci)

333 W._~ D CD ~ WC ~ :~W~ ~W -~55u~~W~ 0~.~W~C:5(D rmi ~ 0 > LC ~ o~ 0> Q E~ ~ ~.-~ ~ CW ~0 W~J> ~ Q~)W0 W ~c 0 i ~ ~~E>rD C. CflCC W~ 1)) (D C ~ :~ ~- ~ ~Dcc~~ ~ ~ W~CC. C._ =o> -~ (J W 1fl W -~ ~ Q._ WiD~ -~-. N 4-~ ~ NO OWC bo -~~~C ~~oc W0~ ~ o_ > ~ Ç~ CIZ -~ 0 -~ ~ ~D : D ~i~5~- ~ HHIP ~twc C2~~ Q) 0 (1) ~ C ry)w~ CO0~o~oIE wd ~ 0 ~ 0~C WO~-o~CDW :~3i ~ 0r~ CC0W ~)0- cro~ 0 w o > ~ -~-~ 0 -~-~ C tno C..-.- cl) CW ~ L) WW ~ ~ ~0 ~~V) 0 0 ~ C Q W w C o ~ -~ (0 ~ -~ (0 4 w ~ > C0 ~ N ~ 2 cl) 0 -~ ~ 0 0 LI) W C ~ w ~0 0 ~ -~ w LI) -~ ~ 0 ~ CCCWW ~C= XOW.9oO c0>~ ~ W,. t~>~ S ~ Lfl0 NS~ W C W0 W > ~ ~ cl) ~ 0 = -D ~5 ~ -~ ~cntn ~ ~Wa).CC> 00W-d ~ ~~c~e5>c ~ C ~ -~ C ~~W - ~>W ~ 0 ~ cl) ~ cl) -D C -D (0 -~- D -~- D ~ c cl~ ~ C ~ 0 cl) -~ 0 CWOWCI) ~o S -~ S ~2~.~ ~ WW~0~ SWD< W ~O~(0 D~0 D ~ :2~~D~2 C w~.e ll~ LI) -4-~ W(ONE>~ ~~-wcn~ ~ _C~ tn0 -~ ~ ~2 c cl) 1- C C -~ cl) ww (0Eu ~ ~ ~ CWCI)W ~ E~. ~W (0 := C WCtnQW~ a, ~ C -QC WW~>W~C E ~~~j.2co ~0C0 ~tn CCWW- Scn 0 WW4-~ ~ 0WCW -~C ~ CD> E.~CWc/~w OWDDC> -~ c~ ~ ~ -~0 00 ~ ww~0 CC~ ~~~00~WWC 0 D : (0 0 C ç~ 0 ~ -~ 0 > CI) r~ C.E ~ ~ (0 := 0 1 ~ ~ D ~~CW C-~ C E ~ ~ =. c W a~ W E o ~> ~ ~~WD (0 ~CC0 ~CC~ tnc~w= W ~) ~ ~ C 0 > >o~ W Ncl) 0 ~-[~-~ E 0 ~3 W>D ~ WtjCW~-~~ L DQ)5> ~0W.E~ DCo~C 4~ 0 ~W5~ W~-~0 ~ ~D Q)~C ~ C -~ -~-~ o c1 ~ S 2 0 -~ ~ ~NC 5~5o -i-~cwwc~.-l -WW ~ WODCL-o~ cl) 1~ -D 0 ~ N C ~C ~ ~ C - 0 (0 (1) C 4- -D -. ~ ~ ~Q)~ DW(0 ~cl)lw~w(0 >~> W~.~,0 D I)~~Zg~E

334 w ja t T Ir u) 1.. 0) 1) 4) ö43 (t, 0

335 - W -D c -~ c -o W-~-~ W C o~ ~ ~ 2 0) -~ C 0 -~ t3 -~ -~ ~ W 0 L) 0 C ~ u w> W ~ (0W-~~~V) ~ u~~2c~ CL~ ~ z O~~Moc~.~o W(0-o r0-~ow ~ w c 0 Lc1) L çowç) G) G~ ~ > C~) C >.E ~ ~ o -~ C.~::& o~ ~ D -D 0) (0- C W_O > ~U) ~o c 2 ~ ~ ~ ~~>>~o E~ ~ - >~Oc~W ~ ~ N ~~-~ow ~ ~Uo_~~ 0W~W ~ W~ C~~W0:~ cwco ~ (0 0 ~ 0 > N W D~ W >~ ~ W - -~ ~t) 0.!~::& ci~ ~ -~ g~ S2 -~ c s~~~~cewm-o >~ 0) W ~)~-2TJ~ D -WW 4~ ~ 2~-~ ~~C~WW~(0 ~ W~WC~ ~ ~ (0 (0 t ~ ~~ ~W~2(0 EW~ ~CW~ ~(0~C ~-Dt SW c~ ~ WD(0~~coW~ ~W1)0 ~ ~ -t~~ ~u2 0)Ew~ ~Wrj~L) ~ C o~~d~ol~ ~DWC~-~ COWW ~CO_o 0) W ~ ~ 0 D(~~r0(0(.~ ~G)W ~ 0 ~ ~ ~ ~ :~OWOW~ç0W~ WWQW(0O ~ < ~ u C\J o D -o. ~ > 0 o~ 0 u o (0 W LJJ (0 (0 C (0 >~ D~W ~ W WO ~-ow~~,-1 L ( -J 1_ W W QWCW-1-~C 0 W -W C -~ ~ ~ -~ W0 L( ~ ~øo c ~Wc~OWL~ W~ ~ -~ 0 ~~~Wt3 >W ~o WW ~WW ~ ~3U ~OW ~ W~W~~0c3~c ~ cw 0) L C(0 WE oe~ ~-o~ c ~.. ~.. 1 (0 W W c/ W W W W := W ~ W - W ~ ~ ~ -o~ ~ DO~._ W W :~ ~ ~ ~w, c,~~0~w-ol >(0 WWO~~~> ~ C ~(0 >~>~~>._W~W ~ ~Q, ~ t, ~ ~ ~ ~._C -- ~WuWDW-0 ~ ~ W (0 0 0 W ~ -i-~ C -D c > -Q -D ~, ~ ~ C W~- 0 ~ ~ 0 ~ -D ~ W W W ~- 0 (1) ~ W 0 -~ ~ W~ ~E-D~-~o~ 11 W ~WCu WO W~ ~ ~ -D 0 -D 0 (0 ~ -D ~ W ~ > W ~ W ~ ~ ~ cl) L~ > W W W > ~ W 0 ~ - D~ -D C W ~t:: W ~ L -(- C W ~ W ~ W ~ -~ (0 :- W 0 W ~ ~~ W~ ~ W:= ~~ç0._li~l -~ ~- W.W C w S O>c:W(00?~0 ~(0 (J) > ~ 0. (~) ~ W -D -D o~ ~ L. -D -D -D 0) ~ ~ ~ ~ cl) c_o -D N WWW~Q-Q0)~D~ ~ 0) 0) -~ 0) D 0) W ~-~ ~ ~i N ~ -D ~ ~ 0) ~ cwc.2e~0~~e 0)(0 > C ~W0)D~0).~(0 ~ 0)0WD~WWW(0 ~Z 2~~wW~~ -~-5 ~ ~ cl) - ~- - -D ~ -~ -Q -~ ~ ~ >. ~.. ~- -4-~ ~WCC~._~- ~ %_ c : W~>(0(0O W O(OW000(0 ~ <OJt3DO>>O ~ >

336 . c.~ cl)> cl) 1~. -~ -1- >(D ci cl) cfl 0Qc~ -~ cl) w c D~OW~ c 4-~W 1 >~5_~~ ~ ~G) o~ -a) 0 ~ ww(d 4~(D =-~- ~ 1~~ ~rd._ CU ~ ~Ecu W~cl) _~(U C:~ (cld~ ti) w ft5 ~~ (Jw_~ z c1 wowcl) o~ 0~ ~ LQ)~~>~_ ~- ~ ~ (J~0cJ 1~. 0 ~ ~ -1-~ WI~~Lcl)W N co~cl) -~- ~Ewciw WOcl) <Ooc,oocy~ ~

337

338 ~ci) ci) (0 ci) üio.9coci0 C(0 ci)c ci)~ = ~ 0 ci) C 0 L) ci) Q. Q ci) > C 0 ~-~-d.e ~0 ci~ > ci) ~ -~ )~15 ~ ci) >L 00~ ~o= ci) ci)>~ oce ~.0 ~i) ~.0 ~L~) Oci) ~ ~ :~j~0 cici)~ o~. 0 ci) ~ ci) 0 g~cij~ ci) ~(0,~(0>.0cici)~~. W>~ci) c.!~. ci) :~, -~ t: ~ c_~~ 0ci)v~) (1~-Ld~~ V) ci) ~ ~ ci) 0 C 0 ci) Z5 0 Cci) >~ ~ ~ ci) 00~ ci)w ci) (0ci)0ci)~0 ~0 0 ci) EC Lci) Qci)ci) E ~ -~-~ ci) ~J) 0 ci WC> ~ ci -~>0 ~ 0 ~t ci) ~ 4-15 ~ -~ (0.0 0 ~ ~ 0) - - 0) : f0 )):~2~ 0) >0C.0 ~ LtOci) Ln ~ cl) -~ ~.0 t:q~) LC~ ~_ ci) -~-~ L ci~ w ~ W~~0 ci) ~ -~ ci) ~ D~ ~ ~ ~ D~~c~cij-~ C ci) (0 ~ = 0 -D > 0 L.. t3 Cci) E ~ >cd wo.0 ~ Wci2~ci)0 L) ~ ~ 0) ~ O~t~t) > WW.~ S S 2 2 L ci) ±~ 0ci~) ~ 0 0 ~ ci) 1~ ~~0W ~ci) ~.0 := t,~ L0 ~L.. 0. ~ci) ~ S ci~ ci)~0.0o ~9ci C~ ~-C~ 0~~ciWç) 0 c -D ~ ci) 0 (0 c ~ -~-~ L 0 ~ 0.2~ V) ci) 0~LI~ 15 ci) ~ -~ 5.~ ~ 0 WWci) WW S.0 V) WO L_0 ~_C ci) LCci)._ (.1 W.0 E 0 0 ci) ~- W 0 -~-~ 0 W~0O v~. o~-~ ci) ~ (0 ~~h 0 ~ci~0 ~Dr~ ~W0~ ~ ~- ~ c 0 ci) -~ ci) 0 ~ -~ g > ~ -~ cci ~ WW.0 ~O ci)cl. 0 i. ~5 C)~rci~ ccco~wwc ~ (0 ci) ~ ~ O ~ ci) ~. o CY -~ > o o ~ 15 ci) S ~ U) C 0 0 WW_~-~ ~ 0 ~_ ~ W.C. WOØC ci) ~ 0.0 ci).0 c 0 (0 W.~0~WD CC (0~Wci)Ø)~.0 ci) V~ 0 0 ~ ~ (0 0 ~- (0 >L.ci) ~ (OL/) ci) W.0~.ci) 0ci~M~0 0 0 l~ o.0 L ci) 0 : ~ CCcflci) ~WL~..0C ) ~ 00C~ L.0~Wci) v~ci)~.~(0 W>(0.c2O>ci)Eci) n~: (0 0 L L.~ ~ ~ 0 0~ ~-~15 ~ 0 ~0~00O WO~.~ci)O.0 s :~. ~ -~ ~ -~- -~ > c1~ 0 0.~.. 0..(0 ~ci):~32~e -Dc. 0 ~ -~ S (0 0 := (0~ci)~L0.C 4-~0~~CWW0 ~E15cci)o~cci) tw~0c10 ~ ~WDWLM~ci)c U 0~._CC ~ (00 ~ 0W5~t~CC -~- 0 ci) W~~=~C ~ (0ciW~1>.0L.0 4-~OWWci)0ci) PW.00~.~ci-0 (05f D 00k. ~ ~._0 D C (0 c ~ c L_ l1)ci)_ci)wci)ci) W(0ci)~C0O>: ~t ~.0.0 ci) 0 ~ ci) 0 ~ 0 N (0

339 ci) ci) ~ c ~ ~ 0~ ~ ~ ~ ~ u, Q.C ~ -~ ~ D. 0 D~~ci) ~ L~) cl) D4-~.00>>> ~g> D cie.~~w ~ ~~cl)(oo~3..:~ L.. 9 C~Qci).Q c ~ ci)wc ~ ~~(t, ~ )D~ci)~ci)0 > D ~D~~oc>ci) ~ Jz~ 0. -~ ~ ci) cl)._cl)4-.0 c.0 D D~ ci) D~ (t, ~.0 - S ~ci~0(~ ~ )0 ~ci)ci)~oot; ci)c=4-ci)o~/) > :ci)o.0jz(,,w> >.~C~4- c QUD4-(,, CL)OW >-.o ~ )3~D ci. ~ 5E ci~-5 W (t,(t,~~54- ~c C~~4-ci) : ci5~~ D~ r~ ~ci)c ~M0~5w = 4-~ci)oci)D.Q.~ 4-ci) ~ 0.0 ~ -~ ~0c~n~ 3~ S~o ~ ~ -~ 0 4- ~ ci) 0 D o~ 0 -~ v~ t, ~O~ci)ci)Wci) ~ ECCcl)00C ~ In0~4-o~D~ ci) ~ D~ 0.. -~ ci) c :~ ci~.0cw w~ L~0 )V.cZ ~ WC~ci)0W ci) t.).0 ci) cpl~ Q(t,0.0 ~ c,, -= ~ ~ 0C~4-2ci)~ :W~ ~ cm~ 4- ci) V) V) cci)l~3~:5~ ~ ci)5~ 0 t; 0 WWt;~O D ~C 0CÇ)~5 ~ )-~ci) ~ ~.~ 4-0 o c c (~) > -o..jx.=. ~_. (t, S ~~W~Wci)D_ ~~ci)ci).0~ci)ci)ci)(t,.0 ci) (t, ~ -~.0 ci) ci) ~ ~ 0 4- ~ W~ CCNt3i~0CV~ ~ (t, ci) 0 >.=- ~ o ~ cl) ci) -D C ci) o > ci) (_) (t, ci)w~ ~DcOC ci~ -~.cu o~. u W~~ 4-0~Ucl) ci) c ~ c: ci) cl).y) ~DOJ(U o øjc~ rt, >ç) ci) C 4-.- L.(J) ~ -~ O~ ~-ci)~ci) o 0~0o >~ 4- ~ci) C~D ~ : D ci) 0~ci) cl) ci) ci) ~ 0 ~ ~E.~oS~ ~ L. 4-W L.. L. ci)4- ~._~ ~.~ ~ Ct, ci)~~ ci)wy) t D~ ~ci)q_(t, mci).0ede ~>(t, ~ (t,~ ~t,:.~n(t, c5~ ~.04-N L..(t, -~-iz~t ci)l (t,(t,~~~q t, (t,(ci>çt,~ ~cl c~cijt,c 0 4- ci) 0 ~ D~ o Ri 0. t.1w0 (t,wci) ~ (1) 4- ( ).~2 ~ ~ L. (t, 00G) 4-4- > ~ = 0 ~ ci) (t,.!~ -o (0 ~ 0. (t, ci) 0 0 ci) o.0 -~ ci) -~.0 ci) t) 1D Cf) ci) 0 ci) :2~ (t, > t)>0 00ci) ~ ci) 0.5 N ci) 4- ci) ~ 0 ~ ~_ >ci) o -~ ci).0 ~ 0ci) (t,0 -a (t, ci) 0 0 cl) ci) ~ ~3 :~ 0 4- ci) ci) ~ ~ :~ S ~ ci) N 0 u 0 ci) ~ -~ ~ Nci)5 ~t, ci)~ ~ ~ ci)~1c 4-Qci) ci)tt, C.00~ D c~ c ~. ~4-c~ ~ LC4..~.0cici ci.1:= > ~ (-) -~ -~ S ~: ci) ~) ci) ~ ~ ci)l.0 5~ci >(t,,_ 4-0(0 D 4-N ~ (t, ci)0. 0~0.ci) ci)ci~(0 0> D-~D Mci)0 0>cy~ ~ cci) ci)(t,~~~ ci) ~. N >ci)4-ci) ~ ~tt3~ t34-3W 0~ci)(t, ~~t, ~00> ~3ci5 (0 ~ i~0~ci)~ >~3C.0 ~- ~ ~ ~.0 ci) D~ ~ t; g- O(t, (O>L.. ~ (t, ~ t;ci)4- ~2d~~ ~5-~E~ ~ ci) ~ 4- C0~. 0 ~0ci) W(t,~0 >(t,._ E~t;ci) W>c t;0ci)0~ 5~:=~.0 ~ 5 ~ ~0. ~4-~Ç) ~ 0D~ >ci)04- ~ci)~l. ~ 0 0 ci) 0 ~ ~ -~.0 ci) ci).~ ci) Wo~._~_ ~ ci)0.~~ ~ 00N0 (.1)~ rci~cu ~ q~h (t,w00.+-.~c: ci) 4- D~ > ~ ci) ~ ~_ cv 0 > ci) U,D~ 3~~0. Oci)0ci) 0(0 0 ~:~r~j 0 ~ 4-~ ~ ci)d00 ~-ci)ci) ~ ]~t,>o D c~~c3~

340 aj ca Lfl u rc, f0 f0 f0 f0

341 cc ~ E~ ~ -~0~D~ 0 0 L ~ c~~o ~ ~ ~ 0rQ~ c~ =0~(\itr3 (~0~C0 0E.~ 2>m.!9~ ~~çoec CC~ (U~~ c\j N L-. Øcrr~3 ~ o c~ E ~ 0b~ ccd>~ u~5-~ o~e~~o c~--~0 ~ ~ot,0 ~ ~ (~ ~1 ~ c -~ ~ ~ 0 -~ ~ 2 ~ 0 0> cc~-~(d 1~~ E-5~ Q)0~Q L~ G)0~ G(0C~ ~ ~0~> ~ (_) ~ ~1D~~O 00 ~ 000c o0(o._ ~ E ~ : o -D ~ (U 0 > 0 ç~ ~ o ~ ~ E~~ 0 0 v~cu ~ ~ ~ (1) ~flc ~ (~c EroOc ~>~~co ~,_o- ccn 0 ~ 0 0 a) 0 c U c -~-~ 0 ~ o ~ c --Oo rororo0>~_(~cor~ro > L c ~ - o U00~ -D~Ecuo000v,0 00 ~.~0r~0N>O>~0 0 c c.c L,0.~2 0 r~0 c 0 4~ u, c ~i3 c c ~ ru ~ ~ ~-~0 CI) (0 Cl) ~ CI) 0 -~ c > ~ :~ ~ ~ ~ 0 ~0 -~ 0 L :- ~ c0c~0c -~0 0-~~ o ~ ~0D0c(0 0-c 00L~c0 ~udc 0~0u~00-~ 0>cooru ~ 0 o~ : ~~ -DO ~ E~O~E(0 L~0 - c~ C ~H c,-~. -~ -~ ~ > 0 (0 Cl) CI) 0) 0>0 _ DooQ>o~3 C\40- ~ i ~0-0c~, 0c~->~~-5 ~ ~3 c 0 cn C ~ ~ ~Otj~OO_ c j -~ ro D ~ 0 ~0OQ)4~Q)~ c>~_cut4.. 0~_L)U)c~_ co-- OM ~ LS~ ~r0 D~>~~3 ~ 0Q~~0- cq~~d~ ~ -~-!E OQQ Orij ~ ~l) -~ o0-0ro~~~~ ~ O no rij -E no D~ 0 c > ~ ~. C1 ~ CI) c - ~ 0 0. ~ Cl) (0 ~ > ~ c U cj~ -4- ~c 0 c ~ij CI) ~ ~ 0 1 ) ~ no CI) ~ CI) fl3 ~ ~~ c ~ ~ 0. 0 u~5 CI) S0co~~ru ~ci c~ o~ c -~-~_noo -~0ro~0 O0~U~ 0. ~ ~ 0 -~c -0~c~- c~ ~5~ ~0 (00 ~-~c c ~ ~O_~oQ) 1~ c~o ~c~oc0 0 >c~ro~5t~o~ -Oo~ ~ ( ) 2~CI) 0 c 0O0 ~c5 ~OD4o c0r00 ~ O>~5O~ocO ~ Ç~5 O~tj 5~1co~ c-4- ~ Wij) -~ c -D LCi~ c~c~ ~aoo2 2c >~3~o~ t1~ cooow >~ > ~~0 0 ~ w ro c 0 > :=- > Lo ---- CI) 0. ~ 0 0 ~ 0 0 w > S ~2 -~ Ç~ ~c~ ~ c~0~ -4-0 c -~ -~ c CI) Cl) -~ 0 rij 0. 0 c ~ -o ~2 c 9oc c_><roro 0) 0~ ~c0cc:o0 o - Oo~>~- 0- ~(0(0(0 ~,, w f~e. WO~ÉoOco ~E~Qoro~~ c> ~ :_l ç~ ~ ~~~o0 0~c ~ ccono ~o>0~~o00 ~ooc2~~~oo oe0-2o~-.4.~ ~EE5ro 00 0 ~c - rn cc1~ ~ c -~ ~ CI) -c Y no > -D -~ c L_ c c c CI) CI) c >0(00 ~ oco~~0 Wro :=~0-0-o:_ >roo ~O~oi~zc~ OOEro0-O&0 ro ~OO>M

342 t 1) t 1 t....r

343 C ci) (D C > L~ Cci) ci) rt19_ OD~C ~- ~o ~-CO.. O~O ci) O.~-L~) > -l-~u, 9-. -~ ci)t3 ~ 0Jc ci) w 1 ~u~c ~~ci) -~ ~ ci) cl,d C ~- ~ > ~ :~ -D.2~ rii 00W 0 0~t~ ) >cdct3._l_c Cru L. ci) N.C -~ ci) ci) ~ W > C ~.D - CL) L. (0 ~ C WV~C Cü,Cfl. Crt3(00~ ci, 9-D~ci) ci) cl) 9- C D~ C 0 (0 v, ci) ci) ci tz ~ t!) ~3 (/) Cci,ci~ru ~Ccl~C owcl~c.9 0 ~ -~ ~ ~ 0 > ci).~ ~ 0 ~ W~C ci,.0 ~>ru 5ci)WN2.9~_~~ci)> ~-o ~o ~ Oci,ci,o (1) D ci) C, ~ ~, ci) C C ~ V~) C ~ ci) (0 ci~~ ~ ~> 0 C r~.0 ci) (/). ~0 C ~, -~ 9. ~!.~ 9 ci) ~ ~>O0 C.9-0 -~ -~ ~-1 -~ 0 ~ ~ ~:=-c4ptl >(~0:~S92~ ~Cci)Cci) cd~~3 -~.9-~0ci, ~i,w>c~~ -..Mci,WrO W~9-v~W-0 4~ci,W>.~ ~.9~0 9-ci, ~ ~ ~CCci,.0 ~ C ~ ~ ci) ~,) C/) ci) 0 (0 C ci) (0 EW~ WL ~ ~> ~ ~ ~ ~~.QCC~ci L.~ ci).0 C ~ wcdci)~.0v,(0o 0 ~C~ci).C_ ~ > w.c D ~ (0 ~ 0Cç~±~ <~ ONO>D ci, r~i C 0~ C ci, - 0. ~ 0) CC0~~ ~ >>ci)~ 20 -~-~ Q) -~ ~- 0~ (0 O ~CW CC~ci,._0 ci) C c~ 0 ~ ~ ci) ~ 0 k.. > -~ 9- ~ Sci)Cci~0 ci) (0 (T) Z o. -i--~ C 0 ci (1) w C~~WOci) C >< ci)(oct:00 C.9 0 ~ C t) 9- -o cii C -~ ~3 ~ ci) E 0 ci) -o ~- > ci, tf O ~ ~ 9-~0(T)~ C~ ci)cii ~ -~-~ci ~~ci, CM c 9-~(0ZC 0 C9-~J_D D(0 O 9- ~ bc ~oci,c_dci, 0~~-Dci, C ).~=, u ~ C > L) 0 ~C ~ ci) 0 ~ ci, ~ ~-. ~U-IiI W ~C~(OC~W ~~ro : ~CCu)9 (0V~>(0CtZ >0) ~ ~ ~2 N~ci)9-C ~ ~)U) D W~~ 1D~ci, 0) ~._ ~ ç) ~ ~E.~Qt) ci, W~ci)~ O ~ E~ C>~C ~ t) ci) C ci. -~ D ~5 ci) ~ ~, ~ 9- :~ C~O~ ~C ~ ci)~0 C ~ (0 (0 4-.~2.9 ~ ci) C ci) V) - -D 0 -D ~ ~>.0(0~C ~ ~ D. v~0~-jc~ -~ _DO a ~ ~.9. ci) 0]~>W C.0 -~ ~, E ~, -~ C C W ~ C t) -o 0 ~ ci) (0 ~ ~ ~ (0 t) ~ ci) ci) (0 ci) ~ ~. (0 1) C C :.0 > -~ > ci) C ~ C 0 WW~(00~ W0~~ ~ ~ ci)0~-c D 0.~ 0 ~ -~ C ~. C ci) ~ ~ 0 C ci).c 9- > Cl. ci) t4= ~ (0 ~ ci) ~ t: 0 (JCC ~- ~0ci) 0 NW~C~g (~ ç~j.0 ~.ci),~w ru0~ t)_~9~ 0 ~ ~ ~ C ci) ~ 9- (0 ci)... ~ ci) ~ ~D 009- ~ CI O ~0~ Ç) C ~ Q C) Oo cl)~3g(0~(0~) u> i.. oo ~J ~~ Cru ro (1)) rcici,~oci,v~~e~ ru c~ > oru0

344 (0 C 0 (13 0~ W -~ -f Cd~ ~ ~C 1:3W (0 ~ (D~ CC W - ~~~LQW WO WWW 0 Zw -~ ~_ L C W (0(OWW~ W~. rorow ~. E~-~o >C ~i~ W -~ ~0 > D~ GJ 0 CL)~ ----Wo CN> ~ W ~ oc~~-o CC~ -zow_ WOW~~ WO0 ~)-~W WL~ 0 L(~)U ~ 4-~ C W C W 1 W W C C W ~CQ ru~0 O_~-~.. >r0 ~ > -~ C c -i-~ W E (1) W --~0W ~ -~ ~ N C 0~ 0. ~ (0 S~L)i~ -oe> (0 ~0ro W -O ~ > -~ -~ - :- -~ W~3W~ W~ ~~0 ~ C ~ C W f13 C 0 Q) W~-~ -W O~L. :~~~W:z~ c > W : ~ -~ ~. W -~ ~3~jW CWO : c ~f) 0 -;-~ 0 ~C ~_ C - ~~ Ç)~~0 ~W ~ C C -~--~ o o~ W W W N0 ~ -~ ~ W C C ~ W 0 0W 00W CEC~ c~~c ~ Wç0C LCWC > 0 > -~ ~ ~ 0~0WW ~ C ~ -o ~ > E CC~0 ~ (0 C -~~ W ~ (0 W 0(0CWWW ~-WCXJ > 0 > 0 ~: 0 ~ 5.!9

345 ~çj~ i fl3 r~i c fl3 11 Al Al A A ~ILV~ VI ~ ~ G) E2 G)~W ~ ~ ~-.~ MU~ ~inw~ ~ W cl) -~ - cl) -~ -~ -~ -~.0 Cl) fl3 W-0 Cl) > -~ ~jw W W (t) cl) 0 cl) cl).2~ c >- W cl) -t- (0 o(0lfl 0 fl3 S -~ o c ~ c: ~ L> fl3 ~ 0(0.0 D -~ o~ ~) Q~>~ -~ t ) 2 ~3 -~ ~ cl) C cl) ~ cl).0(44) ~.. ~ ~ Qcl) WW t~ ~ ~ 0~ -~ ~ -D L. (0 0 4::: ~W W L >-D W W~-~ OWWco ~ ~j5~ -~-~ O~-~5 ~ -~ (~t) (~ Lf~ WW (13 ~ 1 > w c 0 (0rclu~ > W.-~ ~ ~ (0 :5 -~ (t)qw0 W~WL~ ~0 2 W.0.0 ~ o _ (0 W ~.4~3 ~ (0C ~3u~= t3 (00 (0 ~ 00>W~j~ ~W 4:1) ~ >~ ~ o W 0 W 0 ~.~2 W D 0 ~ -o C :-~c ~j ~ NW~c -c~o~~ ~ C 4~ cl) ~ W W Wc~~W ~.0M ~ ~ ~o -~ QW> ~g L (0.0 W(4P~ W 0 W~C0 u c -~ ~; ~- ~WD 0(0 ~ (0(0 WW 0W WW 4:20~ Q~CX)~ (00 0 r-~ t ~ )W.0.0 r j ~_ C~) ~ 0 (t) c 0 ~_ D 0.0~ 0 W~ ~~(44)~Ç) t:c:co 21 :=- C ~Q 0 fo~ 0 Z W ~ ~ ~ W~0 ~5 W -- D ~0 C -o -o ~ 0 cl) ti 0 ~ W~(0~0 WWWW 4.~l (0 -~ W (0 >.0 -~-~.C 0 ~ W >~_~ ~ oc ~ W g~ ~s ~ g ~ W -~ ~ 0 0 L_ W -~ -0 W 0N~W N~(0 Çts ~u WD(0(0 0.0c 0 Wo~ W~ C ~0o ~0>(0 0>o<o O0_~ ~2

346 (ci ci)~ ~0 0 ç~ t ~ (ci (cit1) > O_~ t 9- ci) t ci) 0 -~.~ 1~) >~ ~ ci) fj) t 0 0~, t. - -~ -~ ~ 2 ~ t o ~ ci)~ L)t ci) 0 t._ç) ci) ~-0 _0 t ci) t ci) ~ ci) tt toicici) ~_ci -> ci) -~ -~ ci) 9- ci) ~ ~ 9- ci).2 cci ci) 0~ t,, -~ ci) ci) t -t -~ -~ (citj t > (ci. (ci ci) t > 1)t :~ >1) > ci).-~ 0 udci) ci) t,, 9- ci) q 0uci) t t ci) OM.t t t ~ - ci) ci) D 0 > o ci) t 9- >. t ci) t >Ww> ci) t -~ 0.t ci) t (ci > ci)ci) ci) ~cil) t 9- ~ = ci) (ci >01).~ 0 9- > (citt Dci)ci) > (ci.9 t 0 (ci ci) t -t t.. t.- t?) ci) 0 t ci)ci) (ci Ei~> t- (ci~2 ci) ~- ci) -~ ci) t 0 -~ 0 ci) :- ci) ~ ci) 01)-s ttci) 0 (ci -o t ci) ~ > - 9- t- 0 (ci(cit > (ci 1) (ci 0 t (ci(ci >tt ci)cici F-ci> t ci) ci) t ci).4-) (ci (ci E ci) 0 ci)t cl) -t ci) ci).~ 9- ci) tt ci)t ci)(ci 0-0 1)t (ci t> (citz >.~i3 (fl1) -o ci) D~3 0 -t ci) t~ Cl) t ci.)t 9- (ci ii ci) 9- (ci 9 t t 0 t tci) 01) t.) )(I) t-t 1)t- >0 0 0,~ t- t,, J ci)(ci -D ~ 9- (ci9- ii t cl) til t t t cl) 0) D W Wt -~ (0 ci til ~ W~q to Dcl) ~ij WO EcL ~ ci ci) ci).4~3 t,, (ci > ci) 4-) t (ci t 1)t 9- t,, 4-) ci) 0 ~.2 (ci t-..t DQ) ci) 0 D.0 1)ci) ~ 0 -D.9 9- t ~ci) (fici) t Ot 0 (ci (ci(d ci) -t >-~ -D (ci t 9- Ot t- D 0 0 O(ci 9- ci) -c t D -D ci) 9- t 1)1) >ci) t := 0 ~ N~(D ci) ci)~ 9->ci) t t -o ci)t/,(d 0 ~ torci.t t- t- 9- ~ci)ci~ -o t 0 ci)cit 0 t- 0 ci) ci) ci)~~ 0 ~ ci).~2 t1)t ci)9t t-1)~ 1)0 ~ tte 1)(cit- E>o t- > 0 ~ ci)oci) :i: 0 0 ci) ~z ~ t- ~1)O 1 ~ 0 ~~ 0.:t~ t-t 9-1) t- > -~ t > t t 0.2:! -~ ci) 0 ~ 0.~,-~ 0 ci) t- ci) t ci) 0 Oci)Nc, o 9- t t,, <0 1)!9~.ci) -~, Çci)0 ~ tt 0 ci)tci) (ci t 9- (ci t (cicit?~t-d t->(ci1)ci) 0 ~ ci) ~ ci) 0 ~.0 -~ -0 -~ ci) t 0 0 ~l 0 (ci t 0 o ~ >.~ ~ _ ci)~44)lt- ci~ ~-ot0 ~ (cit~-~ ci)ci) (cit,~~ D 0 > t- -~ t~ t~ ~ ~ ~ 0 ci) ci) ~ t -~ 9- t 9- -~ ci) t- 0 t QOci)(DO t- 9- -~ (ci ~ 0 t- ci) t- OM 9- ~ 0 t ci) ci) 0 o > 0.0 C 0~ ( ~1 (ci t (ci 0~ ci) -~ -D o C\I.~ 9-(ci ~ ci) - E E t 2 ~ 1)ci)~ ~ -~.~ ~ ci) 1)1)1) -D L~.4-S ci) ci(ciwci) ci(cicl~ 9- cl) ci) ~ - -o N CI).~-o ~5~.C J ci) -~-~ ci) ~ ~ -~ :~.0 ci) (ci ~ -~ ( ) _Q -~ > 0 CD 1)01)>- t -c ci) t o tci~u1)~ W -~ D -~ > -~ ~ o ci)~~0-~ t > (0 ci) ~ -~ 9-0 > CI) t -~.t E ci)t~~ -ci) > 1~E -~ ti) ~ ci) 1) ci) t (1) ~0 9- L (.1) ~ t 9-0 CD ci)9-~0ci) -~ t (ci ~ ~0 1)Lci)ci)CD 0 ci) L 0 t 1)ci~ (0 ~ t -D 9- > E 0 r~ t ci) ci Cl) ;~>- L) > o ~ t1) t- L 1)1) Zci) 4-) t 9- t-t 0 1).9 ~ 91) ci)0 9- L t,, 9- to ci)o 1)Ç) t-t,, ci) 9- > t) Ot).0 ~ ~j3:t~ >~ 1),) 1) 0; ci) 0 t tci) 2 ci) t,,.!!? o~ t 0. ci) t O t- 9- t- O 0 ci) 0- > O > t -~ ~.o o t- ci) O tm 0.(ci1) 0 ci) ~52 ~ t t- 1) t- ci) 9-..t ci) ~ ~ t t- 0 t -~ 0 ci) O 0 -~ ci) ci) MMt: ~ ci) t t ci) 9-0 (ci9- ~ >(ci 9--tt 9 ~ L>1)ci) 9- t 2 o. D (ci t,,t-oe> (ci ~ -t ci) t > > ci) -~ ci) -o := 0 0 (ci >- ci) t t :=- ci) ci) M :~- t- -D 0 M t 9- t- ~ ~ ci) 9-1) -~ t(cici) ~-, -~ ci) 0 0 ci) t S t 0 -t ci) t- ci) t ci) 0 t t-tci)t 1)1)t,)O1) > 0 > -~ Oocci ci) -D t t- t (ci ci) 0 ci) 9- (ci ~!.o ~ t (ci > 0 t 0 t t ci) > t- ci) t ci) ci) -t 9(ci (ci M t. ci) t t- 9> «t 4- ci) 0) t -~ ~0ci) -t 04-) (0 ccl> WE 0 (ci -~ ci) > 0 (ci 9- t 9- (ci 0 (ci~- ~ ci) t- t t ~0 - (ci t ci) 0 t ~ (ci ~ -~ (ci ci) - > t ci) t t ci) ci) ~ ci).% ti~ t E-~ 0 ~ ci) -~ = (D t 9 -o t.t (ci D -~ t. (ci t) N ~ : 0 > t CI) t- ~ ~ ci) 1) O ci) (ci (ci 0 4-) >~ ci) ~ ci) (ci ci) t 0 (ci t -0 ci) t > ~ ~ ci) (ci t,~ ~ 1)~>~.9-ci) ~ > 0 t.) t ci) ~ ci) ci).~ ~ -~ -t ~ 0 ~ t t- N t- ci) 0 0 ~.0~O~0 >(ci ci) > ~ > ci) t,-, t 0 ~ (ci ci) 0 t ci) > 0 -t.~ (ci 0 0 D 0 O- t-- -~ t->t-t(cit1) ci) > ci) o ~5 ~-.:~ ci) O ~ 1)0 t -~ ci) -~ ~ ~ 5 (ci ~~to t.!!?. (ci ci) 0 ci).2 (ci ~ ~ -~.0 0 (ci-0 o d~ g~.~. ci).9.9 ci) 4~1 tt (Dci) ci) >t ci).2:!t t--~ 0 t ci) >~ ci) 1)Dtt 2 ci) ci) ci) ci) -~ >.0 0 ci) ci).0 ci) -o 01 ci) t- t- 1) -t 0 0 ci) t t- t ~ ~ ci) ci) CI) t 9- ~0 > ~ -~ t t ci) - (ci ~> >1) - ci) 0 ~ 9 0 t >.9 ci~ ci) ci).t t4-,(ci - ci) -o S -~ R~ t- ci) t- 9- Oci)~~ (ci > >- ci) ~ 4-) t,, 1)(flt-1) ~ ~0 -~ ~ ci)t-oci) t,, S ci) ~> 0~ -~ ci) _-t -t ~ ~2 -~ 0 ~: t- 4-, ~ 0 ~ Ot tt-t-~ ci) c) o -~ ci) 0. ci) (ci.~.., > (ci ~ O ci) 0. 0 ci) t t N ~ t- ci) -~ t t- t o-..!2 o t,, ci) -~ O(ci(ci1)1)0W (ci 9- (ci t Do 0._ >.0.0 cci o..9 E ~

347 4-~L c 0 w ~ G) T ~ ~ r00.~c cc7~.9ru ~ ro 0 c ~~~jroe 3 z >w~o ~Dcu~ruG, ~ -0~u c: ~ ~U r~5 ~www ro T_ w U) Lf~ ro 0 S ~ 0 Ci) L Cl) U~ (13 ~ cc~r~j~ o 0~CQ~L. c u~ >oru ~) ~00(4p~ 0 ~ E G) c F J ~ (13 ~ Q ~ts :~~ww Cl) CCl)0r13-~ ~ r~ o~~~wwc 2 o~w~cuw0~ ~ ~ -~ cl) ~ we~~c f0 L... 0 ~ -~ 0. C 0 Cl) 0 (0 ~ -t~, C w -~ c,~ Ci) - 0 ~ ~ -~ ~ c0 w9_0 (~~) w ~ C-~0 c:. ~0~_coc~0 ~ > > 0 () ww ~_c.0 ~ 0 (0 ~.~ cv Èow~ru (0 ~ ~ Cl) C ~i3 W~~L_ClP w -c 0 0 ~ ~ -~ 0 ~) Cl) -~-. (0 w ~J ~ w c Cl) Cl) q) 0 : (0 > ~ ~ S ~ ~ ~ ~wuw~0 ~ c tz i, ~ ) (1) 0 0ru~ w~.- ru~ ~c,,li)~ ~ w 0 u0.~0~3 (0 -~ Cl) Cl) U~ 0 ~ ~ 0 E v, > ~ cd~wrul 0 ~j w.e0..0~ ~ 0 Ci ~ ~ -~ ~, ~U o. ~ru~ ~> ro c C: o~ >cru- ~ 0w-~c~ruw~ tnc w~~eo~0o c3~ (0 ww:~ruw ~ ~0 Ci) 0 ~ 0!9 > -o -t;~.0 (1) ~0 = -~ ~ w E ~ ~ ru.0w-~~ow0 ~ ~w~o L. ~ ~ ~ w>-~~oeoc~ Q w w> W 0 :~cw~w Ci N 0 ~ w ~2 ~ c w 0 ~ o 0 w w ~- c c 3 ~.9, ~ ~ru ~ f0~cwo0.~ ~ ~wruwc~.9. C w~-~- c~po ru ~cv w~-~0~ ru~cco~wu inw ~ w oowco > 2~ 9~0 ~~c >ru~ru._~~v~_ 3 ru ~ w.9.9 :~o~ w-0rucruru - ~ ~ ~ w ~â~:2 ~ c~-w o~-~~-c> ~i~~ruwcw rueo~-~ Eru w- w-i0-~-f L~ ~0 L. > L~ -~- := 0 -~ c ~ 0 ~4P ~ (0 c ~ T)) ~ -~ Cl) w wruw 9 <~Zru.~ rur~(u9,._ ~~SE0~~_>.9> ocûo~ w - w ~ 2 w S 5 0~ 0 := w 0 -~ 0 9 r-~~ -~ o ~ c ~ Cl) ~ 0 -~ 3 w t~ ~ W E~ w -~ w -oru~0 0 w M 0 ~ ~ru~o~5 ~-i Ci v c.9~ ~w w c w w~4-~~~3 --~ uw cv 0wLc~cw cl) ww ~ ~ >w.~ L~-0 c 0 ccoc~ Ci c ~ru w w ~ ~ 0 0 ~ w -~. c w (f) E. 0 t3 -~ -~0~ wru~~ru5 ~ ~-c 0 wwc~3 Ci ~ cwruw~ 0 w ru.0 ~ w w cv > 0 w 0.i... ~ (I~ 0 -;-~ -~-~ -~ := ~ w w 0 ~ u w ~ w C~ ~ ruw 0 ~c~ru.- S 2 ~ cwwo ~ w w S ~ +~ ~ 0wE~ wc D u>~c 0~ c~g)4-~c0 ww~w w E oruwc~~~ ~ ww wcu L~w9 ~ 1... Ocwcw c c c. 0 w~.oru ~ -dc> t -~0 0w 0 0~ c~-~ ccww ~gww 0 - c Ci ~ESccS> ~ -~0~ ~ cv wwwru ruw >0..(0~ o0.~ ~ ~-o0~ w~ww>ww ~0c~wt~cY c~~~0~ww w L w ~5 (0 0 c 0 i -~ 0 w ~.c := ~ c W i 0 c>t3cww 0 c>o._w w ~ >woe~e~.~t3w0.~>0c~ wruwwo-~ww cv 5~S~ S~3w (0 ~ -~ w 0 w c.9 w.. ~ ~ 0~:2 ~j ~ N ~.. w w 0 ~- 9 L 0 c.0 w -~-~ w -o w c w ~ ru 0 : 5 -~ 0 c 0.c w c 0 9 w c 0 0 -~ c > 0.c 0 ~ 0 c uc~ucwc~5 ~Swcw~~-5~ ~ ~ ru.2 ru~w~ Ci ~ o>35i~>o.~c cv ~0 ~0w (13Oowccww~~ 0 :~Coru~~.9~0 0 c.9~oru0ru ~- w ~ w w > o w T (~ -~-~ L~ Ci ~ ~ c wl~:-~5o~ ~ c0 S. ~~0o~Ci :;z CL~cw~ ow~l~l.0 w w ~ w c w ~ w w.~ E w ~ Cl) w 0 0 C : w o ~ w -~ 0 -~ ~,. --~.o ~. c c -~ ~ 5 ~ c (0 L voo~5~wocl) -0w wc~3www a~ ~ o > ~ > ~ c ç~ ~., -~ c 3 c o o c o ~J) 0 ~ c ~ c ww~ cv._wow cv~ ~~5±~ru0w ft~ ~ o 0 c > D > ~.0 ~.0 ~

348 ci) 0 ci) f0 ~ E WLci) W-0 ci) NQ~ CcOCcI) -o W M ~0 cii _ ~ ~ CWW~Lci) wçotiooo c ~ (0 ~ c ~ 0~ ci) ~,~o~u-~ow (0>(Oci) > L~Q ~ 0 ~0 ci) 4-~ WW0E ~ >c~5c ccii0cii~j~0 f0ci)f04~ci) ~WoWEW~3 ~Cu~~ci) ~WcI)ci) ~ o~ ~.~ :5 -~ -~ 0 w ~ ~ ~ci)oci) ~ ci)l~~cw 0 ~~ ~ ci) W ai > ~Uci)O0W~ cji ~ - 0 ~ ci) c 0 w~ci > ~ N ~ ~ C3~ Ç).0 ~ WO -~ Cc0Wr0COW c ~ L) ~D5.0 E~ cii -~ CM : cr0 c o~ ~ - ci) ci) ~Oc ~3 ci) c ci) -~ WO 0 (0 0 0 > cci)00 _ 0 0 ci) ro ci)~~~uccu~w -~ 0 0 ~ 0-~> ci) 0 E ci) ~ 0 00 c2~, ~ ~-0 ~ D f0~~e~ci)~ror0w>wu cwd~ EO 0 ~W.~~(0 ->r0~~-~0~. o ~ ~ 0 >~ WW o ci) ~ 0 (Og> ~ -o o ~.b l ~ ci) -o E ~,, -~ ~ 0 c» ~0 -~ ci) ci) - O ~ E~ ~ o~ ~ ~0-~ O 0 L.. ~ > ci) 0~ 0 Ç) ~ o > ci) N O~.0 1 >~-O~ ~. > (0 ~. o WW>Oc~0O ci)0 ~ W~W Wu~0W~OWW 0 -~ ~ c ~ o o~ W 0 0,. 0 (0 ci) -~ -~ T -~ ci) ci) ~0 0 ~0 _L) 0 ci) 0 W o (0:~(D~0 ~ -~-~ WrOD ~ >~3W0t3Lo (0 0 ~ ~ ~ W~ -W0E~ N _ ~ ~.~ ~ - 0 S o ~ 0 -o -0 0 ~ (0 0~.0 ci) -~ (0 c o W~ W ~ ~ o := -~ ~0ci) ~ OW~ co~-l~w (0 W W~- ~ 0 0 ~ W ~ ci) -o W - ~ 0.0 ~ W -~ 0 -o N W~ ~ W -~- ~ o~wlw~.~ 4.~o0 0.2 (00 ~NWOW0W 3~ ci~~ ~+~-o-oeci)-~ -~ ~ -~ C N -2 ~ ç W > ~ r~j -~ ~ W ro ~ 0 ~f) -o OWO(0ci) E0 f0oq ci~~ro~= 0~ci~ c~o 0~.~WW L.L(0~EE0> ~ t~~(0ci) ~ Woç~ D W~_Oci)L~o~oo>O,~WEW ~ ~o~--~-~ W1J 00(0 ~ (0 L.. OW0~W~W0O~~ci) W~D~ W~~~D(0 LL. 0 0 ~. -Q 0 Ij cr) cf) o.0.2. ~._ ~._ ro -~

349 0 0 C c1~ W 4-, 0 0~ 0~ ( 1 çq (0 C (0 f1 C W WW 1_> L_W cl.c Cv) WW t3c~ -c W> W o ~ WL ~ W D -o 9- W_ ~0 W ~ -D 9- W 9- c > C C C C C C W cl) W W W W W W W W W W C W W 0 c c c c c W W W W W W W W W W W 9- W WCC~3 -~ W ~ ~ W ~ (1) W ~ WE~ W Ç) _C WD W 1_ ~ -~ > 0 L) 4-,.- OW0 C OWW -1- ~ W W 0 ~NC DO 0 0WC 0 ~ (0(0(0 C 4- = WWD c ~ -~ -t p 9- (1 ) <2 0 ~- (0 ~ 0 ro >rj ~ ~ W ~ -D L D ~ ~ >(0 Q D ~ C 2 W W ~0 c W c -~ (0 o 9- (1) V) -~ ~ w CD~o W ~ = 0 (0 W 0.~ L ~ ~ ~ W~ W (1) W W 0 ~0 V) > c DW 2 C W D 4-, (0 u-) (1) W 0 > W > C W W W 1 ~ W > 0 C -~ W 0W -0 > W~ 01D WW cû (0 (0 0 0 o~ W -~ W ~ jz ~ 4 0 ~ (~\J < (0 ~ ~ > :IIIi W W ~ ~ ~ D0 D W W WÇ\J W ~t ÇY) -~ 0 0(0 ><(O W 9- S o o ~ OO~ c~j r~ c W Wc 9 9 (0 C C9- (0 ( (1) (/)N 9-9- W W N W 0 0 ~1) C CC C W W 0 ~ W > W-0 >tj (1) -0 -~ C C 9-9- W Q -~ Q C D DC ~ W W> çr1 -t ~- 0 -I (N 0 c J~ W 9- ~ 0 C 9- W,~ W ~ W~ 0 4-a 4J W W 0 0 -D 0 D D _Q _o W W 4- (0 (0 o_ o~ ~- (_ (0 (0 0~ 4-4- W W w WW~ > -o W C -~ (0 (0 -~ ~ D 4-4- Ln cl) 0 Ç0 W~ -D -o (1) C Co~ Wc 0 o>~ > 4-, ~0 9- -D ~ W W o Çn 0W LLJ -t r-t (~ 000 (~Y~) Ç~ Lfl 1fl 00 00

350 0 Çn 0 ~0 Cl) (0 ci) 0~!iil ~~ (0 ci) ci) 0. ci) -ci cl).0 ci) ci) r-j 0 ci) IT 1 Cl) ci) -o ci) Cl) Ic ~ 4-1 (0 -T-, (1) Cl) ci) ci) ci) ci) ci) o ci) ci) ci) ci) ci) ci) 0 ci) ci) ~0 (0 ~0 ci) > ci) L.. -c0 (1) ci) ci Pc~J r- in - ~iî~ ~ l )) N-.0 0 o 1~ 0 ~ 1f) 0 0) > 10 Cx) 0 (Y) 0 0 ci) 10 ~t- 1f) ( ~ rq Çsj ~ f Çt 0 ~ i ~ i, i zt 3 ~ ~, 1 ~.... ~ ~f J IN IN IN ( 1 IN O r %~ D ~ ~ci) D ço.0 (0 1 ci) ~ w _ c > -~ ci) ~ 0 ci).0 ci) o -5~ ~ ci) ci) (0 o IN ( ~ WCx) (0 > >-o > ci ci) ci) > ~ -o -o ~ C ~ 0(0 -o -o - - ~ ci) ~ ci) ci) C 0. _ -T- ci) C.c w.0(0 0 0 ~r~ (0 ~ ~ > (~1~) ci) > > C V) 0 > cv -~ ci ci~ w ~ - EO 0 0 > c c - 0 DL (~JO 0) mci) -o J C D~ ~ := -~t~ ~ -~ -~ ~ L

351 Einde bijlage: Jaarstukken 2014 Steenwijkerland - Verslag van bevindingen 2014 EY (2) Terug naar het agendapunt

352 11.5. Jaarrekening bedrijfsvoering 2014 BW (terug naar agendapunt) De inhoud van deze bijlage is te vinden vanaf de hierna volgende pagina's. #####PDFINCLUDE#####ebaf758e-140a-40b9-a49d-55cbdc92a825#

353 Jaarrekening Bedrijfsvoering 2014

354 2

355 Inleiding Aan het college, Met deze rapportage wordt de jaarrekening bedrijfsvoering over het jaar 2014 aangeboden en wordt ook verslag gedaan over de realisatie van de acties en doelstellingen uit de afdelingsplannen. Deze nota wordt als bijlage bij de rekening 2014 ter inzage gelegd. De belangrijkste conclusies: Het financiële resultaat bedrijfsvoering 2014 bedraagt bijna positief. Van de opgenomen acties en doelstellingen is 77% gerealiseerd Het ziekteverzuim over 2014 is met 4,6% gestegen en opzichte van 2013 en bevindt zich boven de norm van 4,5%. De norm briefafhandeling van 90% is met 92% gehaald. De norm van 90% telefonische bereikbaarheid is met 92% gehaald. Het percentage inhuur derden over 2014 ligt met 9,3 % onder de norm van 10%. Het betaalgedrag van de gemeente scoort met 93% en rangvolgorde 6 gunstig op basis van het MKB Nederland onderzoek. Te nemen besluiten: Het saldo van de rekening 2014 bedrijfsvoering ten bedrage van toevoegen aan het resultaat van de algemene dienst. April 2015 Drs S.S. Weistra 3

356 4

357 Afdelingsrapportage jaarrekening 2014 Met deze rapportage wordt verslag gedaan van het financiële resultaat over Bilateraal is de voortgang op de afdelingsplannen van de bedrijfsvoering besproken met de algemeen directeur. Het totale beeld over 2014: Van de doelstellingen is organisatiebreed 77% gerealiseerd. Het niet realiseren van een aantal onderdelen is het gevolg van een achteraf op onderdelen een (te) hoog ambitieniveau en incidentele externe oorzaken. 1) Organisatiebrede onderdelen Ziekteverzuimpercentage 2014 Ziekteverzuim per afdeling PER PER NORM DIR/CS 2014 DIR/CS DIR/CS OS 2014 OS OS OW 2014 OW OW MO 2014 MO MO REO 2014 REO REO IO 2014 IO IO ,75% 0,00% 0,00% 1,55% 1,47% 2,22% 3,61% 3,16% 3,94% 3,85% 4,16% 4,11% 4,23% 3,99% 4,60% 4,50% 4,58% 5,62% 5,49% 5,01% 5,50% 5,55% 0,00% 1,00% 2,00% 3,00% 4,00% 5,00% 6,00% IO IO IO 2014 REO REO REO 2014 MO MO MO 2014 OW OW OW 2014 OS OS OS 2014 DIR/CS DIR/CS DIR/CS 2014 NORM Per Per

358 In het tweede halfjaar is er sprake van een stijging van het ziektepercentage. Het cijfer 2014 bedraagt 4,6% en is daarmee het slechtste percentage sinds jaren en ook boven onze norm van 4,5%.Ten opzichte van 2013 is er zelfs sprake van een stijging met 0,9%. De ontwikkeling van het verzuimpercentage over de afgelopen 4 jaren is: Historie Ziekteverzuim 2014 NORM 4,60% 4,50% ,70% ,67% 4,04% 3,95% 0,00% 0,50% 1,00% 1,50% 2,00% 2,50% 3,00% 3,50% 4,00% 4,50% 5,00% NORM 2014 Briefafhandeling De norm voor het tijdig afhandelen van brieven is organisatiebreed gesteld op dat 90%. In 2014 is met een percentage van 92% de gestelde norm niet gehaald. Het beeld over 2014: Postgegevens 2014 (t/m 30 september) totaal aantal brieven (geregistreerd) totaal afgedaan totaal afgedaan op tijd totaal aantal totaal aantal webformulieren aantal prestatie 92% De ontwikkeling over de afgelopen jaren is: % ,0 % ,1 % ,0 % Telefonische bereikbaarheid 2014 telefonie 2014 ontvangen telefoontjes opgenomen telefoontjes opgehangen telefoontjes opnametijd binnen 30 sec. afgehandelde telefoontjes in 1ste contact aantal prestatie 92% 8% 72% 50% aantal telefoontjes afwijking aangeboden voorspeld t.o.v. voorspeld % De ontwikkeling over de afgelopen jaren is: ,2 % ,0 % 6

359 ,3 % ,1 % Inhuur Derden 2014 Doelstelling voor 2014 is om niet meer dan 10% van de loonsom in te huren. Inhuur 2014: TOTAAL NORM 2014 per afdeling 9,3% 10,0% DIR/CS 0,0% OS 14,2% IO 10,2% OW 8,4% REO 2,6% MO 14,1% 0,0% 2,0% 4,0% 6,0% 8,0% 10,0% 12,0% 14,0% 16,0% De ontwikkeling over de afgelopen jaren is: Historie inhuur ,3% PROGNOSE ,6% PROGNOSE ,8% NORM 10,0% ,6% 8,4% ,4% 13,1% 0,0% 2,0% 4,0% 6,0% 8,0% 10,0% 12,0% 14,0% Betaalgedrag Op basis van een onderzoek van MKB Nederland scoort de gemeente Steenwijkerland met een betalingsgedrag van 93% binnen 23 dagen goed. Van de 389 gemeenten staan we op 6. 7