DE MENSEN VAN. Professionals in een sterke pedagogische omgeving voor jonge kinderen. Samen werken voor. het jonge kind

Transcriptie

1 DE MENSEN VAN Samen werken voor het jonge kind Professionals in een sterke pedagogische omgeving voor jonge kinderen

2 Samen maken we is een innovatieproject dat de werelden van kinderopvang, onderwijs en zorg verbindt. In dit project wordt door velen enthousiast gewerkt aan een rijke speel- en leeromgeving voor jonge kinderen. Met de ambitie om kinderen zich sámen te laten ontwikkelen, te spelen en te leren. Niet apart, niet als doelgroep, niet als kinderen met special needs, maar met elkaar. Professionals én bestuurders zetten zich in om zo n inclusieve omgeving te realiseren. INHOUD 4 Bouwen aan een team Leidinggevende Kirstie van der Heide-Güthe 6 over samenwerken en naar elkaar toegroeien. 8 Onze kinderen rekenen op jou! Interprofessioneel werken en de opleiding van jonge professionals. We halen het kind niet zo snel meer uit de eigen omgeving Doorgaande leerlijn op een brede basisschool. een mooi platform Wethouders bloggen over samenwerking tussen onderwijs, opvang en zorg. 10 Pag2 voedt zo vanuit de praktijk de ontwikkeling van kindcentra. Dat is bovenal mensenwerk. En dat laten we zien in deze uitgave. Ieder vertelt zijn verhaal: de leerkracht en de pedagogisch medewerker, de zorgexpert, de wetenschapper, de opleider en de wethouder. Het resultaat is een palet aan mensen die vanuit hun plek en rol bijdragen aan het opgroeien van kinderen. is een project van Het Kinderopvangfonds. Dit fonds stimuleert innovatie die de kwaliteit van voorzieningen voor kinderen en hun ouders versterkt. Professionals die samen een sterke pedagogische omgeving opbouwen zijn daarvan een voorbeeld. Opgroeien, dat doe je maar één keer. Kinderen verdienen maximale steun en de geportretteerden in dit magazine zorgen daarvoor. We zijn trots dat zij zich aan hebben verbonden. We wensen u veel leesplezier. Anki Duin, Gerdi Meyknecht / projectleiders Els Rienstra / bestuurslid Het Kinderopvangfonds COLOFON Concept, tekst en creatie: O2 Communicatie. Fotografie: Duncan de Fey. Portretten wethouders: gemeente Almere en Bastiaan Aalbersberg. Portretten Prominenten: Hans Roggen e.a. Druk: Ascend, oplage Wat vinden zij van? Prominenten over Je moet snel kunnen schakelen s Ochtends onderwijsassistent, s middags 18 pedagogisch medewerker. 20 Ambassadeur Wie ondersteunt, organiseert en regisseert? 22 Gaat dit wel werken? Jeugdhulp in het kindcentrum. Vertrek vanuit het vragende kind Welke rol spelen bestuurders? Onderzoek zet in kracht Wetenschappers over de meerwaarde van onderzoek. Pag3

3 We halen het kind niet zo snel meer uit de eigen omgeving Op de brede basisschool Het Talent in Lent wordt in de proeftuin gewerkt met een doorgaande leerlijn voor 0 tot 7 jaar. Samenwerking met ouders van kinderen waarover zorgen zijn, wordt bevorderd. Jeugdhulp wordt ingezet voor kindgerichte, medewerker- LEERKRACHT Door de proeftuin en de introductie van de jeugdhulp bij ons op school werd onze omgeving verrijkt gerichte en oudergerichte ondersteuning. Het gaat dan vooral om laagdrempelige en op preventie gerichte zorg. De jeugdhulpmedewerker is onderdeel van het team. Onze school heeft vele professionals in huis als het gaat om de zorg rond een kind. Overleg proberen we altijd zo laagdrempelig mogelijk te organiseren. We kennen veel samenwerkingsverbanden en deze instanties werken bijna allemaal in en rond de school. Een fysiotherapeut schuift daardoor heel makkelijk aan bij het gesprek met ouders en school, dat zegt Elleke Muller, mentor en unitregisseur bij Het Talent in Lent. Jeugdhulp was een partij die we tot voor kort als school aan tafel misten. Natuurlijk werkten we samen bij een doorverwijzing, maar dat gebeurde altijd op een andere locatie. Het kind werd uit de eigen omgeving gehaald, op locatie behandeld en teruggebracht naar ons. Laagdrempelige problematiek of opvallend gedrag konden we vaak niet aanpakken omdat we de expertise misten die ons kon vertellen of iets normaal was of juist zorgelijk. We zien sneller en méér Door de proeftuin en de introductie van de jeugdhulp bij ons op school werd onze omgeving verrijkt, vindt Elleke Muller. Bovendien kunnen we preventief werken. Als je eerder kunt signaleren en sneller kunt handelen, dan voorkom je later een hoop ellende. Ook heeft de jeugdhulp veel kennis op het gebied van groepsdynamica. Versterking daarvan zorgt ook voor minder probleemgedrag in de groep. Anne-Marie Stevens is als pedagoog van Jeugd en Opvoedhulporganisatie Entréa regelmatig te vinden op Het Talent. De inbreng van Anne-Marie brengt ons expertise. We zien nu veel sneller hoe kinderen zich in een groep bewegen, merkt Muller. Maar we kijken ook individueel; wat gebeurt er bijvoorbeeld met dat kind dat zo moeilijk contact maakt als we in de rij naar buiten lopen. We bespreken vaak tussendoor dingen, ook mijn kennis van het kind als leerkracht telt mee. De samenwerking is gelijkwaardig. Soms stelt Anne-Marie iets voor waarvan ik denk: dat lukt niet zomaar bij dit kind, want het heeft dit of dat meegemaakt. Juist de twee kennispolen bij elkaar, versterken de omgeving. Scherper neerzetten Elleke Muller ziet het eerder preventief kunnen handelen als grootste winstpunt van deze pilot. Ook ouders kunnen zelf contact zoeken met Anne-Marie voor ondersteuning bij de opvoeding en in de gesprekken met ouders is de toevoeging van Anne-Marie heel waardevol. Zij kan soms ook dingen vanuit haar expertise duidelijker neerzetten en onderbouwen. Succes zit in de laagdrempeligheid en in de samenwerking, ook met ouders en het kind. Kennis van het onderwijs en open staan voor elkaars expertise zijn belangrijke elementen gebleken van de succesvolle samenwerking. Het is een verrijking, constateert Muller. Kinderen gaan ook sterker en zekerder door hun schoolloopbaan heen. En er vindt kruisbestuiving plaats met kinderen waarmee geen probleem is. Zij oefenen soms mee met wat een ander kind moet leren en pikken daar ook weer hun graantje van mee. Pag4 Pag5

4 Bouwen aan een team Samenwerken vraagt aanpassing en naar elkaar toegroeien Als leidinggevende binnen een kindcentrum ben je vooral degene die zorgt dat er verbinding ontstaat tussen mensen met verschillende achtergronden. Ik ben begonnen met contact te maken op het persoonlijk vlak. Door mensen bij elkaar te brengen en er voor te zorgen dat het gesprek op gang kwam. Kirstie van der Heide-Güthe is directeur van kindcentrum De Aventurijn in Middelburg. Toen zij anderhalve jaar geleden - bij de start van het kindcentrum - begon bij De Aventurijn lag er een visie en missie. Die waren gemaakt door een stuurgroep, niet iedereen had daarin mee kunnen denken. Logisch ook, want pas laat in het proces werd duidelijk wie er zouden komen te werken op De Aventurijn. Wat op papier stond, voelde anders in de praktijk. Dus zijn we met elkaar - de kinderopvang, de BSO, de school en de Kirstie van der Heide-Güthe, directeur van kindcentrum De Aventurijn in Middelburg peutergroep - gaan kijken vanuit welke kernwaarden wij dagelijks wilden werken en hoe we dat vervolgens in de praktijk konden brengen. En bij dat laatste hielp ons enorm. Verschillende bloedgroepen Volgens Kirstie van der Heide-Güthe is het belangrijk dat je met het hele team duidelijk voor ogen hebt waar je het voor doet en waar je naartoe wilt. Je hebt te maken met heel verschillende bloedgroepen die gaan samenwerken. Dat vraagt aanpassing en naar elkaar toegroeien. Leerkrachten zijn over het algemeen wat meer gewend om zich uit te spreken, ook voor een groep. Pedagogisch medewerkers zijn vaker bescheiden en vinden het lastig om te benoemen welke kracht zij meenemen. We zitten nu in de fase waarin we helder krijgen of alle medewerkers ook de juiste competenties hebben, constateert Van der Heide-Güthe. Wij zien dat interprofessioneel werken op de manier waarop wij het willen vormgeven niet voor iedereen haalbaar is en dat ook niet iedereen het wil. Het vraagt andere kwaliteiten en meer tijd. Om s avonds te vergaderen, om thema s vorm te geven We zijn nu dan ook heel bewust in gesprek over wat vraagt dit van jou? In ieder geval andere dingen dan in de opleiding geleerd is. Meer samenwerking en afstemming. Overigens zijn de meeste mensen daar juist heel enthousiast over. niveaus van het kindcentrum tegelijkertijd draaien. Op dit moment speelt het thema kunst. Alle groepen werken daar aan mee en voor alle groepen moet een programma worden ontworpen, toegespitst op de eigen leeftijd. Dat maakt dat er samenhang ontstaat en dat iedereen nadenkt vanuit het eigen perspectief en de eigen professie over hoe het thema ingezet kan worden. Dat schept eenheid. Fijn klankbord Ik word enorm geïnspireerd door de verhalen van andere proeftuinen, ondervindt Kirstie van der Heide-Güthe. De ambassadeurs, de projectleiders en het wetenschapsteam zijn een fijn klankbord en denken heel kritisch mee. Bovendien zetten we door de extra financiële middelen via onze interne begeleider ook in voor 0-4 jarigen en kunnen we daarnaast mensen letterlijk meer om tafel zetten. Voor mij is een voertuig dat zaken mogelijk maakt. Eigen perspectief De gezamenlijke rol wordt op De Aventurijn versterkt door programma s - bijvoorbeeld over sociale competenties - die op alle Pag7

5 Wethouder een mooi platform Participatie, welzijn, jeugdhulp en gezondheidsbeleid zijn thema s die tegenwoordig samenkomen bij de lokale overheid. Het Sociaal Domein is de afgelopen jaren gedecentraliseerd op verzoek van de gemeenten omdat zij veel dichter staan bij de burger en de organisaties die het werk doen. Het Sociaal Domein gaat over heel erg veel: ouderen, zorg, veiligheid en ook jeugd. De gemeente is de organisator en verbinder. Twee wethouders over de rol van gemeenten bij samenwerking rondom opvang, onderwijs en zorg voor de (jonge) jeugd. René Peeters Alles voor een goede ontwikkeling Ik zie het interprofessioneel samenwerken dat voorstaat bijvoorbeeld terug in de Almeerse Stedenwijk. We hebben in een wijk waar veel mensen wonen die het niet zo eenvoudig hebben de brede schoolgedachte doorontwikkeld en nagedacht over de combinatie opvang, school, sport en buurtwerk, ook voor het jonge kind. Aan het woord is René Peeters, wethouder in Almere met onder meer Jeugd & Gezin, Sluitende Aanpak Jeugd én Onderwijs in zijn portefeuille. Wij willen als gemeente medeverantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling van jonge mensen. Dus moeten we ook laten zien dat wij álles in het werk willen stellen om goede omstandigheden te creëren. Een omgeving waarin kinderen de kans hebben zich optimaal te ontwikkelen. Hoe jonger hen die kans wordt geboden, hoe beter. Om die reden ben ik ook een voorstander van kindcentra. Natuurlijk moeten ouders de vrije keuze hebben of ze hun kind willen plaatsen in een kindcentrum, maar ik denk dat het voor de ontwikkeling van een kind heel goed is om spelen, leren, sport, cultuur en zorg vanuit één plek te ontvangen. Zeker voor de kinderen die iets extra s nodig hebben. De gemeente Almere streeft er naar om opvang, zorg en onderwijs veel beter met elkaar te verbinden en daar ook zo vroeg mogelijk mee te beginnen. We willen alles uit een kind halen en er bij zijn voordat er mogelijk problemen ontstaan. Vanuit wordt er goed gekeken naar samenwerking, ook tussen kind en begeleiding. Waar het nog te vaak aan ontbreekt - zo blijkt ook uit onderzoek - is een goede band tussen medewerker en kind. richt zich op de pedagogisch relatie. Via verschillende professionaliteiten die worden samengebracht. In Almere werken wij graag samen met, een mooie kans om te leren van de praktijk van interprofessioneel samenwerken in combinatie met de inzet van wetenschap. In de proeftuin in de Almeerse Stedenwijk praktiseren we niet alleen de doorgaande ontwikkel- en leerlijn van 0 tot 12 jaar, maar zoeken we ook aansluiting met de buurt. Op die manier nemen we een hele wijk mee in onze aanpak. Ruud Grondel Spelend ervaring opdoen, daar leren ze van Gemeenten kunnen voor de kinderopvang een goede partner zijn om verbindingen te leggen met het onderwijs. Dat vindt Ruud Grondel, wethouder in Diemen met onder meer kinderopvang, jeugdzorg en passend onderwijs in zijn portefeuille én lid van de Adviesgroep van. Het leggen van verticale verbindingen is essentieel in de organisatie van de voorschoolse periode van kinderen. De kwaliteitsverbetering in de kinderopvang is de laatste jaren enorm, maar wordt pas effectief als je ook de verbindingen naar andere organisaties rondom het jonge kind legt. Al in de jaren 90 zag ik in de praktijk als wethouder in Amsterdam wat voor effect het heeft als kinderen de eerste jaren van hun leven achterstand in taal oplopen, of vaardigheden zoals in een groep functioneren missen. Na instroom in het basisonderwijs blijkt eigenlijk al snel dat die achterstand de rest van hun leven bijna niet meer in te halen is. Heel triest. Sinds die tijd ben ik dan ook warm pleitbezorger van het organiseren van goede voorschoolse voorzieningen. Daarin investeren is belangrijk voor de ontwikkeling van alle kinderen. Zij hebben recht op een rijke speel- en leeromgeving zodat ze zich kunnen ontwikkelen en hun talenten kunnen ontdekken. Spelend ervaring opdoen met leeftijdsgenoten, daar leren kinderen pas echt van. Een gemeente heeft de kans om partijen bijeen te halen en hen te laten zien wat samenwerking oplevert. Partijen komen - als je ze als wethouder uitnodigt - tenminste één keer langs om te horen wat de wethouder van hen wil en hen te bieden heeft. In die ene keer moet je de mensen overtuigen dat ze samen iets moeten rond het jonge kind. Het komt vaak neer op wat ik noem het samenroepend vermogen van de wethouder, overtuiging én overredingskracht. Dat doe je met middelen, maar nog meer met het inbrengen en delen van deskundigheid. Daarvoor is een mooi platform. heeft pilots in twee gemeenten, Eersel en Almere. Kernvraag in die pilots: hoe kan de gemeente haar lokale jeugd- en jeugdhulpbeleid zo inrichten dat kindnabije zorg ìn de reguliere voorzieningen plaatsvindt en professionals op de werkvloer samenwerken? Pag8 Pag9

6 Onze kinderen rekenen op jou! Interprofessioneel werken vraagt niet alleen wat van de praktijk, het vraagt ook het nodige van de opleiding van jonge professionals. De Katholieke Pabo in Zwolle is dagelijks bezig met het vormgeven van een innovatief curriculum en heeft een duidelijke visie op toekomstgericht onderwijs. Een interview met de voorzitter van het College van Bestuur, Jan Heijmans. Kinderopvang, peuterspeelzalen, zorg en basisscholen groeien steeds verder naar elkaar toe. Dat vraagt een andere samenwerking tussen professionals, ziet Jan Heijmans: Als Pabo hebben wij ons de afgelopen jaren sterk ontwikkeld. We leiden niet alleen goede leraren op, maar zijn nadrukkelijk ook bezig met kennisontwikkeling en innovatie. We stimuleren schoolontwikkeling in partnerschap met elf schoolbesturen en ruim 300 basisscholen van de regio Apeldoorn tot de Waddeneilanden. Elke ontwikkelingsvraag mag hier gesteld worden. Inspiratietafels Uit de veranderende vragen merkt de Zwolse opleiding dat passende antwoorden niet meer binnen de begrenzing van het basisschoolcurriculum te geven zijn. Dus is de vraag: Hoe moet het leraarsberoep zich verder ontwikkelen? actief opgepakt via inspiratietafels. Daarin denken we met verschillende partners na over een visie op de ontwikkeling van 0-14 jaar. Voor het jonge kind hebben we hem nu redelijk scherp, voor het oudere kind op het breukvlak van basis- en voortgezet onderwijs liggen er nog de nodige puzzels, ziet Heijmans. Een school is niet alleen een leeromgeving, vindt Heijmans. Er worden hogere eisen gesteld aan het leraarsvak. Scholen worden steeds meer gezien als instituten die een aantal beproefde interventies in huis moeten hebben om kinderen verder te helpen in hun ontwikkeling. Daar moet je in de beroepsontwikkeling op inspelen. Een waardengeladen beroep Hoe rusten wij de professionals van morgen toe om talent in de dop te herkennen, welke voedingsbodem moet de school van de toekomst bieden en wat doen we met echt toptalent? Dat zijn vragen waar we ons als opleiding mee bezighouden, schetst Heijmans. De school wordt in toenemende mate een ontwikkelcentrum, waarin veel functionaliteiten aanwezig en slim gekoppeld zijn. Het gaat verder dan integrale kindcentra. In mijn ideaalplaatje groeit de voorziening mee met de ontwikkeling van de wijk. Heijmans vindt dat leraren meer betrokken moeten zijn op wat er speelt rond het kind: Bij jonge kinderen gaat het dan vooral om de ouders, maar dat verschuift langzamerhand naar vrienden, relaties, wijk, buurt, club, stad en internet. Heijmans ziet een belangrijke rol voor de leraar: Als je professioneel bezig bent met de ontwikkeling van kinderen dan ben je bezig met ontwikkeling in een gewenste richting. Leraar zijn is een waardengeladen beroep. Daarom werken we aan het ontwikkelen van vakmensen met een sterke professionele identiteit. Hart voor onderwijs Dat vraagt volgens Heijmans drie dingen: In eerste instantie moet je een goede pedagoog zijn met hart voor onderwijs en zich ontwikkelende kinderen. Als je geen relatie met kinderen kunt opbouwen, dan hoor je niet in het vak. Ten tweede heb je actuele vakkennis nodig om beredeneerde interventies te kunnen doen. Als laatste moet je ook het vermogen hebben om het onderwijs van morgen vorm te geven. Dat gaat niet alleen over onderzoek doen, maar ook over ontwikkelen, ontwerpen en ondernemen. Ik zeg ook regelmatig tegen de studenten hier: laat je briljante idee niet op de plank liggen, maar zoek mensen om het verder te brengen. Onze kinderen rekenen op jou! opleidingentafel Aan de Opleidingentafel van denken ROC s en Hogescholen gezamenlijk na over de opleiding van de pedagogische professional van de toekomst. Nieuwe trajecten die bestaande pedagogische en educatieve opleidingen bundelen of een brug slaan tussen MBO en HBO. Alles gericht op de toekomstige, meer geïntegreerde beroepspraktijk van de studenten. ontwikkelt zelf de training SamenScholing voor zittende beroepskrachten: leerkrachten, pedagogisch medewerkers en zorgprofessionals. OPLEIDER Pag10 Pag11

7 Vele prikkels zorgen voor onrust Gaat dit wel werken? Bij de start van de pilot vroegen ze zich het bij kindcentrum Laterna Magica nog hardop af: gaat dit wel werken, iemand van jeugdhulp als teamlid in de unit? Inmiddels kennen ze de meerwaarde van de samenwerking. In de proeftuin in Amsterdam werkt een professional van Jeugd en Opvoedhulporganisatie Het Kabouterhuis mee in unit 2 van het kindcentrum. Samen bespreken de professionals kindgebonden en situatiegebonden leervragen om zo goed mogelijk aan te kunnen sluiten bij dat wat het kind nodig heeft. Unitleider en coach Lieke Bovée-Verheijen van Laterna Magica en Annemarie de Wit van Het Kabouterhuis vertellen via het verhaal van Senna (6 jaar) wat dit hen oplevert. Jeugdhulpprofessional Annemarie de Wit (r) van Het Kabouterhuis werkt mee met unitleider en coach Lieke Bovée-Verheijen (l) tijdens haar contact met Senna. Senna is een jongetje van zes jaar dat op willekeurige momenten fysiek wordt. Uit het - ogenschijnlijk - niets kan hij ineens heel boos zijn en niet lekker in zijn vel zitten. De unit van Laterna Magica waar Senna verblijft besluit om, in samenspraak met het nieuwe jeugdhulpteamlid van Het Kabouterhuis, de coach van Senna een hele dag Senna te laten zijn. Zijn coach Lieke kruipt als het ware in zijn huid en beleeft de dag zoals Senna die beleeft, om zo ook echt zijn perspectief te nemen. Senna wordt ook gefilmd door Annemarie tijdens zijn dagelijkse bezigheden in de unit. Die beelden worden teruggekeken en samen met de ervaringen van Lieke besproken met het hele team. Veel prikkels Met die input zien de professionals al snel wat er speelt. De vele prikkels in de unit zorgen bij Senna voor onrust. Daarbij kunnen ze hem natuurlijk goed ondersteunen, waarbij hij evengoed volwaardig deel blijft van de groep. Soms gaat hij voor de andere kinderen alvast naar de gang zijn jas aandoen en als zijn groep hardop aan het lezen is, zet hij even zijn silent phone op. Zo kan hij zich concentreren op waar hij zelf mee bezig is. Hij participeert zo nog steeds, maar wel op zijn eigen manier. Het plan wordt opgesteld door het hele team. Samen kijken ze terug naar de filmopnamen van Annemarie en Lieke brengt haar bevindingen in. De teamleden durven zich kwetsbaar op te stellen over hun eigen rol en momenten van handelingsverlegenheid, wat het resultaat enorm verbetert. Daarnaast zijn de ouders volwaardig partner. Vragen, onzekerheden maar ook successen worden met elkaar gedeeld. Kent Senna dezelfde onrust thuis als hier in de unit en hoe gaan zij daar dan mee om? Wat merken ze dat thuis goed werkt? Ervaringen worden gedeeld, aanpassingen gedaan en zo krijgt Senna overal dat wat hij nodig heeft. Meer rust En het zet zoden aan de dijk. Senna is meer op zijn gemak in de unit en ook zijn ouders zien dat hij thuis beter tot rust komt. Er is een mooie doorgaande lijn gecreëerd van thuis naar de unit. Met als resultaat een kind dat de ondersteuning krijgt waar hij behoefte aan heeft. Fijn dat de samenwerking tussen het kindcentrum en de jeugdhulp tot stand is gekomen en fijn dat er tijd is om op zaken terug te komen, vinden de professionals. De samenwerking in de unit is namelijk niet gekoppeld aan dit ene kind, die is er in de proeftuin het hele jaar door. Structureel. JEUGDHULP Pag12 Pag13

8 Wat vinden zij van? Petra van Haren, voorzitter Algemene Vereniging Schoolleiders Voor kinderen is de pedagogische veiligheid voorwaardelijk om te leren en zich te ontwikkelen. Leerkrachten mogen in staat worden geacht te signaleren wanneer een kind niet goed in zijn vel zit of dat er sprake is van serieuze problemen. In geval van een meer serieuze of complexe casus is het van belang dat de school een expert inschakelt. Hier is nog veel te winnen en vaak gaat er kostbare tijd overheen voordat er effectieve hulp wordt verleend. kan hierin een belangrijke partner zijn. Liesbeth Verheggen, bestuurder Algemene Onderwijsbond Vanaf hun geboorte wordt de wereld van het jonge kind elke dag groter. Is de beginfase nog sterk gezins- en familie gebonden, langzaam maar zeker komen jonge kinderen met steeds meer volwassenen in aanraking. In de basisschoolperiode brengen jonge kinderen meer uren buitenshuis dan in huis door. Volwassenen rondom het kind hebben de plicht vanuit hun specifieke verantwoordelijkheid met elkaar een stabiel pedagogisch kader af te stemmen. Pag14 Rinda den Besten, voorzitter PO-Raad Een kind haalt een eenmaal opgelopen achterstand amper meer in op de basisschool. Een sterke pedagogische omgeving voor jonge kinderen is van belang, samenwerking van verschillende disciplines op de werkvloer draagt bij aan soepele overgangen en zorgt ervoor dat de leerkracht zich uiteindelijk zoveel mogelijk kan bezighouden met het primaire proces. Ik hoop dat de proeftuinen van schoolbesturen inspiratie bieden, over drempels helpen en dat er - letterlijk - deuren voor hen opengaan. Karen Strengers, voorzitter Raad van Bestuur Dak kindercentra In de huidige 24-7 economie vragen steeds meer ouders om ondersteuning bij de combinatie van arbeid en zorg. Het is daarbij onze taak - ook in de kinderopvang - om àlle kinderen te stimuleren en te faciliteren bij hun brede ontwikkeling tot de burgers van de toekomst. De huidige voorzieningen in Nederland zijn hierop nog niet ingericht. Dat kan alleen als onderwijs, kinderopvang en zorg samenwerken met begrip, kennis en respect voor elkaars expertise. laat zien dat dat kan. De kennis die hieruit ontstaat kan weer elders worden gebruikt. Een win-win situatie dus! Astrid Ottenheym, algemeen directeur Passend Primair Onderwijs Noord-Kennemerland In de dagelijkse praktijk van passend onderwijs merken we hoe samenwerking ertoe doet. Zeker wanneer het allemaal niet vanzelf gaat. We willen dan kijken naar de héle puzzel: school, thuis, de buitenschoolse opvang, de sportclub en het netwerk van familie en vrienden. We kijken ook terug: hoe ontwikkelde het kind zich in de kinderopvang of peuterspeelzaal? Daar zie je vaak de eerste signalen al. Passend onderwijs, passende opvoeding en passende zorg vragen om specialisten - en daar reken ik ook de ouders en het kind onder - die samen kijken, begrijpen en doen. Prominent Hans Spigt, voorzitter Jeugdzorg Nederland Voor Jeugdzorg Nederland is vroegtijdig signaleren, het samenwerken met en ondersteunen van professionals in onderwijs en opvang van groot belang. Uitgangspunt daarbij is het werken met kinderen en hun ouders in de eigen omgeving. Door de kindnabije zorg uit te voeren samen met jeugdhulp kunnen ook kwetsbare kinderen meedoen en deel uitmaken van een gewone speel- en leeromgeving. Zo worden, op de plek waar het kind vertrouwd is, problemen voorkomen of snel aangepakt. Gijs van Rozendaal, voorzitter regiegroep Kindcentra 2020 Vanuit één organisatie primair onderwijs, kinderopvang en kindnabije zorg aanbieden is niet vanzelfsprekend en ook niet iets dat vanzelf gaat. Daarom is het van groot belang dat we hier systematisch ervaring mee opdoen. biedt een prachtig platform om middels pilots ervaringen op te doen, deze wetenschappelijk te evalueren en de kennis met de sectoren te delen. Jantine Kriens, voorzitter directieraad Vereniging Nederlandse Gemeenten Integrale en inclusieve opvang voor alle kinderen van 0 tot 12 jaar biedt kinderen een belangrijke basis. Het geeft ze optimale kansen om later als volwassene volwaardig mee te kunnen doen in de samenleving. Met een professionele aanpak op de kinderopvang en op school kunnen we voorkomen dat kleine problemen onnodig groot worden, en grote problemen op tijd goed aanpakken. De VNG ondersteunt daarom van harte. Pag15

9 Pag16 Vertrek vanuit het vragende kind De afgelopen decennia hebben we het onderwijs vanuit eindtermen ingericht. Dat leidt uiteindelijk tot problemen. Ik vind dat we veel meer moeten vertrekken vanuit wat ik noem het vragende kind en van daaruit het onderwijs arrangeren. De wereld rond het jonge kind en dus ook de onderwijswereld verandert snel met de ontwikkeling naar Brede Scholen en kindcentra. Welke rol spelen bestuurders daarin? Een interview met Jack van de Logt, bestuurder van Conexus, koepel voor 30 scholen voor basisonderwijs en speciaal (basis)onderwijs in de gemeenten Heumen en Nijmegen. Als bestuurder moet je met passie voor de dingen gaan Kinderen, hoe jong ook, hebben zo ongelooflijk veel mogelijkheden en die mogelijkheden dammen we eigenlijk in. We passen ze in in een systeem dat ons past, constateert Van de Logt. Een groot probleem. Laten we kinderen echt de ruimte geven en er uit halen wat er in zit. Dat vraagt kwaliteit, durf en passie. Ook bestuurlijk. Van de Logt vindt dat een onderwijsbestuurder ook bezig moet zijn met het onderwijsproces. Ik zie niet hoe je eindverantwoordelijk kunt zijn, als je geen zicht hebt op wat er op microniveau gebeurt. Dus moet je de dialoog zoeken met de leerkracht. En ze uitdagen om voor zichzelf een stip op de horizon te vinden en op zoek te gaan naar hun ambities. Niet alleen Als je vanuit het onderwijs nadenkt over de toekomst dan ontdek je al snel dat je het als onderwijsmens niet alleen kunt en ook niet alleen zou moeten willen. We moeten inzetten op een multidisciplinaire insteek en samenhang rondom de ontwikkeling van kinderen. Dat heeft als bijkomend voordeel dat je georganiseerde breukvlakken - zoals we die nu kennen in ons systeem - eenvoudiger kunt slechten. Bovendien kan je de rijkdom die ontstaat wanneer je verschillende disciplines op elkaar betrekt, beter zichtbaar maken. Er staat een nieuwe generatie bestuurders op in het onderwijs constateert Van de Logt: Mensen met een CV waar je u tegen zegt, die weloverwogen kiezen voor organisaties als de onze. Blijkbaar kent het onderwijs een nieuwe aantrekkingskracht voor bestuurders met echte passie voor het jonge kind. Ik heb in het verleden wel eens gezegd dat ik lef mis bij collega s, maar bij deze jonge generatie zie ik die wel. Heel mooi om dan samen op te trekken en dingen voor elkaar te krijgen. Ik vind ook dat je als bestuurder met passie voor de dingen moet gaan. Dat lukt niet altijd via de diplomatieke weg, maar zonder pijn vindt er geen verandering plaats. Expertise benutten Van de Logt ziet in een voertuig om verbinding te vinden tussen disciplines. Wat ik het krachtige vind is de sterke wil die ik zie bij de -mensen om te onderzoeken wat een goed pedagogisch klimaat betekent. Met als ambitie om de akelige situatie te doorbreken dat als verschillende beroepsgroepen elkaar tegenkomen de ene partij de andere probeert te overtuigen van zijn of haar gelijk. Dat is funest als het gaat om professionele doorontwikkeling van ideeën rondom Brede School en kindcentra. Van de Logt prijst ook de betrokkenheid van wetenschappers met een brede blik op de dingen die gebeuren: Zij zorgen voor een heel fundamentele discussie over wat werkt en wat niet. Dat biedt professionals de ruimte om zich te richten op elkaars expertise. Als je de verschillen erkent én kunt luisteren, dan weet je elkaars expertise al gauw veel beter te benutten. Een goede professional durft zich kwetsbaar op te stellen. BESTUURDER Pag17

10 Pag18 Je moet snel kunnen schakelen Sterrenschool Apeldoorn werkt met een concept waarin onderwijs en kinderopvang hand in hand gaan in een team van leerkrachten en combinatiefunctionarissen (pedagogisch medewerker en onderwijsassistent/ leerkrachtondersteuner). Deze Sterrenschool is 50 weken per jaar, elke werkdag van 7.00 uur tot uur geopend en doet mee aan de proeftuinen. Suzanne Hofman is s ochtends onderwijsassistent in de onderbouw en trekt s middags letterlijk een andere jas aan. Die van de buitenschoolse opvang (BSO) waar ze dan als pedagogisch medewerker werkt. Een voorbeeld van multidisciplinair werken in de praktijk. Suzanne werkt s ochtends als onderwijsassistent bij groep 1 en 2. Daar ondersteunt ze de leerkracht in de klas. De pedagogische achtergrond van Suzanne en de didactische achtergrond van de leerkracht komen zo mooi samen. Als om uur kinderen naar huis of naar de BSO gaan (kinderen gaan óf 4 dagen tot uur óf 5 dagen tot uur naar school) is het tijd om om te kleden. Met het verwisselen van de kleding wisselt ook de functie van onderwijs-assistent naar pedagogisch medewerker. Suzanne ziet grote voordelen in de nauwe samenwerking tussen school en BSO. Het is afwisselend en uitdagend en je hebt de kinderen meer in beeld. De combinatiefunctie zorgt voor verbinding in de school; tussen collega s, kinderen en ouders. Om dit te laten slagen moeten school en opvang openstaan voor elkaar en van elkaar willen leren, vindt Suzanne. Als persoon moet je snel kunnen schakelen en bevlogen zijn. Want het kunnen lange dagen zijn waarbij veel op je afkomt. De wil om te ontwikkelen is voor haar een belangrijke drijfveer. Pedagogisch medewerker Pag19

11 Onderzoek zet in kracht onderzoekt, ontwerpt, faciliteert en stimuleert nieuwe praktijken. Dat doet samen met mensen uit de praktijk én uit de wetenschap. Het wetenschapsteam bestaat uit Jeannette Doornenbal (lector integraal jeugdbeleid aan de Hanzehogeschool Groningen), Ruben Fukkink (hoogleraar Kinderopvang, Universiteit van Amsterdam en lector Urban Education, Hogeschool van Amsterdam) en Tom van Yperen (NJi en Hoogleraar Monitoring Zorg voor Jeugd, Rijksuniversiteit Groningen). Verschillen zijn groot Ruben Fukkink: De monitor is voor mij wetenschappelijk de meerwaarde van. De verschillen in de proeftuinen zijn groot. Ik begrijp dat wel. Alle kindcentra uit de proeftuinen zijn aan het pionieren en bij innovatie hoort diversiteit. Bovendien zie je dat de omgeving waarin ze samenwerken - bijvoorbeeld met de jeugdhulp - heel verschillend is georganiseerd. Er is niet één recept voor de praktijk, het is werk in uitvoering. Fukkink noemt de monitor uniek: Dit onderzoek is nog nooit eerder gedaan, niet in binnen- en in buitenland. En wat het mooie is: de professionals in de proeftuinen zoeken niet alleen samenwerking, ze hebben ook een heel onderzoekende houding. Dat zit bij echt niet alleen in het onderzoeksteam. Iedereen wil weten hoe het zit. Dat maakt dat ik me thuis voel bij. schapsteam. We weten dat een kind zich het beste ontwikkelt als we een omgeving creëren waarin rekening wordt gehouden met een aantal psychologische basisbehoeften. De behoefte om mee te mogen doen, te weten dat je er mag zijn, dat je er bij hoort en leert ten opzichte van jezelf vooruit te komen. Het mooie van is dat we bouwen aan een inclusieve omgeving waarin betrokken en wijze volwassenen uitgaan van en om kunnen gaan met kinderen die van elkaar verschillen. Dat is een zoektocht die van iedereen iets vraagt; zowel van de praktijk, van de wetenschap, van bestuurders en van het beleid. Laten we erkennen dat er verschillen zijn en zorgen voor goede inclusieve basisvoorzieningen. Kennis is toegenomen De laatste 20 jaar is de kennis over opvoedingsaanpak en de effectiviteit daarvan flink toegenomen, schetst Tom van Yperen. Er is veel onderzoek gedaan en het is heel mooi als we van die kennis in de opvoeding gebruik kunnen maken. De ouder én de beroepsopvoeder profiteren zo van wetenschappelijke inzichten en handvatten. Het belangrijkste van is voor mij dat ook de jeugdhulp wordt betrokken, vindt Van Yperen. Beroepsopvoeders kunnen zo geholpen worden door professionals uit de jeugdhulp. Die kennis kunnen ze weer overbrengen op ouders Aangewezen op volwassenen Kinderen zijn met hun geboorte aangewezen op volwassenen, op opvoeding. Zonder de steun van een (op)voedende omgeving, kunnen kinderen zich immers niet ontwikkelen. Een belangrijke rol voor ons als opvoeders. Noem het maar een morele plicht, oppert Jeannette Doornenbal, voorzitter van het wetenen op collega s. En het opvoedend handelen naar de kinderen wordt versterkt. Wat dat betreft brengt een mooie driehoek tussen onderwijs, kinderopvang en jeugdhulp. Als kinderen een speciale ondersteuningsvraag hebben, dan moeten ze nu nog vaak naar de jeugdhulp toe. Van Yperen vindt dat de alledaagse omgeving van het kind de basis moet zijn voor de hulp die nodig is: Voor kinderen en opvoeders is het heel natuurlijk om op de plek waar het kind is de ondersteuning te organiseren. Bovendien houdt de school of opvang zicht op het kind, dus een opfriscursus of steuntje in de rug voor ouders of leerkracht is dan - indien nodig - al gauw gegeven. Alle proeftuinen van doen mee met de landelijke Monitor Interprofessioneel werken. Ook wordt van elke proeftuin een case study gemaakt; de drie wetenschappers bezoeken elk half jaar de proeftuinen voor een kritische reflectie en advies. De case study wordt uitgevoerd door het Nederlands Jeugdinstituut, de monitor door de Hogeschool van Amsterdam. Er is niet één recept voor de praktijk Wetenschapper Pag20 Pag21

12 heeft ambassadeurs. Zij hebben als belangrijkste functie om initiatieven van in de regio te ondersteunen, ontmoetingen tussen medewerkers te organiseren en netwerken te verbinden of te bouwen. ambassadeurs vormen een hecht, landelijk team en bundelen kennis uit het onderwijs, de opvang en de zorg. Zij zijn werkzaam in of voor het onderwijs, de kinderopvang en de zorg voor jeugd en besteden een deel van hun tijd aan. De ambassadeurs zijn beschikbaar voor de praktijk en bouwen steeds meer kennis op over hoe een integrale praktijk voor jonge kinderen gerealiseerd kan worden. Vragen over? Neem gerust contact op met de ambassadeur in uw regio. Het is mijn wens dat ieder kind écht gezien wordt. Wat mij bijzonder aanspreekt is dat niet kijkt vanuit wat organisaties bieden, maar wat de behoeften van kinderen en ouders zijn. Vanuit daaruit is alles mogelijk. Zuid Holland / grote steden - Margôt Koekkoek info@margotkoekkoek.nl, De -community opbouwen en begeleiden is een voorrecht. Een feestje. Daarvoor vormen wij als projectleiders graag een eigen pact. Landelijk projectleiders Anki Duin (l) en Gerdi Meyknecht (r) info@pedagogischpact.nl, / De nieuwe pedagogische omgeving is een prachtige kans voor het kind met een extra vraag. Het vraagt wel visie en gedragsverandering van de gewone dagelijkse praktijk. Ik ben ervan overtuigd dat we door gewoon samen te doen - en daarover te reflecteren - grote stappen kunnen maken. Utrecht/Gelderland - Jitty Runia jrunia@youkejeugd.nl, Mijn uitdaging? Samen met ouders en professionals bouwen aan een betere pedagogische speel- en leeromgeving voor kinderen van 0 tot 7 jaar. Mijn energie besteed ik graag aan het helpen van professionals bij de realisatie van een integrale pedagogische omgeving. Zeeland / West Brabant - Emile Eshuis eeshuis@rpcz.nl, Een pact tussen professionals uit het onderwijs, kinderopvang en zorg Alleen vanuit verschillende inzichten ontstaat één brede pedagogische visie voor alle kinderen. Dat is mijn drijfveer, daar doe ik het voor. West Noord Brabant - Ellen Huinink mail@ellendoet.nl, Ambassadeur Het zijn de kinderen die de muziek maken en voor ons is het de kunst om dit in verbinding te componeren. Noord Holland Monique Mul m.mul@kinderopvanglangedijk.nl Pakt jou ook? Mij wel... Inclusie voor alle jonge kinderen. Vooral als het gaat om interprofessioneel samenwerken, dus concreet op de werkvloer. Mijn oproep: Haak aan, we leren van en met elkaar! Flevoland / Overijssel Sijke Dijkstra sijke.dijkstra@hetnet.nl, Vertrouwen in de ontwikkeling van kinderen, dat is wat mij drijft. Limburg / Oost Noord Brabant Angelique Sterken a.sterken@korein.nl, Pag23

13 De mensen van Het magazine De mensen van is een uitgave van het innovatieproject. In werken praktijk, wetenschap en beleid samen aan een sterke pedagogische omgeving waarin alle jonge kinderen samen kunnen opgroeien. bouwt zo mee aan integrale voorzieningen voor kinderen van 0 tot 12 jaar. De focus ligt op de werkvloer, waar pedagogische, educatieve en zorgmedewerkers een multidisciplinair team vormen: zij zijn de pedagogische professionals van de toekomst. Overal in het land zijn -proeftuinen actief en wordt in pilotgemeenten de verbinding met het lokale jeugd(zorg)beleid gelegd. is een project van Contact Info@pedagogischpact.nl Projectleiding Anki Duin, Gerdi Meyknecht, Samen werken voor het jonge kind