Onze voornaamste zorg over de uitvoering van het (internationale) natuurbeleid is de trage besluitvorming rond de aanwijzingen.

Transcriptie

1 Vaste Kamercommissie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie Postbus EK DEN HAAG Datum Behande ld door Door kies nummer O ns kenmer k O nder wer p 5 december 2011 Zonneveld (035) TZ Standpunt Natura 2000 en PAS ten behoeve van het Algemeen Overleg op 21 dec. 11 in de Tweede Kamer Geachte leden van de vaste Kamercommissie, Graag informeren wij u over onze standpunten ten aanzien van Natura 2000 en de PAS waarover u op 21 december een Algemeen Overleg voert. Wij zijn verheugd over het voornemen van de staatsecretaris om de uitvoering van Natura 2000 te bespoedigen (brief van 14 september 2011; nr ). Voor de natuur en voor de economische ontwikkeling binnen natuur- en milieugrenzen is dat dringend noodzakelijk. Nederland is binnen de EU een van de hekkensluiters op het gebied van de staat van instandhouding van haar Natura 2000 gebieden (Balans van de Leefomgeving 2010). Het Planbureau van de Leefomgeving (PBL) heeft keer op keer bevestigd dat soorten en hun leefomgeving nog onvoldoende hersteld zijn en dat er nog geen balans is tussen economie en ecologie. Het bedrijfsleven verkeert in onzekerheid of ze hunactiviteiten kunnen voortzetten. Onze voornaamste zorg over de uitvoering van het (internationale) natuurbeleid is de trage besluitvorming rond de aanwijzingen. Oorspronkelijk was de einddatum daarvoor december De vertraging loopt op tot minimaal een jaar, waardoor het Natura 2000 traject stagneert. Ondernemers en natuurbeschermers die in de regio s de beheerplannen opstellen, weten niet waar ze aan toe zijn. De staatssecretaris komt met een nieuwe aanpak in de vorm van tien maatregelen ( 10 punten ). Uitgangspunt is dat ondernemend Nederland maximaal gebruik maken kan van rek en ruimte binnen de Vogel- en Habitatrichtlijn. De focus ligt op wat minimaal voor de natuur nodig is. Dat laat onverlet dat alleen bij heel zorgvuldige uitvoering van Natura 2000 en naleving van de programmatische aanpak stikstof (PAS) de internationale natuurdoelen binnen bereik blijven. Wij betwijfelen of het kabinet deze zorgvuldigheid daadwerkelijk betracht. Zo blijkt bijvoorbeeld uit de brief van 25 november (over moties Koopmans en Lodders) dat het kabinet de complementaire doelen inmiddels heeft geschrapt. Eerder (zie de brief van 14 september) kondigde de staatssecretaris een onderzoek aan alvorens tot schrappen van de complementaire doelen over te gaan. Nu doet het kabinet dit zonder enige onderbouwing.

2 Datum : 5 december 2011 pagina 2/6 Een andere bron van zorg over de zorgvuldigheid van het kabinet vormt het onderhandelingsakkoord tussen Rijk en provincies over het natuurbeleid. Het PBL stelde onomwonden vast dat deze plannen ontoereikend zijn om de natuurkwaliteit in Nederland overeind te houden en te voldoen aan internationale verplichtingen (PBL publicatie nummer ). Daarom achten wij het dringend noodzakelijk dat het kabinet extra waarborgen geeft voor de realisatie van de biodiversiteitdoelstellingen. Wij vragen daarom de Tweede Kamer om de staatssecretaris het volgende op te dragen. 1. Neem nog dit jaar) aanwijzingsbesluiten voor alle Natura 2000 gebieden. Zo kunnen alle betrokkenen zich constructief richten op het realiseren van de beheerplannen. Ondernemers en natuurbeschermers zijn allen gediend met spoedige duidelijkheid. 2. Voer daadwerkelijk milieu (PAS)- en watermaatregelen (Kaderrichtlijn Water (KRW), TOP) uit. Goede milieu- en watercondities zijn cruciaal voor het behalen van de instandhoudingdoelen. De staatssecretaris moet onderbouwen dat de voorgestelde stikstofaanpak zal werken. Hij moet laten zien met welke maatregelen de uitvoering van de PAS kan worden zekergesteld. Dit instrumentarium dient hij vervolgens op te nemen in de definitieve PAS. Dit is ook wat de Commissie voor de milieueffectrapportage adviseert (Commissie voor de milieueffectrapportage, 30 juni 2011/rapportnummer ). 3. Maak de regeringsambitie waar om economie en ecologie in evenwicht te ontwikkelen. Het kabinet moet voldoende geld beschikbaar stellen voor het uitvoeren van de PAS en de beheerplannen op korte en lange termijn. De staatssecretaris moet duidelijk maken hoeveel jaarlijks nodig en beschikbaar is voor de Natura 2000 gebieden, zowel voor regulier beheer als voor extra herstelbeheer, hydrologische herstelmaatregelen (TOP verdrogingmiddelen), inrichtingsmaatregelen en landbouwmaatregelen. Daarbij dient hij duidelijk te maken aan welke van deze instrumenten het in het regeerakkoord vermelde PAS-budget wordt besteed. 4. Voer een extra waarborg in waardoor Nederland aan haar biodiversiteitsdoelstellingen kan voldoen. Te denken valt aan: - het wel beschermen van de doelen die nu niet meer beschermd zijn of bescherming dreigen te verliezen (nationale monumenten, soorten, complementaire doelen) en die essentieel zijn om een gunstige staat van instandhouding van internationale doelen te bereiken of te behouden. - het met voorrang realiseren van de ecologische hoofdstructuur (EHS) rond de Natura 2000 gebieden zodat deze gebieden beter ingebed en beschermd zijn. Het is zonneklaar dat de EHS en bepaalde nationale monumenten nodig zijn om internationale verplichtingen te halen. Het schrappen van complementaire doelen en andere maatregelen uit het 10 puntenplan vergroten de noodzaak om Natura 2000 gebieden beter in te bedden met behulp van nationale natuurgebieden. Een nadere toelichting op de vier in onze brief voorgestelde verzoeken aan de staatsecretaris vindt u in de bijlage.

3 Datum : 5 december 2011 pagina 3/6 Wij vertrouwen er op u hiermee goed geïnformeerd te hebben. En hopen dat u uw voordeel hiermee doet. Met vriendelijke groet Jan Jaap de Graeff Algemeen Directeur Tjerk Wagenaar directeur Natuur & Milieu Fred Wouters directeur Vogelbescherming Nederland Hank Bartelink directeur De12Landschappen Hans Heijnen, directeur de Natuur en Milieufederaties

4 Datum : 5 december 2011 pagina 4/6 Bijlage Onze vier verzoeken en nadere toelichting 1. Neem nog dit jaar) aanwijzingsbesluiten voor alle Natura 2000 gebieden. Zo kunnen alle betrokkenen zich constructief richten op het realiseren van de beheerplannen. Ondernemers en natuurbeschermers zijn allen gediend met spoedige duidelijkheid. Nu uit de PAS analyse fase III blijkt dat het stikstofprobleem hanteerbaar is in vrijwel alle gebieden, is er geen reden meer om te wachten met het nemen van aanwijzingsbesluiten en met het wettelijk vaststellen van PAS als te gebruiken methode. In grote delen van Nederland is de stikstofbelasting de voornaamste belemmering voor economische ontwikkeling, met uitstel van definitieve aanwijzingsbesluiten en stagnerende beheerplannen tot gevolg. Door het nemen van aanwijzingsbesluiten kan de regering laten zien dat ze echt gelooft en vertrouwen heeft in de door haar ontwikkelde PAS-aanpak. Zodra duidelijkheid bestaat over de natuurdoelstellingen, kan iedereen zich constructief richten op de vraag hoe deze te realiseren zijn. Dan kunnen de beheerplanprocessen weer worden voortgezet. Zo verdwijnt de kou uit de lucht, die door de impasse is ontstaan en kan vergunningverlening ook weer op gang komen. Alle belangen zijn gediend met het creëren van duidelijkheid op korte termijn. 2. Voer daadwerkelijk milieu (PAS)- en watermaatregelen (Kaderrichtlijn Water (KRW), TOP) uit. Goede milieu- en watercondities zijn cruciaal voor het behalen van de instandhoudingdoelen. De staatssecretaris moet onderbouwen dat de voorgestelde stikstofaanpak zal werken. Hij moet laten zien met welke maatregelen de uitvoering van de PAS kan worden zekergesteld. Dit instrumentarium dient hij vervolgens op te nemen in de definitieve PAS. Dit is ook wat de Commissie voor de milieueffectrapportage adviseert (Commissie voor de milieueffectrapportage, 30 juni 2011/rapportnummer ). Het gaat hierbij speciaal om het uitwerken van de concrete stikstofreducerende maatregelen, om het inzichtelijk maken van het rendement hiervan en om het uitwerken van de instrumenten waarmee kan worden bijgestuurd indien doelen niet voldoende worden bereikt. Dit is vooral noodzakelijk omdat met het mogelijk loslaten van een systeem van dierrechten en mestproductierechten de kans op een ongecontroleerde groei van de veestapel groot is, met een onaanvaardbare toename van de stikstofdepositie tot gevolg. Van belang is te weten met welke concrete maatregelen en met welk instrumentarium de uitvoering van de PAS kan worden geborgd. Ook de Europese Commissie verlangt immers dat aannemelijk wordt gemaakt dat de stikstofaanpak werkt. 3. Maak de regeringsambitie waar om economie en ecologie in evenwicht te ontwikkelen. Het kabinet moet voldoende geld beschikbaar stellen voor het uitvoeren van de PAS en de beheerplannen op korte en lange termijn. De staatssecretaris moet duidelijk maken hoeveel jaarlijks nodig en beschikbaar is voor de Natura 2000 gebieden bij de overheid (rijk, provincie, waterschappen) zowel voor regulier beheer als voor extra herstelbeheer, hydrologische herstelmaatregelen (TOP verdrogingmiddelen), inrichtingsmaatregelen en landbouwmaatregelen. Daarbij dient hij duidelijk te maken aan welke van deze instrumenten het in het regeerakkoord vermelde PAS-budget wordt besteed. Om uit de impasse te geraken van de aan economische ontwikkeling gerelateerde stikstoftoename, zal extra geïnvesteerd moeten worden in inrichtingsmaatregelen, hydrologische herstelmaatregelen, regulier en aanvullend beheer zoals in de PAS is uitgewerkt. De resultaten van de analyse PAS fase III, laten onmiskenbaar zien dat economische ontwikkelingsruimte pas

5 Datum : 5 december 2011 pagina 5/6 beschikbaar komt als afdoende inrichtings- herstel- en beheermaatregelen worden genomen. Het bedrijfsleven en de natuur zijn beiden gebaat bij een lange-termijnperspectief op ontwikkelruimte en natuurherstel, dat verder reikt dan de zesjaartermijn waarover nu een Onderhandelingsakkoord Natuur is gesloten tussen rijk en provincie. Door het koppelen van de noodzakelijke maatregelen aan de ontwikkelruimte ontstaat wederzijds belang en kan verdere stagnatie worden voorkomen. Helderheid over (langjarige) financiering is belangrijk omdat op dit ogenblik de instandhoudingsdoelen in de meeste gevallen nog niet bereikt zijn. Behalve technische en juridische haalbaarheid van maatregelen mag daarom verwacht worden dat ook de financiële haalbaarheid een aspect is waaraan de Europese Commissie aandacht zal besteden. Het moet immers voldoende zeker zijn dat de instandhoudingsdoelstellingen gerealiseerd zullen worden. 4. Voer een extra waarborg in waardoor Nederland aan haar biodiversiteitsdoelstellingen kan voldoen. Te denken valt aan: - het wel beschermen van de doelen die nu niet meer beschermd zijn of bescherming dreigen te verliezen (nationale monumenten, soorten, complementaire doelen) en die essentieel zijn om een gunstige staat van instandhouding van internationale doelen te bereiken of te behouden. - het met voorrang realiseren van de ecologische hoofdstructuur (EHS) rond de Natura 2000 gebieden zodat deze gebieden beter ingebed en beschermd zijn. Het is zonneklaar dat de EHS en bepaalde nationale monumenten nodig zijn om internationale verplichtingen te halen. Het schrappen van complementaire doelen en andere maatregelen uit het 10 puntenplan vergroten de noodzaak om Natura 2000 gebieden beter in te bedden met behulp van nationale natuurgebieden. Eerder was al vastgesteld dat de EHS en bepaalde nationale monumenten nodig zijn om internationale verplichtingen te halen. Het PBL concludeert namenlijk dat de aangemelde Natura 2000 gebieden onvoldoende zijn om alle Euopeesrechtelijk beschermde wilde flora en fauna en natuurlijke habitats te beschermen en te herstellen en dat daarvoor de EHS nodig is (PBL 2011, Natura 2000 in Nederland, Juridische Ruimte, Natuurdoelen en Beheerplanprocessen. PBLpublicatienummer: ). Ook Nationale natuurmonumenten zijn hiervoor van belang. Zoals bijvoorbeeld het beschermd Natuurmonument de Kop van Schouwen dat een belangrijke schakel vormt in het Nederlandse duingebied. Het schrappen van complementaire doelen en andere maatregelen uit het 10 puntenplan die de natuurambitie verlagen versterken de noodzaak om Natura 2000 gebieden beter in te bedden met behulp van nationale natuurgebieden. Wij zijn bezorgd over de vraag of de internationale doelen wel worden gehaald. Dit, gelet op het oordeel van het Planbureau van de Leefomgeving (PBL) over de plannen die de regering parallel ontwikkelt in het kader van bezuiniging op en herijking van het natuurbeleid (Onderhandelingsakkoord Natuur). Het PBL stelt immers onomwonden vast dat dit natuurakkoord ontoereikend is om de natuurkwaliteit in Nederland overeind te houden en te voldoen aan internationale verplichtingen (Notitie Beoordeling Natuurakkoord, 18 november; PBL- publicatienummer ).

6 Datum : 5 december 2011 pagina 6/6 Aangezien in de analyse van het PBL het 10-puntenplan buiten beschouwing blijft vormt het uitvoeren hiervan in combinatie met de herijking mogelijk een probleem. Herijkingsplannen leiden immers zelf op veel plekken tot verlaging van kwaliteit van de natuur in de nabijheid van de Natura 2000 gebieden. Het uitvoeren van rek- en ruimtemaatregelen zoals bijvoorbeeld het schrappen van complementaire doelen (punt VIII) en het verlagen van het ambitieniveau van beheerplannen (punt III) vergroot het risico dat de doelen waar het Natura 2000 gebied voor is aangewezen niet worden gehaald. Omgekeerd heeft het maximaal doorvoeren van rek en ruimte in het kader van Natura 2000 consequenties voor de Herijking. Het verraste ons om in de brief van de staatssecretaris van 25 november 11 (over de Motie Koopmans en Lodders) te lezen dat complementaire doelen in aanwijzingsbesluiten al zijn geschrapt (p.2). Het gaat hier om punt VIII van het 10-puntenplan waarover in brief van 14 september nog een analyse wordt aangekondigd om vast te stellen of schrappen van deze doelen mogelijk is zonder hoge kosten op een later moment (zie p.4). Ons is niets bekend van een analyse die uitvoering van dit punt legitimeert noch van besluitvorming over de nieuwe aanpak van de staatsecretaris. Deze gang van zaken strookt niet met een zorgvuldige uitvoering zoals wij die voor ogen hebben. Dit illustreert dat er geen sprake is van specifieke besluitvorming in het kader van het 10 puntenplan. Door het schrappen van complementaire doelen binnen de Natura 2000 natuurgebieden krijgt de natuur het in de Natura 2000 gebieden nog moeilijker. Immers de natuur in de Natura 2000 gebieden krijgt veel minder bescherming waardoor het behalen van de internationale doelen moeilijker wordt. Om de internationale doelen wel dichterbij te brengen moeten deze doelen ofwel worden gehandhaafd of moeten de Nationale Natuurmonumenten en/of EHS rondom de Natura 2000 gebieden worden ingezet. De nationale natuurmonumenten en/of EHS gebieden vormen dan als het ware een beschermende buffer rondom de Natura 2000 gebieden. Een goede uitvoering van de EHS, waarbij voorrang wordt gegeven aan de realisatie daarvan rond de Natura 2000 gebieden zou hier een positieve bijdrage aan kunnen leveren.